-
1 кхъуей
сыр/ Шэ гъэхуэбам лъатэпс ирату (хакIэу) зыкъомрэ щагъэта нэужь, абы къыхакъузыкI шхыныгъуэ.* Iэнэм ху хьэлIамэ, кхъуей, лы телъщ. Къ. З.Кхъуей хэхын делать сыр.* Фызыжьым кхъуей хихыу шэнт лъахъшэм тест. фольк.кхъуей кIадэ кадка, наполненная сыром/ Кхъуей изу зэрылъ чей.Кхъуей кIадэр уныкъун.кхъуей кIэпыбз кубано-зеленчукские срезанные края молодого сыра/ Кхъуей хахагъащIэм и нэзым къыгуагъэжа бзыгъэ цIыкIу.* СыщыцIыкIум си анэм кхъуей щыхихкIэ, кхъуей кIэпыбз къызитырт. фольк.кхъуей лъалъэ творог/ Хьэлывэдэлъхьэ, дэлэндэлъхьэ ящIыну шэ гъэубэнджам къыхах кхъулэ.Кхъуей плъыжь кабардинский копченый сыр/ Чий цIыкIум телъу плъыжь хъуху ягъэгъу щIэмыху кхъуей (ижь лъандэрэ адыгэм ящI).кхъуей хьэлывэ пирожок с сыром/ Кхъуей лъалъэ дэлъу гъэжьа тхьэвхэкI.* Езым {анэнэпIэсым} и пхъум кхъуей хьэлывэ иригъэшхмэ, Iэнэм имыгъэтIысу абы ФатIимэт цIыкIум шыгъу хьэлывэ къыIэщIилъхьэрт. Ад. таур.кхъуей цIынэ молодой ( свежий) сыр/ Кхъуей хэхагъащIэ.кхъуей шыпс соленая сыворотка, в которой хранится сыр/ Кхъуейр зэIымыхьэн щхьэкIэ зыхалъхьэ шэжыпс шыугъэ. -
2 кхъуей-пIастэ
хлеб-соль (букв. сыр-паста)/ Кхъуейрэ пIастэрэ.* ЛIы гъумыщIитIым кхъуей-пIастэр зэщIалъащIэ щыхъум, Зилэ пэшым зыщIигъэбзэхыкIыжащ. Къ. Хь. -
3 матэ
корзина из прутьев/ Чы псыгъуэхэм къыхэщIыкIа, хьэпшып, шхын гъущэ, гъавэхэкI зралъхьэ кумбыгъэ.Матэ хун.* Тинэ матэ иIыгът хугу изу. КI. А.матэ кхъуей кубано-зеленчукские копчёный сыр/ МатэкIэ ягъэжу ягъэгъужа кхъуей.Матэ кхъуейр куэдрэ зэмыкIуэкI шхыныгъуэщ. -
4 мэл
овца/ Цымрэ лымрэ папщIэ зэрахуэ Iэщ цIыкIу лъэпкъ.Мэлыр щын. Мэл гуартэ. Мэлыр гъуэн. n Мэл зиIэр лэгъупэжьщ, пхъужь зиIэр унафэщIщ. (погов.)Мэл гъэжэн считать овец.Мэл нэхърэ нэхъ Iэсэ скромный.* - Еплъыт абы, мэлым нэхърэ нэхъ Iэсэщ, псым нэхърэ нэхъ хуэмщ, - жиIащ Мыхьэмэт КIулацэ щхьэкIэ. КI. Т.Мэл Iэрыгъашхэм хуэдэу как домашняя овечка ( о кротком).* Саримэ къикIухьыну хуит щащIам, Наташэ и ужьым иту дэнэ кIуэми мэл Iэрыгъашхэм хуэдэу къыкIэлъикIухьырт. КI. А.Зы мэлыфэ тIэутех тот, кто ничего не делает с первого раза (букв. тот, кому приходится два раза снимать шкуру с убитой овцы).Хуабэ мэлу зэхэпщхьэжын см. хуабэ.мэл зэщIэс овца с приплодом/ Мэлымрэ абы и щIэжьеймрэ.мэл кIахъуэ овца с полинявшим хвостом/ Зи кIэр техъукIауэ щыт мэл.мэл кIэхъу см. мэлгъашхэ.* Мэл кIэхъур ди ужь иту накIуэрт. Iуащхь.мэл кхъуей брынза/ Мэлышэм къыхэщIыкIа кхъуей.мэл тхущIэ овца пятилетнего возраста/ Зи ныбжь илъэситху хъуа мэл. -
5 хьэлывэ
пирожок/ Кхъуей, кIэртIоф дэлъу тхьэвым къыхащIыкI шхын.Кхъуей хьэлывэ.* Хьэлывэр яшхыну пэтрэ япкI. (погов.) -
6 шыпсылъкхъуей
сыр, хранящийся в молочной сыворотке/ Шыгъу зыхэгъэткIухьа шэжыпсым хэлъу яхъумэ кхъуей; лъатэ-кхъуей.Чейм из шыпсылъкхъуей. -
7 щIафэчий
плетеная полка в дымоходе очага для копчения мяса, сыра/ Лы, кхъуей с. ху. тралъхьэрэ ягъэгъуу жьэгу уэнжакъым и кIуэцIым щыкIэращIэ чий цIыкIу.* -ЩIафэчийм телъ кхъуей гъупцIар гуарцэ Iугъуэм хэсыхьырт. фольк. -
8 бзу
воробей/ ЦIыхухэм я псэупIэм и гъунэгъуу щыпсэу, зи фэр морэ=гъуабжафэу щыт къуалэбзу цIыкIу.* Пщэдеирей ныбгъуэ нэхърэ, нобэрей бзу. (погов.) Бзум ил и лэпсщ. (погов.) Уэсукхъуэр бзу цIыкIум къегъэхъей. (погов.) Зи хущхьэ хъум и бзу. (погов.)Бзу кхъуей птичье молоко.Бзум худрапхъей имыIэн не иметь ни крошки.* ЦIыхум дахыхьэн дыукIытэу хьэджафэ шыру, унэм дыкъыщIыхьэжмэ, бзум худрапхъей димыIэу дыкъэбгъэнащ. Къ. Хь.Уазэрэ бзууэ гъун см. уазэ.бзу дамэху название птицы/ Губгъуэ къуалэбзу лъэпкъ.бзу кIэзэгуэх зоол. каменка/ Къуалэбзу лъэпкъ; мывэкIэпыс.Бзу кIэзэгуэхи, бзу кIэплъи, бзуупцIи къэкIуат зэIущIэм. Ад. фольк.бзу кIэплъ зоол. горихвостка/ КIэ гъуэжь-плъыжьыфэ зыпыт къуалэбзу лъэпкъ.бзу кIэплъ фIыцIэ зоол. горихвостка-чернушка/ КIэ гъуэжь-плъыжьыфэ зыпыт къуалэбзу фIыцIэ лъэпкъ.бзу пэ гъум зоол. дубонос/ Къуалэбзу лъэпкъ.бзу пэ кIыхь зоол. бекас/ Шэдылъэхэм щыпсэу къуалэбзу лъэпкъщ. -
9 гъэгъуа
сушенный, вяленый/ ДыгъэкIэ, мафIэкIэ, IугъуэкIэ гъур ящIа, псы зыщIагъэкIа.МыIэрысэ гъэгъуа. Дзажэ гъэгъуа. Кхъуей гъэгъуа.* Бдзэжьей гъэгъуа щэным къыпокIри Салтер хохьэ Ост-Индием щыIэ дзэм. Ш. А. -
10 гъэшхэкI
молочные продукты/ Гъэшым къыхэщIыкIа ерыскъы.* Адыгэм гъэшхэкI ерыскъыхэм щыщу кхъуей плъыжьт нэхъыбэу я гъуэгу гъуэмылэр. фольк. -
11 гъуэмылалъэ
сума, торба (для пищи, взятой в дорогу)/ Гъуэмылэ зэрызэрахьэ къэлътмакъ.* КъуийцIыкIу гъуэмылалъэм иIэбэщ, кхъуей плъыжь ныкъуэрэ зы хьэтыкърэ кърихри Гуэргуэныжь иритащ. Нарт. -
12 гъумыщIэ
крупный, большой, огромный/ Зыщыщхэм елъытауэ ин, пIащэ.* Зубер къупщхьэ пэртэбакъ.. кърихри тутын гъумыщIэ зыIуригъэтIысхьащ. Къу. С. ЛIы гъумыщIитIым кхъуей-пIастэр зэщIалъащIэ щыхъум, Зилэ пэшым зыщIигъэбзэхыкIыжащ. Къ. Хь. -
13 дэлэн
пирог/ Тхьэвым кIэртIоф, кхъуей лъалъэ, мыIэрысэ, къинэмыщI дэлъхьауэ тебэм хуэфIу ягъажьэ шхыныгъуэщ.КIэртIоф дэлэн. МыIэрысэ дэлэн. -
14 дэлэндэлъхьэ
начинка для пирога/ КIэртIоф, кхъуей лъалъэ, къинэмыщI хуэдэхэу тхьэвым далъхьэхэращ. -
15 дэлъхьэн
(делъхьэ) перех. гл. подложить что-л. во что-л., между чем-л./ Зэхуаку гуэрым зыгуэр дэгъэзэгъэн; зыщIыпIэ зыгуэр щыгъэтIылъын.Пхъуантэм щыгъын дэлъхьэн.* Хъуэжэ и гуфIакIэм мывэ дилъхьэри судым кIуащ. фольк.2. накинуть что-л. (напр. шаль на плечи)/ ПлIэм зыгуэр теубгъуэн, пщэм зыгуэр къешэкIын.Пщэм пщэдэлъ дэлъхьэн.3. начинить что-л. чем-л. (напр. тесто творогом)/ Тхьэвым и кум кхъуей лъалъэ, лы, мыIэрысэ сыт хуэдэхэр дэгъэзэгъэн.Тхьэвым кхъуейлъалъэ дэлъхьэн. -
16 джэдыкIэвынш
сырники/ ДжэдыкIэ, шатэ, кхъуей лъалъэ зэхэгъэзэрыхьарэ хьэжыгъэ мащIэ хэудауэ гъэжьа шхыныгъуэ.* ДжэдыкIэвынш гъэжьэн. -
17 джэдыл
курятина/ Джэдым ил.Джэдыл гъэва.* Шурэ и анэм {иригъэшхыну} джэдылрэ кхъуей лъалъэрэ хуегъэкIуатэ. Iуащхь. -
18 зэдеIэн
(зэдоIэ) неперех. гл. 1. вместе толкнуть кого-что-л./ ЗэщIыгъуу, зэгъусэу, зэдэщтэу еIэн.* ХьитIыр зэдеIэри хьэ къарэжьыр ираудащ. Анэд.2. вместе потянуть что-л./ ЗэщIыгъуу, зэгъусэу зыгуэрым екъун.* Дзыгъуибгъур зэдеIэмэ, кхъуей кIадэр трач. (погов.) -
19 зэщIэлъэщIэн
(зэщIелъащIэ) перех. гл. 1. вычистить, почистит; вытереть начисто что-л. (напр. стол)/ Зыгуэр дэнэкIи зэлъэIэсу гъэкъэбзэн, лъэщIын, зэщIэкъуэн.Унэгуащэм унэ лъэгур къабзэу зэщIилъэщIащ. Хъыджэбз цIыкIум и щхьэр къабзэу зэщIилъэщIащ.2. переносное съесть, вылизать все подчистую/ ЗэщIэкъуэн, зэхьэлъэн, къанэ щымыIэу шхын.ЛIы гъумыщIитIым кхъуей-пIастэр зэщIалъащIэ щыхъум, Зилэ пэшым зыщIигъэбзэхыкIащ. Къ. Хь. -
20 зырыз
I по одному (яблоку, карандашу и т. п.)/ Дэтхэнэми зы хуэзэу.Тэхъуанэ бжэщхьэIум къытеуващ хъыджэбз щхьэбацэ цIыкIуитI кхъуей Iыхьэ зырыз яIыгъыу. Ш. А.II 1. разный, иной, другой, не один и тот же/ Зэпэщхьэхуэ, лъэныкъуэ зэпэщхьэхуэхэмкIэ щыIэ.Мыщэм и плIэ лъакъуитIыр и дамэ зырызым еупцIэкIауэ мэзым къыхопщ лIы дамабгъуэ. Ш. А. Я къару къызэрихькIэ зэхуэжэ хакIуитIыр зэжьэхэуащ, икIи лъэныкъуэ зырызымкIэ зэрыгъэлъеяхэщ. Къ. Хь.2. разный, неодинаковый/ Зэхуэмыдэ, зэщымыщ.БзэкIэ зэрызми, цIыхухэр мурадкIэ зыхэщ, зыбынхэщ. Анэд.3. единичный, отдельный/ Зи бжыгъэкIэ мыкуэд, мащIэ.Адрей къэрал псогуэри Тыркум IэщIэлъщ, абы IэщIэмылъ ъкэрал зырызхэри къыщошынэри пIэтIэуэну хуиткъым. Ш. А. Я фIыр зырызщ, я бзаджэр куэдщ, я куэдыр хьэулейщ. фольк.
Страницы
