tekinn

1) hold, fastening;

2) keeping in repair (fyrir hald kirkju);

3) support, backing (hann hefir nú hald mikit af konungi);

hald ok traust, help and support in need;

koma e-m at haldi, í hald, to be of use or help to one;

hér kemr illa í hald, it does little good;

4) custody (Ólafr konungr tók þá við haldi Hræreks konungs);

5) esteem (vera með e-m í góðu haldi);

6) keeping, observance (cf. jólahald, drottinsdaga hald).

* * *

n. (vide halda), hold:

1. a hold, fastening; nýtr bóndi afls ok kippir vaðnum, þvíat hann hugði haldit annan veg eigi bila, Fms. xi. 442.

2. a law phrase, withholding; gagna-hald, Grág. ii. 273; þá á hann kost hvárt er hann vill at hætta til haldsins eðr eigi, … en ef hón er login, þá verðr eigi rétt haldit, i. 312; stefna um tíundar hald, ok telja hinn sekjan um, K. Þ. K. 46.

II. upholding, maintenance:

1. reparation; fyrir hald á kirkju, Vm. 12; segja til halds kirkjunni ( to defray the repairs of the kirk) þann jarðar-teig, Dipl. iii. 12.

2. a law term, possession; sögðum vér með fullum laga-órskurði Guðmundi til halds sagða jörð, Dipl. iii. 5; hafa vald eðr hald e-s hlutar, Bs. i. 720; hón á tveggja króka hald í vatnið, she (the church) has the hold ( right) of two hooks in the lake, Pm. 41.

β. þessum fénaði beit ok hald ( bite and occupation) fyrir sunnan á, Dipl. v. 10.

3. support, backing; við tókum okkr hald þar er Guð var, Hom. 154; hann hefir nú hald mikit af konungi, he has much support from the king, Eg. 336: so in the phrase, hald ok traust, help and support in need; hón hafði þenna mann sent honum til halds ok trausts, Ld. 46: and in the phrases, koma e-m at haldi or í hald, to prove true to one, be of use, help to one; ok má hann enn vel koma þér at haldi, Ísl. ii. 329; ílla koma honum góðir frændr í hald, Fms. x. 413, Greg. 22; eigi veit ek mér verr í hald koma úknáleik minn en þér afl þitt, Fms. vi. 203, Fs. 182; kemr oss þat lið ekki at haldi, Fms. viii. 214, xi. 31; þvíat vér höfum ærit mart (lið) ef oss kæmi þat vel at haldi, Nj. 192; hér kemr ílla í hald, this comes ill to help, is a great shame, Lv. 95.

4. custody; Ólafr konungr tók þá við haldi Hæreks konungs, Ó. H. 73; hafa e-n í haldi, to keep one in custody, freq.: hence varð-hald, custody.

5. entertainment; fór hann til hirðar jarls ok var með honum í góðu haldi, Bjarn. 5; hann var þar um vetrinn ok í því hærra haldi af húsfreyju sem hann var lengr, Fms. vii. 112.

6. a course, a naut. term; ef stýrimenn vilja báðir fara, ok skilr þá um hald, Grág. ii. 398: hence áfram-hald, going on; aptr-hald, return.

7. holding, meaning, suggestion; það er hald manna, freq. in mod. usage, but no reference to old writers has been found.

8. keeping, tending, of cattle; góð höld á skepnum, goð skepnu-höld, freq.

III. a holding, keeping, observance, of a feast, holiday; allra heilagra manna hald, Ver. 53; þótt et meira hald sé á dægrinu, although it be a holiday of first degree, Grág. ii. 360; var þá þegar tekinn í mikit hald hans lífláts-dagr, Fms. xi. 309; í borg þessi var Þórs-hof í miklu haldi, in high worship, Al. 19: hence hátíða-hald, keeping high holidays; Jóla-hald, Fms. i. 32; Drottins-daga-hald, Nj. 165; af-hald, upp-á-hald, esteem, ‘uphold;’ ártíða hald, B. K. 25; níu lestra-höld, reading the nine legends, Vm. 51, 64.

IV. in plur., höld, handles; klukka lítil af höldin, Vm. 42; handar-hald, a handle; cp. also haf-ald: á-höld, utensils. halds-maðr, m. a keeper, guardian, Gþl. 258, 501, Js. 121.

tók, to seize, capture, Nj. 136, Sæm. 33, Fb. i. 395, Fs. 102, Fbr. 54 new Ed. 2. hand-tekinn, part. stipulated, Fs. 15.

1) long, of space and time (langt sverð, löng stund);

2) neut., langt, long, far, distant; þeir áttu eigi langt til eyjarinnar, they had no long distance to the island;

3) e-m er langt at e-m, one is interested in a person; hvat er yðr langt at þessum mönnum, what interest do you take in these men?;

4) long, wearisome (þér mun langt þykkja hér á heiðinni).

* * *

löng, langt, adj., compar. lengri, superl. lengstr, [common to all Teut. languages]:—long, of space and time; löng sverð, Fas. i. 379; af löngu skeggi, Skálda 181; lengri hina eptri fætr, Stj.; þóat sú sé lengri, N. G. L. i. 44; þeir lifa opt langan aldr er með orðum eru vegnir, a saying = Engl. words break no bones, Nj. 252; hann fékk eigi mælt tveim orðum lengra samfast, Hkr. ii. 138; Föstudagr inn langi, Long Friday, Good Friday, passim; langt líf, Hom. 12; mjök langa hríð, Nj. 94; þá er dagr er sem lengstr, þá er nótt er sem lengst, Landn. (pref.); vili þér þiggja lengra líf, Fms. vi. 166; sigr þinn mun eigi langr vera, xi. 23; höfum vér eigi heyrt þessa sögu lengri, we have not heard this story any farther, i. e. here ends the tale, Njarð. (fine); þat er löng saga at segja, ‘tis a long story to tell, Fms. xi. 99; seint er um langan veg at spyrja tíðenda, a saying, Edda 31; endi-langr, liggja endi-langr, to lie at full length; hón lagðisk sem hón var löng hjá honum, Karl. 47: long in prosody, Skálda 175, 179.

II. neut. long, far, distant; langt á milli fjalls ok fjöru, Landn. 57; ok áttu eigi langt til eyjarinnar, Fms. i. 41; langt í brott, a long way off, far away, Stj. 195; langt mun yðr flestum til at ér veiðit svá, Ó. H. 78; fljótið var svá mikit, at langt var um úreitt, that it was impassable far beyond that, Nj. 63; hann seildisk upp svá hátt sem hann mátti lengst, Edda 33; svá langt vestr, at engi hefir síðan lengra eignask, Landn. 41; lið kom vel til hans ór héruðum, en fátt kom um lengra, Fms. iv. 385; þvíat þeir ætluðu ekki lengra í kveld en til Höfðabrekku, Nj. 252; ok þurfti þar eigi lengra at grafa til vatns en í djúpum dölum, Edda (pref.); langt mun í milli vera lítilmennsku minnar ok þess hins mikla áhuga er þér býr í brjósti, Fms. iv. 80: in the saying, leita langt um skammt, cp. Lat. quod petis hic est, Nj. 207.

III. adverbial phrases; of langt, far off, þá sá hann of langt krossinn, 656 B. 5; langt frá, far from it! langt-um, by far; langtum betra, better by far.

2. löngu or laungu, long since; sá ek þetta löngu á hans yfirbragði, Fms. i. 141; svá sem ek sagða yðr löngu, 139; sem mér sagði löngu hugr um, Nj. 191; mjök löngu, very long ago, Sks. 117; seg oss ný tíðendi, löngu fundumsk vit næst, we have not seen one another for an age, Bjarn. 15: fyrir löngu, long ago; þat vissa ek fyrir löngu at ek var vel kvæntr, Gísl. 69; hann hafði tekinn verit ór jörðu fyrir löngu áðr, Fms. i. 51: löngum, long, mostly, continuously; Eirekr var löngum með föður sínum, 6; hón var löngum um nætr á kirkju at bænum sínum, Ld. 328; en þó löngum ( mostly) vel stiltr, Nj. 38; þeir vóru samflota, svá at hvárir vissu löngum til annarra, Eg. 126: compar. lengrum, longer; lengrum en lög stóðu til, Fms. xi. 99; þeir skolu skipta vikum eða smærum, ok eigu þeir at ráða er lengrum vilja skipta, Grág. ii. 350: superl. lengstum, mostly, most of the time; höfuðborg sú er Geira sat í lengstum, Fms. i. 101; hann var þó lengstum at Grjótá, Nj. 135; gamanmál er þit munut lengstum um tala, Ld. 306.

IV. metaph. longing, taking interest in; hvat er yðr langt at þessum mönnum, hvárt mægð eðr frændsemi, what interest take you in these men? Fms. ii. 211; hann lét eigi ráða, hvárt menn vóru tignir eða útignir, eðr honum mikit at langt eða lítið, Rb. 364.

2. neut. long, weary; langt þykki mér, ligg ek einn saman, Eg. (in a verse); þat vil ek, at þú komir til heimkynna minna, þvíat þér mun langt þykkja hér á heiðinni, Grett. 130 new Ed.

V. in many local names, Lang-ey, Langa-nes, Langa-hlíð, Langa-land (the Danish island), etc., Landn.; see below.

B. COMPDS: langabein, langabúr, langidjákn, Langafasta, Langifrjádagr, Langaspjót, langatöng.

II. lang-afi, a, m. a great grandfather. lang-amma, u, f. a great grandmother; langömmu-bróðir, -systir, a great granduncle, aunt. lang-áss, m. a purlin, opp. to þvertré, Fms. ix. 512. lang-bakki, a, m. (see bakki 2); in the phrase, skjóta í langbakka, to stave off for a long time, Fms. x. 132. lang-band, n. the purlin along the roof in a house. lang-barðr, m. a halberd, Hkm. 7; Edda (Gl.) reckons it amongst swords: name of a serpent, Edda (Gl.) Lang-barðar, m. pl. the Lombards, either from their beard (barð) or battle axe (barða), Skv. 3, Greg. 63. Langbarða-land, n. Lombardy, Mart. lang-bein, n. = langabein, a nickname, Ann. lang-bekkr, m. a long bench, bench lengthways, opp. to þverbekkr, Fms. vi. 193, Sturl. i. 142, iii. 182. Lang-brók, f. ‘Long-breek,’ nickname of a lady on account of her tall stature, Nj. lang-eldar, m. pl. long fires (see eldr II), Eb. 276, Nj. 15, Korm. 144. lang-ermar, f. pl. long sleeves, Fms. vii. 321. lang-feðgar, m. pl. agnate-forefathers, ancestors by the father’s side, counted upwards, Hkr. i. 1, Eg. 2, Nj. 158. langfeðga-kyn, n. the lineage of langfeðgar, Hkr. i. 14. langfeðga-nöfn, n. pl. the name of one’s langfeðgar, Edda 153 (pref.) langfeðga-tal, n. a tale or roll of langfeðgar, agnate pedigree, Eg. 536: the name of an old historical work containing ancient pedigrees of kings, Hkr. i. (pref.) langfeðga-tala, u, f. = langfeðgatal, Nj. 25. langfeðga-ætt, f. = langfeðgakyn, Fms. x. 158. lang-feðgin, n. pl. ancestors, agnate and cognate. lang-feðr, m. pl. = langfeðgar, and langfeðra-tal, n. = langfeðgatal, Gþl. 284, Stj. 331, Fagrsk. 151, Hom. 46. lang-feðri, n. = langfeðgar, Landn. 167. lang-ferð, f. a long journey, Sturl. ii. 185, Fs. 51, Bs. ii. 162. langferða-maðr, m. one who ‘fares’ far, a far traveller, Fs. lang-frami, a, m. lasting fame, Orkn. 466, Fb. ii. 513, Mar.; á langframann, mod. til langframa, adverb. for good, Rétt, 4. 25. lang-fættr, adj. long-legged, Stj. 276. lang-för, f. = langferð, Eb. 298. lang-gæði, n. long-lasting, corrupt from langæð. lang-gæðr and langæðligr, adj. a later and inferior form for langær, langæligr, Bs. i. 62, Fas. iii. 57. lang-háls, m. long-neck, a nickname, Landn. lang-hálsaðr, adj. long-necked, Njarð. 364. lang-hendr, adj. with long hands, Ld. 298. Lang-hlíðingar, m. pl. the men from Langahlíð, Sturl. lang-húfr, m. long-hulk, name of a ship, Bs. lang-húsa, að, to run, in a pun (langhús = rann), Krók. 63, 64. lang-hyggja, u, f. long-suffering, Barl. 42. lang-höfðaðr, adj. long-beaked, of a ship, Hkv. 1. 24. lang-höfði, a, m. a nickname, Sturl. lang-knakkr, m. a kind of bench, Finnb. 310. lang-lega, u, f. a long stay, of a weatherbound ship, Fms. ix. 296; as also of long sickness in bed. lang-leggr, m. the long leg, bone of a leg of mutton, Bárð. 176, Háv. 40. langleggjar-stykki, n. a leg of mutton, Háv. 40. lang-leiði, n. lengthwise; langleiði sín á milli, at a long distance, Stj. 73, Eg. 579. lang-leikr, m. length, Stj. 346. lang-leitr, adj. long-faced, Fms. i. 155, ii. 20, vii. 175, 321, Þiðr. 174, Bs. i. 72. lang-liðit, n. part. after a long time, Bs. ii. 133. lang-liga, adv. for a long time past, = mod. langalengi, Js. 24, Sturl. iii. 297, Fas. ii. 268. lang-lífi, n. long life, Fms. vii. 73, K. Þ. K. 60. lang-lífr, adj. long-lived, Fs., Fms. iii. 173. lang-loka, u, f. ‘long-lock,’ a kind of eight-lined verse in which the first and the last line make a sentence, whilst the six between them are intercalary, of which Edda (Ht.) 14 furnishes a specimen: in mod. usage langloka is a poem not divided into strophes, for specimens of which see Snót 72, 215. lang-lund, f. long-suffering, langlundar-geð, n. id. lang-minni, n. a long memory. lang-minnigr, adj. having a long memory, Nj. 30, v. l.: long to be remembered, Pr. 158. lang-mælgi, f. long-winded talk, Fms. v. 225. lang-mæli, n. long talk, Hom. 125, Bs. ii. 117. lang-mæltr, part. long-spoken, long-winded, Sks. 316, Hom. (St.) lang-nefjaðr, adj. long-nosed, Sturl. ii. 133, iii. 105. lang-nefjur, f. pl. rowlocks, Edda (Gl.) lang-nefr, m. long-nose, a nickname, Sturl. lang-niðjar, m. pl. a descending lineage by the father’s side, pedigree of agnates, counted downwards, Vsp. 16; opp. to landfeðgar when counted upwards in time. lang-nætti, n. the long night, Fr. lang-orf, n. a long handle of a scythe, Korm. 38, Sturl. i. 180, Sks. 358. lang-pallr, m. a dais along (not across) the hall, Fms. vi. 439. lang-reið, f. a long ride, Vígl. 61. lang-ræða, u, f. a long talk, Fms. ix. 252. lang-ræðr, part. long-spoken, long-winded, Sks. 316. lang-ræki, n. rancour, an unforgiving temper, N. G. L. ii. 417, Hom. 33, 143. lang-rækr, adj. having a long memory, brooding long over past wrongs, Anal. 171, Eb. 42, Bret. 92, Þiðr. 181, Fas. iii. 520. lang-samlega, adv. incessantly. lang-seta, u, f. a long stay, Vm. 113. lang-setis, adv. lengthways, lang-skepta, u, f. a long-shafted spear, Karl. 405. lang-skeptr, part. long-shafted, Sks. 388, Fs. 64. lang-skip, n. a long ship, a kind of large ancient ship of war, distinguished from the lesser skeið, both being distinguished from the merchant’s knörr (cp. Gr. ναυς μακρα, Lat. longa navis), Hkv. 2. 11, Ó. H., Fms. passim, Eg. 37, 42; langskips mastr, rá, segl, a mast, yard, sail of a long ship, Sturl. i. 194, Eg. 198, 515, Fms. vii. 30, passim. langskipa-görð, f. building of a langskip, Gþl. 121. langskips-búza, u, f. = langskip, Hkr. ii. 143. langskips-menn, m. pl. the crew of a long ship, Fms. ii. 16, Fs. 92. lang-skör, f. the lower hem of a tent, Fas. i. 372. lang-staðinn, part. of old date, long-standing, Lv. 77. lang-stóll, m. a long seat, Vm. 7, Fas. i. 84. lang-stræti, n. a long street, Fms. viii. 319. lang-sýnn, adj. far-sighted, Fas. i. 157. lang-sæi, f. a far sight, Edda i. 544. lang-sær, adj. long-sighted, prophetic, Lv. 81. lang-talaðr, part. long-spoken, Fms. i. 288. lang-úðigr, adj. = langrækinn, Hkr. iii. 252. lang-vari, a, m.; til langvara, to last long, Njarð. 376. lang-vaxinn, part. longish, Fms. ii. 59. lang-vé, mod. lang-vía, u, f. a bird, columbus troile, Edda (Gl.) lang-viðir, m. pl. the long timbers in a house or ship, N. G. L. i. 65, 100, Hom. 95. lang-viðri, n. pl. long-continued weather, heat, cold, or the like; langviðrum skal eyða grund, Mkv. 24; cp. Ísland eyðist af langviðrum ok lagaleysi, Ísl. Þjóðs. i. 438. lang-vinnr, adj. long-lasting, of sickness, bad weather, or the like. lang-vinr, m. a friend of long standing, Hm. 157, Fas. ii. 64, Bárð. 173; langvinirnir rjúfask sízt, a saying, Grett. 184 new Ed. lang-vist, f. a long abode, Hom. 9, Fr.: adv. langvistum, staying long, Fbr. 33, Fms. vii. 112, Eg. 227, Fs. 149. lang-vængr, m. long wing (?), Vm. 27. lang-þili, n. the wainscot lengthwise, opp. to þverþili, Gþl. 346. lang-æð, f. long-lasting; til langæðar eða fullnaðar, Bs. i. 740, Ant. 112. lang-æliga, adv. for a long time, Sturl. ii. 186, MS. 625. 77. lang-æligr, adj. long-lasting, Stj. 47, Fas. i. 171, Bs. i. 311. lang-ær, adj. [langr and æ = ever, or akin to Germ. ew, ewig], long-lasting; langætt musteri, MS. 677. 6: vegsama föður þinn ok móður, svá at þú sért langær yfir jörðinni, Stj. 301 (Fifth Commandment); hverr eldrinn mun vera heitari ok langærri, Fms. vii. 37; má vera at sigrinn verði ekki langær, ii. 10; at langær friðr standi í þessu landi, Bs. i. 572.

and lög-þingi, a, m., also spelt lögðing, Ó. H. 64; [Swed. lagthing; Orkneys lawting, Jamieson]:—a Norse, Swed., and Dan. law term, a general assembly or parliament, a general assembly of the community ‘lög,’ thus answering to alþingi, which word is peculiar to Icel., whereas lögþing is not used in the Grágás or the Sagas of the Icel. Commonwealth, except in a derived sense; en er Kristni var í Svíþjóð, þá hélzk þar þó lögðing ok markaðr, Ó. H. 64; í hverri þessi deild landsins er sitt lögþing, ok sín lög, 65; á hana at sækja á lögþingi því er hér er í þessu fylki, en þat er Þrándarness-þing, Fms. vii. 133; þvíat ek hygg þat lög vera, … at mál yrði eytt á þremr lögþingum, at þaðan af skyldi aldrei verða uppreist þess máls, 142; þat skal til vegar ganga á lögþingi einhverju, Frosto-þingi, Gula-þingi, eðr Heiðsævis-þingi, 136, (opp. to the lesser fylkis-þing); var hann þá til konungs tekinn á hverju lögþingi, Fb. ii. 309; vér skolum lögþingi várt eiga á tólf mánaðum hverjum, Bótólfs messu aptan, í Gulöy á þingstað réttum, Gþl. 5.

II. in Norway and Sweden, in the later Middle Age, it came to mean a law court of a district, a kind of county assizes, presided over by the lagman, see D. N. passim, and Schlyter s. v. lagh-thing.

2. in Iceland at the union with Norway, the old althing was remodelled in Norse style, and even the old name althing was in law abolished and replaced by the Norse lagthing; thus in the Jb., en vér skulum lögþingi várt eiga at Öxará á þingstað réttum; whence lögþingis-bækr, f. pl. the records of the lagthing. lögþingis-maðr, m. a member of the lagthing, Gþl. 21. lögþingis-skrifari, a, m. the secretary of the lagthing, Esp. passim.

III. in Iceland in the Saga time, a public meeting; Gunnarr reið til allra mannfunda ok lögþinga, Nj. 113; þann baug skyldi hverr goði hafa á hendi sér til lögþinga allra, þeirra er hann skyldi sjálfr heyja, Landn. 258, Fsyg.

1) contract, agreement;

2) wages, soldier’s pay; ganga á mála, to take service (with a foreign prince).

* * *

a, m. a contract, terms, agreement (= máldagi): fá þeim (i. e. the servants) slíkan stað ok mála sem þar var er bóndi andaðisk, Grág. i. 473; máli konu, a woman’s share, dowry, Gþl. 256; handsala mála, ef bóndi vill eigi halda mála við leigumann sinn …, en ef leigu-maðr vill eigi halda mála bónda, 512, 513.

II. a claim or title to an estate or property; hann átti mála á Mýralandi, Bs. i. 658; ef hann á mála á jörðu, en ef eigi er máli tekinn, … of maðr deyr ok hefir eigi innt mála sinn, N. G. L. i. 241: a title, claim, Grág. ii. 234; lög-máli, leign-máli (q. v.), lands-máli, skil-máli, a stipulation.

III. a soldier’s pay, service for hire; ganga á mála, to take service as a soldier with a foreign prince, Nj. 121; gjalda mála, MS. 4. 32; Aðalsteinn konungr gaf mála þeim mönnum öllum er þat vildu hafa til féfangs sér, Eg. 264; þeir (the Norsemen) höfðu þar þrjú hundruð sinna manna, þeirra er mála tóku af konungi, 266; gékk hann þar á mála með sína sveit, Fms. vi. 134; til hvers skal ek honum lengr þjóna er ek fær eigi mála minn falslausan, … fáit Halldóri mála sinn skíran, 245; hann (the king) var kallaðr hinn mildi ok hinn matar-ílli, þvíat hann gaf í mála mönnum sínum jafnmikla gull-penninga sem aðrir konungar silfr-penninga, en hann svelti menn at mat, i. 1; Erlingr gaf þar mála með Magnúsi konungi, vii. 309; en er kom átti dagr Jóla, þá var mönnum gefinn máli, þat silfr var kallat Haralds-slátta, þat var meiri hluti koparr, en er Halldórr tók málann …, vi. 243.

COMPDS: mála-gjöf and mála-gipt, f. pay for military service, Fms. v. 278, vi. 242, viii. 154, ix. 482, Orkn. 376. mála-gjöld, n. pl. payment of wages; ek á at greiða m. í dag griðkonum vórum, Valla L. 203: in the phrase, fá makleg málagjöld, to get the wages due, to be paid in full (in a bad sense): also in sing. of military pay, fyrir fórusk málagjöldin af konungi … ok er ein-dagi kom mála gjaldsins, Fb. ii. 123. mála-gull, n. gold in payment of máli, Fms. vi. 160. mála-jörð, f. = málaland, Gþl. 309, Js. 97. mála-kona, u, f. a woman who has a title or property of her own, D. N. ii. 232. mála-land, n. an estate burdened with a right of pre-emption, Grág. ii. 239. mala-lauss, adj. free from right of lögmáli, of an estate, Grág. ii. 240. mála-maðr, m. a man who receives pay, a soldier, Sks. 249, 257, Fms. xi. 185. mála-mundi, a, m. stipulation, Grág. i. 150. mála-silfr, m., cp. málagull, Fms. vi. 243.

* * *

(nýt; naut, nutum; notit), v.

1) to have the use or benefit of, to enjoy (þú skalt njóta kvikfjár þíns ok verða í brottu frá Helgafelli); skal hann njóta draums síns, he shall have his dream out; njót þú heill handa, good luck go with your hands;

2) to derive benefit from, profit by; Egils nauztu at því, föður þíns, you had your father Egil to thank for that; lítt lætr þú mik njóta frændsemi frá þér, you let me have little profit of kinship with you; nauzt þú nú þess, at ek var eigi við búinn, it was your good fortune that I was not ready for you; njóta e-s við, to receive help at one’s hands; mun ek yðvar verða við at njóta, I shall have need of your help; njóta af e-u, to consume (naut vóru œrin, nutum af stórum);

3) impers., ekki nýtr sólar, there is no sun; naut at því mest hans forellris, at, it was chiefly due to his forefathers that; þess naut mjök við í Þrándheimi ( it helped greatly), at menn áttu þar mikil forn korn;

4) recipr., njótast, to enjoy each other (Þorveig seiddi til þess, at þau skyldi eigi njóta mega).

* * *

pres. nýt; pret. naut, nauzt, naut, pl. nutu; subj. nyti; imperat. njót: [Ulf. niûtan and ga-niutan = ἀγρεύεν, συλλαμβάνειν, but also = ὀνίνασθαι, Philem. 20; as also nuta = ἁλιεύς, ὁ ζωγρων; it may be that net, nót (= a net) are derived from the same root, and that the primitive sense of this word was to catch, hunt, whence metaph. to use, enjoy; A. S. niotan; O. H. G. niozan; Germ. nützen, geniessen; Dan. nyde.]

B. To use, enjoy, with gen.; neyta eðr njóta vættis, Nj. 238, Grág. ii. 79; njóta yndis, Vsp. 63; ættir jóku, aldrs nutu, Rm. 37, Fs. 39; vel keypts litar hefi ek vel notið, Hm. 107; nýtr manngi nás, 70; knáka ek þess njóta, Am. 52; njóta Guðs miskunnar, Hom. 43, O. H. L. 88; skal hann n. draums síns, he shall enjoy his dream undisturbed, Nj. 94; ef hann hefði eigi notið hans ráða ok vizku, Fb. ii. 80; njóti sá er nam, Hm. 165; njóttú ef þú namt, Sdm.; niout kubls! see kuml; njóttú heill handa, blessed be thy hands! an exclamation, Nj. 60, Gísl. 87; svá njóta ek trú minnar, at …, upon my faith! upon my word! Edda i. 130.

II. to derive benefit from or through the virtue of another person; Sigríðr. kona þin, er þess van at þit njótið hennar bæði nú ok síðarr, Fms. ii. 18; naut hann drottningar at því, v. 348; Egils nauztú at því föður þíns, Ísl. ii. 215; at hann mundi njóta föður sins en gjalda, Gísl. 73; heldr geldr Leifr Þrándar en nýtr frá mér, Fms. ii. 116 (see gjalda II. 2):—to get advantage from, nauztú nú þess (it saved thee, helped thee) at ek var eigi við búinn, Nj. 58; vér skulum þess n. at vér erum fleiri, 64; n. liðsmunar, to avail oneself of one’s greater strength:—n. e-s við, to receive help at one’s hands; fyrir löngu værir þú af lífi tekinn ef eigi nytir þú vár við, Fb. ii. 130; því at þér nutuð mín við, Ó. H. 136; mun ek yðar þurfa við at n. ef ek fæ rétt af, Nj. 6:—n. af e-u, to consume; naut vóru ærin nutum af stórum, Am. 92.

2. impers., þess naut mjök við í Þrándheimi ( it availed much) at menn áttu þar mikil forn korn, Ó. H. 102; naut at því mest forellris, Fms. viii. 11: in the phrase, það nýtr sólar, the sun is seen; ekki nýtr þar sólar, there is little sun, Edda 40.

III. recipr. to enjoy one another; Þorveig seiddi til þess at þau skyldi eigi njótask mega, Korm. 54; þó höfum vit bæði breytni til þess at vit mættim njótask, Nj. 13; ok þótti fýsiligt at þau nytisk, that they should marry, O. T. 32.

* * *

(acc. nýjan), a.

1) new (n. átrúnaðr); af nýju, anew, again; næst nýss, just recently (þat vann næst nýss niðr Ylvinga);

2) fresh (nýtt kjöt, nýir fiskar).

* * *

adj., ný, nýtt; gen. nýs, nýrar, nýs; dat. nýjum, nýri, nýju; acc. nýjan, nýja, nýtt: pl. nýir, nýjar, ný; gen. nýra, mod. nýrra; dat. nýjum; acc. nýja, nýjar, ný, see Gramm. p. xix: compar. nýri, mod. nýrri; superl. nýstr, mod. nýjastr; [Ulf. niujis = καινός and νέος; A. S. niwe; Engl. new; O. H. G. niuwi; Germ. neu; Dan.-Swed. ny]:—new; vaðmál nýtt ok únotið, Grág. i. 500; skrúðklæði ný, 504; nýtt tungl, a new moon, but in old usage, as it seems, the waxing, or even the full moon; cp. however, þvíat nýtt var at ok niða-myrkr, Grett. 111 A, where Ed. 1853 has hríð var á.

2. fresh; nýtt kjöt, þat er siðr Færcyinga at hafa nýtt kjöt öllum missarum, Fær. 298; nýja fiska ok ostrur, N. G. L. ii. 263; í nýju nauta blóði, Hdl. 10.

II. temp, new, fresh, recent; ný tíðendi, fresh news, Fas. iii. 597; nýra spjalla, Hkv. Hjörv. 31; of ný samkvámu-mál, Grág. i. 458; inn nýi háttr, the new metre, Edda (Ht.); þetta görðu menn at nýjum tíðendum, Nj. 14; ný bóla, a new blotch, in the phrase, það er engin ný bóla, ‘tis no new thing, ‘tis an old sore.

III. as subst., hón sagði at þat væri nú nýjast, Fas. iii. 219; spyrja eptir hvat til nýs ( quid novi) hefir borit, Mar.

2. adverb, phrases; næst nýs, nearest new, just recently, Hkv. 2. 7; af nýju, anew, again, Hkr. ii. 38, Stj. 504; mod., að nýju, Bs. i. 768; at fornu ok nýju, of old and of late, passim; á nýja-leik, anew, again, Fms. ix. 274, see leikr.

IV. in local names, as, Nýja-land, Newland (in America), Ann. 1290.

COMPDS: nýjabrum, nýjaleik.

B. ný-, denoting newly, recently, may be prefixed to almost every part. pass. as also to adjectives with a part. pass. sense; thus, ný-alinn, ný-fæddr, ný-borinn, new-born, Rb. 346, Fms. iii. 111; ný-gotinn, newly dropped; ný-gipt, ný-kvángaðr, newly married. Sks. 47, Fms. xi. 88; ný-skírðr, newly christened, ii. 42; ný-grafinn, -jarðaðr, newly buried; ný-vígðr, newly ordained or consecrated, Bs. i. 131, Ld. 230, Fms. ix. 413; ný-andaðr, ný-dáinn, ný-látinn, ný-dauðr, -fallinn, -drepinn, newly dead, Fms. xi. 308, Fas. i. 57, Glúm. 392, Fbr. 115, Mar.; ný-kominn, just come, Orkn. 450, Fms. i. 27, x. 118, Eg. 14; ný-farinn, ný-genginn, ný-sigldr, ný-riðinn, ný-hlaupinn, having newly gone, parted, sailed, ridden away, Landn. 84, Fms. ii. 278, viii. 350; ný-háttaðr, ný-sofnaðr, ný vaknaðr, newly gone to bed, to sleep, just awake, v. 105, Orkn. 212 Fas. ii. 411; ný-staðinn upp, having just risen; ný-seztr, having just sat down; ný-klæddr, just dressed, Hkr. iii. 128; ný-görr, newly made, Sturl. i. 121, Bárð. 168; ný-fenginn just recovered, Fms. x. 387; ný-brotinn, fresh broken, 623. 20; ný-gefinn, newly given, Eg. 174; ný-fundinn, just found, discovered, Stj. 650; ný-tekið, just received, Eg. 478, Fms. vii. 60; ný-misst, ný-tapaðr, newly lost; ný-liðinn, just past, Greg. 82; ný-byrjaðr, just begun; ný-lokinn, ný-endaðr, just finished, just done, Rb. 56; ný-lagðr, new-laid, Bs. i. 346; ný-búinn, just done; ný-mæltr, newly spoken, Fas. iii. 75; ný-tekinn, fresh taken, Eg. 478, Fms. vii. 60; ný-dubbaðr, new-dubbed, Al. 7; ný-nefndr, newly named, Bs. i. 699; ný-spurt, newly heard, Fms. i. 213; ný-orðinn (ný-skeð), having just happened, Bs. i. 469, Fms. viii. 5; ný-ortr, ný-ritaðr, ný-skrifaðr, newly composed, written, Glúm. 384; ný-sagðr, ný-talaðr, newly said, reported, Bs. i. 768; ný-greindr, id., 700; ný-vaxinn, Landn. 190; ný-runninn, ný-sprottinn, newly grown, Str. 49, Stj. 290; ný-bræddr, fresh tarred, Fms. viii. 383, xi. 437; ný-birktr, new-barked, of trees; ný-blæddr, new-bled, Orkn. 460, Symb. 29; ný-klipptr, new-shorn, Mart. 123; ný-markaðr, of sheep, Lv. 48; ný-saumaðr, fresh sewn, Orkn. 182; ný-sopit, having just sipped, Fbr. 214; ný-kefldr, newly gagged, of lambs, Eb. 244; ný-skorinn, new-cut, Eg. 516, Fms. iii. 114; ný-sleginn, new-mown, Str. 45; ný-soðinn, fresh cooked, Fas. ii. 232; ný-bakaðr, new-baked, Stj. 121; ný-þveginn, newly washed; ný-litaðr, fresh dyed, Blas. 45, Bs. i. 446; ný-þaktr, new-thatched, Fms. v. 331; ný-hvattr, new-whetted, Bjarn. 65; ný-karinn, new-polished, Fas. iii. 635; ný-bygðr, new-built; ný-þelaðr, refill nýþelaðr, a carpet with the nap on, i. e. not worn, not threadbare, Dipl. v. 18; ný-leitað, Grett. 111 A; ný-legit, Bs. i. 189; ný-rekit, Hrafn. 8; ný-skilizt, hafði hann nýskilizk við Túnsbergs menn, he had newly parted with them, Fms. viii. 408, v. l.

(gen. -ar), m.

1) gathering, host; gøra samnað, to gather men;

2) congregation.

* * *

safnaðr, söfnuðr, m. a gathering, host; göra samnað, to gather men, Fms. ix. 359, v. l.; rjúfa samnað, Eg. 58; kom þar safnaðr nokkurr móti honum, Fms. vi. 406; var þar fyrir samnaðr ok herhlaup, Ó. H. 88; samnaðar-öl, samburðar-öl, Ó. T. 24; liggja í safnaði, Fms. vii. 294, x. 344; safnaðar maðr. Fas. ii. 480.

2. a congregation; er hann tekinn í bræðra samnað, Mar.; berr svá til at nokkurr af samnaðinum görir confessionem, id.: in mod. usage söfnuðr, but gen. safnaðar, eccl. a congregation, worshippers, N. T., Vídal. passim.

a. self; hann sjálfr, he himself; hón sjálf, she herself; at sínum sjálfs vilja, at his own will (cf. sinn); er (liggr) við sjálft, at, it is on the verge, within an ace, that (var við sjálft, at þeir mundu berjast).

* * *

sjálf, sjálft, pron. adj., in old vellums sjálfr, sjólf; only in the indef. form; for the def. sjálfi is never used: with neg. suff., hón sjálf-gi, ‘self-not,’ Ls. 29: [Ulf. silba = αὐτός; A. S. sylf; Engl. self; O. H. G. selb; Germ. selber, der-selbe; Dan. selv; Swed. sjelf]:—oneself, himself, herself, itself; sjálfir Ásliðar, Skm. 34; sá er sæll er sjálfr um á, Hm. 9; smíðaðu, sem sjálft vill fara, Fms. ix. 55; with the pers. or demonstr. pron. both are declined, thus, þik sjálfan, Vþm. 6; við þik sjálfa, Hkv. Hjörv. 37; þér sjálfum, þér sjálfri, Vkv. 25; hann sjálfan, Vþm. 36; hans sjálfs, honum sjálfum; hón sjálf, she herself, Nj. 6, 24; henni sjálfri, hana sjálfa; sjólf þau, Sks. 503; sjálfra þeirra, D. N. ii. 97, - sjálfum þeim, sjálfum þér, Fms. i. 83; sjálfum sér, Trist. 68; sjálfan sik, sjálfra várra, D. N. iii. 81; sjálfs síns, sjálfrar sinnar, sjálfra sinna (see sinn), sjálfs þíns, sjálfrar þinnar, sjálfra þinna, passim: again, á menn þína (acc. pl.) sjálfs (gen. sing.), = Lat. tuos ipsius, Fms. xi. 59; and sjálfra vár for sjálfra várra, Stj. 392; með sínum peningum sjálfrar, D. N. iii. 45, for sjálfrar sinnar penningum.

II. self, very; þeir náðu eigi sjálfu læginu, Fms. ii. 16; við sjálft borgar-hlið, Stj. 425; skógrinn var við sjálft, the wood was close by, Eg. 584: við sjálft, on the verge of; var við sjálft at þeir mundu berjask, Nj. 221; við sjálft var at kvikfé þeirra mundi deyja, Landn. 206; var þá við sjálft at þeir mundi upp hlaupa, Fms. i. 206; var við sjálft at ek mætta eigi standask, vi. 115, 136, x. 331: just, þeir stukku brott við þat sjálft er borgar-hlið vóru byrgð. just when the gates were closed, Stj. 351.

III. as prefixed, self-, implying voluntary or independent action; sjálf-boðinn, -dæmdr, -felldr, -görr, -kvaddr, -kjörinn, -leyfðr, -lofaðr, -sagðr, -settr, -stefndr, -tekinn.

COMPDS: sjálfsdáðir, sjálfselska, sjálfsvöld, sjálfsþótti.

m. a kind of overseer (?) in the old hreppr; ef hann vill eigi, þá er s. sakar-aðili, ef hann vill eigi, eðr er eigi s. tekinn í hrepp, þá á hverr er vill sökina, Grág. i. 297; rétt er at þeir sé eigi land-eigendr er sóknarmenn eru í hrepp, 444, cp. Js. 31, Jb. 13, 54: mod. a parishioner,

* * *

(sver; sór, svór or svarða; svarinn), v.

1) to swear; s. við guðin, við höfuð sitt, to swear by the gods, by one’s head; s. e-m trúnaðareiða, to take the oaths of allegiance to one; s. e-m e-t, to swear a thing to one, promise upon oath (þeir svörðu Sveini land ok þegna); s. þess at, s. um, at, to swear that (viltu s. mér þess, at þú vildir eigi at mér fara? konungr sór um, at þat skyldi hann vel efna);

2) recipr., sverjast í fóstbrœðralag, to swear brotherhood by mutual oath.

* * *

pres. sver, pl. sverjum; pret. sór, pl. sóru (also svór, Fas. iii. 393, Fms. x. 396; svóru, 416, Grág. ii. 410); subj. sœri; imperat. sver, sverða; part. svarinn. A weak pret. svarði, part. svarðr. also freq. occurs in old writers, thus, svarði, Hkr. i. 79, Fas. i. 178, Edda i. 136 (Cod. Reg., sór Cod. Worm. l. c.); þú svarðir, Gkv. 1. 21 (Bugge); svörðu, Landn. 154 (sóru, Hb. l. c.), Fms. xi. 67, Nj. 191, Grág. ii. 410 (twice); svörðusk, Mork. 207 (in a verse): but in mod. usage the strong form alone is used: [a common Teut. word; Ulf. swaran = ὀμνύναι; A. S. swerjan; Engl. swear; Germ. schwören; Dan. sværge; Swed. svärja.]

B. To swear; allir menn virðu fé sitt, ok sóru at rétt væri virt, Íb. 16; sverja eið, to swear an oath; sverja rangan eið, to swear a false oath, K. Á. 150; s. eiða, Edda l. c.; þeir svörðu eiða til lífs sér, Landn. 154; at þú eið né sverir, nema þann er saðr sé. Sdm.; gangi nú allir til mín ok sveri eiða … þá gengu allir til Flosa ok svörðu honum eiða, Nj. 191; hann svarði honum trúnaðar-eiða, Hkr. i. 79: halda lög ó-svarit, without oath, Bs. i. 727.

2. with acc. to confirm by oath; sór hann lög ok réttindi þegnum sínum, Fms. x. 80; flutti hann krossinn norðr … sem hann var svarinn, as he was sworn, bound by oath, 417; var hann á hverju þingi til konungs tekinn, ok svarit honum land, Fms. iii. 42, Ó. H. 181; þeir svörðu Sveini land ok þegna, Fms. xi. 67; svarit Hákoni ok Magnúsi Noregs-konungum land ok þegnar ok æfinligr skattr af Íslandi, etc., Ann. 1262.

3. with gen.; þeir svóru þess ( they made oath that), at Ísleifr biskup ok menn með honum svörðu …, Grág. ii. 410; skal hverr þeirra taka bók í hönd sér ok sverja þess allir, at …, N. G. L. i. 68; viltú s. mér þess, at þú …, Nj. 137; sór konungr þess, at …, Hom. 106; ek sver þess við Palladem, at …, Bret. 90; s. þess ina styrkustu eiða, at …, Fms. i. 189; þeir svörðu til þessa réttar, at …, Grág. ii. 410; nema hann sveri til fjórðungi minna enn sé, … sem hann hefir til svarit, … er hann sverr til, K. Þ. K. 146; s. um, konungr sór um, at þat skyldi hann vel efna, Fms. i. 113.

II. reflex. to swear oneself, get oneself sworn; sverjask e-m í bróður-stað, Mork. 207 (in a verse): recipr. to get oneself sworn in; sverjask í fóstbræðra-lag. to enter a brotherhood by mutual oath, Ó. H. 240.

I) n. wrapping;

verða lítill í vafi, to be small, insignificant.

II) from vefa.

* * *

n. [vefja], a wrapping, winding round, in sí-vaf (see sí); var tekinn knífr ok vafðr … Þorsteinn stakk í augun knífinum upp at vafinu, Sturl. ii. 181: the phrase, vera mikill í vöfum, to be bulky and heavy.

2. in Icel. the piece of skin wound round a quill for infants to suck is called vaf.

II. [vefa] = fyrir-vaf, the weft.

m. a bearing weapons; lagðr v. á alþingi á Íslandi, Ann. 1154: þá var svá lítill v., at ein var stálhúfa á alþingi, Landn. 230 (App.); tekinn af v. í kaupstöðum í Noregi, Ann. 1152; í þenna tíma vóru sverð útið hér á landi til vápna-burðar, Fbr. 13: a fray, shower of weapons in battle, Hkr. i. 237; bar fyrir útan þat skip vápnaburð heiðingja, their missiles fell outside the ship, they missed it, Fms. vii. 232, Orkn. 360.

* * *

(er; var, várum or vórum; verit), v.

1) to be, exist; þeir menn vóru, er, there were men who;

2) to be, happen; þat var, at hón fór brott, so it was that she went away; en er váraði, var þar búskortr, there was scarcity in the household; hvat er henni, what is the matter with her! þat var einn dag, at, it happened one day that; kann (má) v., at, it is possible, it may be that;

3) to last; meðan þingit væri, while the Thing lasted;

4) láta e-n v., to leave one alone (lát mik v. ok ger mér ekki illt); bað hann láta v., begged him to leave it undone, not to do it;

5) to dwell, stay; hann bað hana vera í búð sinni, he asked her to stay in his booth; hann var á Höskuldsstöðum um nótt, he passed a night at H.;

6) with infin., hlymr var at heyra, a clattering was to be heard; þar var at sjá, there was to be seen; v. at gera e-t, to be doing a thing; kvað hann v. at telja silfr, said he was counting the money; denoting necessity, a thing about to happen, or to be done; nú er þeim út at ganga öllum, er leyft er, now all those must go out to whom leave is given; er nú eigi Kára at varast, now there is no need to beware of K.; nú er þar til máls at taka, at, now it is to be told that; nú er at segja frá Skamkatli, now we must tell of S.;

7) with a predicate (noun, a., or adv.); v. konungr, Jarl, biskup, to be king, earl, bishop; v. glaðr, sæll, hryggr, ungr, gamall, to be glad, happy, sad, young, old; v. vel, illa til e-s, to be well, ill-disposed towards one; þat er illa, it is sad; vera spakliga í heraði, to behave gently; orð kvað þá Vingi þats án veri, words which he had better not have said;

8) impers., e-m er varmt, heitt, kalt, one is warm, cold;

9) with past participles in passive sense; v. kallaðr, sagðr, tekinn, to be called, said, taken;

10) with preps., v. af e-u, to be off, out of (v. af klæðum); v. at e-u, to be busy at; verkmenn váru at arningu, they were ploughing; to be present (þar varstu at); ek var at ok vafk, I was about weaving; þeir höfðu verit at þrjú sumur, they had been busy at it for three summers; v. eptir, to be left, remain (A. kvazt vilja v. eptir ok hvílast); v. fyrir, to lead ( see fyrir); v. til, to exist; v. um, undir, see um, undir.

1) stay, sojourn; ef hann á sér í vá veru, if he has a corner to stay in;

2) comfort (slíkt er válaðs v.).

* * *

u, f.

1. = væra, a shelter; at þeir hefði né eina veru ( comfort) af eldinum, Eb. 100 new Ed. (v. l. 9): a mansion, í míns föðurs húsi eru margar verur, John xiv. 2: in the allit. phrases, eigi vist né veru, Fb. iii. 457; hvárki vist né veru, Grett. 142 new Ed.; vist né væri, Fb. iii. 52; ef hann á sér í vá veru, Hm. 25.

2. [vera = to be], a dwelling; seg mér í hverjum staðum þín vera er, Barl. 79; skaut í hug honum vesöld sinnar veru, 196.

= vættvangr (?); ok var herranum at komit at hann möndi tekinn verða, ok dvalði hann dauða í vetvingum, he was on the point of being taken, but escaped death for the present, Mart. 123.

* * *

prep. with dat.

1) out of, from; tekinn ór jörðu, taken out of the earth; vakna ór svefni, to wake out of sleep; Ísland bygðist ór Noregi, from Norway; ór Mön, from the Isle of Man; er þá bar ór hafi, from the sea; spyrja ór kaupstefnu, to ask news from the market; hús ór húsi, from house to house; ráðast ór hernaði, to leave off freebooting;

2) denoting the substance of which a thing is made, of, out of; ór Ymis holdi var jörð um sköpuð, out of Y.’s flesh the earth was made, hjölt ór gulli, a golden hilt;

3) out of, from among (þessir féllu ór liði Haralds);

4) denoting cause; deyja ór sárum, sótt, to die of wounds, sickness;

5) beyond; svá mikill snjór, at þat var ór dœnum, beyond exaniple, unexampled; ór hófi, beyond measure; þurru mjök vinsældir hans ór því sem vóru, his popularily dwindled from what it had been;

6) ór því, after (nú skal segja, hvat gørðist ór því F. var í burtu farinn);

7) absol., hann skar ór spjótit, he cut the spear clean through.

* * *

f., gen. örvar; dat. öru, Grág. ii. 19, and later ör; pl. örvar, örva, örum; also spelt with f, örfar, etc.: [A. S. aruwe; Engl. arrow; the word may be akin to örr, adj. = the swift]:—an arrow; örina, annarri ör, … ör liggr þar úti, ok er sú af þeirra örum, … örunum, … ör (acc.), Nj. 96, 115, Hkr. i. 241; örvar þrjár, … örvunum (sic), Fas. i. 511, 541, and passim.

2. metaph. a summons to a meeting, by the sending out an arrow (like the Gaelic ‘fiery cross’), both in war and peace, but originally as a war-token (her-ör); skera örvar upp, Js. 37; skera ör, 41; nema ör eða maðr stefni honum þing, 42: also of a warrant (cp. Germ. steck-brief), summoning a person to appear; the law phrases are, leggja örvar á e-n, to lay an arrow upon, i. e. to summon by a warrant; fylgja örum, to follow the arrow, i. e. to answer a summons; sá skal örum fylgja er fyrstr var á lagðr, N. G. L. i. 60; örvar þrjár … ein ör at dauðum manni, önnur at sárum …, allir skulu þeir örvar bera en engi fella, … sá skal örum fylgja er á eru lagðar … nú ef örvar taka hann ok sækir eigi þing, þá berr hann á baki sök, 270.

II. in poët. compds, ör-bragð, ör-drif, ör-veðr, = a shower of shafts; ör-sæti = a shield; ör-rjóðr, ör-slöngvir, = a warrior.

B. COMPDS: örvarboð, örvadrífa, örvaflug, örvarhúnn, örvamalr, örvamælir, örvaroddr, örvarskapt, örvarskot, örvarskurðr, örvarþing.