the+tide

* * *

(fell; féll, féllum; fallinn), v.

1) to fall;

eigi fellr tré við fyrsta högg, a tree falls not with the first stroke;

falla af baki, to fall from horse back;

falla á kné, to fall on one’s knees;

falla áfram (á bak aptr), to fall forwards (backwards);

falla flatr, to fall prostrate;

falla til jarðar, to fall to the ground;

refl., láta fallast (= sik falla), to let oneself fall (þá lét Loki falla í kné Skaða);

2) to drop down dead, be killed, fall (in battle);

3) to die of plague (féllu fátœkir menn um alit land);

4) to flow, run (of water, stream, tide);

særinn fell út frá landi, ebbed;

féll sjór fyrir hellismunnann, the sea rose higher than the cave-mouth;

síðan féll sjór at, the tide rose;

þeir sá þá ós mikinn falla í sjóinn, fall into the sea;

á fél (a river flowed) við skála Ásólfs;

var skipit svá hlaðit, at inn féll um söxin, that the sea rushed in at the prow;

5) of clothes, hair, to fall, hang down;

hárit féll á herðar honum aptr, the hair fell back on his shoulders;

létu kvennváðir um kné falla, they let women’s dress fall about hi s knees;

6) to fall, calm down (of the wind);

féll veðrit (the storm fell) ok gerði logn;

7) to fail, be foiled;

sá eiðr fellr honum til útlegðar, if he fails in taking the oath, he shall be liable to outlawry;

falla á verkum sínum, to have been caught red-handed, to be justly slain;

falla or fallast at máli, sókn, to fail in one’s suit;

falla frá máli, to give it up;

fallinn at frændum, bereft of kinsmen;

dœmi ek fyrir dráp hans fallnar yðrar eignir, I sentence your estates to be forfieited for his slaughter;

refl., ef gerðarmenn láta fallast, if the umpires fail to do their duty;

þá fallust öllum Ásum orðtök ok svá hendr, then voice and hands alike failed the Gods;

féllust þeim allar kvéðjur, their greetings died on their lips;

vill sá eigi falust láta andsvör, he will not fail or falter in replying;

8) to fall out happen;

mér féll svá gæfusamliga (it befell me so quickly), at;

stundum kann svá at falla, at, sometimes it may so happen that;

9) to be had or produced (þat járn fellr í firði þeim; þar fellr hveiti ok vín);

10) with adv., e-m fellr e-t þungt, létt, a thing falls heavily, lightly upon one (þetta mun ðr þungt falla);

féll þá keisaranum þyngra bardaginn, the battle turned against the emperor;

e-m fellr e-t nær, it falls nigh to one, touches one nearly;

henni féll meinit svá nær, at, the illness fell on her so sore, that;

mér fellr eigi firr en honum, it touches me no less than him;

hörmuliga fellr oss nú, at, it falls out sadly for us, that;

11) to please, suit;

kvað sér, þat vel falla til attekta, said that it suited him well for drawing revenue from;

honum féll vel í eyru lofsorð konungs, the king’s praise was pleasant in his ears;

jarli féllst þat vel í eyru, the earl was well pleased to hear it;

mun mér illa falla, ef, it will displease me, if;

féll vel á með þeim, they were on good terms;

refl., honum féllst þat vel í skap, it suited his mind well, he was pleased with it;

féllst hvárt öðru vel í geð, they loved each other;

12) with preps. and advs.,

falla af, to fall, abate (féll af vindr, byrr);

falla á e-n, to befall one;

þær féllu lyktir í, at, the end was, that;

falla í e-t, to fall into;

falla í brot, to fall in a fit;

falla í óvit, to faint, swoon;

falla í villu, to fall into heresy;

falla í vald e-s, to fall into one’s power;

féll veðrit í logn, the storm calmed down;

falla niðr, to fall, drop;

mitt kvæði mun skjótt niðr falla, my poem will soon be forgotten;

féll svá niðr þeirra tal, their conversation dropped, they left off talking;

falla saman, to fill in with, agree;

þó at eigi félli alit saman með þeim, though they, did not agree in everything;

falla til, to occur, happen, fall out;

ef auðna fellr til, if luck will have it so;

litlu síðar féll til fagrt leiði, fair wind came on;

öll þingviti, er til falla, all the fines that may fall in, be due;

nema þörf falli til, unless need be;

sem sakir falla til, as the case falls;

falla undir e-n, to fall to one’s lot (of inheritance, obligation);

arfr fellr undir e-n, devolves upon one;

falla út, to recede, of the tide (þá er út féll sjórinn);

falla við árar, to fall to at the oars.

* * *

pret. féll, 2nd pers. féllt, mod. féllst, pl. féllu; pres. fell, pl. föllum; part. fallinn; reflex. féllsk, fallisk, etc., with the neg. suffix fellr-at, féll-at, féllsk-at, Am. 6, vide Lex. Poët. [Common to all Teut. languages except Goth. (Ulf. renders πίπτειν by drjûsan); A. S. feallan; Engl. fall; Germ. fallen; Dan. falde; Swed. falla.]

A. to fall; as in Engl. so in Icel. falla is the general word, used in the broadest sense; in the N. T. it is therefore used much in the same passages as in the Engl. V., e. g. Matth. v. 14, vii. 25, 27, x. 29, xii. 11, xiii. 4, xxi. 44, Luke xiv. 5, John xii. 24, Rom. xi. 11, xiv. 4, 1 Cor. x. 12, 1 Tim. vi. 9, Rev. viii. 10: blómstrið fellr, James i. 11: again, the verbs hrynja and hrapa denote ruin or sudden fall, detta a light fall, hrasa stumbling; thus in the N. T. hrynja is used, Luke xxiii. 30, Rev. vi. 16; hrapa, Luke x. 18, xi. 17, xiii. 4, Matth. xxiv. 29; hrasa, Luke x. 30; detta, xvi. 21: the proverb, eigi fellr tré við hit fyrsta högg, a tree falls not by the first stroke, Nj. 163, 224; hann féll fall mikit, Bs. i. 343; hón féll geigvænliga, id.; falla af baki, to fall from horseback, 344; f. áfram, to fall forwards, Nj. 165; f. á bak aptr, to fall on the back, 9; f. um háls e-m, to fall on one’s neck, Luke xv. 20; f. til jarðar, to fall to the ground, fall prostrate, Fms. vii. 13, Pass. 5. 4: to fall on one’s face, Stj. 422. Ruth ii. 10; f. fram, to fall down, Matth. iv. 9; f. dauðr ofan, to fall down dead, Fær. 31; ok jafnsnart féll á hann dimma og myrkr, Acts xiii. 11; hlutr fellr, the lot fell (vide hlut-fall), i. 26.

2. to fall dead, fall in battle, Lat. cadere, Nj. 31, Eg. 7, 495, Dropl. 25, 36, Hm. 159, Fms. i. 8, 11, 24, 38, 95, 173, 177, 178, ii. 318, 324, 329, iii. 5, iv. 14, v. 55, 59, 78, 85, vi. 406–421, vii–xi, passim.

3. of cattle, to die of plague or famine, Ann. 1341.

4. medic., falla í brot, to fall in a fit, Bs. i. 335; f. í óvit, to swoon, Nj. 210: the phrase, f. frá, to fall, die (frá-fall, death), Grág. i. 139, 401, Fms. iv. 230, vii. 275; f. í svefn, to fall asleep, Acts xx. 9.

II. to flow, run, of water, stream, tide, etc.: of the tide, særinn féll út frá landi, ebbed, Clem. 47; féll þar sær fyrir hellismunnann, the sea rose higher than the cave’s mouth, Orkn. 428; síðan féll sjór at, the tide rose, Ld. 58; ok þá er út féll sjórinn, Þorf. Karl. 420; sjórinn féll svá skjótt á land, at skipin vóru öll á floti, Fms. iv. 65: also used of snow, rain, dew, Vsp. 19; snjó-fall, a fall of snow: of the ashes of a volcano, cp. ösku-fall, s. v. aska: of a breaker, to dash, menn undruðusk er boði féll í logni, þar sem engi maðr vissi ván til at fyrri hefði fallit, Orkn. 164: of a river, nema þar falli á sú er eigi gengr fé yfir, Grág. ii. 256; vötn þau er ór jöklum höfðu fallit, Eg. 133; á féll ( flowed) við skála Ásólfs, Landn. 50, A. A. 285; þeir sá þá ós (fors, Hb.) mikinn falla í sjóinn, Landn. 29, v. l., cp. Fms. i. 236; Markar-fljót féll í millum höfuð-ísa, Nj. 142; á fellr austan, Vsp. 42; falla forsar, 58; læk er féll meðal landa þeirra, Landn. 145: of sea water, sjár kolblár fellr at þeim, the ship took in water, Ld. 118, Mar. 98; svá at inn féll um söxin, that the tea rushed in at the stern, Sturl. iii. 66.

2. to stream, of hair; hárit silki-bleikt er féll ( streamed) á herðar honum aptr, Fms. vii. 155.

β. of clothes, drapery, Edda (Ht. 2) 121.

III. to fall, of the wind; féll veðrit ok görði logn, the wind fell, Eg. 372; þá féll byrrinn, Eb. 8; ok fellr veðrit er þeir koma út at eyjum, Ld. 116; hón kvaðsk mundu ráða at veðrit félli eigi, Gullþ. 30; í því bili fellr andviðrit, Fbr. 67; þá féll af byrrinn, Fms. vi. 17.

2. falla niðr, to fall, drop; mitt kvæði mun skjótt niðr f., my poem will soon be forgotten, Fms. vi. 198; mun þat (in the poem) aldri niðr f. meðan Norðrlönd eru bygð, 372; féll svá þeirra tal, their speech dropped, they left off talking, Fas. iii. 579; as a law term, to let a thing drop, lát niðr f., Fs. 182; féllu hálfar bætr niðr fyrir sakastaði þá er hann þótti á eiga, Nj. 166, 250, Band. 18; þat eitt fellr niðr, Grág. i. 398, Fms. vii. 137; falla í verði, to fall in price, etc.

IV. to fail, be foiled, a law term; sá (viz. eiðr) fellr honum til útlegðar, i. e. if he fails in taking the oath he shall be liable to outlawry, N. G. L. i. 84 (eið-fall); en ef eiðr fellr, þá fari hann útlægr, K. Á. 214; fellr aldri sekt handa á milli, the fine is never cancelled, N. G. L. i. 345; f. á verkum sínum, to have been caught red-handed, to be justly slain, Eg. 736; vera fallinn at sókn, to fail in one’s suit, N. G. L. i. 166; hence metaph. fallin at frændum, failing, bereft of friends, Hðm. 5; fallinn frá minu máli, having given my case up, Sks. 554, 747; því dæmi ek fyrir dráp hans fallnar eignir ykkar, I sentence your estates to lie forfeited for his slaughter, Fs. 122; f. í konungs garð, to forfeit to the king’s treasury. Fms. iv. 227; reflex., ef honum fellsk þessor brigð, if his right of reclamation fails, Gþl. 300; ef menn fallask at því, if men fail in that, N. G. L. ii. 345; ef gerð fellsk, if the reparation comes to naught, id.; ef gerðar-menn láta fallask, if they fail to do their duty, id., cp. i. 133, 415; to fail, falter, in the phrase, e-m fallask hendr, the hands fail one; bliknaði hann ok féllusk honum hendr, Ó. H. 70; þá féllusk öllum Ásum orðtök ok svá hendr, their voice and hands alike failed them, Edda 37; en bóndum féllusk hendr, því á þeir höfðu þá engan foringja, Fms. vi. 281; féllusk þeim allar kveðjur er fyrir vóru, their greeting faltered, i. e. the greeting died on their lips, Nj. 140; vill sá eigi fallask fáta andsvör, he would not fail or falter in replying, Hkr. i. 260; féllskat saðr sviðri, her judgment did not fail, Am. 6.

V. metaph., falla í villu, to fall into heresy, Ver. 47; f. í hórdóm, to fall into whoredom, Sks. 588; f. í vald e-s. to fall into one’s power, Ld. 166; f. í fullsælu, to drop ( come suddenly) into great wealth, Band. 31; f. í fullting við e-n, to fall a-helping one, to take one’s part, Grág. i. 24; lyktir falla á e-t, to come to a close, issue, Fms. ix. 292. xi. 326; f. á, to fall on, of misfortune, vide á-fall.

2. falla undir e-n, to full to one’s lot, of inheritance, obligation; arfr fellr undir e-n. devolves upon one, Gþl. 215; f. frjáls á jörð to be free born, N. G. L. i. 32; f. ánanðigr á jörð, to be born a bondsman, Grág. ii. 192.

3. falla við árar, to fall to at the oars, Fms. xi. 73, 103; Þorgeirr féll þá svá fast á árar (pulled, so bard), at af gengu báðir háirnir, Grett. 125 A; f. fram við árar, id., Fas. ii. 495 (in a verse).

VI. to fall out, befall; ef auðna fellr til, if it so falls out by luck, Fms. iv. 148; ef auðna vildi til f. með þeim, xi. 267; litlu siðar fellr til fagrt leiði, a fair wind befell them, 426; alla hluti þá er til kunni f., Nj. 224; öll þingvíti er til f., all the fines that may fall in, be due, Gþl. 21; nema þörf falli til, unless a mishap befalls him, i. e. unless he be in a strait, 76; mér féll svá gæfusamliga, it befell me so luckily, Barl. 114; verðuliga er fallit á mik þetta tilfelli, this accident has justly befallen me, 115; sem sakir f. til, as the case falls, Eg. 89.

2. to fall, be produced; þat (the iron) fellr í firði þeim er Ger heitir, Fas. iii. 240; þar fellr hveiti ok vín, 360.

VII. impers. in the phrases, e-m fellr e-t þungt, létt, etc., a thing falls lightly, heavily upon, esp. of feeling; þetta mun yðr þungt f., it will fall heavily on you, Band. 18; felir þá keisaranum þyngra bardaginn, the battle fell out ill to ( turned against) the emperor, Fms. xi. 32; at oss mundi þungt f. þessi mál, Nj. 191.

2. the phrases, e-m fellr e-t nær, it falls nigh to one, touches one nearly; svá fellr mér þetta nær um trega, Nj. 170; sjá einn var svá hlutr, at Njáli féll svá nær, at hana mátti aldri óklökvandi um tala, this one thing touched Njal so nearly, that he could never speak of it without tears, 171; mér fellr eigi firr en honum, it touches me no less than him, Blas. 41; henni féll meinit svá, nær, at …, the illness fell on her so sore, that …, Bs. i. 178; féll henni nær allt saman, she was much vexed by it all (of illness), 351; e-t fellr bágliga, hörmuliga etc. fyrir e-m, things fall out sadly for one. Vígl. 30, El. 15.

B. Metaph. to fall in with, agree, fit, suit, Germ. gefallen:

I. to please, suit; kvað sér þat vel falla til aftekta, said that it suited him well for drawing taxes from, Fb. ii. 122: en allt þat, er hann heyrði frá himnaguði, féll honum harla vel, pleased him very well, Fms. i. 133; honum féll vel í eyru lofsorð konungs, the king’s praise suited his ears well, tickled, pleased his fancy, Bret. 16: reflex., þat lof fellsk honum í eyru, 4; jarli fellsk þat vel í eyru, the earl was well pleased to hear it, Bjarn. 7.

β. falla saman, to fall in with, comply, agree; en þó at eigi félli allt saman með þeim, though they did not agree in all, Bs. i. 723.

γ. féllsk vel á með þeim, they loved one another, Fas. i. 49; féll vel á með þeim Styrkári, i. e. he and S. were on good terms, Fms. iii. 120.

δ. honum féllsk þat vel í skap, it suited his mind well, pleased him, Fas. i. 364; féllsk hvárt öðru vel í geð, they agreed well, liked one another well, Band. 9; fallask á e-t, to like a thing; brátt kvartar að mér fellst ei á, Bb. 3. 23.

2. to beseem, befit; heldr fellr þeim ( it befits them), at sýna öðrum með góðvilja, Str. 2.

3. falla at e-u, to apply to, refer to; þetta eitt orð er at fellr eiðstafnum, Band. MS. 15 (Ed. 18 wrongly eiðrinn instead of eiðnum).

4. the phrase ‘falla við’ in Luke vi. 36 (bótin af því hinu nýja fellr eigi við hið gamla) means to agree with; hence also viðfeldinn, agreeable:—but in the two passages to be cited falla við seems to be intended for falda við, to enfold; hvergi nema þar sem falli við akr eða eng, unless field or meadow be increased or improved, N. G. L. ii. 116; ekki má falla (qs. falda) við hamingju-leysi mitt, ‘tis impossible to add a fold to my bad luck, it cannot be worse than it is, Al. 110.

II. part. fallinn; svá f., such-like, so framed; eitt lítið dýr er svá fallið, at …, a small animal is so framed, that …, Stj. 77; hví man hinn sami maðr svá fallinn, how can the same man be so framed? Fms. xi. 429:—in law phrases, such-like, as follows, svá fallinn vitnisburð, testimony as follows, Vm. 47; svo fallinn órskurð, dóm, etc., a decision, sentence … as follows, a standing phrase; þá leið fallinn, such, such-like (Germ. beschaffen), Stj. 154.

2. fallinn vel, illa, etc., well, ill-disposed; hann var vænn maðr ok vel fallinn, Fms. xi. 422; þau vóru tröll bæði ok at öllu illa fallin, Bárð. 165; fitted, worthy, bezt til konungs fallinn, Fms. i. 58; ok er hann bezt til þess f. af þessum þremr, vi. 386; at hann væri betr til fallinn at deyja fyrir þá sök en faðir hans, that he more deserved to die than his father did, x. 3; Ólafr er betr til yfirmanns f. enn mínir synir, Ld. 84; margir eru betr til fallnir fararinnar, Ísl. ii. 327; Hallgerðr kvað hann sér vel fallinn til verkstjóra, Nj. 57; sá er til þess er f., Sks. 299; ‘worthy,’ 1 Cor. vi. 2.

3. neut. fit; ok hætti þá er honum þótti fallit, when he thought fit, Fms. vi. 364; slík reip sem f. þykir, as seems needful, Sks. 420; væri þat vel fallit, at …, it would do well, to …, Fms. ii. 115; þat mun nú vel fallit, that will be right, that will do well, Nj. 145; kallaði vel til fallit, said it was quite right, Fms. xi. 321.

4. of a thing, with dat. suited to one; eigi þyki mér þér sú ferð vel fallin, i. e. this journey will not do for thee, will not do thee good, Fms. vi. 200; cp. ó-fallit, unfit.

(-s, -ar), m. stream, current (veðr var hvast ok straumar miklir); við strauminum, against the current (reið J. við strauminum, en B. forstreymis); reka fyrir strauminum, to drift with the tide; brjóta straum fyrir e-u, to break the stream for a thing, bear the brunt, prepare the way.

* * *

m. [a common Teut. word; A. S. streâm; Germ. strom; Dan. ström]:—a stream, current, race, of the sea, the tide, a river, Rb. 438; ullar-lagð rak fyrir strauminum. Edda 74; straumr var í sundinu, Fms. i. 93; sigla þeir inn at straumum (of the currents through the belt of islands which bar the mouth of Hvamm-firth in western Icel.) í þann straum er hét Kolkistu-straumr, sá er í mesta lagi þeirra strauma er á Breiðafirði eru, Ld. 56; misganga straumanna, Orkn. 266; fyrir veðri eðr fyrir straumi, Grág. ii. 384: in the phrase, brjóta straum fyrir e-u, to break the stream for one, bear the brunt, Karl. 136, Orkn. 344.

2. of the tide; Gunnsteinn segir at þá skipti straumum ( change of tide) ok mál væri at sigla, Ó. H. 136; stór-straumr, a spring-tide; smá-straumr, a neap-tide.

II. in local names, Straumr, Straum-fjörðr, Straum-nes, Landn. strauma-skipti, n. pl. the change of spring-tides, Fms. iv. 304.

dd, [flóð], to flood over, Stj. 56, 284, Ann. 1345: to flow, of the tide, Fms. vi. 163, ix. 44, x. 98: impers., fé ok skip (acc.) flæðir, the flood-tide overtakes sheep and boats, i. e. they are lost by the tide, (mod.)

* * *

(geng; gekk, gengum; genginn), v.

1) to walk (reið jarl, en Karkr gekk);

2) to go;

ganga heim, to go home;

ganga braut, to go away;

ganga til hvílu, to go to bed;

ganga á skip, to go on board;

ganga af skipi, to go ashore;

with infin., ganga sofa or at sofa, to go to sleep;

ganga at eiga konu, to marry a woman;

3) to go about grazing, to graze (kálfrinn gekk í túni um sumarit);

4) of a ship, to run, sail (gekk skipit brátt út á haf);

5) to stretch out, extend, project (nes mikit gekk í sæ út);

6) of report, tales, to be current (litlar sögur megu ganga af hesti mínum);

7) to prevail;

gekk þaðan af í Englandi Valska, thereafter the French tongue prevailed in E.;

8) of money, to be current (peningar þeir, sem nú ganga);

of laws, to be valid (þau lög, er gengu á Uppsalaþingi);

of sickness, plague, famine, to rage (þá gekk landfarsótt, drepsótt, hallæri);

9) to go on, last (gnustu þá saman vápnin, ok gekk þat um hríð);

impers., gekk því lengi, so it went on for a long while;

10) láta ganga e-t, to let go on;

láta höggin ganga, to rain blows;

Birkibeinar létu ganga lúðrana, blew the trumpets vigorously;

11) to succeed;

ef þat gengr eigi, if that will not do;

impers., svá þykt, at þeim gekk þar eigi at fara, so close, that they could not go on there;

þeim gekk ekki fyrir nesit, they could not clear the ness;

12) to turn out, go in a specified way;

ganga andæris, to go all wrong;

mart gengr verr en varir, many a thing goes worse than is looked for;

gekk þeim lítt atsókinn, they made little progress with the attack;

impers., e-m gengr vel (illa), one fares (goes on, gets on) well (badly);

13) with acc., ganga e-n á bak, to force one to go backwards (harm gengr bjöninn á bak);

14) with dat., to discharge (gekk bann þá blóði);

15) with preps. and adverbs:

ganga af e-u, to depart from, leave (þá gekk af honum móðrinn);

ganga af vitinu, to go out of one’s wits;

ganga af trú sinni, to apostatize;

to pass (síðan gengu af páskarnir);

to go off (gekk þegar af höfuðit);

to be left as surplus (þat er af skuldinni gekk);

nú gengr honum hey af, now he has some hay left;

ganga af sér, to go to extremities, to go beyond oneself (mjök ganga þeir fóstbrœðr nú af sé);

ganga aptr, to revert (return) to the former proprietor (síðan gengu þau lönd aptr undir Árna);

to be void, annulled (þá skal kaup aptr ganga);

of a ghost, to walk again; of a door, to close, shut (gekk eigi aptr hurðin);

ganga at e-m, to attack one;

ganga at e-u, to agree to, accept a choice or offer (Flosi gekk fljótt at þessu öllu); to fit (skaltu fá mér lukla þá, sem ganga at kistum yðrum);

ganga á e-t, to encroach upon (ganga á ríki e-s); to break (ganga á orð sín, eiða, grið, sættir, trygðir); to pierce, penetrate;

hann var í panzara, er ekki gekk á, that was proof against any weapons;

ganga á vald e-s or e-m, ganga á hönd (hendr) e-m, to submit to, give oneself up to, surrender to one;

ganga á bak e-u, to contravene;

ganga eptir e-u, to go for, go to fetch (göngum heim eptir verðinu); to pursue, claim;

ganga eptir, to prove true, be fulfilled (þetta gekk allt eptir, sem M. sagði fyrir);

ganga frá e-u, to part with, lose (sumir munu ganga frá öllu fénu);

ganga fram, to step forward;

ganga fram vel, to go forward bravely, in a battle;

to come to pass, come into execution (skal þess bíða, er þetta gengr fram);

to increase (fé Hall gerðar gekk fram ok gørðist allmikit);

to depart this life (H. bóndi gengr fram til frænda sinna);

ganga fyrir e-n, to present oneself before one (ganga fyrir konung);

ganga fyrir e-u, to take charge of, manage (var þar mart fólk, en húsbóndi gekk svá fyrir, at ekkert skorti); to yield to, be swayed by (hann gekk þá fyrir fortölum hennar);

ganga í gegn e-m, to set oneself against one;

ganga í gegn e-u, to confess, acknowledge;

maðr gengr í gegn, at á braut kveðst tekit hafa, the man confessed and said that he had taken it away;

ganga í mál, to undertake a case;

ganga með e-m (of a woman), to marry;

ganga með barni, to be with child;

ganga með burði (of animals), to be with young;

ganga með e-u, to assist in, plead (ganga með máli, bónorði);

ganga milli (á m., í m.), to go between, intercede;

ganga móti (á m., í m.) e-m, to go to meet one;

ganga móti e-u, to resist, oppose;

to confess, = ganga í gegn, ganga við e-u;

ganga nær e-m, to be troublesome to one (þótti hón œrit nær ganga Þórgerði);

ganga e-m nær, to approach, come near to one (sá hefir á brott komizt, er næst gekk Gunnari um alla hluti);

ganga saman, to marry;

of an agreement, bargain, to be brought about;

saman gekk kaupit með þeim, they came to a bargain;

ganga sundr (í s.), to go asunder, part;

ganga til, to go up to a thing (gangit til ok hyggit at); of the wind, to veer (veðrit gekk til útsuðrs);

e-m gengr e-t til e-s, one has some reason for doing a thing;

en þat gekk mér til þess (that was my reason), at ek ann þér eigi;

hversu hefir ykkr til gengit, how have you fared?

Loka gekk lítt til, it fared ill with L.;

ganga um e-t, to go about a thing;

ganga um beina, to wait upon guests;

ganga um sættir, to go between, as peacemaker;

ganga um e-n, to befall, happen to one (þess, er um margan gengr guma); of the wind, to go round, veer (gekk um veðrit ok styrmdi at þeim); to manage (fékk hón svá um gengit, at);

ganga undan, to escape to absent oneself;

g. undir e-t, to take upon oneself, undertake (a duty);

ganga undir e-n, to subject oneself to;

ganga upp, to be wasted (of money);

to get loose, to he torn loose (þeir glímdu svá at upp gengu stokkar allir á húsinu);

of a storm, gale, to get up, rise (veðr gekk upp);

of an ice-bound river, áin var gengin upp, swollen with ice;

ganga við staf, to walk with a stick;

ganga við e-u or e-t, to avow;

ganga yfir e-t, to go beyond, disregard (hann vildi eigi ganga yfir þat, er hann vissi réttast);

ganga yfir e-n, to overcome, to befall, happen to one;

slíkt sem yfir hefir gengit, all that has happened;

eitt skal yfir okkr ganga, we shall share one fate;

16) refl., gangast.

1) walking (hann mœddist í göngu);

vera í göngu, to be on foot, to walk;

2) course (ganga tungls, vinds).

* * *

pret. gekk or gékk, 2nd pers. gékkt, mod. gékst; pl. gengu, geingu, or géngu, and an old poët. gingu; gengengu in Vsp. 12 is a mere misspelling (vide Sæm. Möb. 258); pres. geng, pl. göngum; pret. subj. gengi (geingi); imperat. gakk and gakktú; with the neg. suffix geng-at, gengr-at, gékk-at, gakk-attu, passim; a middle form göngumk firr, go from me, Gm. 1: a contracted form gá occurs now and then in mod. hymns; it is not vernacular but borrowed from Germ. and Dan.: [cp. Ulf. gaggan; A. S. and Hel. gangan; Scot. and North. E. gang, mod. Engl. go; Dan.-Swed. gange or gå; Germ. gehen; Ivar Aasen ganga: Icel., Scots, and Norsemen have preserved the old ng, which in Germ. and Swed.-Dan. only remains in poetry or in a special sense, e. g. in Germ. compds.]

A. To go:

I. to walk; reið jarl en Karkr gékk, Fms. i. 210, Rm. 1, 2, 6, 14, 23, 24, 30, Edda 10, Grág. ii. 95, passim; ganga leiðar sinnar, to go one’s way, Fms. x. 290, Krók. 26: adding acc., g. alla leið, Fms. xi. 202, 299; g. berg, to climb a cliff; g. afréttar, to search the fell-pastures (fjallganga), Háv. 39; also g. ( to climb) í fjall, í kletta, Fms. x. 313: Icel. also say, ganga skó og sokka, to wear out shoes and socks; hann gékk tvenna skó; ganga berserks gang, q. v.

β. absol. to go a-begging, Grág. i. 226, 232, Ísl. ii. 25; ganga vergang, húsgang, id. (göngumaðr).

II. adding adverbs, infinitives, adjectives, or the like,

α. an adverb denoting direction; g. út ok inn, Vkv. 4, Lv. 26; g. inn, Fms. i. 16, vi. 33; g. út, to go out, Lat. exire, Nj. 194; g. aptr, to return, Fms. x. 352; g. fram, to step forward, Hm. 1, Eg. 165; g. upp, to go up, ashore; g. ofan, niðr, to go down; g. heiman, 199; g. heim, to go home; gakk hingat, come hither! 488; g. móti, í gegn e-m, to go against, to meet one; g. braut, to go away; g. til e-s, or at e-m, to go to one; g. frá e-m, to leave one; g. með e-m, to go with one; g. hjá, to pass by; g. saman, to go together; g. yfir, to go over; g. gegnum, to go through; g. undir, to go under; g. undan, fyrir, to go before; g. eptir, to go behind; g. um, to rove, stroll about, and so on passim; g. í sæti, to go to one’s seat, take a seat, Eg. 551; g. til hvílu, to go to bed, Nj. 201; g. til matar, to go to dinner, Sturl. iii. 111, Eg. 483; g. til vinnu, verks, to go to one’s work, cp. Hm. 58; g. í kirkju, to go to church, Rb. 82; g. á fjall, to go on the fells, Hrafn. 34; g. á skip, to go on board, Fms. x. 10; g. af skipi, to go ashore.

β. with infin., in old poems often dropping ‘at;’ ganga sofa, to go to sleep, Fm. 27; g. at sofa, Hm. 19; g. vega, to go to fight, Vsp. 56, Ls. 15; g. at eiga konu, to go to be married, Grág. i. 318.

γ. with an adj.; g. hræddr, to be afraid; g. úviss, to be in ignorance, etc., Fms. vii. 271, Sks. 250, 688.

2. in a more special sense; g. til einvígis, bardaga, to go to a duel, battle, Nj. 64; g. á hólm (hólmganga), Eg. 504, 506; g. á eintal, Nj. 103; g. til máls við e-n, to speak to one, Eg. 199, 764; g. í glímu, to go a-wrestling, Ísl. ii. 246; g. á fang, id., Ld. 206; g. í danz, to go a-dancing; g. til skripta, to go to shrift, Hom. 157; g. at brúðkaupi, to go to be married, Fms. vii. 278; g. í skóla, klaustr, to go to school, go into a cloister (as an inmate), (hence skóla-genginn, a school-man, scholar), Bs. passim; g. í þjónustu, to take service, Nj. 268; g. í lið með e-m, to enter one’s party, side with one, 100; g. í lög, to enter a league with one; g. ór lögum, to go out of a league, passim; g. í félag, ór félagi, id.; g. á mala, to take service as a soldier, 121; g. á hönd, g. til handa, to submit to one as a liegeman, surrender, Eg. 19, 33, Ó. H. 184, Fms. vii. 180; g. á vald e-m, to give oneself up, Nj. 267; g. á hendr e-m, to encroach upon, Ver. 56; g. í skuld, to bail, Grág. i. 232, Dipl. ii. 12; g. í trúnað, to warrant, Fms. xi. 356; g. til trygða, Nj. 166, and g. til griða, to accept truce, surrender, Fas. ii. 556; g. í mál, to enter, undertake a case, Nj. 31; g. í ánauð, to go into bondage, Eg. 8; g. til lands, jarðar, ríkis, arfs, to take possession of …, 118, Stj. 380, Grág., Fms. passim; g. til fréttar, to go to an oracle, take auspices, 625. 89; g. til Heljar, a phrase for to die, Fms. x. 414; g. nær, to go nigh, go close to, press hard on, Ld. 146, 322, Fms. xi. 240 (where reflex.); var sá viðr bæði mikill og góðr því at Þorkell gékk nær, Th. kept a close eye on it, Ld. 316.

B. Joined with prepp. and adverbs in a metaph. sense:—g. af, to depart from, go off; þá gékk af honum móðrinn ok sefaðisk hann, Edda 28; þá er af honum gékk hamremin, Eg. 125, Eb. 136, Stj. 118; g. af sér, to go out of or beyond oneself; mjök g. þeir svari-bræðr nú af sér, Fbr. 32; í móti Búa er hann gengr af sér ( rages) sem mest, Fb. i. 193; þá gékk mest af sér ranglæti manna um álnir, Bs. i. 135: so in the mod. phrases, g. fram af sér, to overstrain oneself; and g. af sér, to fall off, decay: to forsake, g. af trú, to apostatize, Fms. ii. 213; g. af vitinu, to go out of one’s wits, go mad, Post. 656 C. 31; g. af Guðs boðorðum, Stj. passim: to pass. Páskar g. af, Ld. 200: to be left as surplus (afgangr), Rb. 122, Grág. i. 411, K. Þ. K. 92:—g. aptr, to walk again, of a ghost (aptrganga), Ld. 58, Eb. 278, Fs. 131, 141, passim; and absol., g. um híbýli, to hunt, Landn. 107: to go back, be void, of a bargain, Gþl. 491:—g. at e-m, to go at, attack, Nj. 80, 160: to press on, Grág. i. 51, Dipl. ii. 19 (atgangr): g. at e-u, to accept a choice, Nj. 256; g. at máli, to assist, help, 207: to fit, of a key, lykla þá sem g. at kístum yðrum, Finnb. 234, Fbr. 46 new Ed., N. G. L. i. 383: medic. to ail, e-ð gengr at e-m; ok gengr at barni, and if the bairn ails, 340, freq. in mod. usage of ailment, grief, etc.:—g. á e-t, to go against, encroach upon; ganga á ríki e-s, Fms. i. 2; g. upp á, to tread upon, vii. 166; hverr maðr er ólofat gengr á mál þeirra, who trespasses against their measure, Grág. i. 3: to break, g. á orð, eiða, sættir, trygðir, grið, Finnb. 311, Fms. i. 189, Ld. 234; g. á bak e-u, to contravene, Ísl. ii. 382; ganga á, to go on with a thing, Grág. ii. 363; hence the mod. phrase, mikið gengr á, much going on; hvað gengr á, what is going on? það er farið að g. á það (of a task or work or of stores), it is far advanced, not much left:—g. eptir, to go after, pursue, claim (eptirgangr), Nj. 154, Þórð. 67, Fms. vii. 5; g. eptir e-m, to humour one who is cross, in the phrase, g. eptir e-m með grasið í skónum; vertu ekki að g. eptir stráknum; hann vill láta g. eptir ser (of a spoilt boy, cross fellow): to prove true, follow, hón mælti mart, en þó gékk þat sumt eptir, Nj. 194; eptir gékk þat er mér bauð hugr um, Eg. 21, Fms. x. 211:—g. fram, to go on well in a battle, Nj. 102, 235, Háv. 57 (framgangr): to speed, Nj. 150, Fms. xi. 427: to grow, increase (of stock), fé Hallgerðar gékk fram ok varð allmikit, Nj. 22; en er fram gékk mjök kvikfé Skallagríms, Eg. 136, Vígl. 38: to come to pass, skal þess bíða er þetta gengr fram, Nj. 102, Fms. xi. 22: to die, x. 422:—g. frá, to leave (a work) so and so; g. vel frá, to make good work; g. ílla frá, to make bad work; það er ílla frá því gengið, it is badly done:—g. fyrir, to go before, to yield to, to be swayed by a thing; heldr nú við hót, en ekki geng ek fyrir slíku, Fms. i. 305; þó at vér gangim heldr fyrir blíðu en stríðu, ii. 34, Fb. i. 378, Hom. 68; hvárki gékk hann fyrir blíðyrðum né ógnarmálum, Fms. x. 292; hann gékk þá fyrir fortülum hennar, Bs. i. 742: in mod. usage reflex., gangast fyrir íllu, góðu: to give away, tók hann þá at ganga fyrir, Fb. i. 530: Icel. now say, reflex., gangast fyrir, to fall off, from age or the like (vide fyrirgengiligr): to prevent, skal honum þá eigi fyrnska fyrir g., N. G. L. i. 249; þá er hann sekr þrem mörkum nema nauðsyn gangi fyrir, 14; at þeim gangi lögleg forföll fyrir, Gþl. 12:—g. í gegn, to go against, to meet, in mod. usage to deny, and so it seems to be in Gþl. 156; otherwise in old writers it always means the reverse, viz. to avow, confess; maðr gengr í gegn, at á braut kveðsk tekit hafa, the man confessed and said that he had taken it away, Ísl. ii. 331; ef maðr gengr í gegn legorðinu, Grág. i. 340; sá goði er í gegn gékk ( who acknowledged) þingfesti hans, 20; hann iðraðisk úráðs síns, ok gékk í gegn at hann hefði saklausan selt herra sinn, Sks. 584,—this agrees with the parallel phrase, g. við e-t, mod. g. við e-u, to confess, both in old and mod. usage, id.:—g. hjá, to pass by, to waive a thing, Fms. vi. 168:—g. með, to go with one, to wed, marry (only used of a woman, like Lat. nubere), þú hefir þvert tekit at g. með mér, Ld. 262, Sd. 170, Grág. i. 178, Þiðr. 209, Gkv. 2. 27, Fms. xi. 5: medic., g. með barni, to go with child, i. 57; with acc. (barn), Bs. i. 790, and so in mod. usage; a mother says, sama sumarið sem eg gékk með hann (hana) N. N., (meðgöngutími); but dat. in the phrase, vera með barni, to be with child; g. með burði, of animals, Sks. 50, Stj. 70; g. með máli, to assist, plead, Eg. 523, Fms. xi. 105, Eb. 210; g. með e-u, to confess [Dan. medgaae], Stj., but rare and not vernacular:—g. milli, to go between, intercede, esp. as a peacemaker, passim (milli-ganga, meðal-ganga):—g. í móti, to resist, Nj. 90, 159, 171: of the tide, en þar gékk í móti útfalls-straumr, Eg. 600:—g. saman, to go together, marry, Grág. i. 324, Fms. xi. 77: of a bargain, agreement, við þetta gékk saman sættin, Nj. 250; saman gékk kaupit með þeim, 259:—g. sundr, to go asunder, part, and of a bargain, to be broken off, passim:—g. til, to step out, come along; gangit til, ok blótið, 623. 59; gangit til, ok hyggit at, landsmenn, Fms. iv. 282: to offer oneself, to volunteer, Bs. i. 23, 24: the phrase, e-m gengr e-ð til e-s, to purpose, intend; en þat gékk mér til þess ( that was my reason) at ek ann þér eigi, etc., Ísl. ii. 269; sagði, at honum gékk ekki ótrúnaðr til þessa, Fms. x. 39; gékk Flosa þat til, at …, Nj. 178; gengr mér meirr þat til, at ek vilda firra vini mína vandræðum, Fms. ii. 171; mælgi gengr mér til, ‘tis that I have spoken too freely, Orkn. 469, Fms. vi. 373, vii. 258: to fare, hversu hefir ykkr til gengið, how have you fared? Grett. 48 new Ed.; Loka gékk lítt til, it fared ill with L., Fb. i. 276: mod., þat gékk svá til, it so happened, but not freq., as bera við is better, (tilgangr, intention):—g. um e-t, to go about a thing; g. um sættir, to go between, as peacemaker, Fms. v. 156; g. um beina, to attend guests, Nj. 50, passim: to manage, fékk hón svá um gengit, Grett. 197 new Ed.; hversu þér genguð um mitt góðs, 206: to spread over, in the phrase, má þat er um margan gengr; þess er um margan gengr guma, Hm. 93: to veer, go round, of the wind, gékk um veðrit ok styrmdi at þeim, the wind went round and a gale met them, Bs. i. 775:—g. undan, to go before, escape, Ver. 15, Fms. vii. 217, Blas. 49: to be lost, wasted, jafnmikit sem undan gékk af hans vanrækt, Gþl. 338: to absent oneself, eggjuðusk ok báðu engan undan g., Fms. x. 238:—g. undir, to undertake a duty, freq.: to set, of the sun, Rb. 468, Vígl. (in a verse): to go into one’s possession, power, Fms. vii. 207;—g. upp, to be wasted, of money, Fær. 39, Fms. ix. 354: of stones or earth-bound things, to get loose, be torn loose, þeir glímdu svá at upp gengu stokkar allir í húsinu, Landn. 185; flest gékk upp þat sem fyrir þeim varð, Háv. 40, Finnb. 248; ok gékk ór garðinum upp ( was rent loose) garðtorfa frosin, Eb. 190: to rise, yield, when summoned, Sturl. iii. 236: of a storm, gale, to get up, rise, veðr gékk upp at eins, Grett. 94, Bárð. 169; gengr upp stormr hinn sami, Bs. ii. 50: of an ice-bound river, to swell, áin var ákafliga mikil, vóru höfuðísar at báðum-megin, en gengin upp ( swoln with ice) eptir miðju, Ld. 46, Fbr. 20 new Ed., Bjarn. 52; vötnin upp gengin, Fbr. 114; áin var gengin upp ok íll yfirferðar, Grett. 134:—g. við, in the phrase, g. við staf, to go with a staff, rest on it: with dat., g. við e-u, to avow (vide ganga í gegn above):—g. yfir, to spread, prevail, áðr Kristnin gengi yfir, Fms. x. 273; hétu á heiðin goð til þess at þau léti eigi Kristnina g. yfir landit, Bs. i. 23: the phrase, láta eitt g. yfir báða, to let one fate go over both, to stand by one another for weal and woe; hefi ek því heitið honum at eitt skyldi g. yfir okkr bæði, Nj. 193, 201, 204, Gullþ. 8: so in the saying, má þat er yfir margan gengr, a common evil is easier to bear, Fbr. 45 new Ed. (vide um above); muntu nú verða at segja slíkt sem yfir hefir gengið, all that has happened, Fms. xi. 240; þess gengr ekki yfir þá at þeir vili þeim lengr þjóna, they will no longer serve them, come what may, Orkn. 84: to overrun, tyrannize over, þeir vóru ójafnaðar menn ok ganga þar yfir alla menn, Fms. x. 198 (yfirgangr): to transgress, Hom. 109: to overcome, þótti öllum mönnum sem hann mundi yfir allt g., Fms. vii. 326: a naut. term, to dash over, as spray, áfall svá mikit at yfir gékk þegar skipit, Bs. i. 422; hence the metaph. phrase, g. yfir e-n, to be astonished; það gengr yfir mig, it goes above me, I am astonished.

C. Used singly, of various things:

1. of cattle, horses, to graze (haga-gangr); segja menn at svín hans gengi á Svínanesi, en sauðir á Hjarðarnesi, Landn. 124, Eg. 711; kálfrinn óx skjótt ok gékk í túni um sumarit, Eb. 320; Freyfaxi gengr í dalnum fram, Hrafn. 6; þar var vanr at g. hafr um túnit, Nj. 62; þar var til grass (görs) at g., Ld. 96, Grág. passim; gangandi gripr, cattle, beasts, Bjarn. 22; ganganda fé, id., Sturl. i. 83, Band. 2, Ísl. ii. 401.

2. of shoals of fish, to go up, in a river or the like (fiski-ganga, -gengd); vötn er netnæmir fiskar g. í, Grág. i. 149; til landauðnar horfði í Ísafirði áðr fiskr gékk upp á Kvíarmiði, Sturl. ii. 177; fiskr er genginn inn ór álum, Bb. 3. 52.

3. of the sun, stars, vide B. above, (sólar-gangr hæstr, lengstr, and lægstr skemstr = the longest and shortest day); áðr sól gangi af Þingvelli, Grág. i. 24; því at þar gékk eigi sól af um skamdegi, Landn. 140, Rb. passim:—of a thunder-storm, þar gékk reiði-duna með eldingu, Fb. iii. 174:—of the tide, stream, water, vide B. above, eða gangi at vötn eða skriður, K. Þ. K. 78.

4. of a ship, gékk þá skipit mikit, Eg. 390, Fms. vi. 249; létu svá g. suðr fyrir landit, Eg. 78; lét svá g. suðr allt þar til er hann sigldi í Englands-haf, Ó. H. 149; réru nótt ok dag sem g. mátti, Eg. 88; gékk skipit brátt út á haf, Ó. H. 136.

β. to pass; kvað engi skip skyldi g. (go, pass) til Íslands þat sumar, Ld. 18.

II. metaph. to run out, stretch out, project, of a landscape or the like; gengr haf fyrir vestan ok þar af firðir stórir, Eg. 57; g. höf stór ór útsjánum inn í jörðina; haf (the Mediterranean) gengr af Njörva-sundum (the Straits of Gibraltar), Hkr. i. 5; nes mikit gékk í sæ út, Eg. 129, Nj. 261; í gegnum Danmörk gengr sjór (the Baltic) í Austrveg, A. A. 288; fyrir austan hafs-botn þann (Bothnia) er gengr til móts við Gandvík (the White Sea), Orkn. begin.: frá Bjarmalandi g. lönd til úbygða, A. A. 289; Europa gengr allt til endimarka Hispaniae, Stj. 83; öllum megin gengr at henni haf ok kringir um hana, 85; þessi þinghá gékk upp ( extended) um Skriðudal, Hrafn. 24: of houses, af fjósi gékk forskáli, Dropl. 28.

2. to spread, branch out; en af því tungurnar eru ólíkar hvár annarri, þær þegar, er ór einni ok hinni sömu hafa gengit eða greinzt, þá þarf ólíka stafi í at hafa, Skálda (Thorodd) 160: of a narrative, gengr þessi saga mest af Sverri konungi, this story goes forth from him, i. e. relates to, tells of him, Fb. ii. 533; litlar sögur megu g. af hesti mínum, Nj. 90; um fram alla menn Norræna þá er sögur g. frá, Fms. i. 81.

III. to take the lead, prevail; gékk þaðan af í Englandi Valska, thereafter (i. e. after the Conquest) the Welsh tongue prevailed in England, Ísl. ii. 221; ok þar allt sem Dönsk tunga gengi, Fms. xi. 19; meðan Dönsk tunga gengr, x. 179:—of money, to be current, hundrað aura þá er þá gengu í gjöld, Dropl. 16; eigi skulu álnar g. aðrar en þessar, Grág. i. 498; í þenna tíð gékk hér silfr í allar stórskuldir, 500, Fms. viii. 270; eptir því sem gengr ( the course) flestra manna í millum, Gþl. 352:—of laws, to be valid, ok var nær sem sín lög gengi í hverju fylki, Fms. iv. 18; Óðinn setti lög í landi sínu þau er gengit höfðu fyrr með Ásum, Hkr. i. 13; þeirra laga er gengu á Uppsala-þingi, Ó. H. 86; hér hefir Kristindóms-bálk þann er g. skal, N. G. L. i. 339; sá siðr er þá gékk, Fb. i. 71, (vide ganga yfir):—of sickness, plague, famine, to rage, þá gékk landfarsótt, bóla, drepsótt, hallæri, freq.; also impers., gékk því hallæri um allt Ísland, Bs. i. 184; mikit hallæri ok hart gékk yfir fólkið, 486, v. l.; gékk sóttin um haustið fyrir sunnan land; þá gékk mest plágan fyrri, Ann. 1402, 1403.

IV. to go on, last, in a bad sense, of an evil; tókst síðan bardagi, ok er hann hafði gengit um hríð, Fs. 48: impers., hefir þessu gengit ( it has gone on) marga manns-aldra, Fms. i. 282; gékk því lengi, so it went on a long while, Grett. 79 new Ed.; gékk þessu enn til dags, Nj. 272; ok gékk því um hríð, 201; ok gékk því allan þann dag, Fms. vii. 147; lát því g. í allt sumar, xi. 57; gengr þessu þar til er …, Fb. i. 258.

V. denoting violence; létu g. bæði grjót ok vápn, Eg. 261; létu þá hvárir-tveggju g. allt þat er til vápna höfðu, Fms. ix. 44; láta höggin g., to let it rain blows, Úlf. 12. 40; háðung, spottyrði, hróp ok brigzl hver lét með öðrum g. á víxl, Pass. 14. 3, (vápna-gangr); Birkibeinar róa þá eptir, ok létu g. lúðrana, and sounded violently the alarum, Fms. ix. 50, (lúðra-gangr); láta dæluna g., to pour out bad language, vide dæla.

VI. to be able to go on, to go, partly impers.; ef þat gengr eigi, if that will not do, Fms. vi. 284; svá þykt at þeim gékk þar ekki at fara, they stood so close that they could not proceed there, Nj. 247; þá nam þar við, gékk þá eigi lengra, there was a stop; then it could go no farther, Fms. xi. 278; leiddu þeir skipit upp eptir ánni, svá sem gékk, as far as the ship could go, as far as the river was navigable, Eg. 127: esp. as a naut. term, impers., e. g. þeim gékk ekki fyrir nesið, they could not clear the ness; þá gengr eigi lengra, ok fella þeir þá seglið, Bs. i. 423; at vestr gengi um Langanes, 485, v. l.

VII. with adverbs; g. létt, fljótt, to go smoothly; g. þungt, seint, to go slowly; oss munu öll vápna-viðskipti þungt g. við þá, Nj. 201; þungt g. oss nú málaferlin, 181; gékk þeim lítt atsóknin, Stj. 385; at þeim feðgum hefði þá allir hlutir léttast gengit, Bs. i. 274; seint gengr, Þórir, greizlan, Ó. H. 149; g. betr, verr, to get the better, the worse; gékk Ribbungum betr í fyrstu, Fms. ix. 313; gengu ekki mjök kaupin, the bargain did not go well, Nj. 157, cp. ganga til (B. above):—to turn out, hversu g. mundi orrostan, 273; gékk þá allt eptir því sem Hallr hafði sagt, 256; ef kviðir g. í hag sækjanda, if the verdict goes for the plaintiff, Grág. i. 87; þótti þetta mál hafa gengit at óskum, Dropl. 14; mart gengr verr en varir, a saying, Hm. 39; þykir honum nú at sýnu g. ( it seems to him evident) at hann hafi rétt hugsað, Fms. xi. 437; g. andæris, to go all wrong, Am. 14; g. misgöngum, to go amiss, Grág. i. 435; g. e-m í tauma, to turn false ( crooked); þat mun mér lítt í tauma g. er Rútr segir, Nj. 20; g. ofgangi, to go too high, Fms. vii. 269.

VIII. of a blow or the like; hafði gengit upp á miðjan fetann, the axe went in up to the middle of the blade, Nj. 209; gékk þegar á hol, 60; gékk í gegnum skjöldinn, 245, Fb. i. 530.

IX. of law; láta próf g., to make an enquiry; láta vátta g., to take evidence, D. N.

X. to be gone, be lost; gékk hér með holdit niðr at beini, the flesh was torn off, Fb. i. 530: esp. in pass. part. genginn, dead, gone, eptir genginn guma, Hm. 71; moldar-genginn, buried, Sl. 60; hel-genginn, 68; afli genginn, gone from strength, i. e. powerless, Skv. 3. 13.

β. gone, past; gengið er nú það görðist fyr, a ditty; mér er gengið heimsins hjól, gone for me is the world’s wheel ( luck), a ditty.

XI. used as transit. with acc.; hann gengr björninn á bak aptr, he broke the bear’s back in grappling with him, Finnb. 248; ok gengr hana á bak, ok brýtr í sundr í henni hrygginn, Fb. i. 530.

2. medic. with dat. to discharge; ganga blóði, to discharge blood (Dan. blodgang), Bs. i. 337, 383; Arius varð bráðdauðr ok gékk ór sér öllum iðrum, Ver. 47.

D. REFLEX.:

I. singly, gangask, to be altered, to change, be corrupted; gangask í munni, of tradition; var þat löng ævi, ok vant at sögurnar hefði eigi gengisk í munni, Ó. H. pref.; má því eigi þetta mál í munni gengisk hafa, Fb. ii. Sverr. S. pref.; ok mættim vér ráða um nokkut, at málit gengisk, that the case could miscarry, be lost, Glúm. 380:—láta gangask, to let pass. waive; lét Páll þá g. þá hluti er áðr höfðu í millum staðit, Sturl. i. 102; ef þú lætr eigi g. þat er ek kref þik, Fms. xi. 61.

2. e-m gengsk hugr við e-t, to change one’s mind, i. e. to be moved to compassion, yield; sótti hón þá svá at honum gékksk hugr við, Eb. 264; þá gékksk Þorgerði hugr við harma-tölur hans, Ld. 232; ok mun honum g. hugr við þat, svá at hann mun fyrirgefa þér, Gísl. 98; nú sem hann grét, gékksk Ísak hugr við, Stj. 167; er sendimaðr fann at Birni gékksk hugr við féit, Ó. H. 194; við slíkar fortölur hennar gékksk Einari hugr (E. was swayed) til ágirni, Orkn. 24.

II. with prepp. (cp. B. above); gangask at, to ‘go at it,’ engage in a fight; nú gangask þeir at fast, Dropl. 24, Ísl. ii. 267; gengusk menn at sveitum, of wrestlers, they wrestled one with another in sections (Dan. flokkevis), Glúm. 354; þeir gengusk at lengi, Finnb. 248:—gangask fyrir, vide B. above:—gangask í gegn, at móti, to stand against, fight against; at vér látim ok eigi þá ráða er mest vilja í gegn gangask (i. e. the extreme on each side), Íb. 12, cp. Fms. ii. 241; at þeir skipaði til um fylkingar sínar, hverjar sveitir móti skyldi g., i. e. to pair the combatants off, ix. 489; þeir risu upp ok gengusk at móti, Stj. 497. 2 Sam. ii. 15:—g. nær, to come to close quarters (Lat. cominus gerere), Nj. 176, Fms. xi. 240:—gangask á, to dash against one another, to split; á gengusk eiðar, the oaths were broken, Vsp. 30: to be squared off against one another, sú var görð þeirra, at á gengusk vígin húskarlanna, Rd. 288; ekki er annars getið en þeir léti þetta á gangask, i. e. they let it drop, Bjarn. 47; gangask fyrir, to fall off, Fms. iii. 255:—gangask við, to grow, gain strength; áðr en við gengisk hans bæn, before his prayer should be fulfilled, x. 258; ef þat er ætlað at trúa þessi skuli við g., Nj. 162; hétu þeir fast á guðin, at þau skyldi eigi láta við garrgask Kristniboð Ólafs konungs, Fms. ii. 32; þetta gékksk við um öll þau fylki, vii. 300; mikit gékksk Haraldr við (H. grew fast) um vöxt ok afl, Fb. i. 566; Eyvindr hafði mikið við gengizk um menntir, E. had much improved himself in good breeding, Hrafn. 24; vildi hann prófa hvárr þeirra meira hafði við gengisk, which of them had gained most strength, Grett. 107: to be in vogue, in a bad sense, ok löngum við gengisk öfund ok rangindi, Fms. i. 221, cp. Pass. 37. 7:—gangask ór stað, to be removed, Fms. xi. 107.

III. in the phrase, e-m gengsk vel, ílla, it goes well, ill with one, Hom. 168, Am. 53; ílls gengsk þér aldri, nema …, the evil will never leave thee, thou wilt never be happy, unless …, 65.

1) flood, innundation, deluge;

2) flood, flood-tide;

at flóði, at flóðum, at high-water.

* * *

n., it is used fem. in Hb. (1865) 14, 39. [Ulf. flôdus = ποταμός, Luke vi. 49; A. S. flôd; Engl. flood; Swed.-Dan. flod; Germ. fluth]:—a flood, inundation, deluge, Rb. 336; flóðit mikla, Ann. 1199, Fms. xi. 393; vatns-flóð, water-flood.

2. of the tide, flood = flæðr, Fms. vii. 272, Eg. 195; þá er flóð, er tungl er í vestri ok í austri, 415. 10; flóð eðr fjara, Gullþ. 13; at flóði, Fms. viii. 389, Orkn. 428, v. l., Landn. 57: in the west of Icel. always flæðr, q. v.

3. a flood, river or sea, only in old poetry; the allit. phrase, fiskr í flóði, fish in flood, esp. of salmon, Gm. 21; hvat er þat fiska er renn flóði í, Skv. 2. 1, Fas. i. 483 (in a verse); fold skal við flóði taka (a saying), Hm. 138; cp. meðan jörð heldr flóði, vide Lex. Poët.

4. a snow-slip, avalanche, Gísl. 33; snæ-flóð or snjó-flóð (freq.)

II. metaph. tumult, uproar; en hinn vegni yrði fyrir því flóði, that the slain should be swept away in that flood, Grág. ii. 140; var Páll í því flóði, Paul perished in the tumult, Sturl. iii. 83 C; í þessu flóði urðu þeir Hringr, Fms. v. 268; veit ek hverir hér munu andask, ok monat þú í því flóði verða, thou shalt not perish along with them, Greg. 75; í því flóði urðu fjórir tigir riddara, Blas. 38: in a good sense, í því flóði græddi hann konu þá er Sintica heitir, Post. 656 B. 11: in the mod. phrase, vera í flóði e-s, to be in one’s train, under one’s protection.

n. shoal water between the cliffs and the flowing tide: hence the phrase, í síðustu forvöð, to pass the last shoal water before the tide cuts the passage off, also metaph. to delay till the last moment; göra flekann allan, ok halda upp forvöðunum þar í hjá, D. N. vi. 167, where it seems to mean a ford.

* * *

(dreg; dró, drógum; dreginn), v.

1) to draw, drag, pull;

draga heim viðinn, to drag the logs home;

draga árar, to pull the oars;

absol., drógu þeir skjótt eptir, they soon pulled up to them;

draga boga, to draw the bow;

draga segl, to hoist sails (= draga upp segl);

draga fisk, to catch, pull up fish with a line;

draga kvernstein, to turn the millstone, to grind;

við ramman mun reip at draga, it will be pulling a rope against a strong man, i. e. it will be a difficult task;

2) to draw, inhale (draga úþefjan með nösum);

draga nasir af e-u, to smell a thing;

draga öndina, to breathe, live;

3) to procure, earn, gain (þegar hann hafði fé dregit sem hann vildi);

draga e-m e-t, to procure (or get) one a thing (eigi sögðust þeir vita, at hann drœgi Haraldi ríki);

4) to employ as a measure (draga kvarða við viðmál);

5) to prolong protract (dvalir þessar drógu tímann);

6) to delay, put off, defer;

vil ek þessi svör ekki láta draga fyrir mér lengi, I will not wait long for these answers;

hann dró um þat engan hlut, he made no subterfuge;

7) to delineate, draw a picture (var dregit á skjöldinn leo með gulli);

í þann tíma sem hann dregr klæðaföllin (the folds);

8) to trim or line garments (treyjan var dregin útan ok innan við rauða silki);

with dat., hjálmr hans var dreginn leiri (overlaid with clay), er áðr var (dreginn) gulli;

9) intrans to move, draw;

drógu þeir þeim svá nær (came so near to them), at;

10) with preps.:

draga föt, skóklædi af e-m, to pull off one’s clothes, shoes;

draga hring af hendi sér, to take off a ring from one’s hand;

dró hann þá grunninu, he pulled them off the shallow;

draga e-t af e-u, to draw, derive from a source;

draga e-t af, to take off (Þ. hafði látit af draga brúna);

draga e-t af við e-n, to keep back, withhold, from one;

man héðan af eigi af dregit við oss, henceforth we shall no be neglected, stinted;

Egill dró at sér skipit, E. pulled the ship close up to himself;

draga vél at e-m, to draw wiles around one;

draga spott, skaup, at e-u, to hold a thing up to ridicule;

draga at lið, föng, to collect troops, stores;

dró at honum sóttin, the illness drew closer to him, he grew worse;

impers., dró at mætti hans, dró at um matt hans, his strength declined (fell off);

til þess er dró at degi, till the day drew near;

þá er dregr at jólum, when Yule drew near;

dró at því (the time drew near). at hann væri banvænn;

tók þá at draga fast at heyjum hans, his stock of hay was rapidly diminishing;

svá dregr at mér af elli, svengd, þorsta, I am so overcome by old age, hunger, thirst;

nú þykki mér sem fast dragi at þér, that thou art sinking fast;

draga hring á hönd sér, to put a ring on one’s hand;

draga (grun) á e-t, to suspect;

draga á vetr, to rear through the winter (Hrafnkell dró á vetr kálf ok kið);

impers., dregr á tunglit, the moon is obscured (= dregr myrkr á tunglit);

dimmu þykkir draga á ráðit Odds, it looks as if a cloud was drawing over Odds’ affairs;

dregr á gleði biskups, the bishop’s gladness was obscured;

draga eptir e-m, to gain on one (Þórarinn sótti ákaft róðrinn ok hans menn, ok drógu skjótt eptir þeim Steinólfi ok Kjallaki);

draga eptir e-m um e-t, to approach one, to be nearly equal to one, in a thing;

um margar íþróttir (in many accomplishments) dró hann fast eptir Ólafi konungi;

draga e-t fram, to produce, bring forward (draga fram athugasamlig dœmi); to further, promote (draga fram hlut e-s);

draga fram kaupeyri sinn, to make money;

draga fram skip, to launch a ship;

impers., dregr frá, (cloud darkness) is drawn off;

hratt stundum fyrir, en stundum dró frá, (clouds) drew sometimes over, sometimes off;

dregr fyrir sól, tungl, the sun, moon is obscured by clouds or eclipse (tunglskin var ljóst, en stundum dró fyrir);

ok er í tók at draga skúrirnar, when showers began to gather;

draga e-ð saman, to collect, gather (draga lið, her, skip saman);

impers., saman dró kaupmála með þeim, they struck a bargain;

saman dró hugi þeirra, their hearts were drawn together;

dregr þá saman or dregr saman með þeim, the distance between them grows less;

draga e-t í sundr, to draw asunder, disjoin (vil ek eigi draga í sundr sættir yðrar);

impers., dregr þá í sundr or dregr í sundr með þeim, the distance between them increases;

draga e-n til e-s, to move, prompt, induce;

engi ofkæti dregr mik til þessarar ferðar, it is not from wantonness that I undertake this journey;

slíkt dregr hann til vinsældar, this furthers his popularity;

ef hann drógi ekki til, if he was not concerned;

draga e-t til dœmis um e-t, to adduce as a proof of;

hann hét at draga allt til sætta (to do everything in his power for reconciliation) með þeim Skota konungi;

impers., nema til verra dragi, unless matters turn out for the worse;

with dat., þat samband þeirra, er þeim dregr báðum til bana, which will prove fatal to both of them;

at hér mundi til mikillar úgiptu draga um kaup þessi, that much mischief would arise from this bargain;

dró þá enn til sundrþykkju með þeim Svíum, the old feud with the Swedes began all over again;

svá er þat, segir R., ef ekki dregr til, unless some unforesceen thing happens;

draga e-t undan e-m, to seek to deprive one of a thing (þeir hafa bundizt í því at draga bœndr undan þér);

draga e-t undan, to delay (drógu Skotar undan sættina);

hví dregr þú undan at bjóða mér til þín? why dost thou put off inviting me to come?;

draga rót undan (tölu), to extract the root;

draga undan e-m, to escape from one (nú lægir seglin þeirra ok draga þeir undan oss);

impers., hann (acc.) dró undan sem nauðuligast, he had a narrow escape;

lítt dró enn undan við þik, there was little chance of drawing out of thy reach;

draga e-t undir sik, to apropriate or take fraudulently to oneself (hafði dregit undir sik finnskattinn);

impers., dró yðr (acc.) undir hrakningina, en oss (acc.) undan, you came in for hard uasge but we escaped;

draga upp skip, to drag a ship ashore;

draga upp segl, to hoist a sail (sails);

draga upp fisk, to pull up fish with a line;

impers., þoku dregr upp, fog is coming on;

11) refl., dragast.

f. only in pl. ‘drögur’,

1) timber carried on horseback and trailing along the ground;

2) metric term, repetition, anadiplosis (when a stanza begins with the last word of the preceding one).

* * *

pret. dró, pl. drógu; part. dreginn; pres. dreg: pret. subj. drægi: [Lat. trahere; Ulf. dragan, but only once or twice, = επισωρεύειν in 2 Tim. iv. 3; Hel. dragan = portare, ferre (freq.); A. S. dragan; Germ. tragen; the Engl. distinguishes between to drag and draw, whence the derived words to draggle, trail, drawl; Swed. draga; the Danes have drage, but nearly obliterated except in the special sense to travel,—otherwise they have trække, formed from the mod. Germ. tragen]:—to draw, drag, carry, pull.

A. ACT., with acc.

I. to drag, carry, pull; hann dró þau öll út, Nj. 131; djöfla þá er yðr munu d. til eilífra kvala, 273; d. heim við, to drag the logs home, 53; d. sauði, to pick sheep out of a fold, Bs. i. 646, Eb. 106; d. skip fram, to launch a ship; d. upp, to draw her up, drag her ashore, Grág. ii. 433; dró Þorgils eptir sér fiskinn, Fs. 129; Egill dró at sér skipit, E. pulled the ship close up to himself, Eg. 221, 306; dró hann þá af grunninu, Fms. vii. 264; hann hafði dregit ( pulled) hött síðan yfir hjálm, Eg. 375, cp. Ad. 3; d. föt, skóklæði af e-m, to draw off clothes, shoes; þá var dregin af ( stripped off) hosa líkinu, Fms. viii. 265; dró hann hana á hönd ser, he pulled it on his hand, Eg. 378; d. hring á hönd sér, to put a ring on one’s hand, 306; (hann) tók gullhring, ok dró ( pulled) á blóðrefilinn, id.: phrases, er við ramman reip at d., ’tis to pull a rope against the strong man, i. e. to cope with the mighty, Fms. ii. 107, Nj. 10,—the metaphor from a game; d. árar, to pull the oars, Fms. ii. 180, Grett. 125 A: absol. to pull, ok drógu skjótt eptir, they soon pulled up to them, Gullþ. 24, Krók. 52: metaph., um margar íþróttir dró hann fast eptir Ólafi, in many accomplishments he pressed hard upon Olave, Fms. iii. 17: d. boga, to draw the bow, x. 362, but more freq. benda ( bend) boga: d., or d. upp segl, to hoist the sails, Eg. 93, Fms. ix. 21, x. 349, Orkn. 260: d. fiska, or simply draga (Luke v. 7), to fish with a hook, to pull up fish with a line (hence fisk-dráttr, dráttr, fishing), Fms. iv. 89, Hým. 21, 23, Fs. 129, Landn. 36, Fas. ii. 31: d. drátt, Luke v. 4; d. net, to fish with a drag-net; also absol., draga á (on or in) á ( a river), to drag a river; hence the metaphor, d. langa nót at e-u, = Lat. longae ambages, Nj. 139: d. steina, to grind in a hand-mill, Sl. 58, Gs. 15: d. bust ór nefi e-m, vide bust: d. anda, to draw breath; d. öndina um barkann, id., (andar-dráttr, drawing breath); d. tönn, to draw a tooth.

2. phrases mostly metaph.; d. seim, prop. to draw wire, metaph. to read or talk with a drawling tone; d. nasir af e-u, to smell a thing, Ísl. ii. 136; d. dám af e-u, to draw flavour from; draga dæmi af e-u, or d. e-t til dæmis, to draw an example from a thing, Stj. 13, cp. Nj. 65; d. þýðu eðr samræði til e-s, to draw towards, feel sympathy for, Sks. 358; d. grun á e-t, to suspect, Sturl.; d. spott, skaup, gys, etc. at e-u, to hold a thing up to ridicule, Bs. i. 647; d. á sik dul ok dramb, to assume the air of…, 655 xi. 3; d. á sik ofbeldi ok dramb, Fms. vii. 20; d. e-n á talar, to deceive one, metaphor from leading into a trap, 2 Cor. xii. 17; d. vél at e-m, to deceive one, draw a person into wiles, Nj. 280, Skv. i. 33; d. á vetr, to get one’s sheep and cattle through the winter; Hrafnkell dró á vetr kálf ok kið hin firstu misseri, Hrafn. 22, cp. Germ. anbinden, and in mod. Icel. usage setja á vetr; d. nafn af e-m, to draw, derive the name from, Eb. 126 (App.) new Ed.; the phrase, (hann skyldi ekki) fleiri ár yfir höfuð d., more years should not pass over his head, he must die, Þórð.

II. to draw a picture; kross let hann d. í enni á öllum hjálmum með bleiku, Fms. iv. 96; þá dró Tjörvi líkneski þeirra á kamarsvegg, Landn. 247; var dregit á skjöldinn leo með gulli, Ld. 78, Pr. 428; í þann tíma sem hann dregr ( draws) klæða-föllin (the folds), Mar. (Fr.): d. til stafs (mod.), to draw the letters, of children first trying to write; d. fjöðr yfir e-t, a metaph. phrase, to draw a pen over or through, to hide, cloak a thing: gramm. to mark a vowel with a stroke,—a long vowel opp. to a short one is thus called ‘dreginn;’ hljóðstafir hafa tvenna grein, at þeir sé styttir ( short) eða dregnir (drawn, marked with a stroke), ok er því betr dregit yfir þann staf er seint skal at kveða, e. g. ári Ari, ér er-, mínu minni, Skálda 171: to measure, in the phrases, draga kvarða við vaðmál, Grág. i. 497, 498; draga lérept, N. G. L. i. 323.

III. to line clothes, etc.; treyja var dregin utan ok innan við rauðu silki, Flov. 19.

IV. metaph. to delay; dró hann svá sitt mál, at…, Sturl. iii. 13; hann dró um þat engan hlut, he made no subterfuge, Hkr. ii. 157; Halldórr dró þá heldr fyrir þeim, H. then delayed the time, Ld. 322; vil ek ekki lengr d. þetta fyrir þér, 284; vil ek þessi svör eigi láta d. fyrir mér lengr, Eb. 130.

V. with prepp. af, at, á, fram, frá, saman, sundr, etc., answering to the Lat. attrahere, abstrahere, protrahere, detrahere, distrahere, contrahere, etc.; d. at lið, to collect troops; d. saman her, id., Eg. 172, 269, Nj. 127; d. at föng, to collect stores, 208, 259: metaph., þá dró at honum sóttin, the sickness drew nearer to him, he grew worse, Grett. 119; d. af e-m, to take off, to disparage a person, Fms. vi. 287; d. af við e-n, ok mun héðan af ekki af dregit við oss, we shall not be neglected, stinted, Bjarn. 54: mathem. term, to subtract, Rb. 118: d. fram, to bring forward, promote; d. fram þræla, Fms. x. 421, ix. 254, Eg. 354; skil ek þat, at þat man mína kosti hér fram d. (it will be my greatest help here), at þú átt ekki vald á mér; d. fram kaupeyri, to make money, Fms. vi. 8; d. saman, to draw together, collect, join, Bs. ii. 18, Nj. 65, 76; d. sundr, to draw asunder, disjoin; d. e-t á, to intimate, (á-dráttr) drag eigi á þat, Sturl. iii. 110; d. undan, to escape; kómu segli við ok drógu undan, Fms. iv. 201; nú lægir segl þeirra ok d. þeir nú undan oss, v. 11: metaph. to delay, Uspakr dró þó undan allt til nætr, Nj. 272; hirðin sá þetta at svá mjök var undan dregit, Fms. ix. 251 (undan-dráttr, delay); hví dregr þú undan at bjóða mér til þín, Glúm. 326, Fms. ix. 251, Pass. 16. 13: mathem., d. rót undan, to extract a root, Alg. 366; d. upp, to draw a picture (upp-dráttr, a drawing), to pull up, Edda I; to pull out of the snow, Eg. 546; d. út, to extract, draw out, 655 xxxii. 2; d. undir sik, to draw under oneself, to embezzle, Eg. 61, Fms. vii. 128; d. upp akkeri, to weigh anchor, Jb. 403; d. upp segl, to hoist sail, vide above; ljós brann í stofunni ok var dregit upp, Sturl. i. 142; þar brann ljós ok var dregit upp, en myrkt hit neðra, ii. 230; ok er mönnum var í sæti skipat vóru log upp dregin í stofunni, iii. 182; herbergis sveinarnir drógu upp skriðljósin, Fas. iii. 530, cp. Gísl. 29, 113,—in the old halls the lamps (torches) were hoisted up and down, in order to make the light fainter or stronger; d. e-n til e-s, to draw one towards a thing; mikit dregr mik til þess, Fs. 9; engi ofkæti dregr mik til þessarar ferðar, i. e. it is not by my own choice that I undertake this journey, Fms. ix. 352; slíkt dró hann til vinsældar, this furthered him in popularity, vii. 175, Sks. 443 B; mun hann slíkt til d., it will move, influence him, Nj. 210; ef hann drægi ekki til, if he was not concerned, 224.

2. draga til is used absol. or ellipt., denoting the course of fate, and many of the following phrases are almost impers.; nema til verra dragi, unless matters turn out worse, Nj. 175; búð, dragi til þess sem vera vill, Lat. fata evenient, 185; ef honum vill þetta til dauða d., if this draw to his death, prove fatal to him, 103, Grett. 114; þat samband þeirra er þeim dregr báðum til bana, which will be fatal to both of them, Nj. 135; enda varð þat fram at koma sem til dró, Ísl. ii. 263; sagði Kveldúlfr at þá ( then) mundi þar til draga sem honum hafði fyrir boðat, Eg. 75; dró til vanda með þeim Rúti ok Unni, it was the old story over again, Nj. 12; dró til vanda um tal þeirra, 129; at hér mundi til mikillar úgiptu draga um kaup þessi, that mickle mischief would arise from this bargain, 30; dró þá enn til sundrþykkju með þeim Svíum, the old feud with the Swedes began over again, Fms. x. 161; ok er úvíst til hvers um dregr, Fs. 6; svá er þat, segir Runólfr, ef ekki dregr til, unless some unforeseen things happen, Nj. 75; hón kvað eigi úlíkligt at til mikils drægi um, Ísl. ii. 19; þá dró nú til hvárttveggja. Bret.; hence til-drög. n. pl. cause.

B. IMPERS.

1. of clouds, shade, darkness, to be drawn before a thing as a veil; dimmu (acc.) þykir á draga ráðit Odds, it looked as if gloom were drawing over Odd’s affairs, Band. 10; ok er í tók at draga skúrirnar (acc.), it began to draw into showers, i. e. clouds began to gather, Fms. iii. 206: often ellipt., hratt stundum fyrir en stundum dró frá, [ clouds] drew sometimes over, sometimes off, of the moon wading through them, Grett. 114; dregr fyrir sól, [ a veil] draws over the sun, he is hid in clouds; ský vónarleysu döpur drjúgum dró fyrir mína gleði-sól, Bb. 2. 9; dregr á gleði biskups, [ clouds] drew over the bishop’s gladness, it was eclipsed, Bs. ii. 79; eclipsis heitir er fyrir dregr sól eðr tungl, it is called an eclipse when [ a veil] draws over the sun or moon, 1812. 4; tunglskin var ljóst, en stundum dró fyrir, the moonshine was clear, and in turn [ a veil] drew over it, Nj. 118; þá sá lítið af tungli ljóst ok dró ymist til eðr frá, Ísl. ii. 463; þat gerðisk, at á dregr tunglit, ok verðr eclipsis, Al. 54.

2. in various connections; dró yðr (acc.) undir hrakningina, en oss (acc.) undan, you were drawn into a thrashing (i. e. got one), but we escaped, Nj. 141; hann (acc.) dró undan sem nauðuligast, he had a narrow escape, Fms. ix. 392: absol., a noun or personal pronoun in acc. being understood, lítt dró enn undan við þik, there was little power of drawing out of thy reach, i. e. thy blow did its work right well. Nj. 199, 155; hvárki dró sundr né saman með þeim, of two running a dead heat: metaph. phrases, mun annarsstaðar meira slóða (acc.) draga, there will be elsewhere a greater trial left, i. e. the consequences will be still worse elsewhere, 54; saman dró hugi þeirra, their hearts were drawn together, of a loving pair, Bárð. 271; saman dró kaupmála með þeim, they struck a bargain, literally the bargain was drawn tight, Nj. 49; hann hreinsar þat skjótt þóat nokkut im (acc.) hafi á oss dregit af samneyti ( although we have been a little infected by the contact with) annarlegs siðferðis, Fms. ii. 261; allt slafr (acc.) dró af Hafri, i. e. H. became quite mute, Grett. (in a verse): in a temp. sense, til þess er dró at degi, till the day drew nigh, Fms. x. 138; þá er dró at miðri nótt, Grett. 140; þá er dregr at Jólum, Yule drew nigh, Fbr. 138; dregr at hjaldri, the battle-hour draws nigh, Fms. vi. (in a verse); dró at því (the time drew nigh), at hann var banvænn, Eg. 126: of sickness, hunger, or the like, to sink, be overcome by, svá dregr at mér af elli, svengd ok þorsta, at…, Fms. iii. 96; nú þykki mér sem fast dragi at þér, thou art sinking fast, Fas. ii. 221; ok er lokið var kvæðinu dregr at Oddi fast, O. was sinking fast, 321: of other things, tók þá at d. fast at heyjum hans, his stock was very low, Fms. iii. 208; þoku dregr upp, a fog draws on, rises, 97 (in a verse), but ok taki sú poka (nom.) fyrir at d. norðrljósit, Sks. an (better þá þoku, acc.)

C. REFLEX, to draw oneself, move; ef menn dragask til föruneytis þeirra ( join them) úbeðit, Grág. ii. 270; Sigvaldi dregsk út frá flotanum, S. draws away from the fleet, Fms. xi. 140; ofmjök dragask lendir menn fram, i. e. the barons drew far too forward, vii. 22; hyski drósk á flótta, they drew away to flight, Fms. vi. (in a verse); skeiðr drógusk at vígi, the ships drew on to battle, iii. 4 (in a verse); dragask undir = draga undir sik, to take a thing to oneself, Grág. ii. 150; dragask á hendr e-m, drógusk opt þeir menn á hendr honum er úskilamenn voru, Sturl. i. 136; dragask e-n á hendr, hann kvað þess enga ván, at hann drægisk þá á hendr, ii. 120; dragask aptr á leið, to remain behind, Rb. 108; dragask út, to recede, of the tide, 438; dragask saman, to draw back, draw together, be collected, Fms. i. 25, Bs. i. 134; e-m dragask penningar, Fms. vi. 9; d. undan, to be delayed, x. 251; the phrase, herr, lið dregsk e-m, the troops draw together, of a levy, i. 94, vii. 176, Eg. 277; dragask á legg, to grow up, Hkr. iii. 108; sem aldr hans ok vitsmunir drógusk fram, increased, Fms. vi. 7; þegar honum drósk aldr, when he grew up, Fs. 9; dragask á legg, to grow into a man; dragask við e-t, to become discouraged, Fms. viii. 65; d. vel, illa, to do well, ill, Fs. 146: to be worn out, exhausted, drósk þá liðit mjök af kulda, Sturl. iii. 20; drósk hestr hans, ii. 75: part. dreginn, drawn, pinched, starved, hestar mjök dregnir, Fms. ix. 276; görðisk fénaðr dreginn mjök, drawn, thin, iii. 208; stóð þar í heykleggi einn ok dregit at öllu megin, a tapering hayrick, Háv. 53: of sickness, Herra Andrés lagðisk sjúkr, ok er hann var dreginn mjök, Fms. ix. 276.

β. recipr., þau drógusk um einn gullhring, they fought, pulled. Fas. iii. 387. From the reflex. probably originates, by dropping the reflex. suffix, the mod. Swed. and Dan. at draga = to go, esp. of troops or a body of men; in old writers the active form hardly ever occurs in this sense (the reading drógu in the verse Fms. iii. 4 is no doubt false); and in mod. usage it is equally unknown in Icel., except maybe in allit. phrases as, e. g. út á djúpið hann Oddr dró, Snot 229 new Ed.; to Icel. ears draga in this sense sounds strange; even the reflex. form is seldom used in a dignified sense; vide the references above.

* * *

(berg; barg, burgum; borginn), v.

1) to help, save, with dat.;

nema Þ. byrgi honum, unless Th. helped him;

sá er öldum bergr, who saves mankind (viz. against the giants, i. e. Thor);

guðs son er öllum heimi barg, who saved the whole world;

impers., e-m er borgit, one is saved, comes safe and sound out of danger (brutu skip sitt ok týndu fé öllu, en mönnum varð borgit flestum);

bjarga skipshöfn, to rescue the shipwrecked;

bjarga skipi, to haul a ship out of the reach of the tide;

bjarga hval, to secure a dead whale (by dragging it ashore);

bjarga konum, to help labouring women (cf. bjargrúnar);

bjarga kúm, to attend cows calving;

bjarga nám, to render the last service to dead bodies (cf. nábjargir);

bjarga sök, máli, to succeed in winning a case, a suit;

2) refl., bjargast, to keep up the heart, esp. against cold or hunger;

Oddr bargst vel á fjallinu (in a snow storm);

bjargast sjálfr, to gain one’s bread;

bjargast á sínar hendr, to support oneself with one’s own hands;

bjargast úti, to find one’s food (graze) in the field (of cattle);

Snorri góði fann, at nafni hans bargst lítt við ostinn, that he got on slowly with eating the cheese;

verði þér nú at bjargast við slík sem til er, you must now put up with what you can get.

(að), v. (rare), = preceding (bjargat mun málinu verða).

* * *

barg, burgu, borgit; pres. bergr, pl. björgum; imperat. bjarg; pret. subj. byrga: in mod. use after the Reformation this verb is constantly used weak, bjarga, að, pres. bjargar, pret. bjargat; the only remnant of the old is the sup. borgit, etc. In Norway this weak form occurs very early, e. g. bjargar, servat, Hom. 17; in Icel. the weak seldom occurs before the 15th century; bjargaðist, Fs. 143, and bjargat (sup.) = borgit, Lv. 11, are probably due to these passages being left in paper MSS.; the weak bjargaði, however, occurs in a vellum MS. of the 15th century, Þorf. Karl. 388; 1st pers. pres. bjarga, Fms. xi. 150 (MS. 13th century) seems to be a Norse idiom, [Goth. bairgan; Hel. bergan; A. S. beargan; cp. birgr]:—to save, help; with dat., bergr hverjum sem eigi er feigr (a proverb), Sturl. iii. 220; sá er öldum bergr, who saves mankind, viz. against the giants, i. e. Thor, Hým. 22; nema Þorgeirr byrgi honum, Rd. 295: absol., Guð barg (by God’s grace) er konungrinn varð eigi sárr, Fms. v. 268: in theol. sense, vildu þeir eigi snúast til mín at ek byrga þeim, 656 C. 23, Hom. l. c.: impers., e-m er borgit, is saved, comes safe and sound out of danger, Fær. 178, Hkv. Hjörv. 29.

2. a law term; b. sök, máli, to find a point of defence; hann bergr þeim kosti sökinni, at …, Grág. i. 40; bergsk hann við bjargkviðinn, he is free by virtue of the verdict, 36; borgit mun nú verða at lögum, i. e. there will be some means of putting it right, Lv. 11, Nj. 36.

3. special phrases; b. skipshöfn, to pick up the shipwrecked, Þorf. Karl. l. c., Fms. xi. 412; skipi, to haul a ship out of the reach of tides and waves, Grág. ii. 385; hval, to drag a dead whale ashore, Gþl. 461: to help labouring women (v. bjargrúnar), Sdm. 9; b. nám (v. nábjargir), to render the last service to a dead body, 33; b. kúm, to attend cows casting calf, Bjarn. 32; b. búfé, to milk ewes, N. G. L. i. 10; b. brókum, cacare, Fms. xi. 150.

II. recipr. of mutual help; bjargast at allir saman, to be saved all in common, Hkr. ii. 347.

III. reflex., bjargask vel, to behave well, keep the heart up, esp. in cold or hunger; Oddr bargst vel á fjallinu (in snow storm), Sturl. iii. 215, Orkn. 324, of one shipwrecked; b. úti, of cattle, to graze, N. G. L. i. 25; b. sjálfr, to gain one’s bread, Grág. i. 294; b. á sínar hendr (spýtur), to support oneself with one’s own hands, Fms. ii. 159: of food or drink, cp. bergja; Snorri goði fann, at nafni hans bargst lítt við ostinn, that he got on slowly eating the cheese, Eb. 244; hann spurði, hví hann byrgist svá lítt (v. l. mataðist svá seint), … why he ate so slowly, id.; verði þér nú at bjargast við slíkt sem til er, you must put up with what you can get, Germ. für lieb nehmen, Eg. 204; hon bað fyrir þær matar ok burgust þær við þat, Clem. 26; hon bjargaðist (= bargst) lítt við þá fæðu er til var, she could hardly eat the food they had (v. l. hjúkaðist), Fs. 174. Part. borginn, used as adj. and even in compar.; impers., erat héra (héri = hegri = duck) at borgnara þótt hæna beri skjöld, the drake is none the better off though a hen shield him, metaph. of a craven, Fs. 174, Fms. vii. 116: [Early Engl. to borrow = to save, ‘who borrowed Susanna out of wo,’ Sir Guy of Warwick.]

* * *

(brest; brast, brustum; brostinn), v.

1) to burst, to be rent (steinninn brast);

þá brast í sundr jörðin (the earth burst) undir hesti hans;

2) to break, snap, with a noise (brast í sundr boginn);

3) to crash, of the sound alone;

þá brast strengr, they twanged the bowstring;

4) to burst forth (skriða brast);

eldr brestr upp, fire breaks out;

blóð brestr út, blood bursts out;

5) to rise, begin; flótti brestr, the ranks break in flight;

bardagi brestr, the battle breaks out, begins;

6) impers., e-n brestr e-t, one lacks, falls short of (eigi brestr mik áræði);

ef oss brestr á borði, if we fall short, get the worst of it;

þat mun aldri bresta (it will never fail), at.

* * *

pret. brast, pl. brustu; part. brostinn; pres. brest, [A. S. berstan, per metath.; Engl. to burst; Germ. bersten; Swed. brista; Dan. briste]:—to burst, be rent; jörðin brast ( the earth burst) undir hesti hans, Nj. 158; steinninn brast, the rock was rent, Bs. i. 5.

β. to break with a crash; brast þú boginn í tvá hluti, Hkr. i. 342, Gísl. 81; brestr röng, the rib of a barrel creaks, Jb. 398: the hoops of a vessel bresta ( burst), Fs. 132; skulfu lönd, en brustu bönd (of a tub), Jón Þorl.

2. to crash, of the sound alone; hófarnir brustu í veggjunum, the hoofs dashed against the wall, Grett. 25 new Ed.; hvat brast þar svá hátt, Hkr. i. 342; þá brast strengr á skipi, then twanged the bowstring on the ship, Fms. i. 182; brestandi bogi, the twanging bow, Hm. 84.

β. to burst forth, of a stream, avalanche, or the like; brestr flóð, of an avalanche, Gísl. 33; skriða brast, id., Fms. v. 250; blóð brestr út, the blood bursts out, from a blow, N. G. L. i. 342.

γ. a milit. term, flótti brestr, the ranks break in flight, when the host is seized by panic; þá brast flótti í liði Flosa, Nj. 246; er meginflóttinn brast, Fms. viii. 229; brast þá flótti á Vindum, xi. 233; bardagi brestr, the battle bursts out, begins, (rare and as it seems απ. λεγ.), Fas. i. 34.

δ. b. or b. á, to burst or break out, a storm, gale, cp. Bs. i. 78 (vide however s. v. bera C. IV): b. or b. út, to ebb, but only of the first turning of the tide, Bb. 2. 15; augu b., the eyes break in death, v. auga; hence helbrostið auga.

II. impers., e-n (acc.) brestr e-t (acc.), one lacks, falls short of; brast Sigríði (acc.) fimm tigi hundraða, Dipl. v. 3; ef oss brestr á borði, if we fall short, get the worst of it, Fms. ix. 507; eigi brestr mik árædi, Fs. 62; á mið þau er aldri mun fisk (Ed. wrongly fiskr) b., Bárð. 169; ef eitt orð (acc.) brysti, Fms. iv. 71; hann vissi þessa sína ætlan brostna ( frustrated), Bs. i. 289; þat mun aldri b., that will never fail, Grett. 24 new Ed.: hamingjuna brestr, Fms. vi. 155 (Ed. hamingjan).

* * *

(stend; stóð, stóðum; staðinn), v.

1) to stand, opp. to sitja or liggja (hann stóð við vegginn);

koma standandi niðr, to come down on one’s feet;

skal mik niðr setja standanda, in a standing position;

standa fast, to stand fast;

standa höllum fœti, to stand slanting;

2) to stand, stick (G. skaut svá fast niðr skildinum, at hann stóð fastr í jörðunni);

sveininum stóð fiskbein í hálsi, the bone stuck in his throat;

3) to stand, remain;

borð stóðu, stood, were not removed;

4) to stand, be situated (bœr einn stóð skamt frá þeim);

5) to stand still, rest, pause (stóð þá kyrrt nökkura hríð);

verðr hér fyrst at standa sagan, the story must stop here for the present;

6) to last (hafði lengi staðit bardaginn);

7) to befit, become (konungr kvað þat eigi standa, at menn lægi svá);

ekki stendr þér slíkt, it does not befit thee;

8) to stand in a certain way, project, trend (fjögur horn ok stóðu fagrt, hit þriðja stóð í lopt upp);

stendr inn straumrinn, the tide (current) stands in;

blóðbogi stóð ór hvárutveggja eyranu, a stream of blood gushed out of both his ears;

kallar hann betr standa veðrit at fara landhallt, that the wind stands better for making land;

stóð vindr af landi, the wind blew from the land;

standa grunnt, to be shallow (vinátta okkur stendr grunnt);

9) to touch;

standa grunn, to stick on the ground (örkin stóð grunn);

10) to catch, overtake (hann drap menn Eiríks konungs, hvar sem hann stóð þá);

standa e-n at e-u, to catch one doing a thing (ef maðr verðr at því staðinn, at hann meiðir smala manna);

11) to stand, endure, bear (standa e-t or e-u);

12) to press, urge, trouble (elli stóð Hárek);

hvat stendr þik, what ails thee?

13) to weigh so much (gullhringr, er stóð mörk);

14) to stand by one, side with one, with dat.;

mikils er vert, hversu fast N. stendr þér um alla ráðagerð, how close N. stands by thee in all counsel;

15) with preps.:

standa af e-u, to proceed from, be caused by (opt stendr illt af kvenna hjali);

vil ok ek eigi, at af mér standi brigð okkarrar vináttu, nor do I wish to be the cause of a breach in our friendship;

standa af e-u við e-n, to give up, cede to one;

impers., segir hann honum, hvernig af stóð um ferð hans, how the matter stood as to his journey;

standa at e-m, to attack (var við sjálft, at þeir mundu standa at prestinum);

to stand by one, on one’s side (ek veit eigi víst, hvaðan G. inn ríki stendr at);

standa á e-u, to stand on, insist on (statt ei á því, er þér er bannat);

impers., stendr á illu einu með þeim, they are on very bad terms;

standa á e-m, to hang over one (sú skóggangssök, er á þér stendr); to refer to (þat heilræði stóð upp á þenna sama sendiboða);

standa eptir, to remain, be left;

standa fyrir e-u, to stand in the way of (þeir kváðu geip hennar ekki skyldu standa fyrir þingreið þeira);

standa e-m fyrir þrifum, to stand in the way of one’s thriving;

to stand before one, protect one (vér skulum Egil af lífi taka, en hlífa engum, er fyrir honum vill standa);

standa hjá e-m, to stand by one, assist one;

standa í e-u, to be engaged in, busied with (standa í bardögum, einvígum, málum, kvánbœnum);

impers., stendr í deilu með þeim, there is a quarrel between them;

standa með blóma, to be in a flourishing condition;

standa móti (á móti, í móti) e-u, to stand against;

standa saman, to stand together, be gathered, amassed (þar stóð auðr mikill saman);

standa til e-s, to tend towards;

standa til umbótar, to stand for mending, need it;

sem bœn yður stendr til, as your prayer tends to;

eptir þeim efnum, sem honum þœtti til standa, according to the merits of the case;

eptir því sem lög stóðu til, as the law was (taka þeir allir við bótum, sem lög stóðu til);

impers., stendr til e-s, it is to be expected, feared (til langra meina mun standa, ef);

standa e-m til e-s, to assist, help one (B. segir, hversu Ó. hafði honum til staðit);

standa undan, to be lacking (mikit stendr undan við hann í vinfenginu);

standa vel undir e-t, to support well, back it up well (munu margir vel undir þat standa);

standa undir e-m, to be in one’s possession, keeping (féit stendr undir honum);

standa upp, to stand up from a seat (þá stóð S. upp ok mælti hátt); to rise from bed (standa upp ok klæðast); to be left standing (fimm einir menn stóðu upp á skipinu);

standa uppi, to be left standing (K. hinn auðgi flýði ok allt lið hans, þat er uppi stóð; hús þau, er uppi stóðu);

to be laid up ashore, of a ship (stigu þeir á skip þat, er þar hafði uppi staðit um vetrinn);

of a corpse, to lie on the bier (lík Kjartans stóð uppi í viku í Hjarðarholti);

of a bow, to be kept bent (boginn má eigi einart uppi standa);

standa við e-u, to withstand (víkingar svá harðfengir, at ekki stendr við);

impers., stendr við e-t, it is on the verge of (þeir áttu svá harða leika, at við meiðingar stóð);

standa yfir e-u, to be present at (heldr vildi hann þenna kjósa en standa yfir drápi Þorgils frænda síns); to extend (þar er þeira ríki stendr yfir);

standa yfir, to stand over, last (hversu lengi skal fjárbón sjá yfir standa?);

í þessum griðum ok svardögum, sem yfir standa, which now stand, are in force;

16) refl., standast.

* * *

pres. stend, stendr, stöndum, standit, standa; pret. stóð, stótt, stóttú (mod. stóðst, stóðstú), stóð, pl. stóðum; subj. stæði; imperat. statt, stattú (cp. stand-þú); part. staðinn; pret. infin. stóðu = stelisse, Fms. vi. (in a verse); a medial form, pres. stöndumk (= stat mihi), Fm. 1. Kormak; pret. stóðumk (= stabant mihi), Hm. 106: with neg. suff. stóð-k-at, Fas. iii. 22 (in a verse). [Common to all Indo-Germ. languages.]

A. To stand; þó at hann gangi eðr standi áðr, Grág. ii. 95; hann stóð við vegginn, … stóð á víxl fótunum, Sturl. ii. 158; standa höllum fæti, Nj. 97; koma standandi niðr, to come down standing (after a leap), 85, Grág. ii. 110; skal mik niðr setja standanda, in a standing position, Ld. 54; munkr er eigi mátti standa á bænum ok reikaði, Greg. 62; standa á götu e-s, Nj. 109; standa fast, to stand fast, 92; standa frammi, to stand, be on one’s feet, Fms. vii. 85; s. fyrir dómstóli keisarans, 656 C. 19; s. fyrir manni, to stand before a man, so as to screen him, Grág. ii. 12. 115, Eg. 357: s. hjá, to stand by, metaph. to assist, Fas. ii. 501: standa nær e-m, to stand near one, metaph. to back, Nj. 76; nær standa vinir Gunnars, 88.

2. to stay; Egill stóð meðan ok beið þeirra, Eg. 483; statt ( stop) ok trú mér, 623. 17.

3. to stand, stick; stóðu spjót þeirra ofan frá þeim, Nj. 253; at hann standi fastr í fönninni, 84; skildinum, svá at fastr stóð í vellinum, 262; öxin stóð á hamri, i. e. went through to the back, and stuck there, 165; sveininum stóð fiskbein í hálsi, the bone stuck in his throat, Blas. 40; ef nökkurum stendr bein í hálsi, 655 ix. B. 2: absol., það stendr í e-m, it sticks in one’s throat.

4. to stand, remain; borð stóðu, stood, were not removed, Fms. vii. 144; skála þann sem enn stendr í dag, Þórð. 58 new Ed.; svá lengi sem heimrinn stendr, Rb. 64; skyli bú yðr standa ú-rænt, Nj. 208.

5. to stand, be seated, placed;í þeim dal stendr kirkja, Greg. 57; kirkja sú er stendr í Reykja-holti, D. I. i. 476; bær einn stóð skamt frá þeim, Eg. 230; ór þeim sal er und þolli stendr … ask veit ek standa, … stóð fyrir norðan salr, sal veit hón standa, Vsp.; Lissibón stendr á Spáni, Fms. vii. 80; Narbón stendr vid Jórsala-haf, x. 85; öll þau fylki er í hans biskups-ríki stóðu, vii. 300; Illugastaði ok Hrafnagil er standa í Laxárdal, Dipl. v. 17; standa á bók, reikningi, skrá …, [Germ. es steht geschrieben], ii. 12, 13, Bs. i, passim. II. with prepp.; standa á e-u, to stand on, insist on, persevere in; statt eigi á því er þér er bannat, Mirm.; s. á illu ráði, id.; s. á hendi e-m, Nj. 88, Grág. i. 121 (see hönd); mest mundi á fyrir-mönnum standa, Nj. 106: to stand upon, s. á lögum, Js. 41; s. á rétti sínum, … standa á dómi e-s, to stand by, abide by:—s. gegn, á móti, to withstand, Hom. 7, Fms. ii. 36, 225, x. 401:—s. af e-u, to give up, Dan. afstaae, Fb. i. 523:—s. at, to help (at-stoð); hvaðan Guðmundr stendr at, … hvaðan sem hann stendr at, Nj. 214; þeim er þaðan standa at, 193:—s. eptir, to remain, N. G. L. i. 335, Fms. ii. 231, vi. 248, Grág. ii. 301, Eg. 202, Rb. 116, Hom. 12, Stj. 422 (eptir-stöðvar = arrears):—s. fyrir, to stand before, to stand in the way of a thing, Ísl. ii. 262, Fms. vi. 61, Grág. i. 140; s. e-m fyrir þrifum, Fms. ii. 154; s. e-m fyrir gleði, vii. 162; s. e-m fyrir svefni, Gísl. (in a verse); s. e-m fyrir ljósi, to stand in the way of one’s light; láta e-t s. fyrir kaupi, Nj. 17; láta s. fyrir kviðburði, 87; ef afl hefir staðit fyrir kvið þeirra, Grág. i. 53; þat á eigi fyrir málum at s., 106; eiðr Vermundar stóð fyrir, Fbr. 22; járni á hann fyrir at standa, N. G. L. i. 342; s. fyrir með eineiði, 346:—s. í e-u, to be deeply engaged in; s. í bardögum, einvígum, málum, stórmælum, kvánbænum, etc., Eg. 486, Ld. 262, Nj. 53, 224, 227, Ísl. ii. 216; standa í ábirgð, Dipl. v. 24; s. í þjónustu, Mar.:—standa saman, to stand together, put together in one place; þar stóðu saman fé mikil, Eg. 318; stóð úmegð mörg saman, Ísl. ii. 198; þar stóð auðr mikill saman, Ld. 124: to consist, Hom. 2:—s. undir e-u, to be subject to; s. undir prófi, Dipl. i. 6; féit stendr undir honum, is in his keeping, Grág. i. 395: standa undir með e-m, to support, Sturl. i. 20; s. vel undir e-t, to support well, back, Nj. 215, Fms. vii. 125; jarl stóð vel undir hans mál, viii. 282; munu margir vel undir þat s., to back it up well, Ó. H. 52:—standa upp, to stand up from a seat, Nj. 3, Fms. i. 33, x. 401: to rise from bed, Nj. 69, Eg. 121; s. upp fyrir dag, 577; s. upp ok klæðask, Ld. 44; hann liggr sjúkr … þar er standi aldri upp, Nj. 80 (standa upp ór sótt); s. upp með e-m, to rise, join one, Sturl. ii. 203:—s. uppi, of a ship, to be laid up ashore (during the winter), Nj. 259, Ísl. ii. 273: of a corpse, to lie on the bier, Fms. ii. 257, Ám. 101: of a bow, to be kept bent, 623. 19: standa upp, to be standing, be left standing on one’s feet; færri standa upp enn fallnir eru, Fms. xi. 110; stóðu þá enn upp mjök margir á skeiðinni, many still stood up (not dead or wounded), 142; flýði allt lið er upp stóð, Eg. 33; fimm einir menn stóðu upp á skipinu, Orkn. 356 old Ed., (new Ed. 414 l. c. leaves out ‘upp’); meðan ek má upp standa ok vápnum valda, Ld. 170: standa uppi, id., Fms, viii. 139, Hkr. i. 210:—standa við e-u, to withstand, Grág. i. 1, 336 (við-staða); svá harðfengir at ekki stendr við, Nj. 271; svá mikit troll at ekki stendr við honum, Bárð. 177; þeir skutu svá hart, at ekki stóðu við hlífarnar, Fms. i. 173: to stand against, stop, hann stóð við litla stund (við-staða, a pause, halt):—standa yfir, svá lengi sem þingboð stæði yfir, lasted, Fms. ii. 216: hversu lengi skal fjárbón sjá yfir standa? Nj. 141; í þessum griðum ok svardögum sem yfir standa, which now stand, are in force, Fms. xi. 365; þar er þeirra ríki stendr yfir, extends, Eg. 344.

B. Metaph. usage, to stand still, rest, pause; verðr hér fyrst at standa sagan, the story must stop here, Fms. vi. 56: nú skal hér standa um athæfi Varbelgja, ix. 473; skulu sóknir standa, meðan leiðangr er úti, Gþl. 486; útlegðar-sakir skulu eigi standa um várþing, Grág. i. 103; skyldi málit standa um nóttina til rannsaks, Fms. ix. 414; skal þá standa leigan í hross-verðinu, Grág. i. 434; stóð þá kyrrt nokkura hrið, Fms. xi. 397; at svá búit stæði, Nj. 139; eigi mátti svá búit s., Fms. ii. 9; standa með blóma; stendr búit með miklum blóma, Band. 2.

2. to last; Guðs ríki stendr ei ok ei, Hom. 160; ok standa eina þrjá vetr, Sks. 323; þá sjau daga sem veizlan stóð, Stj.; en er þrjár nætr hafði veizlan staðit, Landn. 117; hafði lengi staðit bardaginn, Odd. 18; er deildir várar s. lengr, Eg. 738; stóð mikil deila milli þeirra langa hríð, Fms. x. 169; stóð þetta heimboð nokkut skeið, Nj. 81; meðan erfit stóð, Eb. ch. 54; stóð hennar hagr með þeim hætti, Bs. ii. 166:—to be valid, skal þetta testamentum s. ok haldask, Dipl. iv. 8; ok standa enn þau lög, Ver. 52; um tólf mánaðr stendr þeirra mál, Grág. i. 143; skal þat allt s. ok satt vera, 655 xxvii. 28; hans tala skal s. á fé sjálfs hans, K. Þ. K. 146; má þat eigi s. né fyrir satt halda, Stj. 31; hann mun láta s. boð þessi (stand by it), Nj. 77; þrjú kúgildi þau er standa með jörðunni, Dipl. iii. 8; ekki á Bjarkeyjar-réttr á því máli at standa, this case does not fall under the town jurisdiction, Fms. vii. 130; stendr þat mál ( it extends) um þrjá fjórðunga, Grág. i. 464.

3. to befit, become; konungr kvað þat ekki standa, at menn lægi svá, Fms. x. 157; berr þat eigi né stendr þvílíkum, Stj. 132; hví stalt þú guðum mínum, ekki stendr þér slíkt, 181.

4. phrases, nú stóð í stilli, see stilli; var þat boð með svá miklu kappi, at stóð í stönginni (cp. Dan. saa at det stod efter), Fms. xi. 424; standa í háska, Mar.

5. sem inn átti dagr Jóla standi á Dróttins degi, Rb. 128; en á þeim degi stóð Ólafs messu-aptann, Hom. 111.

II. of direction, to stand in a certain way, project, trend; fjögur horn ok stóðu fagrt, hit þriðja stóð í lopt upp, hit fjórða stóð ór enni, ok niðr fyrir augu honum, Ld. 120; geitar-horn stendr ór höfði henni, Fms. vii. 156; vápn stóðu á Birkibeini svá þykt at varla mátti hann falla, 325; gákk af bryggjunni eðr spjotið stendr á þér, 144; ella hefði spjótið staðit gegnum hann, Nj. 246; blóðbogi stóð ór hváru-tveggja eyranu, 210, Fms. vi. 419; boginn stóð inn um ræfrit, Eg. 239; kallar hann betr standa veðrit, at fara landhallt, the wind stands better for making land, Fms. x. 347; sunnan-vindr hvass ok stóð at virkinu, xi. 34; stóð gnæðingr með fjöllum, Bárð. 171; af íllsku ok úþef þeim er af stóð, Fms. iii. 128; stóð vindr af landi, Vigl. 79 new Ed.; stendr inn straumrinn, Bs. ii. 143: stóð stropinn um kyrtilinn, Clar.; standa grunnt, to be shallow; vinátta okkur stendr grunnt, Eg. 520; stóð hón alla vega jörð, touched the earth. Art.; stafir stórir ok stóðu grunn í ánni, Fb. ii. 19; örkin stóð grunn, stuck to the ground, Stj. 50, Gþl. 460, Grág. ii. 358; þrjár rætr standa; á þrjá vega undir aski Yggdrasils, Gm.; augu yður standa lengra fram, Sturl. iii. 129; finnr konungr at mikit stendr undan við hann í vinfenginu al hendi Sigvalda, Fms. xi. 106; heilræðit stóð á þenna sama sendiboða, referred to him, 433; hvaðan Guðmundr inn ríki stendr, on which side he stands, with whom he sides, Nj. 214.

2. to proceed from, be caused by; eigi standa þin orð af litlu fári, Fas. i. 195; stóð lítil stjórn af honum, Fms. xi. 223; þótti af honum minni ógn standa, Eg. 268; e-m stendr mein, úhapp, útili, íllt, gagn, hjálp … af e-m, 175; guðin rökðu til spádóma at af systkinum þessum mundi þeim mikil mein ok úhapp standa, Edda 18, Nj. 65, Barl. 39; eigi mun svá mikit íllt af þér standa, Nj. 368; opt stendr íllt af kvenna hjali. Gísl. 15: yðr munn vandræði af standa, Nj. 175.

3. standa til, to tend towards; nú stóð áðr til svá mikils váða, at …, Fms. vii. 144; þá stendr þó til meira geigs, xi. 275; standa til umbótar, to stand for mending, need it, Fb. ii. 234; flest frumsmíð stendr til bóta, needs mending; standa til mikils kostnaðar, D. N. ii. 18; sem bæn yður stendr til, tends to, Nj. 192; hvárt honum standi hugr til nökkurrar konu, Ísl. ii. 285; engi ván eða verðleikr stendr til at fáisk, Al. 91; sem bæn yður stendr til, Nj. 192; eptir þeim efnum sem honum þætti til standa, according to the merits of the case, Fms. vii. 60; eptir þvi sem lög stódu til, as the law stood, Nj. 146, Ld. 28; frekari álög en forn lög stæði til, Fms. xi. 224; latari enn líkendi stæði til, 256; fremr enn ritningar stóðu til, tended towards, i. e. warranted, Mar.; líta á mál hans eptir þeim efnum sem honum þætti til standa, as the merits were, Fms. vii. 60; eptir því sem lög stóðu til, Nj. 146, Ld. 28; standa til váða ok auðnar, Fms. x. 271.

III. to catch, overtake; hann drap menn Eiríks konungs hvar sem hann stóð þá, Hkr. i. 91; var hverr drepinn þar er staðinn varð, 107; lét hann ræna hvar sem hann stóð þá, Fms. vii. 181; hörmuðu bæði at þau máttu eigi fá staðit hann, Hom. 120; ef hann er með vátta inni staðinn, Grág. ii. 18; ef maðr tekr fé manns ok vinnr þjófskap at, enda standi hinn hann (acc.) at þvi er fé þat á, svá at handnumit verðr, ok …, 136; hinum er þýfð var í höndum staðin, id.; nú stendr maðr fé sitt þjófstolit í hendi öðrum manni, Gþl. 537.

2. to stand, i. e. to endure or bear; hverr sem fyrir-smár dómarann, ok vill eigi dóm standa, N. G. L. i. 452: to discharge, skal dæma landit þeim manni er varðveizlu stendr, to the man who stands as guardian, Grág. ii. 251; sá er vitna þarf skal standa þeim kost allan, Jb. 358.

3. to press, urge, trouble; ef ofviðri stendr mann, N. G. L. i. 349; Alfhildi stóð sótt, Hkr. ii. 199, Stj. 425; mun þik nú hræðsla standa, Fas. iii. 429; elli stóð Hárek, Ísl. ii. 482; hver fjölskylda sem þik stendr, Fms, xi. 429; segja máttu hvat þik stendr, what urges thee. Mar.; ok vænti af þér mests trausts, því heldr sem mik stendr meirr, Fms. iii. 70; standa mik svá stórar þröngslir, at …, Stj. 495; hvat stendr þik, what ails thee? Grett. 75 new Ed.; hvat stendr þik, Bergr, sagði biskup, Bs. i. 807; því at eins at þeim (þá?) standi ofviðri, N. G. L. i. 371.

4. to be of weight, value; skal hann eigi standa tómr meirr enn átta merkr, Gþl. 524; gullhringr stendr sex aura, mörk, Fms. ii. 246, xi. 204; strútrinn stóð tíu merkr, 77; vættir þær er hver þeirra standi hálfa níundu mörk, Gþl. 523.

C. Reflex. to stand right, be able to stand; steðjaði hann upp yfir törguna ok stóðsk þó, Nj. 144; þar mundir þú eigi hafa staðizk fylgjur þeirra Þorvarðs, Lv. 104; hann druknaði, því hann stóðsk ekki fjölkyngi Ragnars, Bárð. 181.

2. standask e-t, standask áhlaup, Sks. 411; höggum standask fáir, Sks. 411 B; fáir stóðusk honum, þótt fræknir væri, Grett. 87 A; gull stendsk elding, Grág. i. 501; þetta éi var með svá miklum býsnum, at ekki máttu sumir menn betr enn fá staðizk, Fms, xi. 136; var við sjálft at ek mætta eigi standask, x. 331; stóðsk hann eigi ok dó, 623. 33; hví lét Guð þeira freista, þar er hann sá at þau máttu eigi standask, Eluc. 28; at þér standisk jafnvel ef þér sjáit frændr yðra svívirða, Fms. v. 270.

3. to stand, bear, tolerate; hann skekr at honum sverðit, þetta fá þeir eigi staðizk ok hlaupa, Ísl. ii. 364; Kári stóðsk þetta eigi, Nj. 270; Björn stóðsk eigi ámælis-orð Sigmundar, Valla L. 218; standask frýju-orð, Fær. 196.

4. standask við e-m, to stand, be able to withstand; Heiðrekr vá með Tyrfingi ok stóðsk ekki við honum, Fas. i. 526; engi hlutr var svá sterkr at standask mætti fyrir honum. Edda.

5. to be valid; skulut mál hans standask um þá sök, Grág. i. 64; á þeirra dómr at standask, 80; eigu jammikit þeira orð at standask, sem annarra lögréttu-manna, 10; ef þú kemr til konungsins, ok megi þín orð nokkut standask, Fms. xi. 193; hennar orð stóðusk svá mikit, at …, Fas. i. 208; um þat vilda ek at mín at kvæði stæðisk, at …, Eb. 98.

6. of direction, to proceed from; standask af e-m, af henni mun standask allt it ílla, Nj. 49; svá stenzk af um ferð mína, the matter stands so as to my journey; Ólafr sagði jarli hversu af stóðsk um ferð hans, Ld. 112 (hversu af stóð, 340); ekki sagði Kjartan föður sínum hversu af stóðsk um ferð þessa, 208; Gautr segir honum geiniliga allt hversu af stóðsk inn ferðir hans, Fms. iii. 57; svá stendsk af um ferðir mínar, at ek má hér ekki dvelja lengr, vi. 350; eigi veit ek hvernig af stenzk (stennz) um för þína, hvárt þú ferr nökkut í konungs leyfi, Ó. H. 143.

7. a middle form; yfir ok undir stóðumk jötna vegir, the ‘giant-ways’ ( rocks) stood above and below, Hm.; stöndumk hjörr til hjarta, the sword touches me to the heart, Fm. 1.

II. recipr. to stand opposite one another in the same line: to meet, of ends; þat stóðsk á, nesit þvert ok fylking þeirra, Ísl. ii. 326; stóðsk þat á, at Jólin þraut ok lokit var sögunni. Fms. vi. 356; vígin Áskels ok Steingríms skyldi á standask, Rd. 281; stóðsk þat á endum ok ostkistan, Nj. 76; stóðsk þat á endum ok þat er Gunnarr; átti at gjalda, 111; létu þeir þat á endum standask, 120; standask á mót; sandmelr sá er á stendzk ok Seftjörn, Gísl. 23; bær hans stóðsk á ok konungs atsetr, Fas. ii. 63: bíða þess at á stæðisk misganga straumanna ok austan-veðr, Orkn. 266: stendzk heldr í móti með þeim hjónum, they were rather at sixes and sevens, did not agree well, Bjarn. 21: hendingar standask sem næst, to stand as close to one another as possible, Edda (Ht.); tungl þau er næst standask, nearest to one another, Rb. 34, 1812. 56.

III. staðinn = staddr, steadfast, placed, abiding; hvar sem maðr er staðinn, N. G. L. i. 163; vildi hann nú til staðins vita ( knew for certain) hver svör jarl vildi gefa, Vígl. 18.

1) half; hálfr mánaðr, half a month, fortnight; til hálfs by a half; hálfr annar, þriði, fjórði, &c., one, two, three and a half; hálft annat hundrað, one hundred and a half; hálfr þriði tøgr manna, twenty-five men;

2) neut. ‘hálfu’, by half, with a comparative in an intensive sense, much, far; hálfu verri, far worse; hálfu meira, far more; hálfu siðr, far less.

* * *

adj., hálf (hlf), hálft, freq. spelt halbr, halb er öld hvar, Hm. 52; [Goth. halbs; A. S. healf; Engl. half; Hel. halba; Germ. halb; Dan. halv; Swed. half]:—half; hálfr mánuðr, half a month, a fortnight, Nj. 4; þar átti hann kyn hálft, Eg. 288; hálf stika, half a yard, Grág. i. 498; hálf Jól, the half of Yule, Fs. 151, passim: adverb. phrases, til hálfs, by a half, Eg. 258, 304; aukinn hálfu, increased by half, doubled, Grág. i. 157, Gþl. 24.

2. with the notion of brief, scant, little; sjá hálf hýnótt, that little night, Skm. 42; hálf stund, a little while; eg skal ekki vera hálfa stund að því, i. e. I shall have done presently, in a moment; cp. hálb er öld hvar, only half, Hm. 52; með hálfum hleif, with half a loaf, a little loaf of bread, 51: an Icel. says to his guest, má eg bjóða þér í hálfum bolla, í hálfu staupi, hálfan munnbita, and the like.

II. in counting Icel. say, hálfr annarr, half another, i. e. one and a half; h. þriði, half a third, i. e. two and a half; h. fjórði, three and a half; h. fimti, four and a half, etc.; thus, hálfan annan dag, one day and a half; hálft annað ár, hálfan annan mánuð, h. aðra nótt; hálf önnur stika, a yard and a half, Grág. i. 498; hálfa fimtu mörk, four marks and a half, 391; hálft annat hundrað, one hundred and a half, Sturl. i. 186; hálfr þriði tögr manna, two decades and a half, i. e. twenty-five, men, Ísl. ii. 387; hálfan fimta tög skipa, Hkr. iii. 374: similar are the compd adjectives hálf-þrítugr, aged twenty-five; hálf-fertugr, aged thirty-five; hálf-fimtugr, hálf-sextugr, -sjötugr, -áttræðr, -níræðr, -tíræðr, i. e. aged forty-five, fifty-five, sixty-five, seventy-five, eighty-five, ninety-five, and lastly, hálf-tólfræðr, one hundred and fifteen, Eg. 84, Fms. i. 148, Greg. 60, Stj. 639, Bs. i. 54, 101, Hkr. (pref.), Mar. 32, Íb. 18, Grett. 162, Fs. 160: also of measure, hálf-fertugr föðmum, Landn. (App.) 324, Fms. vii. 217; hálf-þrítugt tungl, a moon twenty-five days’ old, Rb. 26: contracted, hálf-fjórðu mörk, three marks and a half, Am. 63; hálf-fimtu mörk, four marks and a half, Jm. 36: as to this use, cp. the Germ. andert-halb, dritt-halb, viert-halb, etc., Gr. τρίτον ἡμιτάλαντον ( two talents and a half), Lat. sestertius.

III. neut. hálfu with a comparative, in an intensive sense, far; hálfu verri, worse by half, far worse; hálfu meira, far more, Fms. vi. 201; hálfu heilli! Fb. i. 180; hálfu síðr, far less, Þórð. 41 new Ed., Fb. ii. 357; fremr hálfu, much farther ago, Hðm. 2; h. lengra, Bs. ii. 48; h. betri, better by half; h. hógligra, far snugger, Am. 66; hálfu sæmri, Fb. ii. 334.

β. with neg. suff.; hálft-ki, not half; at hálft-ki má óstyrkð ór bera, Greg. 54.

IV. a pr. name, rare, whence Hálfs-rekkr, m. pl. the champions of king Half, Fas.: Hálf-dan, m. Half-Dane, a pr. name, cp. Healf-Danes in Beowulf, Fms.

B. The COMPDS are very numerous in adjectives, nouns, and participles, but fewer in verbs; we can record only a few, e. g. hálf-afglapi, a, m. half an idiot, Band. 4 new Ed. hálf-aukinn, part. increased by half, H. E. ii. 222. hálf-áttræðr, see above. hálf-bergrisi, a, m. half a giant, Eg. 23. hálf-berserkr, m. half a berserker, Sd. 129. hálf-björt, n. adj. half bright, dawning. hálf-blandinn, part. half blended, Stj. 85. hálf-blindr, adj. half blind. hálf-bolli, a, m. half a bowl (a measure), N. G. L. ii. 166. hálf-breiðr, adj. of half breadth, Jm. 2. hálf-brosandi, part. half smiling. hálf-bróðir, m. a half brother (on one side). hálf-brunninn, part. half burnt. hálf-bræðrungr, m. a half cousin, K. Á. 140. hálf-búinn, part. half done. hálf-dauðr, adj. half dead, Sturl. ii. 54, Magn. 530, Hkr. iii. 366. hálf-daufr, adj. half deaf. hálf-deigr, adj. damp. hálf-dimt, n. adj. half dark, in twilight. hálf-drættingr, m. a fisher-boy, who gets half the fish he catches, but not a full ‘hlutr.’ hálf-ermaðr, part. half sleeved, Sturl. iii. 306. hálf-etinn, part. half eaten, Al. 95. hálf-eyrir, m. half an ounce, Fms. x. 211. hálf-fallinn, part. half fallen, K. Á. 96; h. út sjór, of the tide. hálf-farinn, part. half gone. hálf-fertrugr, hálf-fimti, hálf-fimtugr, hálf-fjórði, see above (II). hálf-fífl, n. and hálf-fífla, u, f. half an idiot, Fms. vi. 218, Bs. i. 286. hálf-fjórðungr, m. half a fourth part, Bs. ii. 170. hálf-frosinn, part. half frozen. hálf-fúinn, part. half rotten. hálf-genginn, part. halving. hálf-gildi, n. half the value, Gþl. 392. hálf-gildr, adj. of half the value, N. G. L. hálf-gjalda, galt, to pay half, N. G. L. i. 174. hálf-grátandi, part. half weeping. hálf-gróinn, part. half healed. hálf-görr, part. half done, only half done, left half undone, Fms. ii. 62; litlu betr en hálfgört, Greg. 24. hálfgörðar-bóndi, a, m. a man who has to furnish half a levy, D. N. hálf-hélufall, n. a slight fall of rime, Gísl. 154. hálf-hlaðinn, part. half laden, Jb. 411. hálf-hneppt, n. adj. a kind of metre, Edda 139. hálf-hræddr, adj. half afraid. hálf-kirkja, u, f. a ‘half-kirk,’ = mod. annexía, an annex-church, district church, or chapel of ease, Vm. 126, H. E. i. 430, ii. 138, Am. 28, Pm. 41, Dipl. v. 19; distinction is made between al-kirkja, hálf-kirkja, and bæn-hús, a chapel. hálf-kjökrandi, part. half choked with tears. hálf-klæddr, part. half dressed. hálf-konungr, m. a half king, inferior king, Fms. i. 83. hálf-kveðinn, part. half uttered; skilja hálfkveðit orð, or hálfkveðna vísu = Lat. verbum sat, MS. 4. 7. hálf-launat, n. part. rewarded by half, Fms. ii. 62, Grág. i. 304. hálf-leypa, u, f. a half laupr (a measure), B. K. passim, hálf-leystr, part. half loosened, Greg. 55. hálf-lifandi, part. half alive, half dead, Mar. hálf-litr, adj. of a cloak, of two colours, one colour on each side, Fms. ii. 70, Fas. iii. 561, Sturl. ii. 32, iii. 112, Fær. 227, Bs. i. 434. hálf-ljóst, n. adj.; pá er hálfljóst var, in twilight, Sturl. iii. 193. hálf-lokaðr, part. half locked. hálf-mætti, n. ‘half might,’ opp. to omnipotence, Skálda 161. hálf-mörk, f. half a mark, Vm. 80, 126. hálf-nauðigr, adj. half reluctant, Fms. xi. 392. hálf-neitt, n. adj. ‘half-naught,’ trifling, Fas. i. 60. hálf-níð, n. half a lampoon, Fms. iii. 21. hálf-níræðr, see above (II). hálf-nýtr, adj. of half use, Rb. 86. hálf-opinn, adj. half open. hálf-prestr, m. a ‘half-priest,’ a chaplain to a hálfkirkja, Sturl. ii. 178. hálf-pund, n. half a pound, Gþl. 343. hálf-raddarstafr, m. a semivowel, Skálda 176, 178. hálf-reingr, a, m. a half scamp, Bs. i. 517. hálf-rétti, n. a law term (cp. fullrétti, p. 177), a slight, a personal affront or injury of the second degree, liable only to a half fine; e. g. hálfréttis-orð is a calumny in words that may be taken in both senses, good and bad; whereas fullréttis-orð is downright, unmistakable abuse, Grág. ii. 144; hence the phrases, mæla, göra hálfrétti við e-n, i. 156, 157, ii. 153. hálfréttis-eiðr, m. an oath of compurgation to be taken in a case of h., N. G. L. i. 352. hálfréttis-maðr, m. a man that has suffered hálfrétti, Gþl. 105, 200. hálfréttis-mál, n. a suit of a case of h., N. G. L. i. 314. hálf-róinn, part. having rowed half the way, half-way, Fms. viii. 312. hálf-róteldi, n., prob. corrupt, Fms. xi. 129. hálf-rými, n. a naut. term, half a cabin, one side of a ship’s cabin, Fms. viii. 138, ix. 33, x. 157, Hkr. i. 302. hálfrýmis-félagar, m. pl. messmates in the same h., Edda 108. hálfrýmis-kista, u, f. a chest or bench belonging to a h., Fms. viii. 85. hálf-rökit (-rökvit, -rökvat), n. adj. half twilight, in the evening, Grett. 137, 140 A; hálf-rökvat is the mod. form, which occurs in Grett. 79 new Ed., Jb. 176, Al. 54; vide rökvit. hálf-sagðr, part. half told; in the saying, jafnan er hálfsögð saga ef einn segir = audiatur et altera pars, Grett. 121. hálf-sextugr, see hálfr II. hálf-sjauræðr, adj. = hálfsjötugr, Stj. 48. hálf-sjötugr, see hálfr II. hálf-skiptr, part. = hálflitr, Fms. ii. 170, Sturl. iii. 112. hálf-sleginn, part. half mown, of a field. hálf-slitinn, part. half worn. hálf-sofandi, part. half asleep. hálf-sótt, n. part. half passed; hálfsótt haf, a half-crossed sea. hálf-systkin, n. pl. half brother and sister, cp. hálfbróðir. hálf-systur, f. pl. half sisters. hálf-tíræðr, see hálfr II. hálf-troll, n. half a giant, Eg. 1, Nj. 164 (a nickname). hálf-tunna, u, f. half a tun, Vm. 44. hálf-unninn, part. half done, Fas. ii. 339. hálf-vaxinn, part. half grown. hálf-vegis, adv. by halves. hálf-virði, n. half worth, Jb. 403, Glúm. 347, Sturl. ii. 132. hálf-visinn, part. and hálf-vista, adj. half withered, and medic. palsied on one side. hálf-viti, a, m. a half-witted man. hálf-votr, adj. half wet. hálf-vætt, f. half weight (a measure), Dipl. iv. 8, Fas. iii. 383. hálf-þrítugr, see hálfr II; spelt half-ðritogr, Js. 79. hálf-þurr, adj. half dry. hálf-þverrandi, part. half waning, Js. 732 (of the moon). hálf-þynna, u, f. a kind of small axe, Gþl. 103, 104, Lv. 35. hálf-ærinn, part. half sufficient, Fms. viii. 440. hálf-ærr, adj. half mad, Sks. 778.

II. in mod. usage hálf is freq. used = rather, e. g. hálf-kalt, adj. rather cold: hálf-feginn, adj., eg er hálffeginn, I am rather glad: e-m er hálf-íllt, hálf-bumult, hálf-óglatt, n. adj. one feels rather ill: hálf-hungraðr, hálf-svangr, hálf-soltinn, hálf-þyrstr, adj. rather hungry, rather thirsty, etc., and in endless compds.

m. shingle on the beach, Bs. i. 506:—mark stones, shewing the tide is so far out as to leave a way along the beach, 656 C. 31.

(gný, gnúða, gnúit), v. to roar (vindar gnýja); g. á, to set in (þá gnúði í hallæri mikit ok veðrátta köld).

* * *

pres. gnýr, pret. gnúði, to sound, of wind and sea; derived from gnúa, with the notion of a grating sound, as of a stream over pebbles, the tide against the beach, etc.; brím gnýr Kormak, vide Lex. Poët.; breki gnúði á stafni, Höfuðl. 11; gnýr allr Jötun-heimr, Vsp. 53; gnýjanda gjálfr, Sks.; útan gnýr á eyri Ýmis blóð, Edda (in a verse); vindar eru þá úkyrrir ok gnýja héðan ok handan, Edda 8; þar megu vér nú heyra gnýja bana Þorkels frænda, Ld. 326; gnúði á hallæri mikit ok veðrátta köld, Bs. i. 171; þá gnúði á hin snarpasta hríð, Fms. ii. 225; þótti honum görask mikit vandkvæði í þessu er á gnúði, iv. 145; hvat sem á gnýr, Thom. 114.

m. the undertow, outward suck of the tide, Barl. 130.

n. an eddy, cross current, used of the tide or current running against the wind or another current, and making rough water.

(-ddi, -ddr), v.

1) to flood over; impers., þá flœðir uppi, they are overtaken by the floodtide;

2) impers., flœðir, the tide rises.

1) flow, current;

2) the falling of the tide (þeir köstuðu akkerum ok biðu straumfalls).

n. prop. against the tide or current; metaph. adversity, Fr.

u, f. a going amiss, straying, of cattle, Grág. i. 435, Krók. 37: misconduct, N. G. L. i. 63, Fb. ii. 300: dissent, H. E. i. 528: of the tide, see misgöng.

m. reflux of the tide (aptrdráttr hafsins).