-
1 суыру
I прям.; перен.1) соса́ть ( что) || соса́ниеконфет суыру — соса́ть конфе́ты
имчәк суыру — соса́ть грудь
бармак суыру — соса́ть па́лец
трубка суыру — соса́ть тру́бку
2) вса́сывать/всоса́ть, впи́тывать/впита́ть ( что) || вса́сывание, впи́тываниечәчәктән бал суыру — вса́сывать некта́р из цветка́
коры агач су суыра — сухо́е де́рево впи́тывает вла́гу
3) прям.; перен. выса́сывать/вы́сосать ( что) || выса́сываниесөлек кан суыра — пия́вка выса́сывает кровь
сөякнең җелеген суыру — выса́сывать ко́стный мозг
4) прям.; перен. выка́чивать/вы́качать ( что) || выка́чиваниенефть суыру — выка́чивать нефть
акча суыру — выка́чивать де́ньги
5) тяну́ть, втя́гивать/втяну́ть ( что) || втя́гивание; тя́гамич төтенне яхшы суыра — печь хорошо́ тя́нет дым
упкын суырды — втяну́ла (поглоти́ла) пучи́на
6) прям.; перен. вытя́гивать/вы́тянуть, втя́гивать/втяну́ть ( что) ||а) вытя́гивание, вы́тяжкаб) вытяжно́йбилет суыру — вы́тянуть биле́т
пластырь эренне суыра — пла́стырь вытя́гивает гной
бөтен җелекләрен суыру — вы́тянуть все со́ки
кирәкле мәгълүматларны суыру — вытя́гивать ну́жные све́дения
суыру шкафы — вытяжно́й шкаф
насосның суыру җиңсәсе — втяжно́й рука́в насо́са
7) затя́гивать/затяну́ть ( что) || затя́жкаике-өч суырырлык — на две-три затя́жки
сазлык суырды — затяну́ло боло́то
8) выта́скивать/вы́тащить ( что чем)кылычны кынысыннан суыру — выта́скивать са́блю из но́жен
9) выдёргивать/вы́дернуть, вырыва́ть/вы́рвать, удаля́ть/удали́ть ( что) || выдёргивание; удале́ниеказык суыру — вы́дернуть кол
кадак суыру — вы́дернуть гвоздь
теш суыру — удали́ть зуб
10) в знач. нареч.суырыпвзасо́ссаф һаваны суырып сулау — вдыха́ть взасо́с све́жий во́здух
суырып үбешү — целова́ться взасо́с
•- суыра бирү
- суыра төшү
- суырып алу
- суырып бетерү
- суырып ташлау
- суырып чыгару••II перех.суыру да йот (суырып йотарлык) — пи́саная краса́вица; кровь с молоко́м
ве́ять, прове́ивать ( что) || прове́иваниемашина белән суыру — прове́ивать на маши́не
арыш суыру — прове́ивание ржи
-
2 суыру
soğurmak, emmek, içine çekmek -
3 суыру
гл2. всасывать, втянуть4. выдёргивать, вырватьглвеять, провеять (зерно) -
4 суыру
herausziehen, -reißen, -saugen; einsaugen -
5 суыру машинасы
ве́ялкасм. тж. җилгәргеч -
6 тәмәке суыру
-
7 теш суыру
1) соса́ть зу́бы - вдыха́ть во́здух че́рез со́мкнутые зу́бы2) см. теш шакылдату -
8 суырылу
I1) страд. от суыру Iканы суырылган — кровь вы́сосана
өермәгә суырылган — втя́нут в вихрь (ви́хрем)
2) вырыва́ться/вы́рваться ( из чего)аның кочагыннан суырыла — вырыва́ется из его́ объя́тий
3) перен.; разг. худе́ть, похуде́ть, та́ятьул күз алдында суырылды — она́ та́яла на глаза́х
4) осу́нутьсяаның йөзе суырылган — лицо́ его́ осу́нулось
5) впада́ть/впастьяңаклары суырылган — щёки его́ впа́ли
эче суырылган — живо́т его́ впал
6) в знач. нареч.суырылыпвы́тянувшись в стру́нкуат суырылып чаба — конь бежи́т вы́тянувшись
•II страд. от суыру IIсуырылган арыш — прове́янная рожь
-
9 бармак
I сущ.1) па́лец, па́льчик ( у человека и животных)бармак сөяге (сөякләре) — фала́нга ( пальцев)
бармак буыны — суста́в па́льца (па́льцев)
бармак очы — ко́нчик па́льца (па́льцев)
••бармак белән бармак та тиң түгел — посл. (букв. да́же и па́льцы не равны́ ме́жду собо́й)
бер бармагыңны бөкләсәң, бишесе дә бөгелер — посл. е́сли согну́ть оди́н па́лец, и остальны́е согну́тся
биш бармакның кайсысын тешләсәң дә авырта — посл. (букв. како́й из па́льцев не уку́сишь, одина́ково бо́льно (о судьбе детей))
2) па́лец, па́льчик (перчатки, варежек и т. п.)к бәйләү — вяза́ть па́льчик (шерстяных перчаток, варежек)
3) перен. па́лец; спи́ца, шток ( деталь машин и механизмов в виде палочки)тегермәч бармагы — спи́ца колеса́; см. тж. киги
4) мото́к ни́ток, мотня́ обл.бер бармак җеп — оди́н мото́к ни́ток
•- бармак бөгү
- бармак вату
- бармак сындыру
- бармак карыштыру
- бармак санаш
- бармак санашлы
- бармак хисабы
- бармак к шартлату
- бармак янау
- бармак селкү••бармагы бау ишә — ма́стер по ча́сти обма́нов (букв. тот, кто кого́ уго́дно обведёт вокру́г па́льца)
бармагы үзенә таба кәкре — ли́чные интере́сы ста́вить вы́ше; своя́ руба́шка бли́же к те́лу; (сам) себя́ не обде́лит
бармак аркылы карау — смотре́ть сквозь па́льцы
бармак арасыннан кысу (бармак арасыннан кысып кына) — проявля́я ску́пость, ска́редность (букв. выда́вливая сквозь па́льцы)
бармак белән санарлык — наперечёт: раз-два и обчёлся
бармак бите кадәр (бармак бите хәтле; бармак бите чаклы) — о́чень небольшо́й (о вещах, имеющих характерную полезную площадь, о столе, о тканях и т. п.)
бармак к буе (бармак буйлыгы) — с ногото́к; о́чень небольшо́го ро́ста; о́чень небольшо́й
бармак йөртү (бармак уйнату) — скры́тно повлия́ть, исподтишка́, незаме́тно возде́йствовать ( на события)
бармак саны — немногочи́сленно; не бо́лее, чем деся́ток
бармак тешләү — прику́сывать/прикуси́ть па́лец ( от изумления)
бармак төртү — указа́ть (показа́ть) па́льцем (как жест насмешки, издевательства)
бармак уйнау — име́ть скры́тое влия́ние (нехорошее, злое) (о ком-л.)|| скры́тое влия́ние (кого-л.)
бармак к чуты — счёт на па́льцах, гру́бый счёт малогра́мотных
бармака урарлык акылы юк — нет ни чу́точки ума́, глуп как пень
бармака урарлык (юк) юк (калмаган) — почти́ совсе́м нет; ску́дно, ми́зерно; кот напла́кал
барманы авызга кабу — су́нуть па́лец в рот (как жест удивления, величайшего изумления)
барманы бармака сукмау — па́лец (па́льцем) о па́лец не уда́рить: па́льцем не шевельну́ть
бармата биетү (бармагында биетү; бармагымда биетү) — заста́вить пляса́ть под свою́ ду́дку
барматан суырган — вы́сосанный из па́льца (бессодержательный, без фактов)
II сущ.барматан суыру — вы́сосать из па́льца
го́фры, газыри́ на оде́жде ( нашитые для красоты) -
10 җилек
сущ.ко́стный мозгумрау җилеге — спинно́й мозг
суык җилегемә үтте — я продро́г до мо́зга косте́й
••җилек кебек — о́чень вку́сный, аппети́тный
җилек кору — вы́йти из терпе́ния; потеря́ть терпе́ние
җилеген кимерү — пронзи́ть ( о боли)
җилеген корыту — все жи́лы вы́тянуть из ( кого), довести́ до бе́лого кале́ния, извести́ ( кого)
җилеген суыру — тяну́ть (вытя́гивать) жи́лы из ( кого)
җилегенә кадәр — до мо́зга косте́й
- җилеккә төшүҗилегенә сеңгән — вошло́ в кровь
- җилеккә үтү -
11 келәшчә
сущ.кле́щикеләшчә белән кадак суыру — клеща́ми выдёргивать гво́зди
келәшчә белән кызган тимерне тоту — держа́ть клеща́ми раскалённое желе́зо
••келәшчә белән тартып алу — вы́тащить клеща́ми (вытягивать слово, ответ, признание и т. п.)
келәшчә кебек — как кле́щи ( руки)
-
12 ландрин
-
13 суган
сущ.лук || лу́ковыйбашлы суган — ре́пчатый лук
кыр суганы — ди́кий лук
татлы суган — сла́дкий лук
суган кыягы — стре́лка лу́ка
суган утырту — посади́ть лук
суган әрчү — чи́стить лук
суган исе — лу́ковый за́пах
суган басуы — лу́ковое по́ле
бер баш суган — лу́ковица; голо́вка лу́ка
••суган сату — болта́ть (моло́ть) чепуху́
суган суы суыру — класть зу́бы на по́лку; жить впро́голодь
-
14 суыргалау
многокр. от суыру -
15 тәмәке
сущ.1) в разн. знач. таба́к || таба́чныйтәмәке утырту — посе́ять таба́к
каты тәмәке — кре́пкий таба́к
тәмәке яфрагы — таба́чный лист
тәмәке кибете — таба́чная ла́вка
2) разг. папиро́скатәмәке төрү — сверну́ть папиро́су
3) редко ку́ревомамык тәмәке — ку́рево из хло́пка
•- тәмәке кәгазе
- тәмәке тарту
- тәмәке суыру
- тәмәке пошкырту
- тәмәке төнәтмәсе••тәмәке салу — класть таба́к под язы́к ( как наркотик)
-
16 тәмәке тарту
= тәмәке суыру; тәмәке пошкырту кури́ть ( табак) -
17 теш
сущ.1) зуб, зу́бы, зу́бчик ( малышей) || зубно́йтеш чистарту — чи́стить зу́бы
теш кую — вста́вить зу́бы
еланның, үзе үлсә дә, теше үлми, ди — (посл.) е́сли да́же змея́ умрёт, зу́бы её оста́нутся
тешең барда таш чәйнә — (посл.) пока́ мо́жешь - рабо́тай (букв. пока́ есть зу́бы - грызи́ ка́мни)
теш врачы — зубно́й врач
теш нервы — зубно́й нерв
теш пастасы — зубна́я па́ста
2) до́лька, до́льки (лука, чеснока)3) зубе́ц, зубцы́; зу́бья, зу́бчик, зу́бчикипычкы теше — зубе́ц пилы́
тарак теше — зубе́ц гребёнки
4) копы́л ( саней)5) пласти́нка6) перен.; редко зуб (способность дать отпор; мстительное намерение)аның сиңа теше бар — он име́ет зуб на тебя́
эшең дә булсын, тешең дә булсын — (посл.) (букв. пусть у тебя́ и дела́ иду́т, и зуб бу́дет)
•- теш бакасы
- теш казнасы
- теш камаштыру
- теш камашу
- теш карасы
- теш куышы
- теш оясы
- теш чистарткыч••теш арасы (аралаш, арасыннан) — сквозь зу́бы (о словах, высказанных негромко, но злобно или неохотно)
теш арасына кыстыру — пое́сть ( немножко)
теш арасына кыстырырлык (кыстырырга) — на еду́-питьё ( о запасах), на пита́ние
теш белән әргән уйнау — дрожа́ть (всем телом, от холода, испуга, волнения), см.; тж. теш шакылдату
теш күрсәтү — огрыза́ться, пока́зывать зу́бы (в знач. показа́ть свои́ агресси́вные наме́рения, гото́вность к отпо́ру)
теш уңае — удо́бный предло́г, по́вод
теш шакылдау — стуча́ть ( о зубах)
теш шыгырдату (шытырдату) — скрипе́ть, щёлкать зуба́ми, скрежета́ть (от досады, злости)
теш шыгырдау — см. теш кыҗрау
теш ыржайту — оскла́биться, ухмыля́ться; ска́лить зу́бы; см. тж. теш агарту
теш ястыгы — пи́ща, еда́
теше сирәк — не уме́ет держа́ть язы́к за зуба́ми (букв. зу́бы ре́дки)
теше тешкә тими — зуб (на) зуб не попада́ет (от холода, волнения и т. п.)
- теш кайраутешне (тешемне, тешеңне, тешен) кысу — сти́снуть, сжима́ть зу́бы от пережива́ний (от гнева, злобы, усилия)
- теш кыҗрау
- теш кысып
- теш сугу
- теш кагу
- теш суыру
- теш төбенә төшү
- теш төшү
- тешем төшү
- тешең төшү
- теше төшү
- тешләре төшү
- теш үтү
- теше үтү
- теш шакылдату
- теше чыгу
- тешен чүпләү
- тешен санау
- тешен кою
- тешкә тию -
18 урт
сущ.десна́теш уртлары каный — дёсны кровото́чат
тешсез урт — десна́ без зубо́в
- урт ите- урт теш••уртын ашау, уртын суыру (чәйнәү) — скрежета́ть зуба́ми; со скре́жетом зубо́вным
-
19 чытырдату
2) в знач. нареч. чытырдавык о́чень си́льно, о́чень кре́пкокүзне чытырдатып йому — кре́пко зажму́рить глаза́
тәмәкeне чытырдатып суыру — си́льно втяну́ть таба́чный дым
беләктән чытырдатып тоту — кре́пко вцепи́ться в ру́ку
-
20 ышылдату
1) страд. от ышылдау2) в знач. нареч.ышылдатып — с шипу́чим сви́стом
ышылдатып суыру — вса́сывать с шипу́чим сви́стом
- 1
- 2
См. также в других словарях:
суыру — (СУЫРТУ) (СУЫРГЫЧ) (СУЫРТКЫЧ) – I. 1. Һава агымы белән эчкә тартып алу 2. Иренне кыскан килеш әз әзләп алу, эчү. Авызга кабып, суыргандай, имгәндәй итү (бармакны һ. б.). Организмдагы кан, сүл һ. б. ш имгечләре белән эчү, эчкә алу (бөҗәкләр,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
суыру — (Шымк., Түлк.; Жамб.: Мер., Қорд., Шу, Жуа., Мойын.; Ақт.: Ырғ., Қараб., Жұр.; Гур., Маңғ.; Сем.: Абай, Шұб.; Түрікм., Таш.) астықты желге ұшырып тазалау, қызылдау. Бидайды с у ы р ы п жатыр (Шымк., Түлк.). Азғана бидай қалды, с у ы р ы п… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
битке пышақ суыру — (Монғ.; ҚХР) болмашыға ашу шақыру. Қолынан дәм татып, ұлағатты батасын алған ұлы би үшін кешейін. Б и т к е п ы ш а қ с у ы р ы п қайтейін (С. Тәу., Ақыр Жән., 342). – Пай пай, Жұмағұл ай, б и т к е п ы ш а қ с у ы р ғ а н д а й жіліктегенің ай,… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
топырақ суыру — Қ орда., Арал) топырақ борату … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
имү — 1. Имчәктән сөт суыру 2. Гомумән сыеклыкны үзенә суыру (бөҗәкләр һәм үсемлекләр тур.) 3. Каты нәрсәне авызга кабып, төкерек белән чылатып суыру бармак и. 4. күч. Хәйлә юлы белән кеше акчасыннан, байлыгыннан файдалану. Кеше хезмәтеннән файдалану,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
абсорбция — физ. хим. Йоту, сеңдерү, суыру … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
абсорбцияләү — физ. хим. Йоту, сеңдерү, суыру … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йоту — 1. Тел һәм йоткылык мускулларының хәрәкәте белән азык, эчемлек һ. б. үңәч аша үткәрү 2. Үзенә алу, сеңдерү. күч. Бик тырышып, мавыгып өйрәнү, үзләштерү тур. 3. Үз эченә суыру, батыру. күч. Нәр. б. эченә кереп юкка чыгу, икенче бер хәлгә килү тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сулау — I. (Сулану) – Су белән чылату, юешләү. II. СУЛАУ – 1. Организм эченә, башлыча үпкәгә һава (сулу) алу һәм чыгару. Берәр нәрсәгә яки кешегә: сулышны җибәрү, юнәлтү 2. Сулыш белән эчкә алу, суыру … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
суырылу — 1. (Суыру) 2. күч. Ябыгу: кечерәеп, нечкәреп калу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
челем — Тәмәке салып тарту өчен кечкенә чокырдан һәм төтенне суыру өчен нечкә көпшәдән торган әсбап … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге