-
1 акшар
сущ.1) бе́лая гли́на; мел || мелово́йакшарны обой белән алыштыру — заменя́ть мел обо́ями (на обо́и)
2) ирон. бели́ла (ед. нет), пу́дра3) побе́лкастенаның акшары купкалаган — побе́лка на стене́ ко́е-где́ пооблупи́лась
акшарга буялу (буялып бетү) — перепа́чкаться ме́лом
-
2 бизәү
перех.1) украша́ть/укра́сить, разрисо́вывать/разрисова́ть, раскра́шивать/раскра́сить, распи́сывать/расписа́тьстенаны бизәү — раскра́шивать сте́ну (узо́рами)
бүлмәне бизәү — разукра́сить ко́мнату
2) наряжа́ть/наряди́тьчыршы бизәү — наряжа́ть ёлку
• -
3 калынайту
перех.утолща́ть/утолсти́ть, де́лать, сде́лать то́лще || утолще́ниестенаны калынайту — утолща́ть сте́ну
-
4 каралту
перех.1) черни́ть, вы́чернить, зачерня́ть/зачерни́ть, де́лать, сде́лать чёрным; зама́зать (закра́сить) чёрным; копти́ть, закопти́ть (сажей, дымом) || черне́ниеялкын стенаны каралтты — пла́мя закопти́ло сте́ну
чәчне каралту — вы́чернить во́лосы
газета кулны каралта — газе́та черни́т ру́ки
2) спец. ворони́ть, черни́ть, покрыва́ть/покры́ть чёрной о́кисью || вороне́ние, черне́ниекөмеш әйберләрне каралту — черни́ть сере́бряные изде́лия
корыч әйберләрне каралту — ворони́ть стальны́е изде́лия
3) тушева́ть, растушева́ть; затушева́ть, затемня́ть/затемни́ть; подчерни́ть || тушёвка, растушёвка, затушёвывание, затемне́ниерәсемне каралту — растушева́ть рису́нок
кашларны каралту — подчерни́ть бро́ви
4) па́чкать, запа́чкать, грязни́ть, загрязня́ть/загрязни́ть; мара́ть, замара́ть || па́чканье, загрязне́ние; мара́ньекиемне каралту — па́чкать, мара́ть оде́жду
китапны каралту — загрязня́ть кни́гу
5) перен. черни́ть, очерня́ть/очерни́ть, омрача́ть/омрачи́тьбу вакыйга күңелне бөтенләй каралтты — э́то собы́тие совсе́м омрачи́ло ду́шу
6) перен. черни́ть, очерни́ть, поро́чить, позо́рить, пятна́ть ( имя или честь) || черне́ниеүзеңә хөрмәт күрсәткән йортны каралтырга кирәкми — не на́до черни́ть дом, где тебе́ ока́зано уваже́ние
ата-ана исемен каралту — пятна́ть и́мя роди́телей
-
5 кельма
сущ.; спец.ке́льмаке́льма белән стенаны тигезләү — ке́льмой разровня́ть сте́ну
-
6 ныгыту
перех.1) в разн. знач. крепи́ть, укрепля́ть/укрепи́ть, прикрепля́ть/прикрепи́ть, закрепля́ть/закрепи́ть, подкрепля́ть/подкрепи́ть (забой на шахтах, детали, паруса, плотину, фундамент, корпус лодки, крышу дома, пески для лесопосадок и т. п.) ||а) прикрепле́ние, закрепле́ние, подкрепле́ниеб) крепи́тельный, крепёжныйныгыту материаллары — крепи́тельные материа́лы
ныгыту эшләре — крепёжные рабо́ты
фоторәсемне ныгыту — закрепи́ть фотосни́мок
чаңгыларны ныгыту — закрепи́ть лы́жи
стенаны терәү белән ныгыту — подкрепи́ть сте́ну подпо́ркой
2) укрепля́ть/укрепи́ть, оздоровля́ть/оздорови́ть; укрепле́ние; оздоровле́ниесаф һава, җәяү йөрү аны физик яктан ныгытты — све́жий во́здух, ходьба́ пешко́м физи́чески укрепи́ли его́
3) укрепля́ть/укрепи́ть, упро́чивать/упро́читьгаиләне ныгыту — укрепи́ть семью́
фәнни бәйләнешләрне ныгыту — укрепи́ть нау́чные свя́зи
тәртипне ныгыту — укрепи́ть дисципли́ну
тынычлыкны ныгыту — упро́чить мир
көнкүрешне ныгыту — упро́чить быт
4)а) крепи́ть, укрепля́ть/укрепи́ть, упро́чивать/упро́чить, уси́ливать/уси́лить; де́лать/сде́лать бо́лее си́льным, мо́щнымилнең оборонасын ныгыту — крепи́ть оборо́ну страны́
авыл хуҗалыгын ныгыту — упро́чить се́льское хозя́йство
б) укрепля́ть/укрепи́ть, упро́чивать/упро́чить; подкрепля́ть/подкрепи́ть || упро́чение; подкрепле́ниемәктәпне кадрлар белән ныгыту — укрепи́ть шко́лу ка́драми
эшчеләрнең инициативасын техника белән ныгыту — подкрепи́ть инициати́ву рабо́чих те́хникой
5) закрепля́ть/закрепи́ть, упро́чивать/упро́чить, сде́лать про́чным || закрепле́ние, упро́чениеҗиңүне ныгыту — закрепи́ть побе́ду
фәндәге казанышларны ныгыту — упро́чить достиже́ния в нау́ке
хәтердә ныгыту — закрепи́ть в па́мяти
6) подкрепля́ть/подкрепи́ть; бодри́ть, подбодри́ть || подкрепле́ние, подба́дривание (едой, напитками и т. п.)йоклап алырга кирәк, йокы ныгыта — на́до поспа́ть, сон подкрепля́ет
7) крепи́ть, закрепля́ть/закрепи́ть (желу́док)кара җиләк кесәле эчне ныгыта — черни́чный кисе́ль крепи́т (желу́док)
8) перен. скрепля́ть/скрепи́ть || скрепле́ниедуслыкны ант белән ныгыту — скрепи́ть дру́жбу кля́твой
9) в знач. нареч.; разг. ныгытып твёрдо; кре́пко-на́крепконыгытып әйтергә кирәк, иртәгә килеп җитсен — на́до сказа́ть твёрдо, что́бы за́втра яви́лся
-
7 штукатурлау
перех.штукату́рить, отштукату́рить, проштукату́рить (здание, стены)стенаны штукатурлау — отштукату́рить сте́ну
-
8 яргалану
неперех.1) тре́скаться, потре́скаться, растре́скиваться/растре́скаться (краска на чём-л.) (почва, асфальт, глиняная, фарфоровая посуда и т. п.) расщепля́ться/расщепи́ться (о дереве, доске и т. п.) истре́скиваться/истре́скаться (о шпаклёвке, покраске и т. п.) || растре́скивание, расщепле́ниеалма яргаланган — я́блоко потре́скалось
стенаның буявы яргаланган — кра́ска на стене́ растре́скалась
2) перен. тре́скаться, потре́скаться, растре́скиваться/растре́скаться (о губах, коже рук, ног и т. п.) || растре́скиваниекуллар салкыннан яргалана — ру́ки от хо́лода тре́скаются
-
9 ярылу
возвр.-страд. от яру1) возвр. тре́скаться, потре́скаться; истре́скиваться/истре́скаться разг.стенаның буявы ярылган — кра́ска на стене́ растре́скалась
боз ярылган — лёд потре́скался
күн ярыла — ко́жа тре́скается
2)а) разрыва́ться/разорва́ться (о снаряде, гранате)б) ло́паться ( о стручке)3) щепа́ться, расщепля́ться, рассека́тьсяидән тактасы ярылган — расщепи́лась полова́я доска́
4) распуска́ться/распусти́ться, открыва́ться/откры́ться (о почках, бутонах)5) тре́скаться, потре́скаться, растре́скаться (о руках, губах, лице - от холода, ветра и т. п.)иреннәре ярылып беткән — у него́ гу́бы растре́скались
куллар ярылды — ру́ки потре́скались
6) прост. си́льно крича́ть, во всю мощь говори́ть7) перен. си́льно боле́ть ( о голове)8) страд.; см. яру 1)-4), 6)•- ярылып китү••ярылып ята — отчётливо (я́сно) ви́дно
ярылырга җитеп — прост. изо всей мо́чи
См. также в других словарях:
бурлау — Бур белән агарту (стенаны һ. б.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кашага — и. 1. Тәрәзә яки ишек өсте турысына эчке яки тышкы яктан горизонталь кадакланган такта 2. Эчке стенаның югары өлешенә, ишек, тәрәзә башларына яки матчага эленә торган бизәкле, озын тукыма 3. Мич авызы өстендәге киштә сыман чыгынты яки уенты;… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кәрниз — 1. Бина стенасының иң югарыгы өлешендә стенаны яңгырдан саклау өчен ясалган чыгынты; тәрәзә, ишек өстенә ясалган чыгынты 2. Чаршау, пәрдә элү өчен тәрәзә яки ишек өстенә беркетелә торган аркылы борыс … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кулиса — Сәхнәдә стенаны сүрәтли торган яки рәсемле зур киндер элү өчен зур куна, щит … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
линолеум — Идәнгә җәю, стенаны каплау өчен һәм полиграфия эшендә кулл. тор. , су үткәрми торган калын тукыма … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
панель — 1. Бинадагы эчке стеналарның бер тәңгәлдә тигезләп буялган яки такта һ. б. белән тышланган аскы өлеше 2. Стенаны һ. б. бизәү яки приборларның күрсәткечләрен һ. б. урнаштыру өчен махсус каймаланган өслек 3. Шахта, карьер кебек урыннарда махсус… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
панно — 1. Стенаның яки түшәмнең махсус орнамент белән уратып алынган һәм нин. б. рәсем, бизәк һ. б. төшерелгән бер өлеше 2. Шул аерым өлеш өслегендәге рәсем, бизәк яки барельеф … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
плинтус — 1. Стена белән идән арасындагы ярыкны каплый торган тар гына такта 2. Мичнең, стенаның бераз чыгып тора торган аскы өлеше; шулай ук колоннаның, багананың яссы, дүрткырлы нигезе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
филенка — 1. Ишек рамына, тәрәзә капкачына һ. б. куела торган юка такта яки фанер 2. Буялган панельне стенаның югары өлешеннән аерып тору өчен үткәрелгән төсле тар сызык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чынаяк — 1. Чәй һ. б. эчемлекләр эчү өчен фарфордан, фаянстан һ. б. ш. ясалган, зур булмаган тәлинкә һәм тоткалы тирән түгәрәк савыттан торган әйбер 2. Шундый әйбернең тоткалы тирән түгәрәк савыты 3. с. Үзенә бертөрле керамикадан ясалган стена чынаяк… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
штукатура — сөйл. Су, ком, известь, цемент, ябыштыргыч матдәләр катнашмасыннан торган измә (стенаны сылап тигезләү өчен кулл.). Шул измәнең каткан катламы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге