Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

testamento

  • 1 testamentum

    testāmentūm, ī, n. (testor), der letzte Wille, das Testament, I) im allg. (Plur. verb. testamenta ac voluntas mortuorum, Cic. de or. 1, 242; vgl. Cic. Verr. 2, 46): captatio testamenti, Plin.: subiectio testamentorum, Liv.: subiector testamentorum, Cic.: ius testamenti, ICt. – test. duplex, Suet.: falsum, Cic.: ingratum, in dem dem Kaiser nichts vermacht ist, Suet.: legitimum, Plin. ep. – ita imperio Romano per testamentum Asia accessit, Eutr.: adhiberi ad testamentum, beim Testieren zugezogen werden, ICt.: non admitti (als Erbe zugelassen werden) ad testamentum iure militiae factum, ICt.: adoptare alqm testamento, Nep. u. Val. Max.: per testamentum adoptari, Eutr.: etiam in testamentis debes annotasse, Plin. ep.: aperire testamentum, Quint.: captare testamenta, Hor. u. Sen.: id testamento cavere (verordnen), Cic. (u. so erit mihi curae, testamento ut caveam, ne mortuus iniuriam accipiam, Petron.): circumscribere (umgehen) testamentum, Plin. ep.: confirmare testamentum, Quint.: alcis codicilli non confirmati sunt testamento, Plin. ep.: conscribere testamentum, Cic.: corrigere testamenta vivorum, Cic.: nec putaverit quisquam nudā voluntate constitui testamentum, ICt.: decessit (er verschied) veteri testamento, Plin. ep., honestissimo testamento, Plin. ep.: deporto (ich bringe mit) eius testamentum, Cic.: aliena testamenta ipsis quorum sunt dictare, den Leuten ihr Test. vordiktieren, Plin. ep.: evertere leges, testamenta, voluntates mortuorum, Cic.: excludi testamento, vom T. ausgeschlossen werden, ICt.: facere testamentum, ICt.: testamentum palam facere, Cic.: facere testamentum in procinctu (s. unten), Vell.: testamentum facere velle, Cic.: testamenti factionem habere, das Recht haben, ein Test. zu machen, Cic.: testamento facere heredem filiam, Cic.: interlinere testamentum, Cic.: irritum facere testamentum, Cic.: regnum testamento legare, Iustin.: unā fui, testamentum legi, Cic.: eodem testamento mori velle, ICt.: alio testamento mori, Plin. ep.: mutare testamentum, Cic., Sen. rhet. u.a.: nuncupare testamentum, Plin. u. Plin. ep.: obsignare testamentum, Caes.: falsum testamentum obsignandum curare, Cic.: testamentum in alias tabulas translatum signis adulterinis obsignare, Cic.: testamentum signis omnium magistratuum obsignare (besiegeln lassen), Suet.: proferre (vorbringen) testamentum, Liv. u. Plin. ep.: relinquere testamentum ante decem et octo annos nuncupatum, Plin. ep.: testamento alqm heredem (als E.) relinquere, Eutr.: relinquere alci testamento sestertiûm milies, Cic. (u. so Bithynia testamento Nicomedis relicta hereditaria, Vell.): rescindere alcis testamentum, Cic. u. Quint.: resignare testamentum, Hor.: rumpere testamentum alcis, Cic.: quo laudabilius testamentum est, quod pietas, fides, pudor scripsit, Plin. ep.: signare testamentum, Quint. u. Plin. ep.: subicere testamentum, Cic.: supponere testamentum, Cic.: eripis hereditatem, quae venerat a propinquis, venerat testamento, venerat legibus, Cic.: falsum est, quod creditur vulgo, testamenta hominum speculum esse morum, Plin. ep. 8, 18, 1. – Ein Testament machen od. im Testamente etwas vermacht bekommen, war nur das Vorrecht der römischen Bürger. Es gab drei Arten von Formen bei der testamenti factio: a) calatis comitiis, Gell. 15, 27, 3. b) in procinctu, s. Cic. de or. 1, 228. Vell. 2, 5, 3. c) per aes et libram, wobei der Scheinkäufer vorkommt, s. ēmptor. Vgl. Sohm Institutionen12 S. 687. – II) prägn., das alte u. neue Testament, als die zwei Teile der Bibel, Lact. 4, 20, 4 sq. Tert. adv. Marc. 1, 1.

    lateinisch-deutsches > testamentum

  • 2 testamentum

    testāmentūm, ī, n. (testor), der letzte Wille, das Testament, I) im allg. (Plur. verb. testamenta ac voluntas mortuorum, Cic. de or. 1, 242; vgl. Cic. Verr. 2, 46): captatio testamenti, Plin.: subiectio testamentorum, Liv.: subiector testamentorum, Cic.: ius testamenti, ICt. – test. duplex, Suet.: falsum, Cic.: ingratum, in dem dem Kaiser nichts vermacht ist, Suet.: legitimum, Plin. ep. – ita imperio Romano per testamentum Asia accessit, Eutr.: adhiberi ad testamentum, beim Testieren zugezogen werden, ICt.: non admitti (als Erbe zugelassen werden) ad testamentum iure militiae factum, ICt.: adoptare alqm testamento, Nep. u. Val. Max.: per testamentum adoptari, Eutr.: etiam in testamentis debes annotasse, Plin. ep.: aperire testamentum, Quint.: captare testamenta, Hor. u. Sen.: id testamento cavere (verordnen), Cic. (u. so erit mihi curae, testamento ut caveam, ne mortuus iniuriam accipiam, Petron.): circumscribere (umgehen) testamentum, Plin. ep.: confirmare testamentum, Quint.: alcis codicilli non confirmati sunt testamento, Plin. ep.: conscribere testamentum, Cic.: corrigere testamenta vivorum, Cic.: nec putaverit quisquam nudā voluntate constitui testamentum, ICt.: decessit (er verschied) veteri testamento, Plin. ep., honestissimo testamento, Plin. ep.: deporto (ich bringe mit) eius testamentum, Cic.: aliena testamenta ipsis quorum sunt
    ————
    dictare, den Leuten ihr Test. vordiktieren, Plin. ep.: evertere leges, testamenta, voluntates mortuorum, Cic.: excludi testamento, vom T. ausgeschlossen werden, ICt.: facere testamentum, ICt.: testamentum palam facere, Cic.: facere testamentum in procinctu (s. unten), Vell.: testamentum facere velle, Cic.: testamenti factionem habere, das Recht haben, ein Test. zu machen, Cic.: testamento facere heredem filiam, Cic.: interlinere testamentum, Cic.: irritum facere testamentum, Cic.: regnum testamento legare, Iustin.: unā fui, testamentum legi, Cic.: eodem testamento mori velle, ICt.: alio testamento mori, Plin. ep.: mutare testamentum, Cic., Sen. rhet. u.a.: nuncupare testamentum, Plin. u. Plin. ep.: obsignare testamentum, Caes.: falsum testamentum obsignandum curare, Cic.: testamentum in alias tabulas translatum signis adulterinis obsignare, Cic.: testamentum signis omnium magistratuum obsignare (besiegeln lassen), Suet.: proferre (vorbringen) testamentum, Liv. u. Plin. ep.: relinquere testamentum ante decem et octo annos nuncupatum, Plin. ep.: testamento alqm heredem (als E.) relinquere, Eutr.: relinquere alci testamento sestertiûm milies, Cic. (u. so Bithynia testamento Nicomedis relicta hereditaria, Vell.): rescindere alcis testamentum, Cic. u. Quint.: resignare testamentum, Hor.: rumpere testamentum alcis, Cic.: quo laudabilius testamentum est, quod pietas, fides, pudor scripsit, Plin. ep.: signa-
    ————
    re testamentum, Quint. u. Plin. ep.: subicere testamentum, Cic.: supponere testamentum, Cic.: eripis hereditatem, quae venerat a propinquis, venerat testamento, venerat legibus, Cic.: falsum est, quod creditur vulgo, testamenta hominum speculum esse morum, Plin. ep. 8, 18, 1. – Ein Testament machen od. im Testamente etwas vermacht bekommen, war nur das Vorrecht der römischen Bürger. Es gab drei Arten von Formen bei der testamenti factio: a) calatis comitiis, Gell. 15, 27, 3. b) in procinctu, s. Cic. de or. 1, 228. Vell. 2, 5, 3. c) per aes et libram, wobei der Scheinkäufer vorkommt, s. emptor. Vgl. Sohm Institutionen12 S. 687. – II) prägn., das alte u. neue Testament, als die zwei Teile der Bibel, Lact. 4, 20, 4 sq. Tert. adv. Marc. 1, 1.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > testamentum

  • 3 legatum

    lēgātum, ī, n. (lēgo, āre), ein Vermächtnis im Testament, ein Legat, Hortensii legata, Cic.: duplicata ex Augusti testamento legata, Suet.: solutio legati (Auszahlung des L.), Cic.: legatum alci scribere, Plin. ep., alci ascribere, Suet.: falso sibi ascribi legatum curare, Ulp. dig.: honesto legato alqm impertire, jmdm. ein anständiges L. vermachen, Apul.: testamento omnes suos legatis idoneis prosequi, Capit.: reliqua legata varie dare, Suet.: legata dare plerisque, Suet.: nondum reddi legata, quae plebi Augustus reliquisset, Suet.: legatum habere in testamento alcis, Petron.: legatum petere ex testamento, Quint.: legatum ex testamento alcis irritum facere, Suet.: probrosis feminis ius capiendi legata hereditatesque adimere, Suet.

    lateinisch-deutsches > legatum

  • 4 legatum

    lēgātum, ī, n. (lēgo, āre), ein Vermächtnis im Testament, ein Legat, Hortensii legata, Cic.: duplicata ex Augusti testamento legata, Suet.: solutio legati (Auszahlung des L.), Cic.: legatum alci scribere, Plin. ep., alci ascribere, Suet.: falso sibi ascribi legatum curare, Ulp. dig.: honesto legato alqm impertire, jmdm. ein anständiges L. vermachen, Apul.: testamento omnes suos legatis idoneis prosequi, Capit.: reliqua legata varie dare, Suet.: legata dare plerisque, Suet.: nondum reddi legata, quae plebi Augustus reliquisset, Suet.: legatum habere in testamento alcis, Petron.: legatum petere ex testamento, Quint.: legatum ex testamento alcis irritum facere, Suet.: probrosis feminis ius capiendi legata hereditatesque adimere, Suet.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > legatum

  • 5 testamentum

    testāmentum, i, n. [testor], the publication of a last will or testament; a will, testament (cf. codicilli).
    I.
    In gen., Gell. 7 (6), 12, 1 sqq.:

    testamentum est voluntatis nostrae justa sententia de eo, quod quis post mortem suam fieri velit,

    Dig. 28, 1, 1:

    testamentum legere... obsignare... facere,

    Cic. Mil. 18, 48; id. Verr. 2, 1, 43, § 111; cf.:

    testamenti factio,

    id. Top. 11, 50:

    testamenti factionem habere,

    id. Fam. 7, 21:

    testamentum conscribere,

    id. Har. Resp. 20, 42:

    obsignare,

    id. Clu. 14, 41; Caes. B. G. 1, 39:

    signare,

    Quint. 4, 2, 87:

    mutare,

    Cic. Clu. 11, 31; Dig. 29, 6, 1:

    rumpere,

    Cic. de Or. 1, 57, 241; id. Caecin. 25, 72; cf.:

    testamentorum ruptorum aut ratorum jura,

    id. de Or. 1, 38, 173:

    constat agnascendo rumpi testamentum,

    id. ib. 1, 57, 241; Dig. 28, 2, 22 sqq.:

    irritum facere,

    Cic. Phil. 2, 42, 109:

    subicere,

    id. ib. 14, 3, 7; id. Par. 6, 2, 46; cf.:

    testamentorum subjector,

    id. Cat. 2, 4, 7:

    supponere,

    id. Par. 6, 1, 43; cf. id. Leg. 1, 16, 43:

    testamento cavere aliquid,

    id. Fin. 2, 31, 102:

    testamento esse in triente,

    id. Att. 7, 8, 3:

    eripis hereditatem, quae venerat testamento,

    id. Verr. 2, 2, 18, § 46:

    cum ex testamento HS. milies relinquatur,

    id. Off. 3, 24, 93:

    testamenta resignare,

    Hor. Ep. 1, 7, 9:

    testamento aliquem adoptare,

    Nep. Att. 5, 2: testamenta nuncupare, to announce or acknowledge before witnesses, Plin. 14, 22, 28, § 141; Plin. Ep. 8, 18, 5.—Concerning the three different kinds of testaments (calatis comitiis, per aes ad libram, and in procinctu), and the laws relating to wills in gen., v. Lübker, Real-Lex., s.v. Testamentum, and esp. Rein, Privatr. p. 363 sq.—
    II.
    In eccl. Lat: Testamentum vetus et novum, the Old and New Testaments, cf. Lact. 4, 20, 4; Tert. adv. Marc. 1, 1:

    vetus,

    Vulg. 2 Cor. 3, 14:

    novum,

    ib. 3, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > testamentum

  • 6 testāmentum

        testāmentum ī, n    [testor], a last will, testament, will: defensio testamentorum: testamentorum ruptorum iura: inritum: id testamento cavebit is? etc.: testamento esse in triente: cum ei testamento HS miliens relinquatur: testamenta resignare, H.: testamento adoptare eum, N.
    * * *
    will, testament; covenant

    Latin-English dictionary > testāmentum

  • 7 heres

    hēres ( ēres, Inscr. Orell. 188 al.), ēdis (archaic acc. sing. herem, Naev. ap. Non. 486, 33; Inscr. Orell. 4379; cf. the art. ‡ herem), comm. [Sanscr. har-āmi, seize; har-anam, hand; Gr. cheir, cherês; cf. erus], an heir, heiress.
    I.
    Lit.:

    testamento facto mulier moritur: facit heredem ex deunce et semuncia Caecinam, ex duabus sextulis M. Fulcinium,

    Cic. Caecin. 6, 17; cf.:

    me nemo nisi amicus fecit heredem, etc.... aliquem palam heredem factitare,

    id. Phil. 2, 16, 41:

    mulier testamento fecit heredem filiam,

    id. Verr. 2, 1, 43, § 111; id. Mil. 18, 48; cf. id. Rep. 3, 10, 17; Ov. H. 9, 110; Dig. 37, 7, 2; 37, 7, 9;

    Ven. Fort. Carm. 8, 6, 44: in testamento Ptolemaei patris heredes erant scripti ex duobus filiis major, et ex duabus ea, quae aetate antecedebat,

    Caes. B. C. 3, 108, 3:

    scripserunt heredes secum M. Crassum et Q. Hortensium,

    Cic. Off. 3, 18, 73:

    aliquem heredem testamento relinquere,

    id. Quint. 4, 14:

    relictus ab eo in amplis opibus heres,

    Plin. 9, 35, 59, § 122:

    aliquem heredem instituere,

    Cic. Clu. 7, 22; Quint. 8, 5, 17; cf.:

    per leges institui uxor non poterat heres,

    id. 9, 2, 74:

    instituto herede abdicato,

    id. 3, 6, 97:

    substitutus heres erat,

    id. 7, 6, 10: virgo Vestalis neque heres est cuiquam, etc., Labeo ap. Gell. 1, 12, 18:

    substituere heredem,

    Dig. 28, 6, 1:

    heres ex parte dimidia et tertia est Capito: in sextante sunt ii, quorum, etc.,

    Cic. Fam. 13, 26, 2:

    ex asse heres,

    sole heir, Quint. 7, 1, 20; so,

    heres ex parte sexta,

    Plin. Ep. 6, 33, 6:

    ex dodrante,

    Suet. Caes. 83:

    (L. Mescinius) heres est M. Mindio fratri suo,

    Cic. Fam. 13, 26, 2; so,

    cur virgini Vestali sit heres, non sit matri suae?

    id. Rep. 3, 10; cf.:

    quem suis bonis heredem esse cupiebat,

    id. Caecin. 4, 12; and: atque meis bonis omnibus ego te herem faciam, Naev. ap. Non. 486, 33;

    for which: quem quis heredem suum esse voluit,

    Quint. 5, 10, 74:

    repentinus heres,

    Cic. Phil. 2, 25, 62:

    liberti heredem sequantur,

    Quint. 7, 7, 9;

    so the formula frequently occurring on inscriptions: HIC LOCVS, HOC MONVMENTVM HEREDEM NON SEQVITVR, USU. abbreviated H. L. or H. M. H. N. S.,

    Inscr. Orell. 4379; 3926; 4455; 575; 2807; 4182; cf.

    opp.: HOC MONVMENTVM HEREDEM SEQVITVR,

    Inscr. Orell. 4397: heres secundus, the second heir, next heir, when the first dies: qui me secundum heredem instituerit. Cic. Fam. 13, 61, 1; cf.:

    possessio heredum secundorum,

    id. Inv. 2, 21, 62:

    secundus,

    Quint. 8, 4, 11; Hor. S. 2, 5, 48; Inscr. Orell. 3416;

    also used of a female: Marcus ait: Heres ipsius secundus, de muliere loquens,

    Charis. p. 79 P.: heres necessarius, a slave made heir with a grant of freedom, and compelled to assume the liabilities of the estate, Just. Inst. 1, 6, 1 Sandars:

    ideo sic appellatus, quia, sive velit sive nolit, omnimodo post mortem testatoris protinus liber et heres est,

    Gai. Inst. 2, 153: heres suus et necessarius, a natural heir who was in the potestas of the deceased, id. ib. 2, § 153; 156; Dig. 38, 16, 1;

    opp.: heres extraneus,

    Gai. Inst. 2, § 161.— Poet.:

    tanti certaminis (i. e. armorum Achillis),

    Ov. M. 13, 129.—
    B.
    Transf.
    1.
    Owner, possessor, master (ante-class.): heres apud antiquos pro domino ponebatur, Paul. ex Fest. p. 99 Müll.; cf. Just. Inst. 2, 19 fin.:

    apstuli hanc, quojus heres numquam erit post hunc diem,

    Plaut. Men. 3, 2, 12; cf. v. 28.—
    2.
    A successor, after-growth ( poet.):

    nec ullum caput est impune recisum, quin gemino cervix herede valentior esset,

    of the heads of the Lernean Hydra, Ov. M. 9, 74; cf.:

    alni caesae densius innumero herede prosunt,

    Plin. 16, 37, 67, § 173. —
    II.
    Trop. (very rare):

    illa vetus Academia atque ejus heres Aristus,

    Cic. Brut. 97, 332; cf.

    artis,

    Plin. 36, 5, 4, § 24:

    laudis,

    Ov. H. 9, 110:

    fraudis,

    id. ib. 2, 78: criminis. id. A. A. 3, 459.

    Lewis & Short latin dictionary > heres

  • 8 relinquo

    rĕ-linquo, līqui, lictum, 3, v. a.
    I.
    (With the idea of the re predominating.) To leave behind (cf. desero, omitto).
    A.
    In gen., to leave behind by removing one's self; to leave, move away from; to leave, abandon (a person or thing).
    1.
    Lit.:

    puerum apud matrem domi,

    Plaut. Men. prol. 28:

    ipse abiit foras, me reliquit pro atriensi in sedibus,

    id. Poen. 5, 5, 4:

    me filiis Relinquont quasi magistrum,

    Ter. Phorm. 1, 2, 22:

    dicerent non me plane de provinciā decessisse, quoniam alterum me reliquissem,

    Cic. Fam. 2, 15, 4:

    C. Fabium legatum cum legionibus II. castris praesidio relinquit,

    Caes. B. G. 7, 40:

    cum me servum in servitute pro te hic reliqueris,

    Plaut. Capt. 2, 3, 75; cf. id. ib. 5, 1, 18:

    fratrem, sc. in provinciā,

    Cic. Fam. 2, 15, 4:

    post tergum hostem relinquere,

    Caes. B. G. 4, 22; cf. id. ib. 7, 11:

    ille omnibus precibus petere contendit, ut in Galliā relinqueretur,

    might be left behind, id. ib. 5, 6:

    greges pecorum... sub opacā valle reliquit,

    Ov. M. 11, 277 et saep.:

    ea causa miles hic reliquit symbolum,

    Plaut. Ps. 1, 1, 53:

    hic exemplum reliquit ejus,

    id. ib. 2, 2, 56:

    (Hecuba) Hectoris in tumulo canum de vertice crinem... relinquit,

    leaves behind, Ov. M. 13, 428:

    (cacumina silvae) limum tenent in fronde relictum,

    left behind, remaining, id. ib. 1, 347.— To leave behind one's self by moving away:

    longius delatus aestu, sub sinistrā Britanniam relictam conspexit,

    Caes. B. G. 5, 8:

    jamque hos, jamque illos, populo mirante, relinquit,

    Sil. 16, 503; cf. in pass., to remain or be left behind, Lucr. 5, 626.—
    2.
    Trop.: hanc eram ipsam excusationem relicturus ad Caesarem, was about to leave behind me just this excuse (for my departure), Cic. Att. 9, 6, 1:

    aculeos in animis,

    id. Brut. 9, 38:

    quod coeptum est dici, relinquitur in cogitatione audientium,

    Auct. Her. 4, 30, 41:

    aetate relictā,

    Ov. M. 7, 170:

    repetat relicta,

    Hor. Ep. 1, 7, 97.—

    Of rank or merit: (Homerus) omnes sine dubio et in omni genere eloquentiae procul a se reliquit,

    Quint. 10, 1, 51.—
    B.
    In partic.
    1. a.
    Lit.:

    ea mortua est: reliquit filiam adulescentulam,

    Ter. Heaut. 3, 3, 41:

    cum pauper cum duobus fratribus relictus essem,

    Varr. R. R. 3, 16, 2; cf.:

    pauper jam a majoribus relictus,

    Nep. Epam. 2, 1:

    agri reliquit ei non magnum modum,

    Plaut. Aul. prol. 13:

    heredem testamento reliquit hunc P. Quintium,

    Cic. Quint. 4, 15:

    cum ei testamento sestertiūm milies relinquatur,

    id. Off. 3, 24, 93:

    non, si qui argentum omne legavit, videri potest signatam quoque pecuniam reliquisse,

    Quint. 5, 11, 33:

    qui mihi reliquit haec quae habeo omnia,

    Ter. Eun. 1, 2, 40:

    cedo, quid reliquit Phania,

    id. Hec. 3, 5, 8 and 13:

    fundos decem et tres reliquit,

    Cic. Rosc. Am. 7, 20:

    aliquantum aeris alieni,

    id. Quint. 4, 15:

    servus aut donatus aut testamento relictus,

    Quint. 5, 10, 67:

    alicui arva, greges, armenta,

    Ov. M. 3, 585:

    se testamento liberum relictum,

    Dig. 21, 1, 17, § 16.—
    b.
    Trop., to leave, leave behind one:

    consiliorum ac virtutum nostrarum effigiem,

    Cic. Arch. 12, 30:

    qui sic sunt, haud multum heredem juvant, Sibi vero hanc laudem relinquont: vixit, dum vixit, bene,

    Ter. Hec. 3, 5, 11:

    rem publicam nobis,

    Cic. Rep. 1, 46, 70; cf.:

    statum civitatis,

    id. ib. 1, 21, 34; id. Par. 1, 2, 10:

    opus alicui,

    id. Rep. 1, 22, 35: memoriam [p. 1558] aut brevem aut nullam, id. Off. 2, 16, 55:

    monumentum audaciae suae aeternum,

    id. Verr. 2, 1, 49, § 129:

    quae scripta nobis summi ex Graeciā sapientissimique homines reliquerunt,

    id. Rep. 1, 22, 35:

    scriptum in Originibus,

    id. Brut. 19, 75:

    scripta posteris,

    Quint. 1, praef. 1:

    in scriptis relictum,

    Cic. de Or. 2, 46, 194:

    orationes reliquit et annales,

    id. Brut. 27, 106:

    duo tantum volumina,

    Suet. Gram. 7:

    librum de suis rebus imperfectum,

    id. ib. 12; cf.:

    si non omnia vates Ficta reliquerunt,

    Ov. M. 13, 734:

    pater, o relictum Filiae nomen,

    Hor. C. 3, 27, 34.—
    2.
    To leave a thing behind; to leave remaining; to allow or permit to remain, to let remain, leave; pass., to be left, to remain.
    a.
    Lit.:

    nihil relinquo in aedibus, Nec vas, nec vestimentum,

    Ter. Heaut. 1, 1, 88:

    multis autem non modo granum nullum, sed ne paleae quidem ex omni fructu atque ex annuo labore relinquerentur,

    Cic. Verr. 2, 3, 48, § 114:

    nihil de tanto patrimonio,

    id. Rosc. Am. 3, 10:

    equitatus partem illi adtribuit, partem sibi reliquit,

    Caes. B. G. 7, 34:

    angustioribus portis relictis,

    id. ib. 7, 70;

    41: unam (filiam) minimamque relinque,

    leave to me, Ov. M. 6, 299:

    jam pauca aratro jugera regiae Moles relinquent,

    Hor. C. 2, 15, 2:

    dapis meliora relinquens,

    id. S. 2, 6, 89:

    magis apta tibi tua dona relinquam,

    id. Ep. 1, 7, 43:

    haec porcis hodie comedenda relinquis,

    id. ib. 1, 7, 19; cf.:

    habitanda fana Apris reliquit,

    id. Epod. 16, 20:

    relinquebatur una per Sequanos via,

    remained, Caes. B. G. 1, 9; cf.:

    unā ex parte leniter acclivis aditus relinquebatur,

    id. ib. 2, 29:

    se cum paucis relictum videt,

    Sall. C. 60, 7:

    nec aliud dicionis Atheniensium praeter ipsam urbem reliquit,

    Just. 5, 7, 3.—
    b.
    Trop.:

    quasi corpori reliqueris Tuo potestatem coloris ulli capiendi mala,

    Plaut. Truc. 2, 2, 37:

    quam igitur relinquis populari rei publicae laudem?

    Cic. Rep. 3, 35, 48:

    ut vobis non modo dignitatis retinendae, sed ne libertatis quidem recuperandae spes relinquatur,

    id. Agr. 1, 6, 17:

    ceterorum sententiis semotis, relinquitur non mihi cum Torquato, sed virtuti cum voluptate certatio,

    id. Fin. 2, 14, 44; cf.:

    ne qua spes in fugā relinqueretur,

    Caes. B. G. 1, 51:

    nullā provocatione ad populum contra necem et verbera relicta,

    Cic. Rep. 2, 37, 62; Hor. S. 1, 10, 51:

    quis igitur relictus est objurgandi locus?

    Ter. And. 1, 1, 127; cf.:

    nihil est preci loci relictum,

    id. ib. 3, 4, 22; id. Phorm. 3, 3, 14;

    and, in another sense: plane nec precibus nostris nec admonitionibus relinquit locum,

    i. e. he leaves no occasion for them, renders them superfluous, Cic. Fam. 1, 1, 2:

    ne cui iniquo relinqueremus vituperandi locum,

    id. Q. Fr. 2, 4, 1:

    Aedui nullum sibi ad cognoscendum spatium relinquunt,

    Caes. B. G. 7, 42:

    spatium deliberandi,

    Nep. Eun, 12, 3:

    vita turpis ne morti quidem honestae locum relinquit,

    Cic. Quint. 15, 49; Plaut. Cas. 2, 3, 33; cf. Cic. Brut. 72, 253 (v. Bernhardy ad loc.):

    vita relicta est tantum modo,

    Ov. P. 4, 16, 49:

    quod munitioni castrorum tempus relinqui volebat,

    Caes. B. G. 5, 9 fin.:

    mihi consilium et virtutis vestrae regimen relinquite,

    Tac. H. 1, 84:

    suspicionem alicui relinquere,

    Suet. Caes. 86:

    aliquem veniae vel saevitiae alicujus,

    Tac. H. 1, 68 fin.:

    aliquem poenae,

    Plin. Ep. 2, 11, 20:

    aliquem poenae,

    Ov. M. 7, 41: leto, poenaeque, id. id. 14, 217; cf.:

    urbem direptioni et incendiis,

    to give up, surrender, abandon, Cic. Fam. 4, 1, 2:

    neu relinquas hominem innocentem ad alicujus tui dissimilis quaestum,

    do not leave, id. ib. 13, 64:

    aliquid in alicujus spe,

    id. Div. in Caecil. 8, 26; cf. id. ib. 4, 16. — Poet., with obj.-clause:

    (metus) Omnia suffundens mortis nigrore, neque ullam Esse voluptatem liquidam puramque relinquit,

    Lucr. 3, 40; 1, 703; Ov. M. 14, 100:

    dum ex parvo nobis tantundem haurire relinquas,

    Hor. S. 1, 1, 52; Sil. 3, 708: nihil relinquitur nisi fuga, there is nothing left, nothing remains, but, etc., Att. ap. Cic. Att. 9, 10, 6:

    relinquitur illud, quod vociferari non destitit, non debuisse, etc.,

    Cic. Fl. 34, 85; cf.:

    mihi nihil relicti quicquam aliud jam esse intellego,

    Plaut. Merc. 3, 4, 81.— Impers. relinquitur, with ut (Zumpt, Gram. §

    621): relinquitur, ut, si vincimur in Hispaniā, quiescamus,

    it remains, that, Cic. Att. 10, 8, 2; cf.: relinquebatur, ut neque longius ab agmine legionum discedi Caesar pateretur, Caes. B. G. 5, 19 fin. — In a logical conclusion: relinquitur ergo, ut omnia tria genera sint causarum, hence it follows that, etc., Cic. Inv. 1, 9, 12; id. Div. 2, 5, 14.—
    3.
    With double predicate, to leave a thing behind in a certain state; to leave, let remain, suffer to be, etc.:

    eum Plautus locum Reliquit integrum,

    has left untouched, Ter. Ad. prol. 10:

    praesertim cum integram rem et causam reliquerim,

    have left unaltered, Cic. Att. 5, 21, 13; cf.:

    Scaptius me rogat, ut rem sic relinquam,

    id. ib. 5, 21, 13, §

    12: Morini, quos Caesar in Britanniam proficiscens pacatos reliquerat,

    Caes. B. G. 4, 37; cf.:

    amici, quos incorruptos Jugurtha reliquerat,

    Sall. J. 103, 2:

    reliquit (eam) Incertam et tristi turbatam volnere mentis,

    Verg. A. 12, 160:

    (naves) in litore deligatas ad ancoram relinquebat,

    Caes. B. G. 5, 9:

    erat aeger in praesidio relictus,

    id. ib. 6, 38:

    in mediis lacerā nave relinquor aquis,

    Ov. P. 2, 3, 28:

    quod insepultos reliquissent eos, quos, etc.,

    Cic. Rep. 4, 8, 26; 2, 11, 21:

    aliquid incohatum,

    id. ib. 1, 35, 55; cf.:

    inceptam oppugnationem,

    to give up, abandon, quit, Caes. B. G. 7, 17:

    incoepta fila,

    Ov. M. 6, 34:

    infecta sacra,

    id. ib. 6, 202:

    opus incoeptum,

    id. A. A. 2, 78:

    verba imperfecta,

    id. H. 13, 13:

    pro effectis relinquunt, vixdum incohata,

    Quint. 5, 13, 34:

    aliquid injudicatum,

    id. 10, 1, 67:

    aliquid neglectum,

    id. 1, 1, 29:

    incertum,

    id. 2, 10, 14:

    tantas copias sine imperio,

    Caes. B. G. 7, 20 init.; cf.:

    sine ture aras,

    Ov. M. 8, 277:

    verbum in ambiguo,

    Lucr. 4, 1137:

    mulierem nullam nominabo: tantum in medio relinquam,

    Cic. Cael. 20, 48; cf.:

    correptio in dubio relicta,

    Quint. 7, 9, 13.
    II.
    (With the idea of the verb predominant.) To leave behind one, to leave, go away from; to forsake, abandon, desert a person or thing.
    A.
    In gen.
    1.
    Lit.:

    ubi illaec obsecrost quae me hic reliquit,

    Plaut. Truc. 2, 6, 32: relinquamus nebulonem hunc, Scip. Afr. ap. Gell. 4, 18, 3; cf.:

    non ego te hic lubens relinquo neque abeo abs te,

    Plaut. Am. 1, 3, 33:

    domum propinquosque reliquisse,

    Caes. B. G. 1, 44; cf. id. ib. 1, 30:

    relictis locis superioribus,

    Hirt. B. G. 8, 36:

    loci relinquendi facultas,

    Caes. B. G. 3, 4 fin.:

    Ilio relicto,

    Hor. C. 1, 10, 14:

    urbes,

    id. ib. 2, 20, 5:

    moenia,

    id. Epod. 17, 13:

    litus relictum Respicit,

    Ov. M. 2, 873:

    Roma relinquenda est,

    id. Tr. 1, 3, 62:

    colles clamore relinqui (sc.: a bubus),

    were left behind, Verg. A. 8, 216 Wagn.:

    limen,

    id. ib. 5, 316:

    mensas,

    id. ib. 3, 213:

    dominos,

    Cat. 61, 51:

    volucres Ova relinquebant,

    Lucr. 5, 802 et saep.—
    2.
    Trop.: me somnu' reliquit, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 52 Vahl.); cf.:

    quem vita reliquit,

    Lucr. 5, 63: reliquit aliquem vita, for to die, Ov. M. 11, 327:

    ubi vita tuos reliquerit artus,

    id. Ib. 339;

    for which, also, reversely: animam relinquam potius, quam illas deseram,

    Ter. Ad. 3, 4, 52; so,

    vitam,

    Verg. G. 3, 547; cf. Tac. A. 4, 34:

    lucem,

    Verg. A. 4, 452:

    lumen vitale,

    Ov. M. 14, 175:

    consitus sum senectute, vires Reliquere,

    Plaut. Men. 5, 2, 6:

    aliquem animus,

    id. Mil. 4, 8, 37; Caes. B. G. 6, 38:

    animus reliquit euntem,

    Ov. M. 10, 459:

    aliquem anima,

    Nep. Eum. 4, 2:

    ab omni honestate relictus,

    abandoned, destitute of, Cic. Rab. Perd. 8, 23:

    ab alterā (quartanā) relictum esse,

    id. Att. 8, 6, 3; cf. Hor. S. 2, 3, 290.—
    B.
    In partic., pregn., to leave in the lurch; to forsake, abandon, desert, etc. (v. desero, destituo, prodo).
    1.
    Lit.:

    qui... Reliquit deseruitque me,

    has forsaken me, has given me the slip, Plaut. Most. 1, 3, 45; cf.:

    reliquit me homo atque abiit,

    Ter. And. 4, 4, 5:

    succurrere relictae,

    Verg. A. 9, 290.—

    Of the forsaking of a lover by his mistress,

    Plaut. Truc. 2, 4, 64; Tib. 3, 6, 40; Prop. 1, 6, 8; Ov. H. 10, 80; id. M. 8, 108:

    paucos, qui ex fugā evaserant, reliquerunt,

    i. e. let them escape, Caes. B. G. 3, 19. — Of things, to leave, give up, abandon, etc.:

    argentum si relinquo ac non peto, etc.,

    Plaut. Aul. 1, 2, 31:

    auctores signa relinquendi et deserendi castra,

    Liv. 5, 6; cf.:

    relictā non bene parmulā,

    Hor. C. 2, 7, 10.—
    2.
    Trop., to leave, let alone, give up, resign, neglect, forsake, abandon, relinquish:

    rem et causam et utilitatem communem non relinquere solum, sed etiam prodere,

    Cic. Caecin. 18, 50 (for which:

    derelinquo jam communem causam,

    id. ib. 35, 103):

    jus suum dissolute,

    id. ib. 36, 103:

    affectum, cum ad summum perduxerimus,

    Quint. 6, 1, 29:

    (puella) Quod cupide petiit, mature plena reliquit,

    Hor. Ep. 2, 1, 100: eum rogato, ut relinquat alias res et huc veniat, to leave or lay aside every thing else, Plaut. Rud. 4, 6, 8; cf.:

    omnibus relictis rebus,

    id. Cist. 1, 1, 6; so,

    relictis rebus (omnibus),

    id. Ep. 4, 2, 35; id. Truc. 2, 1, 25; Ter. And. 2, 5, 1; id. Eun. 1, 2, 86; id. Heaut. 4, 7, 12; Lucr. 3, 1071; Cic. de Or. 3, 14, 51; Caes. B. C. 3, 102; cf.

    also: res omnes relictas habeo prae quod tu velis,

    Plaut. Stich. 2, 2, 38:

    omnia relinques, si me amabis, cum, etc.,

    Cic. Fam. 2, 14:

    et agrorum et armorum cultum,

    to give up, abandon, neglect, id. Rep. 2, 4, 7:

    si tu ea relinquis et deseris,

    id. Verr. 2, 4, 36, § 80:

    studium exquirendi,

    id. Ac. 1, 3, 7:

    agrum alternis annis,

    to suffer to lie fallow, Varr. R. R. 1, 44, 3:

    loca relicta,

    uncultivated, wild lands, Front. Limit. p. 42 Goes.; so,

    relictae possessiones,

    Cic. Agr. 1, 1, 3:

    milites bellum illud, quod erat in manibus, reliquisse,

    abandoned, relinquished, id. Rep. 2, 37, 63; cf. possessionem, Pollio ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    obsidionem,

    to raise the siege, Liv. 5, 48:

    caedes relinquo, libidines praetereo,

    leave unmentioned, Cic. Prov. Cons. 3, 6:

    consulto relinquere (locum), opp. praetermittere,

    id. Off. 3, 2, 9; cf.:

    hoc certe neque praetermittendum neque relinquendum est,

    id. Cat. 3, 8, 18; and:

    audistis haec, judices, quae nunc ego omnia praetereo et relinquo,

    id. Verr. 2, 3, 44, § 106;

    in this sense also,

    id. Brut. 45, 165; cf. id. ib. 19, 76; Hor. A. P. 150:

    cur injurias tuas conjunctas cum publicis reliquisti?

    left unnoticed, uncensured, Cic. Verr. 2, 1, 33, § 84; cf.:

    vim et causam efficiendi reliquerunt,

    id. Fin. 1, 6, 18:

    vos legatum omni supplicio interfectum relinquetis?

    id. Imp. Pomp. 5, 11:

    quis est, qui vim hominibus armatis factam relinqui putet oportere,

    id. Caecin. 3, 9.— Poet., with obj.clause:

    quod si plane contueare, mirari multa relinquas,

    leave off, cease, Lucr. 6, 654.

    Lewis & Short latin dictionary > relinquo

  • 9 testamentum

    testāmentum, ī n.
    1) завещание (t. facere, soribere C)
    testamento C etc. или per t. Eutr — в завещании, по завещанию
    2) завет (vetus et novum t. Eccl)

    Латинско-русский словарь > testamentum

  • 10 statu liber

    stătūlīber (also separate, stătū lī-ber), bĕri, m. [prob. instead of statuto liber; v. infra], a slave to whom liberty is granted under a certain condition or from a certain time, generally by testament:

    statuliber est qui statutam et destinatam in tempus vel condicionem libertatem habet,

    Dig. 40, 7, 1:

    qui sub condicione testamento liber esse jussus est, statu liber appellatur,

    Ulp. Fragm. 2, 1; cf. Titin. 2 passim:

    statuliber est qui testamento certā condicione propositā jubetur esse liber, Fest. s. v. statuliber, p. 249 L.: statuliberi, id est ejus servi quo testamento sub aliquā condicione liber esse jussus est, quem constat interea heredis servum esse,

    Gai. Inst. 2, 200: cum statuliber sub condicione legatus est, et pendente condicione legati condicio statutae libertatis deficit, legatum utile fit;

    nam, sicut statuta libertas tunc perimit legatum cum vires accipit, ita, etc.,

    Dig. 30, 1, 81, § 9; cf. ib. 33, 5, 9; 30, 1, 44, § 8; and the whole title of the Dig. 40, 7, De statuliberis.—The word perhaps occurred in the XII. Tables:

    sub hac condicione liber esse jussus... ad libertatem perveniet: idque lex duodecim tabularum jubet,

    Ulp. Fragm. 2, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > statu liber

  • 11 statuliber

    stătūlīber (also separate, stătū lī-ber), bĕri, m. [prob. instead of statuto liber; v. infra], a slave to whom liberty is granted under a certain condition or from a certain time, generally by testament:

    statuliber est qui statutam et destinatam in tempus vel condicionem libertatem habet,

    Dig. 40, 7, 1:

    qui sub condicione testamento liber esse jussus est, statu liber appellatur,

    Ulp. Fragm. 2, 1; cf. Titin. 2 passim:

    statuliber est qui testamento certā condicione propositā jubetur esse liber, Fest. s. v. statuliber, p. 249 L.: statuliberi, id est ejus servi quo testamento sub aliquā condicione liber esse jussus est, quem constat interea heredis servum esse,

    Gai. Inst. 2, 200: cum statuliber sub condicione legatus est, et pendente condicione legati condicio statutae libertatis deficit, legatum utile fit;

    nam, sicut statuta libertas tunc perimit legatum cum vires accipit, ita, etc.,

    Dig. 30, 1, 81, § 9; cf. ib. 33, 5, 9; 30, 1, 44, § 8; and the whole title of the Dig. 40, 7, De statuliberis.—The word perhaps occurred in the XII. Tables:

    sub hac condicione liber esse jussus... ad libertatem perveniet: idque lex duodecim tabularum jubet,

    Ulp. Fragm. 2, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > statuliber

  • 12 ab instestato

       sin testamento; sin testar; fallecer ab intestato ('morir sin dejar testamento')
       ◘ [abintestato (escrito en redonda), procedimiento judicial sobre herencia y adjudicación de bienes del que muere sin testar]
       Loc. lat. que significa 'sin testamento': " El viejo murió ab intestato" (MDurán Toque [Col. 1981]). La grafía simple abintestato corresponde al sustantivo masculino que significa 'procedimiento judicial sobre herencia de quien muere sin testar': " El supuesto hijo [...] se apresura a comparecer, enlutado y lloroso, en el juicio de abintestato" (Casares Crítica [Esp. 1919-23]). [RAE: Diccionario panhispánico de dudas. Madrid: Santillana, 2005, p. 6]

    Locuciones latinas > ab instestato

  • 13 pecunia

    pecūnia, ae, f. (v. pecus, weil der Reichtum der Alten in Vieh bestand), I) das (zeitliche) Vermögen, pec. aliena, Cic.: ampla atque praeclara, Cic.: magna, maxima, Cic.: pecuniae magnitudo, Cic.: pecuniam facere, V. erwerben, Cic.: u. so ex nummis pecuniam maximam facere, Cic.: magnam pecuniam secum portare (mitbringen), Nep.: cum magna pecunia venire, Nep.: magna pecunia alci relicta est (erblich hinterlassen), Cic.: in pecore tum consistebat pecunia pastoribus, Varro LL.: in alienam pecuniam tam amplam atque praeclaram nullo iure invasit, Cic. – II) insbes., das Geld, die Geldmasse, Geldsumme, Plur. Gelder, Geldmengen, Geldsummen, a) übh.: pec. aerea, argentea, aurea, Augustin. de civ. dei 4, 21 u. 28: non adesa iam, sed abundans etiam pec., Cic.: pec. amplior, Auct. b. Alex.: captiva (erbeutetes), Liv.: cruenta, Blutgeld, Cic. u. Val. Max.: fenebris, Suet.: grandis, Cic.: immanis, infinita, ingens, Cic.: innumerabilis, Cic.: multaticia, Liv.: numerata od. praesens, bares Geld, Cic.: pecunia parvula, Cic.: pec. publica, Staatseinkünfte, Staatskasse, Cic., Kriegskasse, Caes.: pec. reliqua, der Rest des G., Cic.: pec. venditorum hominum, Erlös aus usw., Eutr.: pec. ludiaria, Spielgeld, Inscr. – pecuniae extraordinariae, Cic.: familiares, das Privatvermögen, Tac.: magnae, Cic.: multae, Cic.: tantae et tam infinitae pecuniae, Cic. – cupidus pecuniae, Cic.: inops pecuniae, Val. Max. – tanta pecuniae accessio, Nep.: cupiditas pecuniae, Nep.: dissipatio pecuniae publicae, Cic.: effusiones pecuniarum, Cic.: pecuniae reditus, Geldeinkünfte, Nep.: summa pecuniae, Liv.: incredibilis pecuniae summa, Curt.: pecuniae quinquaginta talenta, Nep.: pecuniae usura, Cic.: pecuniae usus, Nep. – abiurare in iure pecuniam, Plaut.: accipere pecuniam, übh. »Geld empfangen« u. »Geld nehmen, sich bestechen lassen«, Cic.: ob innocentes condemnandos pecunias accipere, Iustin.: accipere pecuniam numeratam ab alqo, Nep.: accipere pecuniam fenore (gegen Zinsen), Liv.: accipere (erheben) ex aerario pecuniam alcis nomine, Cic.: aedificatur pecuniā publicā classis centum navium, Nep.: amittere pecuniam grandem, Cic.: attribuere (anweisen) pecuniam publicam ex vectigalibus populi Romani ad emendum frumentum, Cic.: auferre pecuniam ab alqo, Cic.: augere summam pecuniae, zum Gebot zulegen, Liv.: avertere pecuniam domum, unterschlagen, Cic.: capere (nehmen, sich zueignen) pecunias, pecunias magnas hoc nomine, Cic.: capere (sich geben lassen) aperte pecunias ob rem iudicandam, Cic.: cogere pecuniam, pecunias u. dgl., s. cōgono. I, 1, c (Bd. 1. S. 1246): coacervare pecuniam, pecunias, Cic.: pecunias levioribus usuris mutuatum graviore fenore collocare, Suet.: in ea provincia magnas pecunias collocatas habere (angelegt haben), Cic.: conciliare (sich erwerben) pecuniam, Cic.: conferre pecuniam, pecunias, zusammenschießen, Nep., pecuniam simul cum ceteris, Nep., alci pecuniam ad statuam, Cic.: conficere pecuniam, s. cōn-ficiono. I, 2, a (Bd. 1. S. 1444): flare et conflare pecuniam, Münzen und Geld (sich) machen, Cic.: chirographis venalibus innumerabilem pecuniam congerere in illam domum, Cic.: conicere (stecken, verwenden) tantam pecuniam in praeclara illa propylaea, Cic.: consumptam esse omnen istam pecuniam in statuis, Cic.: corripere (an sich reißen, in Beschlag nehmen) pecuniam innumerabilem, Cic., pecunias, Cic.: corrogare pecuniam ad necessarios sumptus, Caes.: corrumpere alqm pecuniā, Nep.: curare pecuniam, s. cūrono. II, 3, b (Bd. 1. S. 1837 oben): dare pecuniam ad alqd, Nep.: eam pecuniam datam esse statuarum nomine, Cic.: dare pro pecunia aliquid, quod est tantumdem, Ps. Quint. decl.: debere (alci) pecuniam, s. dēbeono. I: celeriter pecunia deesse coepit, Nep.: deponere pecuniam apud alqm, Cic., ad Phacum (in Phakus), Liv., in Cilicia apud Solos in delubro, Cic.: devorare (durch die Gurgel jagen, verprassen) pecuniam, omnem pecuniam publicam, Cic.: dilapidare (verschwenden) pecuniam, Ps. Cic. ep. ad Octav. § 3 u. ICt.: dispensare pecuniam, die Kriegskasse verwalten, Kriegszahlmeister sein, Nep.: dissipare frustra pecuniam ex aerario acceptam, Cic.: dissipare atque effundere pecuniam publicam, Cic.: dissolvere pecuniam, Cic.: dissolvere alci pecuniam pro alqa re, etw. mit Geld ablösen, Caes.: donare pecuniae quinquaginta talenta civibus suis, Nep.: donari magnā pecuniā, Nep.: eripere ab alqo pecuniam grandem, Cic.: erogare (anweisen, auszahlen) ex aerario pecuniam publicam, Cic.: erogare quaestoribus pecuniam in classem, Cic., multas pecunias in operum locationes, Cic.: unde in eos sumptus pecunia erogaretur, Liv.: exhaurire omnem pecuniam ex aerario, Cic.: exigere pecuniam, pecunias, Cic., pecunias raptim, Liv.: facere (sich machen, erwerben) magnas pecunias ex metallis, Nep.: fenerare pecuniam, s. fēnero: fenerari pecuniam, pecunias, Cic.: fenori dare alci pecunias, Cic.: pecunias alci ferre acceptas, gutschreiben, Cic.: pecunias alci ferre expensas, in Rechnung bringen, als mir schuldig eintragen, Cic.: pecunias alci sine fenore expensas ferre, vorschießen, Liv.: pecuniā fidere, Nep.: pecuniam habere, non habere, Cic.: pecuniam tantam habere, ut etc., Cic.: imperare civitatibus pecuniam classis nomine, Cic.: imperare civitatibus tyrannisque magnas pecunias, Caes.: imperare iis ampliorem pecuniam, Auct. b. Alex.: imperare pecuniam, Cic.: indigere pecuniae, Cic., pecuniā, Nep.: pecunia publica largitione magistratuum quotannis interit (geht Null für Null auf), Nep.: legare alci pecuniam, Cic., alci testamento pecuniam, Ps. Quint. decl., alci testamento grandem pecuniam, Cic.: locupletare pecuniā totam Africam, Nep.: mercari praesenti pecuniā, Plaut.: multari pecuniā, Nep.: mutuari pecuniam, Ps. Quint. decl., pecunias, Cic., pecunias levioribus usuris, Suet.: pecunias mutuas sumere, Cic., ab alqo, Caes.: pecuniam mutuam sumere ab alqo, Cic.: insequentis anni pecuniam mutuam praecipere, als Anleihe vorausnehmen, Caes.: pecuniam dare mutuam, Cic.: quaerere pecunias mutuas fenore, Liv.: numerare alci pecuniam, Cic.: nescire pecuniam, das G. nicht kennen, Solin.: pecuniam occupare grandi fenore, Cic., graviore fenore, Suet.: parare (anschaffen) pecuniā alqd (zB. equos, vasa pretiosa), Cic.: parĕre (erwerben) pecuniam in operis artificum scaenicorum, Gell.: pecunia non modo non contra leges, sed legibus (gesetzlich) parta, Cic.: pendĕre pecuniam, s. pendono. I, B, 1: perdere pecuniam, Gell.: tantam pecuniam populi Romani tam brevi tempore perire potuisse, Cic.: permutare (in Wechsel umsetzen) pecuniam, Cic.: perscribere pecuniam, s. per-scrībo: persolvere alci pecuniam ab alqo, Cic.: petere pecuniam ab alqo, Cic.: polliceri alci pecuniam, Cic.: ponere (niederlegen) pecuniam apud alqm, Cic.: promere pecuniam ex aerario contra legem, Liv.: profundere pecuniam, Cic., tantam pecuniam, Plin. pan.: pecunia publica, quae ex metallis redibat, Nep.: redigere pecuniam ex etc. od. in etc., s. redigono. II, A: redigere omnia in pecuniam, zu G. machen, Ps. Quint. decl.: referre (buchen, verrechnen) pecunias acceptas u. dgl., s. re-ferono. II, 2: repetere pecunias statuarum nomine, der Bildsäulen halber wegen Erpressung klagen, Cic.: reponere pecuniam in aerario, Nep.: repraesentare pecuniam ab alqo, durch Anweisung an jmd. bar zahlen, Cic.: retribuere populo pecuniam pro Siculo frumento acceptam, Liv.: seponere captivam pecuniam in aedificationem templi, Liv.: solvere pecuniam, s. solvono. I, B, 1, a, α: sublevare pecuniā alcis fugam, Nep.: subministrare alci pecuniam, Cic.: sumere pecuniam alcis fide (auf jmds. Kredit) ab alqo, Cic.: ut pecunia superesset, quae in aerario reponeretur, Nep.: suppeditare alci pecuniam, Nep.: transferre omnem pecuniam Athenas, Nep.: cum privatis non potuerat transigi minore pecuniā, Cic.: venire (gelangen) paucis annis ad magnas pecunias, Cic. – b) in spät. Kaiserzt. = nummus, die Münze, das Geldstück, Geldmünze, vitiare pecunias, Eutr. 9, 14. – bes. die Kupfermünze, scaenicis numquam aurum, numquam argentum, vix pecuniam donavit, Lampr. Alex. Sev. 33. § 3. – c) personif., dea Pecunia, Arnob. 4, 9. Augustin. de civ. dei 4, 21: als Beiname Jupiters, ibid. 7, 11. – / Archaist. pequnia oft in Inschr., zB. Corp. inscr. Lat. 1, 577 colum. 3, 13; 1, 604 u. ö.

    lateinisch-deutsches > pecunia

  • 14 recito

    re-cito, āvī, ātum, āre, I) etw. laut vortragen, vorlesen, A) vom Blatte, 1) im allg.: To. At clare recitato. Do. Tace dum perlego, Plaut. Pers. 500: postquam recitasti, quod erat cerae creditum, ibid.528. – 2) insbes.: a) als publiz. t. t. α) ein Schriftstück usw. vorlesen, alcis litteras, Cic.: litteras in senatu, in contione, Cic.: rogationem suam populo, Quint.: legem, Liv.: edictum, Cic.: orationem, Cic.: iusiurandum populi, Liv.: alqd ex codice, Cic., ex scripto, Liv., de tabulis publicis, de legis scripto, de testamento, Cic. – β) Personen verlesen, senatum, Cic. u. Liv.: testamento heredem alqm, Cic.: aut recitare in actione aut nominare testes, Quint. – γ) eine Eidesformel bei der Vereidigung vorlesen, vorsagen, sacramentum, Tac. hist. 4, 59. – b) eine eigene schriftstellerische Arbeit vor Kennern, Freunden vorlesen, vortragen, Hor., Sen. u. Plin. ep. – B) aus dem Kopfe hersagen, vortragen, 1) im allg., Cels. 3, 18. p. 100, 17 D. – 2) vom Schauspieler, qui recitare solent, die Schauspieler, Mart. 9, 83, 4. – II) etw. wieder wachsen machen, pilos, Pelagon. veterin. 9 (173 Ihm).

    lateinisch-deutsches > recito

  • 15 ascisco

    adscisco (ascisco), ĕre, ascivi (qqf. ascii), ascitum - tr. - [st2]1 [-] appeler à soi, faire venir, mander, adjoindre, accepter pour, recevoir dans, adopter (qqn). [st2]2 [-] acquérir, attirer à soi, gagner. [st2]3 [-] adopter (une chose), admettre, emprunter, agréer, approuver. [st2]4 [-] s'attribuer, s'arroger.    - adsciscere aliquem filium, Plin.-jn.: adopter qqn pour fils.    - sibi Tiberium adscivit, Tac. A. 4, 57: il s'attacha par l'adoption à Tibère (il adopta Tibère).    - aliquem testamento in bona et nomen adsciscere, Suet. Galb. 17: désigner qqn dans son testament comme l'héritier de ses biens de son nom.    - socios sibi ad id bellum Osismios adsciscunt, Caes. BG. 3.9.10: ils reçoivent les Osismes dans leur alliance pour cette guerre.    - ascitus superis, Ov. P. 4, 9: admis au rang des dieux.    - aliquem in civitatem asciscere: admettre qqn au droit de cité, donner le droit de cité à qqn.    - regium nomen asciscere: prendre le nom de roi.    - asciscere prudentiam sibi, Cic.: s'attribuer des lumières.
    * * *
    adscisco (ascisco), ĕre, ascivi (qqf. ascii), ascitum - tr. - [st2]1 [-] appeler à soi, faire venir, mander, adjoindre, accepter pour, recevoir dans, adopter (qqn). [st2]2 [-] acquérir, attirer à soi, gagner. [st2]3 [-] adopter (une chose), admettre, emprunter, agréer, approuver. [st2]4 [-] s'attribuer, s'arroger.    - adsciscere aliquem filium, Plin.-jn.: adopter qqn pour fils.    - sibi Tiberium adscivit, Tac. A. 4, 57: il s'attacha par l'adoption à Tibère (il adopta Tibère).    - aliquem testamento in bona et nomen adsciscere, Suet. Galb. 17: désigner qqn dans son testament comme l'héritier de ses biens de son nom.    - socios sibi ad id bellum Osismios adsciscunt, Caes. BG. 3.9.10: ils reçoivent les Osismes dans leur alliance pour cette guerre.    - ascitus superis, Ov. P. 4, 9: admis au rang des dieux.    - aliquem in civitatem asciscere: admettre qqn au droit de cité, donner le droit de cité à qqn.    - regium nomen asciscere: prendre le nom de roi.    - asciscere prudentiam sibi, Cic.: s'attribuer des lumières.
    * * *
        Ascisco, asciscis, asciui, ascitum, pen. prod, asciscere. Cic. Prendre ou appliquer à soy.
    \
        Asciscere sibi laudem. Cic. S'attribuer.
    \
        Asciscere sibi nomen regium. Liu. Usurper et prendre le nom et tiltre de Roy.
    \
        Asciscere sibi socios. Caes. Prendre à compaignons.
    \
        Asciscere sibi oppidum. Cic. Allier, Associer.
    \
        Voluntarios vndique ad spem praedae asciuerunt. Cic. Ont appelé.
    \
        Asciscere consuetudinem. Cic. Prendre une coustume.
    \
        Asciscere peregrinos ritus. Liu. Prendre d'ailleurs estranges facons de faire.
    \
        Asciscere leges. Cic. Prendre, ou faire venir d'ailleurs, et en user.
    \
        Ascita et accepta a Graecis sacra, vel ex Phrygia. Cic. Qu'on a fait venir de Grece.
    \
        Asciscere ciuem, vel asciscere in ciuitatem. Cic. Recevoir pour citoyen, Passer bourgeois.

    Dictionarium latinogallicum > ascisco

  • 16 filius

    fĭlĭus, ĭi, m. fils, enfant.    - voc. régul. fili; filie, Liv. Andr. d. Prisc. p. 741 P; dat. plur. FILIBVS, Inscr. Grut. 553, 8; 554, 4, cf. DIIBVS de deus.    - pater tuus, socer optimi viri, fili mei, Cic. CM. 6: ton père, le beau-père de l'excellent homme, mon fils.    - eum adoptavit et testamento pariter cum filiis heredem instituit, Sall. J. 9: il l'adopta et par testament l'institua son héritier au même degré que ses fils.    - erant complures honesti adulescentes, senatorum filii et ordinis equestris, Caes. BC. 1, 51: il y avait un grand nombre de jeunes nobles, fils de sénateurs ou appartenant à l'ordre équestre.    - au plur. filii: les enfants (des deux sexes). --- Quint. 9, 3, 63; Cic. ad Brut. 1, 12, 2; Gell. 12, 1, 21.    - au plur. filii, Dig. 50, 16, 220, § 3: les descendants.    - au plur. filii, Col. 6, 37, 4: les petits (des animaux).    - terrae filius, Cic. Att. 1, 13, 4: *fils de la terre*, homme de basse condition, homme sans naisssance.    - fortunae filius, Hor. S. 2, 6, 49: enfant gâté de la fortune. --- cf. gr. παῖς τῆς Τύχης.    - gallinae albae filius, Juv. 13, 141: fils de la poule blanche (le favori de la fortune).    - Celtiberiae filius, Catul. 37, 18: un fils de Celtibérie, un habitant de Celtibérie, un Celtibérien.
    * * *
    fĭlĭus, ĭi, m. fils, enfant.    - voc. régul. fili; filie, Liv. Andr. d. Prisc. p. 741 P; dat. plur. FILIBVS, Inscr. Grut. 553, 8; 554, 4, cf. DIIBVS de deus.    - pater tuus, socer optimi viri, fili mei, Cic. CM. 6: ton père, le beau-père de l'excellent homme, mon fils.    - eum adoptavit et testamento pariter cum filiis heredem instituit, Sall. J. 9: il l'adopta et par testament l'institua son héritier au même degré que ses fils.    - erant complures honesti adulescentes, senatorum filii et ordinis equestris, Caes. BC. 1, 51: il y avait un grand nombre de jeunes nobles, fils de sénateurs ou appartenant à l'ordre équestre.    - au plur. filii: les enfants (des deux sexes). --- Quint. 9, 3, 63; Cic. ad Brut. 1, 12, 2; Gell. 12, 1, 21.    - au plur. filii, Dig. 50, 16, 220, § 3: les descendants.    - au plur. filii, Col. 6, 37, 4: les petits (des animaux).    - terrae filius, Cic. Att. 1, 13, 4: *fils de la terre*, homme de basse condition, homme sans naisssance.    - fortunae filius, Hor. S. 2, 6, 49: enfant gâté de la fortune. --- cf. gr. παῖς τῆς Τύχης.    - gallinae albae filius, Juv. 13, 141: fils de la poule blanche (le favori de la fortune).    - Celtiberiae filius, Catul. 37, 18: un fils de Celtibérie, un habitant de Celtibérie, un Celtibérien.
    * * *
        Filius, filii. Filz.
    \
        Fratris filius. Terent. Nepveu.
    \
        Eniti filios. Quintil. Enfanter.
    \
        Fortunae filius. Horat. Celuy à qui toutes choses viennent à souhait.
    \
        Terrae filii. Cic. Desquels on ne congnoist point la race ne les ancestres, Gens incongneuz.

    Dictionarium latinogallicum > filius

  • 17 legatum

    lēgātum, i, n. [lēgo, āre] legs, don par testament.    - solutio legati, Cic.: acquittement d'un legs.    - legatum habere in testamento alicujus, Petr.: être légataire de qqn.    - legata dare, Suet. Aug. 101: faire des legs.
    * * *
    lēgātum, i, n. [lēgo, āre] legs, don par testament.    - solutio legati, Cic.: acquittement d'un legs.    - legatum habere in testamento alicujus, Petr.: être légataire de qqn.    - legata dare, Suet. Aug. 101: faire des legs.
    * * *
        Legatum, legati, pen. prod. Modestinus. Un laiz ou legz testamentaire, Ce qu'on a laissé à aucun par testament.

    Dictionarium latinogallicum > legatum

  • 18 lego

    [st1]1 [-] lēgo, āre, āvi, ātum [lex]: - tr. -    - arch. legassit = legaverit XII Tab. d. Cic. Inv. 2, 148. 214. a - envoyer en ambassade, députer; envoyer (qqch par l'intermédiaire de qqn), charger de.    - aratores Centuripini Andronem Centuripinum legarunt ad Apronium, Cic. Verr. 3, 114: les agriculteurs de Centorbe députèrent à Apronius Andron Centorbe.    - quae verba legaverint Rhodii ad Demetrium, Gell. 15, 31: paroles que les Rhodiens ont fait dire à Démétrius.    - cf. Cic. Fam. 3, 8, 4; Liv. 1, 32; Sall. J. 21, 4.    - legare alicui negotium, Plaut.: confier à qqn une mission. b - prendre pour lieutenant, nommer lieutenant, nommer légat.    - Dolabella me sibi legavit, Cic. Att. 15, 11, 4: Dolabella m'a nommé son lieutenant.    - aliquem sibi legare: s'adjoindre qqn (dans le commandement ou le gouvernement).    - Calpurnius parato exercitu legat sibi homines nobilis factiosos, Sall. J. 28: Calpurnius, ayant organisé son armée, s'adjoint quelques intrigants de la noblesse.    - legare aliquem Romam ad senatum, Gell. 7, 14, 8: envoyer qqn à Rome au sénat    - ab aliquo legari, Cic. Att. 4, 2, 6: recevoir de qqn une lieutenance. c - laisser par testament, léguer.    - legare aliquid alicui, Cic. Caec. 11; Top. 14: léqqch à qqn.    - ei testamento legat grandem pecuniam a filio, si qui natus esset, Cic. Clu. 33: il lui légua une somme considérable à prendre sur son fils, s'il en naissait un.    - cf. Cic. Top. 21; Att. 13, 46, 3. [st1]2 [-] lĕgo, ĕre, lēgi, lectum: - tr. -    - [gr]gr. λέγω. a - amasser en cueillant, assembler, ramasser, cueillir, recueillir.    - legere nuces, Cic. de Or. 2, 265: cueillir des noix.    - legere oleam, Cato, Agr. 144: faire la récolte des olives.    - homini mortuo ossa legere, Cic. Leg. 2, 60, recueillir les ossements d'un mort [brûlé sur le bûcher].    - cf. Sen. Ir. 2, 33, 6 ; Quint. 8, 5, 21; Suet. Aug. 100.    - legere ossa: recueillir les ossements (les cendres).    - legere spolia: ramasser les dépouilles.    - alicui ossa legere, Sen. Prov. 1, 3, 2: extraire les os à qqn.    - cf. Sen. Marc. 22, 3 ; Ben. 5, 24, 3 ; Quint. 6, 1, 30.    - ficus non erat apta legi, Ov. F. 2: la figue n'était pas mûre pour la cueillette. b - ramasser en volant, enlever, voler, dérober.    - legere sacra, sacrum: enlever des objets sacrés. --- d'où sacrilegus, cf. Her. 2, 49; Hor. S. 1, 3, 117.    - omnia viscatis manibus leget, Lucil.: il dérobera tout de ses mains engluées (de ses mains crochues).    - sacra divum legere, Hor.: piller les temples des dieux.    - huc concedam, unde horum sermonem legam, Plaut.: il faut que je me retire par là où je pourrai surprendre leur conversation. c - enrouler, pelotonner.    - extrema Lauso Parcae fila legunt, Virg. En. 10, 815: les Parques tirent le dernier fil de la vie de Lausus. --- cf. Ov. F. 3, 462.    - legere vela, Virg. G. 1, 373, carguer les voiles. d - examiner en passant, passer en revue; parcourir [un lieu], suivre, suivre de près, effleurer, côtoyer.    - ades et primi lege litoris oram, Virg. G. 2: viens à mon aide et longe le bord de la côte (= n'examine pas les détails).    - legere iter, Prop. 3, 22, 12: parcourir une route.    - legere saltus, Ov. M. 5, 578: parcourir les bois.    - legere aequora, Ov. F. 4, 289: traverser la mer.    - legere alicujus vestigia, Virg. En. 9, 393: parcourir les lieux foulés par qqn.    - legere tortos orbes, Virg. En. 12, 481: faire des détours.    - legere pontum Virg. En. 2, 207 effleurer la mer.    - legere navibus oram Italiae, Liv. 21, 51, 7: côtoyer les rivages de l'Italie.    - cf. Virg. G. 2, 44; Ov. M. 14, 89, etc. e - choisir.    - legere judices, Cic. Phil. 5, 16: choisir des juges.    - legere decem legatos ex senatu, Liv. 29, 20, 4: choisir dans le sénat dix commissaires.    - sorte, qui duo... irent, Liv. 29, 20, 9: tirer au sort les deux qui iraient...    - legere senatum, Cic. Clu. 128: dresser la liste des sénateurs.    - censores fideli concordia senatum legerunt, Liv. 40: les censeurs montrèrent la sincérité de leur réconciliation en dressant la liste du sénat.    - legere cives in patres, Liv. 23, 22, 4: recruter des citoyens pour le sénat, nommer des sénateurs.    - eis dictum ut vir virum legerent, Liv. 10, 38, 12: ils reçurent l'ordre de choisir chaque homme son homme.    - virum a viro lectum esse diceres, Cic. Mil. 55: on eût dit qu'il avait une troupe triée sur le volet.    - alia esse oportet forma quem tu pugno legeris, Plaut. Am.: il faut qu'il ait un autre visage, celui qu'on aura choisi pour le frotter avec les poings.    - quinque argenti lectae minae? Plaut. Ps. 1149: cinq mines d'argent choisies? --- cf. Ter. Phorm. 53.    - fidissima custos lecta occultare, Stat. Th. 1: une gardienne vraiment sûre choisie pour cacher. g - recueillir par les oreilles.    - Plaut. Ps. 414. --- [cf. sublegere Plaut. Mil. 1090]. h - recueillir par les yeux, passer en revue.    - Virg. En. 6, 755. k - [surtout] lire.    - legere libros, poetas, Graecos, Cic. Top. 2 ; Tusc. 3, 3 ; Fin. 8: lire des livres, les poètes, les Grecs.    - lyricocum Horatius solus legi dignus, Quint. 10: parmi les lyriques, c'est Horace le seul digne d'être lu.    - Antoni edictum legi a Bruto, Cic. Att. 16, 7, 7: l’édit d’Antoine, je l’ai lu, le tenant de Brutus.    - dum legar, Ov.: tant qu'on me lira.    - legimus omnes Crantoris de luctu, Cic.: nous avons tous lu le livre de Crantor sur le Deuil.    - avec prop. inf. legi apud Clitomachum A. Albium jocantem dixisse... Cic. Ac. 2, 137: j'ai lu dans Clitomaque que A. Albius dit en plaisantant....    - cf. Cic. Dom. 64, etc.    - legentes, ium, m.: les lecteurs. --- Liv. pr. 4 ; Quint. 3, 1, 2, etc.    - legere alicui: lire à haute voix à qqn. --- Cic. Br. 191 ; Plin. Ep. 9, 34.
    * * *
    [st1]1 [-] lēgo, āre, āvi, ātum [lex]: - tr. -    - arch. legassit = legaverit XII Tab. d. Cic. Inv. 2, 148. 214. a - envoyer en ambassade, députer; envoyer (qqch par l'intermédiaire de qqn), charger de.    - aratores Centuripini Andronem Centuripinum legarunt ad Apronium, Cic. Verr. 3, 114: les agriculteurs de Centorbe députèrent à Apronius Andron Centorbe.    - quae verba legaverint Rhodii ad Demetrium, Gell. 15, 31: paroles que les Rhodiens ont fait dire à Démétrius.    - cf. Cic. Fam. 3, 8, 4; Liv. 1, 32; Sall. J. 21, 4.    - legare alicui negotium, Plaut.: confier à qqn une mission. b - prendre pour lieutenant, nommer lieutenant, nommer légat.    - Dolabella me sibi legavit, Cic. Att. 15, 11, 4: Dolabella m'a nommé son lieutenant.    - aliquem sibi legare: s'adjoindre qqn (dans le commandement ou le gouvernement).    - Calpurnius parato exercitu legat sibi homines nobilis factiosos, Sall. J. 28: Calpurnius, ayant organisé son armée, s'adjoint quelques intrigants de la noblesse.    - legare aliquem Romam ad senatum, Gell. 7, 14, 8: envoyer qqn à Rome au sénat    - ab aliquo legari, Cic. Att. 4, 2, 6: recevoir de qqn une lieutenance. c - laisser par testament, léguer.    - legare aliquid alicui, Cic. Caec. 11; Top. 14: léqqch à qqn.    - ei testamento legat grandem pecuniam a filio, si qui natus esset, Cic. Clu. 33: il lui légua une somme considérable à prendre sur son fils, s'il en naissait un.    - cf. Cic. Top. 21; Att. 13, 46, 3. [st1]2 [-] lĕgo, ĕre, lēgi, lectum: - tr. -    - [gr]gr. λέγω. a - amasser en cueillant, assembler, ramasser, cueillir, recueillir.    - legere nuces, Cic. de Or. 2, 265: cueillir des noix.    - legere oleam, Cato, Agr. 144: faire la récolte des olives.    - homini mortuo ossa legere, Cic. Leg. 2, 60, recueillir les ossements d'un mort [brûlé sur le bûcher].    - cf. Sen. Ir. 2, 33, 6 ; Quint. 8, 5, 21; Suet. Aug. 100.    - legere ossa: recueillir les ossements (les cendres).    - legere spolia: ramasser les dépouilles.    - alicui ossa legere, Sen. Prov. 1, 3, 2: extraire les os à qqn.    - cf. Sen. Marc. 22, 3 ; Ben. 5, 24, 3 ; Quint. 6, 1, 30.    - ficus non erat apta legi, Ov. F. 2: la figue n'était pas mûre pour la cueillette. b - ramasser en volant, enlever, voler, dérober.    - legere sacra, sacrum: enlever des objets sacrés. --- d'où sacrilegus, cf. Her. 2, 49; Hor. S. 1, 3, 117.    - omnia viscatis manibus leget, Lucil.: il dérobera tout de ses mains engluées (de ses mains crochues).    - sacra divum legere, Hor.: piller les temples des dieux.    - huc concedam, unde horum sermonem legam, Plaut.: il faut que je me retire par là où je pourrai surprendre leur conversation. c - enrouler, pelotonner.    - extrema Lauso Parcae fila legunt, Virg. En. 10, 815: les Parques tirent le dernier fil de la vie de Lausus. --- cf. Ov. F. 3, 462.    - legere vela, Virg. G. 1, 373, carguer les voiles. d - examiner en passant, passer en revue; parcourir [un lieu], suivre, suivre de près, effleurer, côtoyer.    - ades et primi lege litoris oram, Virg. G. 2: viens à mon aide et longe le bord de la côte (= n'examine pas les détails).    - legere iter, Prop. 3, 22, 12: parcourir une route.    - legere saltus, Ov. M. 5, 578: parcourir les bois.    - legere aequora, Ov. F. 4, 289: traverser la mer.    - legere alicujus vestigia, Virg. En. 9, 393: parcourir les lieux foulés par qqn.    - legere tortos orbes, Virg. En. 12, 481: faire des détours.    - legere pontum Virg. En. 2, 207 effleurer la mer.    - legere navibus oram Italiae, Liv. 21, 51, 7: côtoyer les rivages de l'Italie.    - cf. Virg. G. 2, 44; Ov. M. 14, 89, etc. e - choisir.    - legere judices, Cic. Phil. 5, 16: choisir des juges.    - legere decem legatos ex senatu, Liv. 29, 20, 4: choisir dans le sénat dix commissaires.    - sorte, qui duo... irent, Liv. 29, 20, 9: tirer au sort les deux qui iraient...    - legere senatum, Cic. Clu. 128: dresser la liste des sénateurs.    - censores fideli concordia senatum legerunt, Liv. 40: les censeurs montrèrent la sincérité de leur réconciliation en dressant la liste du sénat.    - legere cives in patres, Liv. 23, 22, 4: recruter des citoyens pour le sénat, nommer des sénateurs.    - eis dictum ut vir virum legerent, Liv. 10, 38, 12: ils reçurent l'ordre de choisir chaque homme son homme.    - virum a viro lectum esse diceres, Cic. Mil. 55: on eût dit qu'il avait une troupe triée sur le volet.    - alia esse oportet forma quem tu pugno legeris, Plaut. Am.: il faut qu'il ait un autre visage, celui qu'on aura choisi pour le frotter avec les poings.    - quinque argenti lectae minae? Plaut. Ps. 1149: cinq mines d'argent choisies? --- cf. Ter. Phorm. 53.    - fidissima custos lecta occultare, Stat. Th. 1: une gardienne vraiment sûre choisie pour cacher. g - recueillir par les oreilles.    - Plaut. Ps. 414. --- [cf. sublegere Plaut. Mil. 1090]. h - recueillir par les yeux, passer en revue.    - Virg. En. 6, 755. k - [surtout] lire.    - legere libros, poetas, Graecos, Cic. Top. 2 ; Tusc. 3, 3 ; Fin. 8: lire des livres, les poètes, les Grecs.    - lyricocum Horatius solus legi dignus, Quint. 10: parmi les lyriques, c'est Horace le seul digne d'être lu.    - Antoni edictum legi a Bruto, Cic. Att. 16, 7, 7: l’édit d’Antoine, je l’ai lu, le tenant de Brutus.    - dum legar, Ov.: tant qu'on me lira.    - legimus omnes Crantoris de luctu, Cic.: nous avons tous lu le livre de Crantor sur le Deuil.    - avec prop. inf. legi apud Clitomachum A. Albium jocantem dixisse... Cic. Ac. 2, 137: j'ai lu dans Clitomaque que A. Albius dit en plaisantant....    - cf. Cic. Dom. 64, etc.    - legentes, ium, m.: les lecteurs. --- Liv. pr. 4 ; Quint. 3, 1, 2, etc.    - legere alicui: lire à haute voix à qqn. --- Cic. Br. 191 ; Plin. Ep. 9, 34.
    * * *
    I.
        Lego, legas, legare. Cic. Envoyer en ambassade.
    \
        Famulum legare aliquo. Catul. Envoyer.
    \
        Cassium sibi legauit, Brutum Galliae praefecit. Cic. Feit son lieutenant.
    \
        Legare negotium alicui. Plaut. Luy bailler quelque charge.
    \
        Aduersa, casibus incertis belli et fortunae legare. Liu. Imputer à fortune, Blasmer fortune, et dire qu'elle est cause des adversitez.
    \
        Legare aliquid alicui. Cic. Laisser quelque chose à aucun par testament, Leguer.
    II.
        Lego, Legis, legi, lectum, legere. Virgil. Cueillir.
    \
        Nauita legit humida vela. Virgil. Recueille et amasse.
    \
        Halitum alicuius ore legere. Virgil. Recevoir.
    \
        Legere sermonem alterius, per translationem. Plaut. Recueillir les parolles d'un autre.
    \
        Legere spolia. Liu. Recueillir et amasser.
    \
        Legere vestigia. Oui. Suyvre la trace et la marque des pas d'aucun.
    \
        Legere. Virgil. Lire.
    \
        Antonii edictum legi a Bruto. Cic. Que Brutus me avoit envoyé, A moy envoyé par Brutus.
    \
        Legere oram Italiae. Liu. Naviger, ou aller tout le long de l'oree d'Italie, Costoyer le pays d'Italie.
    \
        Legere. Plin. iunior. Eslire aucun entre les autres.
    \
        Tempus legere. Ouid. Choisir.
    \
        Legere in demortui locum. Liu. Eslire au lieu, etc.
    \
        Legere. Virgil. Desrobber.

    Dictionarium latinogallicum > lego

  • 19 perduco

    perdūco, ĕre, duxi, ductum - tr. - [st2]1 [-] conduire jusqu'au bout, mener à destination, conduire jusqu'à, conduire, mener jusqu'à, transporter, mener, conduire. [st2]2 [-] mener, tirer (une ligne); tracer (un mur, des fortifications). [st2]3 [-] étendre jusqu'à, prolonger, continuer, faire durer. [st2]4 [-] amener, livrer, procurer (une femme). [st2]5 [-] amener par la persuasion, séduire, gagner, corrompre; amener à, pousser à. [st2]6 [-] enduire, recouvrir, parfumer entièrement, oindre complètement, imprégner; effacer, rayer. [st2]7 [-] Arn. boire, absorber.    - perducere aliquem ad Caesarem, Cic.: amener qqn à César.    - perducere rem ad exitum, Cic.: mener une chose à terme, terminer une chose.    - huc Tertia illa perducta per dolum ab Rhodio tibicine, Cic. Verr. 2: là, Tertia la bien connue, enlevée par ruse à un joueur de flûte Rhodien.    - a lacu Lemano ad montem Juram milia passuum XVIIII murum perducit, Caes. B. G. 1, 8: du lac Léman jusqu'au mont Jura, il fit tracer un mur de dix-neuf mille pas de longueur.    - eos ad se pollicitationibus perduxerant, Caes. BG. 6, 11: ils les avaient attirés à eux par des promesses.    - ille rem eo perduxit ut... Nep.: il aboutit à un tel succès que...    - perducere aetatem ad centesimum annum, Cic. Sen. 17: prolonger son existence jusqu'à cent ans.    - perducere aliquem ad perniciem, Varr. R. R. 2, 3: mener qqn à sa perte.    - si aliquid perduxerit, Dig. 29, 1, 20: s'il a fait quelque rature.    - perducere nomen in testamento, Dig.: rayer un nom d'un testament.
    * * *
    perdūco, ĕre, duxi, ductum - tr. - [st2]1 [-] conduire jusqu'au bout, mener à destination, conduire jusqu'à, conduire, mener jusqu'à, transporter, mener, conduire. [st2]2 [-] mener, tirer (une ligne); tracer (un mur, des fortifications). [st2]3 [-] étendre jusqu'à, prolonger, continuer, faire durer. [st2]4 [-] amener, livrer, procurer (une femme). [st2]5 [-] amener par la persuasion, séduire, gagner, corrompre; amener à, pousser à. [st2]6 [-] enduire, recouvrir, parfumer entièrement, oindre complètement, imprégner; effacer, rayer. [st2]7 [-] Arn. boire, absorber.    - perducere aliquem ad Caesarem, Cic.: amener qqn à César.    - perducere rem ad exitum, Cic.: mener une chose à terme, terminer une chose.    - huc Tertia illa perducta per dolum ab Rhodio tibicine, Cic. Verr. 2: là, Tertia la bien connue, enlevée par ruse à un joueur de flûte Rhodien.    - a lacu Lemano ad montem Juram milia passuum XVIIII murum perducit, Caes. B. G. 1, 8: du lac Léman jusqu'au mont Jura, il fit tracer un mur de dix-neuf mille pas de longueur.    - eos ad se pollicitationibus perduxerant, Caes. BG. 6, 11: ils les avaient attirés à eux par des promesses.    - ille rem eo perduxit ut... Nep.: il aboutit à un tel succès que...    - perducere aetatem ad centesimum annum, Cic. Sen. 17: prolonger son existence jusqu'à cent ans.    - perducere aliquem ad perniciem, Varr. R. R. 2, 3: mener qqn à sa perte.    - si aliquid perduxerit, Dig. 29, 1, 20: s'il a fait quelque rature.    - perducere nomen in testamento, Dig.: rayer un nom d'un testament.
    * * *
        Perduco, perducis, penult. prod. perduxi, perductum, perducere. Cic. Mener jusques à la fin.
    \
        Ad centesimum annum vitam perduxit. Cicero. Il vescut cent ans.
    \
        Perducere ad aliud iudicium. Cic. Mener par devant autres juges.
    \
        Perducere ad exitum, culmen, vel summum. Cic. Accomplir et achever quelque chose.
    \
        Virtus in se perfecta, et ad summum perducta natura. Cic. Conduicte et advancee ou menee le plus hault qu'elle peult aller.
    \
        Nequis perduci vt vera haec credas mea dicta. Plaut. On ne te scauroit mettre en teste que, On ne te scauroit induire à croire, etc.
    \
        Perducere aliquem ad, vel in suam sententiam. Cic. Mener à son opinion.
    \
        Perducere aliquem ad mendacium. Cic. Faire tant qu'il mente.
    \
        Perducere in discrimen. Cic. Mener, ou mettre en danger.
    \
        Dum perducerem eo rem, vt dignum aliquid et Consulatu meo, et vestra expectatione efficerem. Plancus ad Ciceronem. Je menasse jusques là que, etc.
    \
        Oppugnatio ad mediam rursus noctem perducta est. Liu. L'assault continua et dura jusques à la minuict.
    \
        In serum perducere aliquid. Liu. Continuer jusques au soir.
    \
        Noctes perducere. Propert. Passer les nuicts.
    \
        Cuius artis gloria in eam magnitudinem perducta, vt etc. Plin. Fut eslevee si haulte que, etc.
    \
        Perducere fossas, vel murum in altitudinem pedum quindecim. Caesar. Les enfonser et creuser, ou Approfondir de quinze pieds de hault.
    \
        Perducere aquam ex aliquo loco. Plin. iunior. Faire venir de bien loing par tuyaulx.

    Dictionarium latinogallicum > perduco

  • 20 relinquo

    rĕlinquo, ĕre, līqui, lictum - tr. - [st2]1 [-] laisser en s'en allant, ne pas emmener, ne pas emporter, ne pas garder, déposer. [st2]2 [-] laisser en arrière, dépasser, distancer. [st2]3 [-] quitter, abandonner, délaisser, s'éloigner de, se séparer de. [st2]4 [-] laisser de reste, réserver, maintenir. [st2]5 [-] laisser (dans un certain état), laisser inachevé, quitter (un travail), ne pas modifier. [st2]6 [-] laisser là, renoncer à, faire remise de, négliger, omettre, passer sous silence. [st2]7 [-] livrer, abandonner à; permettre, accorder, souffrir.    - relinquere rem alicui, Plaut.: léguer une chose à qqn.    - in medio relinquere, Cic.: laisser dans l'indécision, laisser dans le vague.    - nihil relinquitur nisi fuga, Att. ap. Cic. Att. 9, 10, 6: il ne reste plus que la fuite.    - relinquitur ut: il reste à.    - relinquebatur ut naves essent expectandae: il ne restait plus qu’à attendre des navires.    - animam relinquere, Ter.: mourir.    - aliquid intactum relinquere: laisser qqch intact.    - partem istam subselliorum nudam reliquerunt, Cic. Cat. 1, 16: ils ont laissé vides les banquettes de ton côté.
    * * *
    rĕlinquo, ĕre, līqui, lictum - tr. - [st2]1 [-] laisser en s'en allant, ne pas emmener, ne pas emporter, ne pas garder, déposer. [st2]2 [-] laisser en arrière, dépasser, distancer. [st2]3 [-] quitter, abandonner, délaisser, s'éloigner de, se séparer de. [st2]4 [-] laisser de reste, réserver, maintenir. [st2]5 [-] laisser (dans un certain état), laisser inachevé, quitter (un travail), ne pas modifier. [st2]6 [-] laisser là, renoncer à, faire remise de, négliger, omettre, passer sous silence. [st2]7 [-] livrer, abandonner à; permettre, accorder, souffrir.    - relinquere rem alicui, Plaut.: léguer une chose à qqn.    - in medio relinquere, Cic.: laisser dans l'indécision, laisser dans le vague.    - nihil relinquitur nisi fuga, Att. ap. Cic. Att. 9, 10, 6: il ne reste plus que la fuite.    - relinquitur ut: il reste à.    - relinquebatur ut naves essent expectandae: il ne restait plus qu’à attendre des navires.    - animam relinquere, Ter.: mourir.    - aliquid intactum relinquere: laisser qqch intact.    - partem istam subselliorum nudam reliquerunt, Cic. Cat. 1, 16: ils ont laissé vides les banquettes de ton côté.
    * * *
        Relinquo, relinquis, reliqui, penul. prod. relictum, relinquere. Caes. Laisser.
    \
        Quae me hic reliquit ab se. Plaut. Qui m'a laissee.
    \
        Relinquere. Plaut. Laisser par testament ou à sa mort.
    \
        Relinquere aliquem. Cic. Delaisser aucun sans aide.
    \
        AEs alienum relinquere. Cic. Mourir endebté.
    \
        Animam relinquam potius, quam illas deseram. Terent. Je laisseray la vie, Je mourray plus tost en la peine, que, etc.
    \
        Relinquit eam animus. Plaut. Le courage luy default.
    \
        Arrhaboni relinquere. Terent. Laisser pour les arres.
    \
        Consuetudinem relinquere. Cic. Delaisser sa coustume.
    \
        Diis votisque relinquere. Ouid. Abandonner et laisser aller à l'adventure de Dieu, comme une navire sans gouverneur.
    \
        Dubitationem relinquere apud aliquem. Cicero. Le laisser en doubte.
    \
        In egestate relinquere. Cic. Delaisser en povreté.
    \
        Excusationem relinquere ad aliquem. Cic. Se faire excuser envers aucun.
    \
        Haeredem testamento relinquere. Cic. Faire son heritier.
    \
        Locum admonitionibus relinquere. Cic. Recevoir les admonitions qu'on nous fait.
    \
        Locum subtilitati nullum relinquere. Plin. Faire une chose si subtilement, qu'il ne soit possible de plus.
    \
        Locum vituperandi relinquere. Cic. Bailler occasion de mesdire.
    \
        Lucem relinquere. Virgil. Mourir.
    \
        In medio relinquere. Cicero. Laisser une chose en doubte, N'en rien arrester.
    \
        Memoriam alicuius rei relinquere. Cic. Faire chose dont il soit perpetuelle memoire.
    \
        Acrem sui memoriam relinquunt. Tacit. Les brocars et lardons laissent un aspre et poignant souvenir d'eulx.
    \
        Monimentum aeternum audaciae suae relinquere in sermone hominum. Cicero. Faire choses si oultrecuidees, qu'il en soit parlé à tout jamais.
    \
        Non id mihi sumo, sed ne in opinione cuiusquam relinquo, me omnibus patronis esse praepositum. Cicero. Je ne vueil point donner occasion qu'on ait ceste opinion de moy, etc.
    \
        Pecuniam in quaestu relinquere. Cicero. Bailler son argent à prouffit.
    \
        Scriptum relinquere. Cic. Laisser par escript.
    \
        Spem relinquere. Cic. N'esperer plus.
    \
        Nequa spes in fuga relinqueretur. Caesar. A fin qu'ils n'eussent aucune esperance de fuir.
    \
        Studium rei alicuius relinquere. Cicero. Ne se soulcier plus de quelque chose.
    \
        In suspenso relinquere. Plinius iunior. Laisser une chose en doubte, N'en rien arrester.
    \
        Suspicionem alicui relinquere. Sueton. Donner souspecon.
    \
        Testamento relinquere. Cic. Laisser par testament.
    \
        Vitam relinquere. Virgil. Mourir.
    \
        Relinquitur, vt si vincimur in Hispania, quiescamus. Cic. Il reste.

    Dictionarium latinogallicum > relinquo

См. также в других словарях:

  • testamento — (Del lat. testamentum). 1. m. Declaración que de su última voluntad hace alguien, disponiendo de bienes y de asuntos que le atañen para después de su muerte. 2. Documento donde consta en forma legal la voluntad del testador. 3. Obra en que un… …   Diccionario de la lengua española

  • testamento — sustantivo masculino 1. Declaración de la última voluntad de una persona para después de morir: En mi familia nadie hace testamento. 2. Documento legalmente válido en el que consta esta declaración: La apertura del testamento será mañana en una… …   Diccionario Salamanca de la Lengua Española

  • testamento — /testa mento/ s.m. [dal lat. testamentum, der. di testari, propr. fare testimonianza ]. (giur.) [atto giuridico con il quale una persona dispone in forma scritta delle proprie sostanze, in tutto o in parte, per il tempo successivo alla propria… …   Enciclopedia Italiana

  • testamento — s. m. 1. Ato solene pelo qual se dispõe, para depois da morte, de todos ou de alguns bens próprios. 2.  [Figurado] Escrito longo (carta, relatório, descrição, etc.). 3.  [Depreciativo] Conjunto dos últimos despachos que em favor dos seus… …   Dicionário da Língua Portuguesa

  • Testamento — (Del lat. testamentum.) ► sustantivo masculino 1 DERECHO Declaración en que una persona expresa su última voluntad, para que se cumpla después de su muerte, respecto de sus bienes y los asuntos que le conciernen. SINÓNIMO [testación] 2 DERECHO… …   Enciclopedia Universal

  • Testamento — Para otros usos de este término, véase Testamento (religión). El testamento (del latín testatio mentis, que significa testimonio de la voluntad ) es el acto jurídico por el cual una persona dispone para después de la muerte del dueño (que puede… …   Wikipedia Español

  • testamento — te·sta·mén·to s.m. 1. AU TS dir. atto scritto personale e revocabile con cui si dispone del proprio patrimonio o di parte di esso, per quando si sarà cessato di vivere: testamento valido, falso, stendere, stilare, redigere il testamento, revocare …   Dizionario italiano

  • testamento — Derecho. Acto individual, personalísimo, solemne y revocable por el cual una persona dispone para después de su muerte de todos sus bienes o de parte de ellos. Puede contener también disposiciones extrapatrimoniales (reconocimiento de hijos,… …   Diccionario de Economía Alkona

  • testamento — Derecho. Acto individual, personalísimo, solemne y revocable por el cual una persona dispone para después de su muerte de todos sus bienes o de parte de ellos. Puede contener también disposiciones extrapatrimoniales (reconocimiento de hijos,… …   Diccionario de Economía

  • testamento — s m I. 1 Declaración de la última voluntad de una persona, en la que dispone de sus bienes y nombra herederos 2 (Der) Acto jurídico, unilateral, personal, revocable, libre y formal, por medio del cual una persona física capaz dispone de sus… …   Español en México

  • testamento — {{hw}}{{testamento}}{{/hw}}s. m. 1 Atto revocabile con cui taluno dispone di tutto o di parte del proprio patrimonio per il tempo successivo alla propria morte | Testamento spirituale, complesso di idee e sentimenti che costituiscono il messaggio …   Enciclopedia di italiano

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»