ирхæфсæг

Дыууæ мæгуыр зæронды æрвылбон сæхи хурмæ тавынц куы Тедойы, куы Симоны дуармæ. Сæхи ирхæфсынц сæ лæппуйы бонтæ мысынæй, сæхицæй æппæлынæй. Æндæр сын сæ фадат ницы дæтты нæдæр исты аразынæн, нæдæр хъуыды кæнынæн, нæдæр, майдыма, хи ирхæфсынæн. – Два бедных старика греются на солнышке то у калитки Тедо, то у калитки Симона. Себя они развлекают тем, что вспоминают свою молодость и бахвалятся. У них нет возможности заниматься чем-нибудь другим: ни мастерить что-нибудь, ни предаваться размышлениям, ни, на худой конец, развлекаться. (Джыккайты Ш., Ирон аив дзырды зæрингуырд)

Уазæг чызджы иунæгæй куыд ауагътат, майдыма йæ исчи аскъæфта, уæд ма цы цæсгом равдисдзыстут?! – Как вы отпустили гостившую у нас девушку одну, а если кто-нибудь ее похитит, тогда как вы еще посмеете показать свое лицо?! (Бекъойты Е. Фатимæ)

Афтæ хуыздæр уыдзæн, майдыма нæм æнæнхъæлæджы уазджытæ фæзынди. – Так лучше будет, а не то вдруг к нам нежданные гости придут. (Дзасохты М., Дзæбидыры хъул)

Уый йеддæмæ ныр куыдтæ æмæ цытæ кæнынц, уый ницы у: Ныры лæппутæ хи ирхæфсынæн, хуыздæр куыстæн, уый ссардтой, æмæ æхсынæнтæ къæрццытæ кæнынц æмæ сын сæ цъæрттæ тутæ кæнынц, – загъта лæг, былысчъилтæгæнгæ, æмæ лæппу хъазахъхъ æхсынæнтæ куыд æхсынынц æмæ сын сæ цъæрттæ куыд тутæ кæнынц, уый фæзмын байдыдта – Так-то люди делают, а не то что как теперь: только и забавы у ребят, что семя грызут да шелуху плюют, – презрительно заключил старик, представляя в липах, как грызут семя и плюют шелуху нынешние казаки (Лев Толстой, Хъазахъхъ)

Уалынмæ марды рахастой, адæм аивылдысты йæ фæстæ, уый дæр цыди семæ, марды фæстæ; сауджынтæ уыдысты сæ аргъауæн дарæсы, хур касти, дзидзидай сывæллæттæ куыдтой сæ мадæлты хъæбысты, зарыдысты хæрдмæдзог цъиутæ, сывæллæттæ афтид хæдæтты згъордтой æмæ сæхи ирхæфстой фæндагыл. – Покойницу понесли, наконец, народ повалил следом, и он пошел за нею; священники были в полном облачении, солнце светило, грудные ребенки плакали на руках матерей, жаворонки пели, дети в рубашонках бегали и резвились по дороге. (Н. Гоголь, Старосветские помещики. Тæлмацгæнæг – Саламты А.)