-
1 тыншу
нареч. 1. легко, просто/ ПсынщIэу, хуэшэрыуэу, гугъу демыхьу.* Нартхэм лIыгъэкIэ зэфIагъэкIыфыр КъуийцIыкIу псынщIэу, тыншу IэмалкIэ зэфIеуд. Нарт.2. удобно/ Хуиту, гупсэхуу.Тыншу щысын. -
2 IэтIэлъатIэ
1. мягкий, податливый (о чём-л.)/ Щабэ, тIатIэ, узыхуей теплъэм тыншу ибгъэхьэф.* ПсыпцIэ къамылыр.. ягъэгъу, ятхъри псым хэлъу ягъэщIытэж, IэтIэлъатIэ хъуху. Н. З.2. переносное мягкий, податливый (о ком-л.)/ Щабэ, узыхуейм тыншу ипшэф, тебгъэхьэф.ЦIыху IэтIэлъатIэ. -
3 апхуэдизкIэ
нареч. настолько/ Егъэлеяуэ, хуабжьу, икъукIэ.* А псалъэхэр апхуэдизкIэ и гум щIыхьати, мотоциклым къепсыхыжын зэрыхуейр имыщIэжу тест. Къу. С. Хьэпсым и щIэр апхуэдизкIэ бгъузэти, тIум гъэзапIэ тыншу ягъуэттэкъым. Ш. А. -
4 ауэ
I союз но/ АрщхьэкIэ.* КъекIуркъым уи щхьэ ущытхъуну, ауэ сэ къыспэщIэхуа сымаджэхэр псынщIэу хъужырт. Хь. Хь.II нареч. 1. там/ Абдеж.Пэгуныр къехьэхи ауэ гъэув.* Дыгъужьыр джащ: - Зэ ауэ фызэтеувыIэт! -жиIэри. Сов. Къэб. ифольк.2. просто так, даром; только лишь; так; раз так/ ЗытIэкIукIэ, зы мащIэкIэ, сытми.* И IэщIагъэри ибгынэжауэ ауэ къуажэм дэст. фольк.Ауэ етын отдать даром, бесплатно; продать за бесценок.Ауэ зытIэкIукIэ хоть чуточку.Ауэ сытми просто так.* ПыIэзэфIэхьым деж пыIэ къэхьыжыныр ауэ сытми тыншу зэфIэкI Iуэхутэкъым. Ш. А.Ауэ хуэдэу дешево.Ауэ щыхъукIэ в таком случае, раз так.* Ауэ щыхъукIэ щIым и гъунэгъуу фи унагъуэр къевгъэтIысэкI. П. Б.Ауэ щыхъукIи к тому же, в то время.* Ауэ щыхъукIи, ар зыхуэгуфIэ удз гъэгъахэр сытым ищIыс! Iуащхь.Ауэ щыщыткIэ=ауэ щыхъукIэ. -
5 бэлыхьыншэу
нареч. спокойно, тихо, мирно/ Бэлыхь хэмыту, тыншу, мамыру.Бэлыхьыншэу псэун. -
6 бэрэжьей
I бузина (плод и дерево) (Sambucus)/ Жыг лъэпкъ, джэдхъурсанэм ещхьу (е плъыжьу е фIыцIэу) къыпыкIэу, езы жыгым кумылэ ин, тыншу къипх хъу иIэу.Хадапхэм кIарц, бэрэжьей итщ.* Зи лъэ цIыкIухэр зи мажьэ, бэрэжьейр зи жьауэ. фольк.Бэрэжьей гущэ ипIыкIын холить и лелеять {детей} (букв. вынянчить в люльке из бузины).Бэрэжьей хупэрыдзэн (мафIэм) злостно пошутить, посмеяться над кем-л.бэрэжьей фоч самодельное игрушечное ружьё из ствола бузины/ ЩIалэ цIыкIухэм ириджэгуну бэрэжьей лъэдийм къыхащIыкI фоч; тIуп.II бот. бузина травянистая (Sambucus ebulus)/ Гуэрэнурэ къэкI удзышхуэ лъэпкъ.III среда (день недели)/ Тхьэмахуэ зэхуакум щыщу гъубжым къыкIэлъыкIуэ махуэр.Бэрэжьей махуэ. -
7 бгъэдыхьэпIэ
подъезд, подход (место, откуда удобно подойти, подъехать к чему-л.)/ Зыгуэрым убгъэдыхьэным хуэщIа, хухэха, нэхъ тыншу ущыбгъэдыхьэ; екIуэлIапIэ.БыдапIэм бгъэдыхьэпIэ мыгъуэтын. -
8 белхьэкъуафэ
лопата совковая/ Зыгуэр тыншу кърипщтэн, кърищIэбгъэлъэн щхьэкIэ хуэкъуаншэу, и бгъуитIым IупщIакIэ иIэу щIа бел; белкъуаншэ.БелхьэкхъуафэкIэ мывэкIэщхъхэр гъуэгум текIутэн. -
9 бетэмалу
нареч. моментально, быстро/ Зырыщымыгугъауэ тыншу, псынщIэу.* Щымыхъужым ар и адэм хьэмкIутIей башкIэ еубэрэжьри бетэмалу мэхъуж, псыхъуэгуащэри щогъупщэж. Н. З. -
10 гъэзапIэ
поворот (дороги и т. п.)/ ГъэшыпIэ.Уэрам гъэзапIэм зы лъэс къыкъуэкIащ.* ИпщэкIэ гъуэгу гъэзапIэм машинэ макъ къыщыIуащ. Зы б. з.ГъэзапIэ мыгъуэтын негде повернуться.* Хьэпсым и щIэр апхуэдизкIэ бгъузэти, а тIум {Зуберрэ Зулийрэ} гъэзапIэ тыншу ягъуэттэкъым. Ш. А. -
11 гъуэлъыкIафIэ
такой, с которым удобно спать в одной постели ( о человеке)/ ПIэм тыншу къыбдыхэлъ, къыбдэжей.ЩIалэ цIыкIу гъуэлъыкIафIэ. -
12 дзэмыкъ
с выступающимися вперёд зубами ( о человеке)/ Зи дзэхэр къыIупIиикI цIыху, Iупэхэр тыншу зэтезымыгъыхьэ дзэ зыIут.* Абы.. и цIэр Хьэбыцэт, ауэ дзэмыкъти абы щхьэкIэ и лIыщIэ псори зэреджэр Дзэмыкът. фольк. -
13 жьэдэщэтэн
(жьэдощатэ) неперех. гл. просторечие входить в рот, умещаться во рту/ Жьэ кIуэцIым зэуэ, тыншу жьэдэхуэн. -
14 зэбгрылъэлъын
(зэбгролъэлъ) неперех. гл. 1. рассыпаться/ Лъалъэу адэкIэ-мыдэкIэ икъухьа хъун, зэбгрыщэщын, зэбгрыкIын.* И пыIэри зыщхьэрихри и щхьэц данэм ещхьыр зэбгрылъэлъри наташэ и нэкIу фагъуэ мафIэ бзийм къигъэнэхур нэхъ тыншу плъагъу хъуащ. КI. А.2. переносное разойтись в разные стороны (о толпе, группе и т. п.)/ ЗэбгрыкIыжын. хьэщIэхэр щежьэжым щIалэхэр зэбгрылъэлъыжащ.* Ар {жандармэр) зэрахэупщIыхьым къыхэкIыу цIыхухэр зэбгрылъэлъащ. Къэб.3. переносное развалиться, распасться/ Къутэжын, зэбгрыкIыжын.Кружокыр зэбгрылъэлъыжащ. -
15 зэгуэцIэфтын
(зэгуоцIэфт) неперех. гл. легко расколоться, разрубиться/ Тыншу зэгуэкIын, зэгуэлъэтын.Пхъэр зэгуэцIэфтащ. -
16 зэрыгъэтыншын
(зэрогъэтынш) неперех. гл. заботиться друг о друге/ Гугъу зэремыгъэхьын, тыншу зэрыщыгъэтын, гулъытэ зэхуэщIын. -
17 зэрыцIэфтын
(зэроцIэфт) неперех. гл. просторечие быстро, легко развязываться, разъединяться/ ПсынщIэу, тыншу зэрыкIын. -
18 зэфIэудын
(зэфIеуд) перех. гл. 1. ударом разъединить что-л./ Еуэурэ зэфIэгъэкIын.Гуахъуащхьэмрэ гуахъуэкIымрэ зэфIэудын.2. переносное быстро осуществить, исполнить что-л./ ПсынщIэу гъэзэщIэн, зэфIэгъэкIын (Iуэху). {Болэт:} - Гуэдз къудейм и Iухыжыныр сыт хуэдэ: комбайныр хыхьэнщи махуэ зытхухым и къэхыни, и Iуэни зэфIиудынщ. Къ. Хь. Нартхэм лIыгъэкIэ зэфIамыгъэкIыфыр КъуийцIыкIу псынщIэу, тыншу, IэмалкIэ зэфIеуд. Нарт. -
19 зыгъэтыншын
(зегъэтынш) перех. гл. не утруждать себя; позволять себе жить беззаботно/ Тыншыгъуэ зэгъэгъуэтын, тыншу псэун; лэжьыгъэ гугъу зэпэщIэмыгъэхуэн.Зигъэпсэхуми зигъэтыншми хъуну Мурат лIыжь ныбжьт. фольк. Мэжид гугъуехь зыпэщIигъахуэркъым, хуабжьу зегъэтынш. фольк. -
20 зыдэдзеин
(зыдредзей) перех. гл. 1. вскочить, вспрыгнуть куда-л., на что-л./ ПсынщIэу зыщIыпIэ дэлъеин, итIысхьэн, тетIысхьэн.Шым зыдэдзеин. ЩIалэр хущIэрыуэри нэпкъым здридзеящ. Сабийм зыдридзейуэ щылът. Рае кабинэм тыншу зыщригъэзагъэм, Сэфар кабинэбжэр къыхуищIащ, кузовым зыдридзейри итIысхьэжащ. Н. и у.
См. также в других словарях:
тыншу болу — (Сем.: Көкп., Ақс.) күн райының жақсы болуы, жылы болуы. Көкпектіде боран соғып тұрғанда, Ақсуатта т ы н ш у б о л а д ы (Сем., Көкп.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
күн тыншу — (Сем.: Ақс., Көкп.) бұлыңғыр, бұлдыр. Сол уақытта, бірнеше күн бойы к ү н т ы н ш у болды (Сем., Ақс.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
ауыну — (Өзб., Ташк.) алдану. Зеріксек, немеремізге а у ы н а м ы з (Өзб., Ташк.). [Көне түркі тілінде абын «тыншу», «жайлану» (ДТС, 2); өзбек тілінде овунмоқ: 1) алдану, 2) тыншу (Узб. рус. сл., 295)] … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
қамбаз — (ҚХР) тыншу, тұмша. Аспан аптап шыжып күн, жер қуырған қ а м б а з түн, жел аңызақ тамызда (І. Жан., Шығ.). қ. қамбоз … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
сармаса — (Қост.: Жітіқ., Жанг., Аман.) масаның түрі. Шалғынды жердің с а р м а с а с ы а қ маза бермейді (Қост., Жанг.). Желсіз, тыншу... азынаған с а р м а с а, әлдеқайда көк жиегінде бәсеңдеу болып күле жалтылдап тұр (Б. Майл., Шығ., ІВ, 77) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
соқталан — … 2. Толу, толысу, ірілену. Ардақтың бойжетіп, с о қ т а л а н ғ а н ы н а н еркек шора шақтары әлдеқайда тыншу еді жандарына (О.Бөкеев, Үркер, 118) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
