Перевод: с исландского на английский

с английского на исландский

С английского на:
Исландский
С исландского на:
Английский

strike-off

Толкование Перевод

1 SLÁ

knock

* * *

I)

(slæ; sló, slógum; sleginn; pret. also sleri), v.

1) to smite, strike (slá e-n högg, kinnhest);

2) slá hörpu, fiðlu, to strike the harp, fiddle;

slá slag, to strike up a tune;

slá leik, to strike up, begin, a game;

slá vef, to strike the web, to weave;

3) to hammer, forge (slá gull, silfr, sverð);

slá e-t e-u, to mount with (járnum sleginn);

4) to cut grass, mow (slá hey, töðu, tún, eng);

5) to slay, kill (síns bróður sló hann handbana);

6) fig., slá kaupi, to strike a bargain;

slá máli í sátt, to refer a matter to arbitration;

slá fylking, to draw up a line of battle;

slá hring um, to surround;

slá manngarð, mannhring, to form a ring of men round;

slá eldi í e-t, to set fire to;

slá landtjöldum, to pitch a tent, or also, to strike a tent, take it down;

slá festum, to unmoor a ship;

slá netjum, to put out the nets;

slá hundum lausum, to slip the hounds;

7) with preps.:

slá e-t af, to cut off;

slá e-n af, to kill, slaughter;

slá á e-t, to take to a thing;

slá á glens ok glúmur, to take to play and sport;

slá á heit, to take to making a vow;

slá e-u á sik, to take upon one-self;

slá á sik sótt, to feign illness;

slá á sik úlfúð, to show anger or ill-will;

ekki skaltu slíku á þik slá, do not betake thyself to that;

impers., sló á hann hlátri, he was taken with a fit of laughter;

sló ótta á marga, many were seized with fear;

því slær á, at, it so happens that;

ljóssi sleri (= sló) fyrir hann, a light flashed upon him;

slá í deilu, to begin quarrelling (eitt kveld, er þeir drukku, slógu þeir í deilu mikla);

impers., slær í e-t, it arises;

slær þegar í bardaga, it came to a fight;

slá niðr e-u, to put an end to;

nú er niðr slegit allri vináttu, now there is an end to all friendship;

slá sér niðr, to lie down, take to one’s bed;

slá e-n niðr, to kill;

slá e-u saman, to join (þeir slá þá saman öllu liðinu í eina fylking);

slá til e-s, to aim a blow at one, strike at one;

slá undan höfuð-bendunum, to slacken the stays;

slá e-u upp, to spread a report;

slá upp herópi, to raise the war-cry;

impers., loganum sló upp ór keröldunum, the flame burst out of the vessels;

slá út e-u, to pour out (þá er full er mundlaugin, gengr hón ok slær út eitrinu);

slá e-u við, to take into use (þá var slegit við öllum búnaði);

slá við segli, to spread the sail;

ek hefi þó náliga öllu við slegit, því er ek hefi í minni fest, I have put forth almost all that I recollected;

slá beizli við hest, to put a bridle on a horse;

e-u slær yfir, it comes over, arises (slær yfir þoku svá myrkri, at engi þeirra sá annan);

8) refl., slást;

II)

(sláða, sláðr), v. to bar (hliðit var slát rammliga).

III)

(pl. slár), f. bar, bolt, cross-beam (slá ein var um þvert skipit).

* * *

pres. slæ, slær, slær; pl. slám (m. sláum), sláið, slá: pret. sló, slótt, slóttú (mod. slóst, slóstu), sló; pl. slógu (slósk = slógusk, Sturl. ii. 208 C): subj. slægi: imperat. slá, sláðú: part. sleginn: a pret. sleri or slöri occurs as a provincialism in the old vellum Ágrip—sløru, Fms. x. 403; sleri, 394; slæri, i. e. slöri, 379: [Ulf. slahan = τύπτειν, παίειν; A. S. sleân, slæge; Engl. slay; Dan.-Swed. slaa; O. H. G. slahan; Germ. schlagen.]

A. To smite, strike, Dropl. 13; slá með steini, Fms. viii. 388; slá e-n til bana, ii. 183; slá e-n högg, kinnhest, i. 150, ix. 469, 522, Ld. 134; slá knött, Vígl. 24; slá til e-s, to strike at one, Finnb. 306, Sturl. ii. 24 C; slá í höfuð e-m, Fms. v. 173.

2. slá hörpu, fiðlu, to strike the harp, fiddle, Vsp. 34, Fdda 76, Am. 62, Bs. i. 155, Fb. i. 348, Fms. vii. 356 (in a verse), Sks. 704, Grett. 168 (hörpu-sláttr); slá hljóðfæri, Fms, iii. 184; slá slag, to strike up a tune; hann sló þann slag, … sló hann þá Gýgjar-slag… þann streng er hann hafði ekki fyrr slegit, Fas. iii. 222, 223, cp. drápa and drepa: slá leik, to strike up for a dance or game to begin, hann sá at leikr var sleginn skamt frá garði, Sturl. ii. 190; so in embroidery (see borð), slá danz, 117, Karl. 52: slá eld, to strike fire, Fms. ix. 234: slá vef, to strike the loom, in weaving, xi. 49, Darr.; slá borða, Fas. i. 193, 205.

3. to hammer, forge; slá hamri, Vkv. 18; slá sverð, Þiðr. 21; slá þvertré af silfri í hofit, Landn. 313; slá saum, Fms. ii. 218, ix. 377, Stj. 451; hann sló gull rautt, Vkv. 5; slá herspora, Fms. vii. 183; sleginn fram broddr ferstrendr, Eg. 285; slá öxar eða gref, Stj. 451: to mount, járnum sleginn, Fms. v. 339, Fas. iii. 574: to strike off, of coin.

4. to mow, cut grass; slegin tún, Nj. 112; þrælar níu slógu hey, Edda 48; ek mun láta bera út ljá í dag ok slá undir sem mest … slá töðu, Eb. 150, Fb. i. 522; slá teig þann er heitir Gullteigr, Ísl. ii. 344; slá afrétt, Grág. ii. 303; slá eng, 281, Gþl. 360: absol., þeir slóu (sic) allir í skyrtum, Ísl. ii. 349, Grág. ii. 281.

5. to slay, smite, kill, Stj. passim, but little used in classical writings, where drepa is the word; sverði sleginn, 656 C. 4; slá af, to slay. Bs. ii. 56, 89, Stj. 183; slá af hest, to kill a horse, send it to the knacker: to smite with sickness, slá með likþrá, blindleik, blindi, Stj.; harmi sleginn, Fms. iii. 11.

II. metaph. phrases; slá kaupi, to strike a bargain, Ld. 30, Fms. ii. 80; slá máli í sátt, to put it to arbitration, Fms. x. 403; slá kaupi saman, Fb. ii. 79: slá fylking, to dress up a line of battle, Fms. viii. 408; slá öllu fólki í mannhringa, x. 229; slá hring um, to surround, Nj. 275. Fas. ii. 523; slá manngarð, mannhring, to form a ring of men round, Eg. 80, 88, Fms. viii. 67, x. 229; eldi um sleginn, Sól.: slá í lás, to slam, lock, Sturl. i. 63: slá eldi í, to set fire to, Fms. vii. 83, xi. 420, Hdl. 47; slá beisli við hest, to put a bridle in a horse’s mouth. Fas. ii. 508: slá landtjöldum, to pitch a tent, Eg. 291, Fms. ii. 264; or also, to strike a tent, take it down, Fær. 147; slá landtjalds-stöngunum, to loosen them, Hkr. i. 26; slá festum, to unmoor a ship, ii. 222, Fms. viii. 288, 379; slá undan höfuð-bendunum, to slacken the stays, Al. 67; slá netjum, to put out the nets. Bs. ii. 145; slá hundum (or slá hundum lausum, Fms. ii. 174, x. 326), to slip the hounds, Hom. 120.

2. with prepp.; slá e-n við, to display; slá við segli, to spread the sail, Fas. ii. 523; þá var slegit við öllum búnaði, all was taken into use, Fms. x. 36; ek hefi þó náliga öllu við slegit, því er ek hefi í minni fest, I have put forth all that I recollected, Bs. i. 59: slá e-n upp, to spread a report (upp-sláttr), Fms, viii. 232, ix. 358: slá niðr, to throw down, Hom. 110; hann sló sér niðr, he lay down, Fms. ii. 194; hann slær sér niðr ( takes to his bed) sem hann sé sjúkr, Stj. 520; nú er niðr slegit allri vináttu, an end to all friendship, Fms. vi. 286, xi. 72: slá út, to throw out, N. G. L. i. 31; slá út eitrinu, to pour it out, Edda 40: slá saman liðinu, to join the army, Fms. x. 268: slá upp ópi, to strike up, raise a cry, viii. 414, Fb. ii. 125: slá í sundr kjöptunum, ii. 26: slá á e-t, to take to a thing; slá á glens ok glímur, he took to play and sport, Fms. ii. 182; hann sló á fagrmæli við þá, begun flattering, Nj. 167; slá í rán, to betake oneself to robbery, Stj. 400: slá á heit, to take to making a vow, Fs. 91: slá á, to take on oneself; slá á sik sótt, to feign illness, Fms. vi. 32; slá á sik úlfúð, to show anger, ill-will, Eb. 114; skaltú ekki slíku á þik slá, at þrá eptir einni konu, do not betake thyself to that, Ísl. ii. 250: slá e-u af, to put off; eg hefi slegið því af.

III. impers., it strikes or breaks out to a thing, i. e. the thing happens; loganum sló út um keröldin, flames broke out round the casks, Fms. i. 128; þá sleri ljósi fyrir hann sem elding væri, x. 394; sló á hann hlátri, he was taken in a fit of laughter, vii. 150; sló ópi á herinn, the men fell a-shouting, viii. 225; þá sleri á uþefjani ok ýldu, x. 379; sló þá í verkjum fyrir brjóstið, Sturl. ii. 127 C. Bs. i. 119; sló þá felmt ok flótta á liðit, the men were panic-stricken and took to flight, Fms. i. 45; þótt þunga eðr geispa slái á hana, vi. 199; sló mikilli hræðslu á konu þá, viii. 8; sló ifa í skap honum, 655 xii. 3, Stj. 424; því slær á ( it so happens), at hann réttir höndina í ljósit, Bs. i. 462; slær þegar í bardaga, it came to a fight, Fms. xi. 32; sló með þeim í mestu deilu, x. 99; í kappmæli, Fb. i. 327; hér slær í allmikit úefni, Nj. 246; var mjök í gadda slegit, at hann mundi fá hennar (cp. Dan. klapped og klart), 280; þá sló því á þá, at þeir fóru í á með net, Bs. i. 119.

B. Reflex. to throw oneself, betake oneself; slósk hón at fram eldinum, she rushed to the fireside, Fms iv. 339; slásk á bak e-m, to go behind another, Sturl. i. 197 C; slásk aptr, to draw back; gæta þess at eigi slægisk aptr liðit, Ó. H. 214; þeir kómu í Valadal, ok slósk (sic = slógusk) þar inn, broke into the houses, Sturl. ii. 208 C; þá slógusk í Suðreyjar víkingar, Vikings infested, invaded the islands, Fms. i. 245; slásk í för með e-m, to join another in a journey, xi. 129; ef nokkurr slæsk í mat eðr mungát, ok rækir þat meirr enn þingit, Gþl. 15; hann slósk á tal við Guðrúnu, entered into conversation with G., Nj. 129; slásk í sveit með e-m, Ó. H. 202; slásk á spurdaga við e-n, to ask questions, Sks. 302 B; slásk á svikræði, Fms. vi. 179. ☞ The slæsk in Ld. 144 is an error for slævask, see sljófa.

II. recipr. to fight; hann slóst við Enska í hafi, Ann. 1420, cp. Dan. slaaes, but it is unclass., for berjask is the right word.

III. part. sleginn; með slegnu hári, with dishevelled hair, Finnb. 250: hón var mörgu sleginn, whimsical, Gþl. 3 (= blandin): sleginn, surrounded, Akv. 14, 29; sleginn regni, beaten with rain, Vtkv. 5: sleginn, coined, N. G. L. i. 5.

Íslensk-ensk orðabók > SLÁ
2 DREPA

slay

* * *

(drep; drap, drápum; drepinn), v.

I. with acc. or absol.;

1) to stike, beat, knock;

drepa e-n vendi, to strike one with a rod;

hann tók hörpu sína ok drap strengi (struck the strings) til sláttar; drepa járn, to hammer iron;

drepa or drepa högg á dyrr, to knock at the door;

drepa botn úr keraldi, to knock the bottom out of a tub;

at eigi drepir þú mik í dúp, that you knock me not into the deep;

drepa í hel, í dauða, til heljar, to smite to death;

2) to kill, slay (skulu vér nú fara at honum ok drepa hann);

3) in a game of chess, to take a piece (þá drap jarl af honum riddara);

4) to produce by a blow or blows;

drepa eld, to strike, fire (= drepa upp eld);

drepa slóð, to make a trail (drápu kyrtlarnir döggslóðina);

5) with prep., drepa af, to kill, slaughter (cattle);

drepa niðr, to kill off (þótt hirðmenn þínir sé drepnir niðr sem svn);

drepa sik ór dróma, to get rid of (throw off) a fetter;

drepa til e-s, to strike, hit, at one;

drepa e-t undir sik, to knock or drag down (skaltu standa hiá, er fjándi sá drepr mik undir sik);

drepa upp eld = drepa eld;

drepa e-t út, to divulge a thing;

drepa yfir e-t, to hide, suppress;

drap hann brátt yfir (he soon mastered) harm sinn;

6) refl., drepast, to perish, die, esp. of cattle (fé hans drapst aldri af drephríðum);

recipr. to put one another to death (þá diepast menn fyrir ágirni sakir);

drepa menn fyrir, to kill one another’s men;

7) impers., drepr honuin aldregi ský (acc.) í augu, his eyes never get clouded;

ofrkappit (acc.) drepr fyrir þeim (their high spirits break down), þegar haminjan brestr; drap þó heldr í fyrir honum, he rather grew worse, his eyes grew weaker;

nú drepr ór hljóð (acc.) fyrst ór konunginum, the king became silent at once;

þá drap stall ór hjarta hans, his heart failed;

ofan drap flaugina, the vane was knocked down;

regn (acc.) drepr í gegnum et, the rain beats through (the thatch);

II. with dat.;

1) to put, thrust;

hendi drap á kampa, he put his hand to his beard;

drepa fœti (fótum) í eð, to strike (knock) one’s foot against, stumble over (drap fótunum í þrøskuldinn ok lá fallinn);

drepa höfði, to droop (with) the head (Egill drap höfðin niðr í feld sinn);

drepa fingri í munn sér, to put the finger into the mouth;

drepa hendi til es, við em, to give one a slap with the hand;

drepa hendi við e-u, to wave away with the hand to refuse a kind offer (drepa hendi við boðnu gulli);

2) to tuck up the sleeves or skirts of a garment (hann hafði drepit upp skautunum);

drepa hári undir belti sér, to tuck the hair under the belt (of a lady);

3) to dip, immerse;

drepa skeggi (the beard) í Breiðafjörð, to be drowned in B. drepa barni I vatn, to baptize a child;

4) drepa orði, dómi á et, to talk, judge of;

drepa huldu á et, to hide, keep secret;

drepa e-u á dreif, see dreif; fig., drepa í egg e-u, to turn a deaf ear to;

5) spoil (drepa gleði, teiti es);

drepa kosti es, to destroy one’s happiness;

impers. drap þá skjótt kosti, the cheer was soon gone;

6) drepa niðr e-u, to suppress (drepa niðr konungs rétti, illu orði);

drepa niðr sœmd es, to drag down one’s reputation, to disparage one;

drepa niðr máli, to quash a lawsuit.

* * *

pret. drap, 2nd pers. drapt, mod. drapst, pl. drápu; pret. subj. dræpi; part. drepit; pres. drep; with the suff. neg. pret. drap-a. Orkn.: [A. S. drepan; Dan. dræbe; Swed. drapa; O. H. G. trefan; mod. Germ. treffen, whence the mod. Dan. treffe, in the sense to hit; Ulf. uses slahan and stautjan, but never dripan; in Engl. the word is lost.]

A. WITH ACC., OR ABSOL. högg ( a blow) or the like being understood, to strike, beat:

I. act. of music, to strike the chords, (cp. phrases such as, slá danz, to strike up for a dance; slagr is battle and poem, Trolla-slagr and Gýgjar-slagr are names of poems); hann tók hörpu sína ok drap strengi ( struck the strings) til slags, Stj. 458 (hence drápa, a song); d. e-n vendi, to strike with a rod, Skm. 26: to knock, d. á dyrr, or d. högg á dyrr, to knock at a door, Nj. 150; síðan gengu þau heim bæði ok drápu á dyrr, 153; drápu þar á dyrr, Sturl. iii. 154: metaph., d. á e-t, to touch slightly on a matter; d. botn ór keraldi, to knock the bottom out of a jar, Fms. xi. 34; d. járn, to beat iron (a blacksmith’s term) with a sledge-hammer, Grett. 129, cp. drep-sleggja.

2. esp. with the sense of violence, to knock, strike; áfallit hafði drepit hann inn í bátinn, Bs. i. 422; at eigi drepir þú mik í djúp, that thou knockest me not into the deep, Post. 656 B. 9; herða klett drep ek þér hálsi af, Ls. 57.

β. as a law term, to smite, strike; ef maðr drepr ( smites) mann, ok varðar þat skóggang, Grág. ii. 116; eigu menn eigi at standa fyrir þeim manni er drepit hefir annan, id.; ef maðr drepr mann svá at bein brotna, 14; nú vænisk sá maðr því er drap, at…, 15; þat er drep ef bein brotna, ok verðr sá úæll till dóms er drepit hefir, 16; nú vænisk hinn því, at hann hafi drepit hann, 19.

γ. the phrases, d. e-n til heljar, Grág. ii. 161, or d. til dauðs, to smite to death; Josúa drap til dauða alla þjóð Anakim, Stj. 456; d. í hel, id., Hbl. 27; hence

3. metaph. or ellipt. to kill, put to death, cp. Lat. caedere, Engl. smite; eigi er manni skylt at d. skógarmann, þótt…, Grág. ii. 162; skulu vér nú fara at honum ok d. hann, Nj. 205; þar varð illa með þeim því at Ásgrímr drap Gaut, 39; til þess at d. Grim, Eg. 114; tóku þeir af eignum jarla konungs en drápu suma, Fms. i. 6; er drepit hafði fóstra hans …, eigi hæfir at d. svá fríðan svein …, d. skyldi hvern mann er mann údæmðan vá, 80; konung drápum fyrstan, Am. 97; drap hann ( smote with the hammer) hina öldnu jötna systur, Þkv. 32; d. mátti Freyr hann með hendi sinni, Edda 23.

β. in a game (of chess), to take a piece; þá drap jarl af honum riddara, Fms. iv. 366; taflsins er hann hafði drepit, vi. 29; Hvítserkr hélt töfl einni er hann hafði drepit, Fas. i. 285.

γ. adding prepp. af, niðr, to slaughter, kill off; þótt hirðmenn þínir sé drepnir niðr sem svín, Fms. vii. 243: d. af, to slaughter (cattle); yxni fimm, ok d. af, Ísl. ii. 330; láttu mik d. af þenna lýð, Post. 656 B. 9.

4. metaph. phrases; d. e-m skúta, to taunt, charge one with; áfelli þat er konungr drap oss skúta um, Fms. iv. 310; hjarta drepr stall, the heart knocks as it were against a block of stone from fear, Hkr. ii. 360, Orkn., Fbr. 36 (hence stall-dræpt hjarta, a ‘block-beating’ faint heart): d. upp eld, to strike fire, Fms. iv. 338: d. sik ór dróma, to throw off the fetter, Edda 19: d. e-t undir sik, to knock or drag down, skaltú standa hjá er fjandi sá drepr mik undir sik, Grett. 126, 101 A: d. slóð, to make a slot or sleuth (trail); d. kyrtlarnir slóðina, the cloaks trailed along the ground so as to leave a track, Gísl. 154: to trail or make a track of droves or deer, Lex. Poët.: d. e-t út, to divulge a thing (in a bad sense), Fms. vi. 208; d. yfir e-t, to hide, suppress, drap hann brátt yfir ( he soon mastered) harm sinn, Bs. i. 140 (hence yfir-drep, hypocrisy, i. e. cloaking).

II. reflex., drepask, to perish, die, esp. of beasts; fé hans drapsk aldrei af megrð ok drephríðum, Eb. 150; drapsk allt hans fólk, Fms. v. 250.

2. recipr. to put one another to death; þá drepask bræðr fyrir ágirni sakar, Edda 40; nú drepask menn (smite one another), eðr særask eðr vegask, Grág. ii. 92; ef menn d. um nætr, Fms. vii. 296; er sjálfir bárusk vápn á ok drápusk, viii. 53; en er bændr fundu at þeir drápusk sjálfir, 68; drepask niðr á leið fram, Ld. 238; drepask menn fyrir, to kill one another’s men, Fms. vii. 177; görðisk af því fjandskapr með þeim Steinólfi svá at þeir drápusk þar (menn?) fyrir, Gullþ. 14.

III. impers., drepr honum aldregi ský (acc.) í augu, his eyes never get clouded, of the eagle flying in the face of the sun, Hom. 47; ofrkappit (acc.) drepr fyrir þeim ( their high spirits break down) þegar hamingjan brestr, Fms. vi. 155; drap þó heldr í fyrir honum, he rather grew worse, i. e. his eyes grew weaker, Bjarn. 59; nú drepr ór hljóð (acc.) fyrst ór konunginum, the king became silent at once, Fms. xi. 115; stall drepr ór hjarta e-s, Fbr. 36 (vide above, I. 4); ofan drap flaugina (acc.), the flaug was knocked down, Bs. 1. 422; regn drepr í gögnum e-t, the rain beats through the thatch or cover, Fagrsk. 123 (in a verse).

β. in mod. usage, drepa is even used in the sense to drip (= drjupa), e. g. þak, hús drepr, the thatch, house lets water through.

B. WITH DAT.:

I. denoting gentle movement; in many cases the dat. seems to be only instrumental:

1. of the limbs; hendi drap á kampa, be put his hand to his beard, Hom. 21; d. fæti (fótum), to stumble, prop. to strike with the foot, Nj. 112, Fas. ii. 558, Bs. i. 742, Hom. 110, Grett. 120; d. fæti í e-t, to stumble against, 103; d. fæti við e-t, id., Fas. ii. 558; d. höfði, to droop, nod with the head; drap í gras höfði, (the horse) drooped with the head, let it fall, Gkv. 2. 5; d. niðr höfði, id., Nj. 32; Egill sat svá opt, at hann drap höfðinu niðr í feld sinn (from sorrow), Eg. 322, O. H. L. 45 (for shame); d. fingri í munn sér, to put the finger into the mouth, Edda 74; fingri drap í munninn sinn (of a child), the words of a ditty; d. hendi til e-s, or við e-m, to give one a slap with the hand (inst. dat.), Nj. 27; hence metaph., d. hendi við e-u, to wave away with the hand, to refuse a kind offer, Bs. i. 636; d. hendi við boðnu gulli, Al. 75: the phrase, d. hendi við sóma sínum, cp. Al. 162.

2. to tuck up the sleeves or skirts of a garment; d. skautum (upp), Fms. vii. 297; hann hafði drepit upp skautunum, Lv. 85; hann hafði drepit upp fyrir blöðunum undir beltið, Eb. 226: Sigurðr drap blöðunum undir belti sér, Orkn. 474; d. hári undir belti sér, to tuck the hair under the belt (of a lady), hárit tók ofan á bringuna ok drap hón (viz. því) undir belti sér, Nj. 24; hafði hár svá mikit, at hann drap undir belti sér, 272.

II. to dip; d. skeggi í Breiðafjörð niðr, to dip the beard in the Breidafiord, i. e. to be drowned, Ld. 316; d. hendi, or fingri í vatn, to dip the hand, finger into water (vide above); d. barni í vatn, to dip a baby into water, i. e. to baptize, K. Þ. K. 10: the phrase, d. fleski í kál, to dip bacon into kale broth, Fas. iii. 381; nú taka þeir hafrstökur tvær, ok d. þeim í sýrukerin, Gísl. 7.

β. the phrase, d. e-u, of wax, lime, butter, or the like, to daub, plaster, fill up with; þú skalt taka vax ok d. því í eyru förunauta þinna, Od. xii. 77; síðan drap eg því í eyru á öllum skipverjum, 177; vaxið er eg hafði drepið í eyru þeim, 200; d. smjöri í ílát, to fill a box with butter.

γ. metaph. phrases; d. dul á e-t, to throw a veil over, Hkr. ii. 140, in mod. usage, draga dulur á e-t: the phrase, d. í skörðin (the tongue understood), to talk indistinctly, from loss of teeth; d. orði, dómi á e-t, to talk, reason, judge of a thing, Fms. ix. 500; d. huldu á, to hide, cloak, keep secret, xi. 106: d. e-u á dreif, prop. to ‘throw adrift,’ throw aside, i. e. think little of a thing, þessu var á dreif drepit, it was hushed up, Orkn. 248; áðr hafði mjök verit á dreif drepit um mál Bjarnar ( there had been much mystery about Björn), hvárt hann var lífs eðr eigi, sagði annarr þat logit, en annarr sagði satt, i. e. no one knew anything for certain, Bjarn. 20; en eigi varð vísan á dreif drepin ( the song was not thrown aside or kept secret) ok kom til eyrna Birni, 32; drápu öllu á dreif um þessa fyrirætlan, hushed it all up, Eg. 49: d. í egg e-u, prop. to bate the edge of a thing, to turn a deaf ear to, Orkn. 188, metaphor from blunting the edge of a weapon.

δ. d. e-u niðr, to suppress a thing (unjustly); d. niðr konungs rétti, N. G. L. i. 7 5; d. niðr sæmd e-s, to pull down a person’s reputation, Boll. 346; d. niðr illu orði, to keep down a bad report, suppress it, Nj. 21; d. niðr máli, to quash a lawsuit, 33; drepit svá niðr herörinni, Fms. iv. 207.

ε. d. glaumi, gleði, teiti e-s, to spoil one’s joy, Lex. Poët.; d. kosti e-s, to destroy one’s happiness, Am. 69: impers., drap þú brátt kosti, the cheer was soon gone, Rm. 98.

Íslensk-ensk orðabók > DREPA
3 HÖGGVA

fell

* * *

(høgg; hjó, hjoggum or hjuggum; höggvinn and högginn), v.

1) to strike, smite (with a sharp weapon);

høggr sá, er hlífa skyldi, he strikes who ought to shield;

höggva sverði (or með sverði), to strike with a sword;

höggva e-n bana-högg, to give one his deathblow;

2) to cut down, destroy (þeir hjoggu drekann mjök);

3) to put to death, behead (suma lét hann hengja eða höggva);

to kill, slaughter (höggva hest, búfé, kýr, naut);

4) to fell trees (hann hefir höggvit í skógi mínum);

5) to strike, bite (of a snake, boar);

ormrinn hjó hann til bana, the snake struck him dead;

6) with preps.:

höggva e-t af, to hew or cut off (höggva af kampa ok skegg);

höggva af fé, to kill (slaughter) cattle;

höggva e-t af sér, to ward of;

höggva eptir e-m, to cut at one, = höggva til e-s (hjá eptir honum með sverði);

höggva í höfuð e-m, to give one a blow on the head;

höggva e-t niðr, to cut down (var merki hans niðr höggvit);

to kill, butcher (I. hefir áðr niðr höggvit brœðr sína tvá);

höggva e-t ór, to cut out;

fig. to make even, smooth (láta konung ok erkibisup ór höggva slíkar greinir);

höggva e-t í sundr, to hew asunder;

höggva til e-s, to strike (cut) at one, = höggva eptir e-m;

höggva upp tré, to cut down a tree;

höggva upp skip, to break a ship up;

7) refl. to be cut, hacked (hjást skjöldr Helga);

þótti honum nú taka mjök um at höggvast, things looked hard;

recipr., to exchange blows, fight (þeir hjuggust nökkura stund).

* * *

also spelt heyggva, Sæm. (Kb.); pres. höggr, mod. also heggr; pl. höggum, mod. höggvum; pret. hjó, hjótt, hjó, mod. hjó, hjóst, hjó; pl. hjoggum and hjuggum, mod. only the latter form; a Norse pret. hjoggi = hjó, D. N. ii. 331; pret. subj. hjöggi and heyggi, mod. hjyggi; part. högginn, mod. but less correct, höggvinn, which also is freq. in the Editions; but in the MSS. usually abbreviated, högḡ, höggͭ, = högginn, höggit: [not recorded in Ulf.; A. S. heawan; Engl. hew, hack; Hel. hauwan; O. H. G. houwan; Germ. hauen; Dan. hugge; Swed. hugga]:—höggva denotes to strike with an edged tool, slá and drepa with a blunt one:

1. to strike, smite with a sharp weapon; höggr sá er hlífa skyldi, he strikes who ought to shield, a saying: to deal blows with a weapon, hann görði ymist hjó eða lagði, Nj. 8; hann hjó títt ok hart, passim; höggva báðum höndum, 29; h. sverði, öxi, strike with, i. e. to brandish, a sword, axe, Fms. v. 168, Gs. 6; h. til e-s, to deal a blow to one, smite, Grág. ii. 7, Al. 78; h. e-n bana-högg, to smite with a deathblow, Eg. 220: to cut down, destroy, þeir hjuggu drekann mjök, Fms. vii. 249: to maim, ef maðr höggr hund eða björn til háðungar manni, Grág. ii. 121; h. rauf á hjálmi, Al. 78: the phrases, h. sik í lends manns rétt, Fms. ix. 399: spec. phrases, höggðú allra manna armastr, nú hjóttu Noreg ór hendi mér! Ek þóttumk nú Noreg í hönd þér höggva, Ó. H. 184.

2. to put to death, behead, Fms. vii. 250, 251, xi. 148–152: to kill, högg þú hestinn, Nj. 92: to kill cattle, slaughter, h. bú, búfé, kýr, geitr, naut, Landn. 293, Eg. 532, Fms. vi. 95, xi. 123, Fb. i. 186: höggva strandhögg, Eg. 81.

3. to fell trees; höggva skög, Grág. ii. 294; h. keyrivönd, id.: absol., hann hefir höggit í skógi mínum, Nj. 98, passim: to cut grass (rarely), ef maðr höggr hey á hlut annars manns, N. G. L. ii. 112; upp höggvit gras, cut grass, Dipl. iv. 9, Jm. 7, (else always slá of mowing.)

4. to bite, of snakes (högg-ormr); Miðgarðsormr hjó hann til bana, Edda 155; naðran hjó fyrir flagbrjóskat, 76: of a wound from a boar’s tusk, ef svín höggr mann, Gþl. 190: the phrase, h. hest sporum, to prick a horse with the spur, Mag. 9.

II. with prepp.; höggva af, to hew or cut off; h. af kampa ok skegg, to cut off the beard, K. Þ. K.; h. af lim, Sks. 555; to kill, slaughter, h. af fé, Ld. 64; höggva af sér, to parry off, Fms. v. 13:—h. niðr, to cut down, i. 38; to kill, butcher, vii. 261, Orkn. 120; hjuggu þeir niðr mungát sitt (by cutting casks to pieces), Fms. vii. 249:—h. upp, to cut down a tree, Greg. 48, Matth. iii. 10; h. upp skip, to break a ship up, Fms. iii. 228, ix. 381; h. upp hús, to break a house up, viii. 166:—h. ór, to cut out, metaph. to make even; vóru margar greinir þær er ór þurfti at h. milli biskups ok leikmanna, Bs. i. 751; láta konung ok erkibiskup ór h. ( smooth) sagðar greinir, 773.

III. reflex. to be cut, hacked; hjósk skjöldr Helga, Dropl. 24.

2. recipr. to exchange blows, fight; þeir hjuggusk nokkura stund, Háv. 56; þeir h. til í ákafa, Bret. 74.

3. metaph., höggvask í mitt mál, to begin abruptly, in the middle of a sentence; taka heldr at upphafi til, en höggvask í mitt mál, Landn. 275, v. l.; ef enn höggsk nokkurr í ok mælir svá, cuts in, objects, Skálda 168: þótti honum nú taka mjök um at höggvask, things looked hard, Grett. 142; þótti honum hart um höggvask, Bs. i. 423.

Íslensk-ensk orðabók > HÖGGVA
4 BREGÐA

(bregð; brá, brugðum; brugðinn), v. with dat.

1) to cause to move (quickly);

bregða sverði, knífi, to draw a sword, knife;

bregða fingri, hendi í e-t, to put (thrust) the finger, hand, into;

hón brá hárinu undir belti sér, she put (fastened) her hair under her belt;

bregða kaðli um e-t, to pass a rope round a thing;

bregða augum sundr, to open the eyes;

bregða e-m á eintal, to take one apart;

bregða sér sjúkum, to feign illness;

2) to deviate from, disregard (vér höfum brugðit af ráðum þínum);

3) to alter, change;

bregða lit, litum, to change colour, to turn pale;

bregða e-m í e-s líki, to turn one (by spell) into another shape (þú brátt þér í merar líki);

4) to break up, leave off, give up;

bregða tjöldum, to strike the tents;

bregða samvist, to leave off living together;

bregða ráðahag, to break off an engagement (wedding);

bregða boði, to countermand a feast;

bregða sýslu, to leave off working;

bregða svefni, blundi, to awake;

bregða tali, to break off talking;

bregða orrustu, kaupi, to break off a battle, bargain;

5) to break (bregða trúnaði, heiti, sáttmáli);

6) bregða e-m e-u, to upbraid, reproach one with a thing (Kálfr brá mér því í dag);

7) with prepp.,

bregða e-m á loft, to lift one aloft;

bregða e-u á, to give out, pretend (hann brá á því, at hann mundi ríða vestr til Miðfjarðar);

absol., bregða á e-t, to begin (suddenly) doing a thing;

bregða á leik, to begin playing or sporting;

Kimbi brá á gaman, took it playfully, laughed at it;

þeir brugðu á glímu ok á glens, they started wrestling and playing;

hestrinn brá á leik, broke into play, ran away;

hönd bregðr á venju, is ready for its old work;

þá brá Ingimundr til útanferðar, I. started to go abroad;

bregða e-u undan, to put it out of the way, to hide it;

bregða upp hendi, höndum, to hold up the hand;

bregða e-u við, to ward off with (bregða við skildi); fig. to put forth as an example, to praise, wonder at (þínum drengskap skal ek við bregða);

absol., bregða við, to start off, set about a thing without delay;

brá hann við skjótt ok fór, he started off at once and went;

8) refl., bregðast;

9) impers., e-u bregðr, it ceases, fails;

svá hart, at nyt bregði (to drive the ewes) so fast that they fail to give milk;

veðráttu brá eigi, there was no change in the weather;

of a sudden appearance, kláða brá á hvarmana, the eye-lids began to itch;

þá brá ljóma af Logafjöllum, then from L. there burst flashes of light;

ljósi bregðr fyrir, a light passes before the eye;

with preps., bregðr af vexti hans frá öðrum selum, his shape differs from that of other seals;

e-m bregðr í brún, one is amazed, startled (nú bregðr mönnum í brún mjök);

e-m bregðr til e-s, one person takes after, resembles another;

en því bregðr mér til foreldris míns, in that I am like my father;

þat er mælt, at fjórðungi bregði til fóstrs, the fostering makes the fourth part of a man;

e-m bregðr við e-t = e-m bregðr í brún;

brá þeim mjök við, er þeir sá hann inn ganga, it startled them much when they saw him come in;

en þó brá fóstru Melkorku mest við þessi tíðindi, this news most affected M.’s nurse.

* * *

pret. sing. brá, 2nd pers. brátt, later brást; pl. brugðu, sup. brugðit; pres. bregð; pret. subj. brygði: reflex, (sk, z, st), pret. brásk, bráz, or brást, pl. brugðusk, etc.: poët. with the neg. suff. brá-at, brásk-at, Orkn. 78, Fms. vi. 51.

A. ACT. WITH DAT.

I. [A. S. bregdan, brædan; Old Engl. and Scot. to brade or braid; cp. bragð throughout]:—to move swiftly:

1. of a weapon, to draw, brandish; b. sverði, to draw the sword, Gísl. 55, Nj. 28, Ld. 222, Korm. 82 sqq., Fms. i. 44, ii. 306, vi. 313, Eg. 306, 505; sverð brugðit, a drawn sword, 746; cp. the alliterative phrase in Old Engl. Ballads, ‘the bright browne (= brugðinn) sword:’ absol., bregð (imperat.), Korm. l. c.: b. knífi, to slash with a knife, Am. 59; b. flötu sverði, to turn it round in the band, Fms. vii. 157; saxi, Bs. i. 629: even of a thrust, b. spjóti, Glúm. 344.

2. of the limbs or parts of the body, to move quickly; b. hendi, fingri, K. Þ. K. 10, Fms. vi. 122; b. augum sundr, to open the eyes, iii. 57, cp. ‘he bradde open his eyen two,’ Engl. Ballads; b. fótum, Nj. 253; b. fæti, in wrestling; b. grönum, to draw up the lips, 199, Fms. v. 220.

3. of other objects; b. skipi, to turn the ship (rare), Fms. viii. 145, Eb. 324; b. e-m á eintal, einmæli, to take one apart, Fms. vi. 11, Ölk. 35; b. sér sjúkum, to feign sickness, Fagrsk. ch. 51; bregða sér in mod. usage means to make a short visit, go or come for a moment; eg brá mér snöggvast til …, etc.

4. adding prepp.; b. upp; b. upp hendi, höndum, to hold up the hand, Fms. i. 167; b. upp glófa, 206, Eb. 326: b. e-m á lopt, to lift aloft, Eg. 122, Nj. 108; b. e-u undan, to put a thing out of the way, to hide it, Fas. i. 6; undir, Sturl. ii. 221, Ld. 222, Eb. 230: b. e-u við (b. við skildi), to ward off with …, Vápn. 5; but chiefly metaph. to put forth as an example, to laud, wonder at, etc.; þínum drengskap skal ek við b., Nj. 18; þessum mun ek við b. Áslaugar órunum, Fas. i. 257; nú mun ek því við b. ( I will speak loud), at ek hefi eigi fyr náð við þik at tala, Lv. 53: b. e-u á, to give out, pretend; hann brá á því at hann mundi ríða vestr til Miðfjarðar, Sturl. iii. 197, Fms. viii. 59, x. 322. β. to deviate from, disregard; vér höfum brugðit af ráðum þínum, Fær. 50, Nj. 13, 109, Ísl. ii. 198, Grág. i. 359; b. af marki, to alter the mark, 397.

5. to turn, alter, change; b. lit, litum, to change colour, to turn pale, etc., Fms. ii. 7, Vígl. 24; b. sér við e-t, to alter one’s mien, shew signs of pain, emotion, or the like, Nj. 116; b. e-m í (or b. á sik) e-s líki, to turn one (by spell) into another shape, Bret. 13; at þú brátt þér í merar líki, Ölk. 37; hann brá á sik ýmissa dýra líki, Edda (pref.) 149.

II. to break up or off, leave off, give up; b. búi, to give up one’s household, Grág. i. 153, Eg. 116, 704; b. tjöldum, to break up, strike the tents, Fms. iv. 302; b. samvist, to part, leave off living together, ii. 295; b. ráðahag, to break off an engagement, esp. wedding, 11; b. boði, to countermand a feast, 194; b. kaupi, to break off a bargain, Nj. 51, Rd. 251; b. sýslu, to leave off working, Fms. vi. 349; b. svefni, blundi, to awake, Sdm. 2; smátt bregðr slíkt svefni mínum, Lv. 53; b. tali, to break off talking, Vápn. 22; b. orustu, to break off the battle, Bret.: esp. freq. in poetry, b. hungri, föstu, sulti, to break or quell the hunger (of the wolf); b. gleði; b. lífi, fjörvi, to put to death, etc., Lex. Poët.

2. to break faith, promise, or the like; b. máli, Grág. i. 148; trúnaði, Nj. 141; brugðið var öllu sáttmáli, Hkr. ii. 121; b. heiti, Alvm. 3: absol., ef bóandi bregðr við griðmann ( breaks a bargain), Grág. i. 153.

3. reflex., bregðask e-m (or absol.), to deceive, fail, in faith or friendship; Gunnarr kvaðsk aldri skyldu b. Njáli né sonum hans, Nj. 57; bregðsk þú oss nú eigi, do not deceive us, Fms. vi. 17; vant er þó at vita hverir mér eru trúir ef feðrnir b., ii. 11; en þeim brásk framhlaupit, i. e. they failed in the onslaught, vii. 298; þat mun eigi bregðask, that cannot fail, Fas. ii. 526, Rb. 50; fáir munu þeir, at einörð sinni haldi, er slíkir brugðusk við oss, Fms. v. 36, Grett. 26 new Ed.

III. [A. S. brædan, to braid, braider], to ‘braid,’ knot, bind, the band, string being in dat.; hann bregðr í fiskinn öðrum enda, he braided the one end in the fish, Finnb. 220; hón brá hárinu undir belli sér, she braided her hair under her belt; (hann) brá ( untied) brókabelti sínu, Fas. i. 47; er þeir höfðu brugðið kaðli um, wound a cable round it, Fms. x. 53; hefir strengrinn brugðizk líttat af fótum honum, the rope had loosened off his feet, xi. 152: but also simply and with acc., b. bragð, to braid a braid, knit a knot, Eg. (in a verse); b. ráð, to weave a plot, (cp. Gr. ράπτειν, Lat. suere), Edda (in a verse); in the proper sense flétta and ríða, q. v., are more usual.

2. in wrestling; b. e-m, the antagonist in dat., the trick in acc., b. e-m bragð (hæl-krók, sveiflu, etc.)

3. recipr., of mutual strife; bregðask brögðum, to play one another tricks; b. brigzlum, to scold one another, Grág. ii. 146; b. frumhlaupum, of mutual aggression, 13, 48; bregðask um e-t, to contest a thing, 66, cp. i. 34.

4. part., brugðinn við e-t, acquainted with a thing; munuð þit brátt brugðnir við meira, i. e. you will soon have greater matters to deal with, Fs. 84; hann er við hvárttveggja b., he is well versed in both, Gísl. 51.

IV. metaph. to upbraid, blame, with dat. of the person and thing; fár bregðr hinu betra, ef hann veit hit verra (a proverb), Nj. 227; Þórðr blígr brá honum því ( Thord threw it in his face), á Þórsnesþingi, at …, Landn. 101; Kálfr brá mér því í dag, Fms. vi. 105; b. e-m brizglum, Nj. 227.

B. NEUT. OR ABSOL. without a case, of swift, sudden motion.

I. b. á e-t, as, b. á leik, gaman, etc., to start or begin sporting, playing; Kimbi brá á gaman, K. took it playfully, i. e. laughed at it, Landn. 101; b. á gamanmál, Fms. xi. 151; þeir brugðu á glímu ok á glens, they started wrestling and playing, Ld. 220; bregðr hann (viz. the horse) á leik, the horse broke into play, ran away, Fms. xi. 280; Glúmr svaraði vel en brá þó á sitt ráð, Glum gave a gentle answer, but went on in his own way, Nj. 26, Fas. i. 250: the phrase, hönd bregðr á venju, the hand is ready for its old work, Edda (Ht.) verse 26, cp. Nj. ch. 78 (in a verse).

2. b. við, to start off, set about a thing without delay, at a moment’s notice, may in Engl. often be rendered by at once or the like; brá hann við skjótt ok fór, he started off at once and went, Fms. i. 158; þeir brugðu við skjótt, ok varð þeim mjök við felmt, i. e. they took to their heels in a great fright, Nj. 105; þeir brugðu við skjótt, ok fara þaðan, 107; bregðr hon við ok hleypr, Grett. 25 new Ed., Bjarn. 60; hrossit bregðr nú við hart, id.; en er Ólafr spurði, at Þorsteinn hafði skjótt við brugðit, ok hafði mikit fjölmenni, Ld. 228.

β. b. til e-s, þá brá Ingimundr til utanferðar, Ingimund started to go abroad, Sturl. i. 117; b. til Grænlands ferðar, Fb. i. 430.

II. reflex, to make a sudden motion with the body; Rútr brásk skjótt við undan högginu, Nj. 28, 129; b. við fast, to turn sharply, 58, 97; bregðsk (= bregðr) jarl nú við skjótt ok ferr, the earl started at once, Fms. xi. 11; hann brásk aldregi við ( he remained motionless) er þeir píndu hann, heldr en þeir lysti á stokk eðr stein, vii. 227.

2. metaph. and of a circumlocutory character; eigi þætti mér ráðið, hvárt ek munda svá skjótt á boð brugðisk hafa, ef …, I am not sure whether I should have been so hasty in bidding you, if …, Ísl. ii. 156; bregðask á beina við e-n, to shew hospitality towards, Fms. viii. 59, cp. bregða sér above.

β. b. yfir, to exceed; heyra þeir svá mikinn gný at yfir brásk, they heard an awful crash, Mag. 6; þá brásk þat þó yfir jafnan ( it surpassed) er konungr talaði, Fms. x. 322, yet these last two instances may be better read ‘barst,’ vide bera C. IV; bregðask úkunnr, reiðr … við e-t, to be startled at the novelty of a thing, v. 258; b. reiðr við, to get excited, angry at a thing, etc.

C. IMPERS.

I. the phrase, e-m bregðr við e-t, of strong emotions, fear, anger, or the like; brá þeim mjök við, er þau sá hann inn ganga, it startled them much, when they saw him come in, Nj. 68; Flosa brá svá við, at hann var í andliti stundum sem blóð, 177; en þó brá fóstru Melkorku mest við þessi tíðindi, i. e. this news most affected Melkorka’s nurse, Ld. 82; aldri hefi ek mannsblóð séð, ok veit ek eigi hve mér bregðr við, I wot not how it will touch me, Nj. 59; brá honum svá við, at hann gerði fölvan í andliti … ok þann veg brá honum opt síðan ( he was oft since then taken in such fits), þá er vígahugr var á honum, Glúm. 342; en við höggit brá Glæsi svá at …, Eb. 324; Þorkell spurði ef honum hefði brugðit nokkut við þessa sýslu.—Ekki sjám vér þér brugðit hafa við þetta, en þó sýndist mér þér áðr brugðit, Fms. xi. 148.

β. bregða í brún, to be amazed, shocked, Fms. i. 214; þá brá Guðrúnu mjök í brún um atburð þenna allan saman, Ld. 326, Nj. 14; þat hlægir mik at þeim mun í brún b., 239; nú bregðr mönnum í brún mjök ( people were very much startled), því at margir höfðu áðr enga frétt af haft, Band. 7.

II. with prepp. við, til, í, af; of appearances, kynligu, undarliga bregðr við, it has a weird look, looks uncanny, of visions, dreams, or the like; en þó bregðr nú kynligu við, undan þykir mér nú gaflaðit hvárt-tveggja undan húsinu, Ísl. ii. 352, Nj. 62, 197, Gísl. 83; nú bregðr undrum við, id., Fms. i. 292.

III. e-m bregðr til e-s, one person turns out like another, cp. the Danish ‘at slægte en paa;’ þat er mælt at fjórðungi bregði til fóstrs, the fostering makes the fourth part of the man, Nj. 64; en því bregðr mér til foreldris míns, in that I am like my father, Hkr. iii. 223; er þat líkast, at þér bregði meir í þræla ættina en Þveræinga, it is too likely, that thou wilt show thyself rather to be kith and kin to the thrall’s house than to that of Thweræingar, Fb. i. 434; b. til bernsku, to be childish, Al. 3.

β. bregðr af vexti hans frá öðrum selum, his shape differs from that of any other seals, Sks. 41 new Ed. (afbrigði).

IV. to cease; e-u bregðr, it ceases; svá hart … at nyt (dat.) bregði, ( to drive the ewes) so fast that they fail ( to give milk), Grág. ii. 231; þessu tali bregðr aldri (= þetta tal bregzk aldri), this calculation can never fail, Rb. 536; veðráttu (dat.) brá eigi, there was no change in the weather, Grett. 91; skini sólar brá, the sun grew dim, Geisü 19; fjörvi feigra brá, the life of the ‘feys’ came to an end (poët.), Fms. vi. 316 (in a verse); brá föstu, hungri, úlfs, ara, the hunger of wolf and eagle was abated, is a freq. phrase with the poets.

V. of a sudden appearance; kláða (dat.) brá á hvarmana, the eye-lids itched, Fms. v. 96: of light passing swiftly by, þá brá ljóma af Logafjöllum, Hkv. 1. 15; ljósi bregðr fyrir, a light passes before the eye; mey brá mér fyrir hvarma steina, a maid passed before my eyes, Snót 117; þar við ugg (dat.) at þrjótum brá, i. e. the rogues were taken by fear, 170.

Íslensk-ensk orðabók > BREGÐA
5 slá

knock

* * *

I)

(slæ; sló, slógum; sleginn; pret. also sleri), v.

1) to smite, strike (slá e-n högg, kinnhest);

2) slá hörpu, fiðlu, to strike the harp, fiddle;

slá slag, to strike up a tune;

slá leik, to strike up, begin, a game;

slá vef, to strike the web, to weave;

3) to hammer, forge (slá gull, silfr, sverð);

slá e-t e-u, to mount with (járnum sleginn);

4) to cut grass, mow (slá hey, töðu, tún, eng);

5) to slay, kill (síns bróður sló hann handbana);

6) fig., slá kaupi, to strike a bargain;

slá máli í sátt, to refer a matter to arbitration;

slá fylking, to draw up a line of battle;

slá hring um, to surround;

slá manngarð, mannhring, to form a ring of men round;

slá eldi í e-t, to set fire to;

slá landtjöldum, to pitch a tent, or also, to strike a tent, take it down;

slá festum, to unmoor a ship;

slá netjum, to put out the nets;

slá hundum lausum, to slip the hounds;

7) with preps.:

slá e-t af, to cut off;

slá e-n af, to kill, slaughter;

slá á e-t, to take to a thing;

slá á glens ok glúmur, to take to play and sport;

slá á heit, to take to making a vow;

slá e-u á sik, to take upon one-self;

slá á sik sótt, to feign illness;

slá á sik úlfúð, to show anger or ill-will;

ekki skaltu slíku á þik slá, do not betake thyself to that;

impers., sló á hann hlátri, he was taken with a fit of laughter;

sló ótta á marga, many were seized with fear;

því slær á, at, it so happens that;

ljóssi sleri (= sló) fyrir hann, a light flashed upon him;

slá í deilu, to begin quarrelling (eitt kveld, er þeir drukku, slógu þeir í deilu mikla);

impers., slær í e-t, it arises;

slær þegar í bardaga, it came to a fight;

slá niðr e-u, to put an end to;

nú er niðr slegit allri vináttu, now there is an end to all friendship;

slá sér niðr, to lie down, take to one’s bed;

slá e-n niðr, to kill;

slá e-u saman, to join (þeir slá þá saman öllu liðinu í eina fylking);

slá til e-s, to aim a blow at one, strike at one;

slá undan höfuð-bendunum, to slacken the stays;

slá e-u upp, to spread a report;

slá upp herópi, to raise the war-cry;

impers., loganum sló upp ór keröldunum, the flame burst out of the vessels;

slá út e-u, to pour out (þá er full er mundlaugin, gengr hón ok slær út eitrinu);

slá e-u við, to take into use (þá var slegit við öllum búnaði);

slá við segli, to spread the sail;

ek hefi þó náliga öllu við slegit, því er ek hefi í minni fest, I have put forth almost all that I recollected;

slá beizli við hest, to put a bridle on a horse;

e-u slær yfir, it comes over, arises (slær yfir þoku svá myrkri, at engi þeirra sá annan);

8) refl., slást;

II)

(sláða, sláðr), v. to bar (hliðit var slát rammliga).

III)

(pl. slár), f. bar, bolt, cross-beam (slá ein var um þvert skipit).

* * *

1.

ð, to bar; ok sláð rammliga, Fms. i. 104.

2.

f. [Engl. a weaver’s slay], a bar, bolt, cross-beam, Fms. i. 179; slá um þvert skipit, Nj. 44, 125; slárnar eða spengrnar, Stj. 45; hann renndi frá slánum, þeim er vóru á virkis-hurðunni, ok lauk upp virkinu, Bs. i. 672. slá-járn, n. an iron bar, Fms. ii. 179.

Íslensk-ensk orðabók > slá
6 SKELLA

bang

* * *

I)

(-da, -dr), v.

1) to make to slam, clash, with dat.;

skella aptr hurðu, to slam the door;

skella lófum saman, to clap the hands;

skella hrömmum yfir, to clutch;

skella e-u niðr, to throw down with a clash;

2) to strike, smite;

þær skelldu skip mitt, they shattered my ship;

skella af honum höndina, to cut off his hand;

skella fót undan, to smite off the foot;

3) skella á e-n, to scold one;

4) skella upp ok hlæja, to burst out laughing (Grímr skelldi upp ok hló).

II)

f. rattle (for scaring horses).

* * *

d, causal of skjalla (q. v.), to make to slam, clash; skelldu skip mitt er ek skorðat hafðak, knocked my ship, Hbl., Sturl. i. 177; hann skelldi þeim saman, beat them together, Landn. 84; s. sverði í skeiðin, Eg. 304; s. aptr hurðu, to slam the door, Fb. i. 258, Fms. viii. 341: to smack, s. á lærin, to smack the thigh with the palm; skella lófum, to clap with the hands, Merl.; s. hrömmum yfir, to clutch, Ld. 52; spor svá stór sem keralds botni væri niðr skellt, footprints as great as if the bottom of a cask had been thrown down, Grett. 111.

2. with prepp., skella af, to strike clean off; hann skellir af honum höndina, Al. 40; s. fót undan, Am. 48; skálmin hljóp inn í bergit svá at skellisk við heptið, Fas. i. 56: skella upp, or s. upp yfir sik (skelli-hlátr), to burst out into roaring laughter, Dropl. 31, Sturl. ii. 136, Fms. iii. 113; hón skelldi upp yfir sik ok hló, Grett. 148: skella á e-n (Dan. skælde paa een), to scold one; var þá skellt á Þorstein, at honum hefði ílla tekizk, Orkn. 264; þeir er opt á mik skella, Bs. i. 667 (in a verse): rass-skella, to flog behind, punish children.

Íslensk-ensk orðabók > SKELLA
7 KAUPA

take

* * *

(kaupi, keypta, kayptr), v.

1) to buy (keypti Njáll land í Ossabœ);

absol. to make a bargain;

kaupa kaupi, to bargain;

2) to make an agreement about (þeir keyptu þessu);

3) with preps.:

kaupa e-n á braut, to buy one of;

kaupa e-t at e-m, to buy a thing of one;

kaupa saman, to bargain;

kaupa um e-t, to barter, exchange (keypti hann um lönd við Guðrúnu);

kaupa við e-n, to make a bargain, come to terms with one;

recipr., kaupast við, to bargain with one another.

* * *

kaupir, pret. keypti, part. keypt; [Ulf. kaupatjan = κολαφίζειν and kaupon = πραγματεύεσθαι, Luke xix. 13; A. S. ceâpian; Old Engl. chop; North. E. coup; cp. Engl. cheapen, chaffer, couper, chap-man, etc. (see angr); Germ. kaufen; Dutch koopen; Swed. köpa; Dan. kjöbe; a word common to all Teut. languages. The derivation from Lat. caupona is hardly admissible, whereas Grimm’s ingenious suggestion (Dict. iii. 198) connecting it with Goth. kaupatjan, which Ulf. uses = to strike in the face, is strongly borne out by the very form of the Icel. word;—since, first, this word, although having au as its root vowel, follows the 2nd and not the 1st weak conjugation; secondly, the vowel changes in preterite and participle, which is characteristic of a verb with an inflexive or characteristic j; thirdly, the t in the preterite (so far as is known) is never spelt with ð or þ,—keypti, not keypði or keypþi (see introduction to letter D, C. III. 2),—which indicates that the t is here radical and not inflexive. The Icel. word therefore represents in its tenses both the Gothic words,—kaupan in the present tense, kaupatjan in the preterite: the bargain was symbolized by ‘striking,’ hence the phrase ‘to strike’ a bargain, Dutch koopslagen.]

B. To buy; magran mar kaupa, Hm. 83; kaupa frið, Skm. 19; opt kaupir sér í litlu lof, Hm. 51; vel-keyptr, 107; allan þann varning er þú kaupir ok selr, Sks. 20; hann keypti skip til ferðar, Mar. passim; keypti Njáll land í Ossabæ, Nj. 151, Grág. ii. 243; Vill Rútr görask mágr þinn ok kaupa dóttur þína, Nj. 3:—the bargain or price in dat., skal öln (dat.) kaupa geymslu á kú, Grág. i. 147, 466; kaupa land verði, ii. 243; k. sex álnum, i. 466; kaupa mey (konu) mundi, þá er kona mundi keypt, er mörk sex álna aura er goldin at mundi eðr handsöluð, eðr meira fé ella, 175; gulli keypta léztú Gýmis dóttur, Ls. 42.

2. absol. to make a bargain; þótt vér kaupim eigi, Nj. 49: kaupa kaupi, to bargain; eigi kemr mér þat í hug at Snorri kaupi sínu kaupi betr þótt hann gefi þér mat, Eb. 182; k. dýrt, to buy dearly, metaph., Parc., Str. 50.

II. with prepp.; kaupa saman, to bargain, Hkv. Hjörv. 3; kaupa á braut, to buy one off; þess væntir mik, at þú sér vel þessu á braut kaupandi, well worth being bought off at this price, Fms. xi. 56:—k. við e-n, to make a bargain, come to terms with one, Nj. 40, Fb. ii. 75:—k. um, to barter, exchange; keypti hann um lönd við Guðrúnu Ósvífrs-dóttur, Eb. 282; kaupa klæðum (klæði um?) við e-n, to exchange clothes with one, Fms. ii. 156; mælt var at þau mundi kaupa um lönd, Snorri ok Guðrún, Ld. 248; drottning keypti um sonu við ambátt, Fas. ii. 59:—k. e-t at e-m, to buy of one; hann keypti at Þorgeiri, Íb. 11 (cꜹpti MS.); þat er mitt eyrendi at k. at þér kvikfé, Fms. vi. 103, Ld. 96, Fb. ii. 75.

III. reflex., rétt er at maðr láti kaupask verk at, hire oneself out, Grág. i. 468: svá mikit sem mér kaupisk í, as much as I gain by it, Band. 31 new Ed.; ef ek vissa, at þat keyptisk í, at …, that it would be gained by it, Fms. v. 138; mikit kaupisk nú í, much is gained, vii. 116; slíkt sem mér kaupisk í, xi. 285.

2. recipr., þar sem menn kaupask saman at lögum, to bargain with one another, Gþl. 477; á þat urðu vit sáttir er vit keyptumk við, Fb. ii. 78; þegar er ér kaupisk við, Eb. 112; öðrumtveggja þeim er við hafa keypzk, Grág. i. 227: the phrase, komask at keyptu, to pay dearly for, smart for it, Eg. 64, Háv. 46, Karl. 401.

3. pass., ekki munu frændr Grettis ausa út fé fyrir verk hans ef honum kaupisk enginn friðr, Grett. 126 A; sem í þessi ferð muni mér þá engi frami kaupask, St. Odd. 10.

Íslensk-ensk orðabók > KAUPA
8 BERJA

bang

* * *

(ber; barða, börðum; barðr, bariðr), v.

1) to beat, strike, smite (berja e-n);

hár svá fagrt sem barit gull, as beaten gold;

berja korn af hálmi, to thresh;

berja húð af e-m, to scourge severely;

berja e-n grjóti, to stone (= grýta);

berja e-n illyrðum, ávítum, to abuse, reproach one;

berja á e-m, to attack one with blows, give one a thrashing;

berja á hurð, dyrr, at hurðu, at dyrum, to knock, rap at a door;

berja sér á brjóst, to smite one’s breast (in repentance);

berja til e-s = berja á e-m;

berja e-n til e-s, to drive one with blows to do a thing (verða barðr til bœkr);

2) with dat., berja grjóti í andlit e-m, to throw stones in one’s face;

berja saman vápnum, skjöldum, to dash weapons, shields against each other;

berja (to neglect, slight) guðs boðum;

berja e-u niðr (opp. to ljósta e-u upp), to hush up;

3) intrans., hjarta hans barði (beat, throbbed) undir síðunni;

4) impers., skýjagrjóti barði í augu þeim, hailstones dashed in their eyes;

þeim barði saman, they dashed against each other;

5) refl., berjast.

* * *

barði, pres. berr; sup. bart, barzt, O. H. L. 24, Bret. 48, 64, Fms. viii. 214, 215, xi. 16, and later barit, barizt; part. fem. barið, Am. 84; barðr, fem. börð, Sturl. iii. 154; mod. barinn; either form may now be used: [Lat. ferio. The word is not found in Ulf., and seems to be unknown in Germ. and Engl.; it is lost in mod. Dan.]

I. act. to strike, beat, smite, with acc., Fms. vii. 227, Eg. 582: as a punishment, b. húð af e-m, to scourge one, N. G. L. i. 85: to thrash to death, 341; b. grjóti, to stone, of witches, Am. 84, Ld. 152, Eb. 98, Gísl. 34: to castigate, b. til batnaðar, Hkr. ii. 178; cp. the sayings, einginn verðr óbarinn biskup, and, vera barðr til bækr, Bs. i. 410; b. steinum í andlit e-m, to throw stones in one’s face, 623. 31; b. e-u saman vápnum, sverðum, skjöldum, knefum, to dash weapons … against each other, Fms. vii. 204; b. gull, to beat gold, x. 206; sem barit gull, like beaten gold, Ísl. ii. 206; b. korn, to thresh corn, Magn. 520: metaph. to chide, scold, b. e-n illyrðum, ávítum, Nj. 64, Hom. 35:—with ‘á’, ‘at’, to knock, rap, strike, b. á hurð, á dyrr (or at dyrum), to rap, knock at a door, Th. 6; b. sér á brjóst, to smite on one’s breast, in repentance, Fms. v. 122; b. at hurðu, Sturl. iii. 153; b. til e-s, á e-m, to give one a thrashing, Dropl. 23; er þú á konum barðir, Hbl. 38; hjartað barði undir síðunni, to beat, of the heart, Str. 6 (but hjartsláttr, throbbing of the heart), in mod. use reflex., hjartað berst, hjartað barðist í brjósti heitt, Pass. 2. 12: in the phrase, b. í brestina, to cry off a bargain, the metaphor is taken from hammering the fissure of a ring or the like, in order to hide the fault, Nj. 32.

II. reflex., berjask, [cp. Fr. se battre; Germ. sich schlagen], to fight, Lat. pugnare, Boll. 360, Rd. 296, Fms. x. 86, Ísl. ii. 267, Fas. i. 255, Íb. 11: of a duel, ok þat með, at vit berimk her á þinginu, Eg. 351; b. við e-n, to fight with, Fms. xi. 86; b. á e-t, Lat. oppugnare, á borgina, i. 103, vii. 93, Stj. (freq.), seems to be a Latinism; b. til e-s, to fight for a thing; at b. til Englands, to invade England, Ísl. ii. 241, v. l.; b. orrostu, Lat. pugnam pugnare, Fms. vii. 79: of the fighting of eagles, Ísl. ii. 195.

III. impers., with dat., it dashes against; skýja grjóti barði í augu þeim, the hailstones dashed in their eyes, Jd. 31; honum barði við ráfit kirkjunnar, he dashed against the roof, Bs. i. 804; þeim barði saman, they dashed against each other, id.

Íslensk-ensk orðabók > BERJA
9 KAUP

purchase

* * *

n.

1) bargain;

illt (gott) kaup, bad (good) bargain;

slá kaupi við e-n, to strike a bargain with one;

eiga kaup við e-n, to bargain, trade with one;

verða at kaupi, to come to a bargain;

2) stipulation, agreement (þá tala þeir um kaup, ok verða á allt sáttir);

3) wages, pay (konungr gaf honum mikit kaup);

vera af kaupi, to be of one’s bargain, to have forfeited it.

* * *

n. a bargain; íllt kaup, a bad bargain, Þorst. St. 54; daprt kaup, a sad bargain, Sighvat; kröpp kaup, Grett. (in a verse); gott or góð kaup, a good bargain; af-kaup, q. v.; hón gaf fyrir heklu flekkótta, ok vildi kaup kalla, she paid a spotted frock for it, thus making it a bargain, Landn. 319; öll skulu kaup haldask með mönnum váttlaus, nema fjögr, Grág. ii. 406; kona á at ráða fyrir hálfs-eyris kaupi, a woman has a right to make a bargain amounting to half an ounce, i. 333: phrases, slá kaupi við e-n, and slá kaupi saman, to strike a bargain, Fms. ii. 80, Fb. ii. 79; slyngja kaupi, to strike a bargain, Ld. 96; kaup ok sölur, buying and selling; ganga kaupum ok sölum, to go into trade; eiga kaup við e-n, Fms. vi. 103; verða at kaupi, to come to a bargain, Ld. 96; semja kaup, Fb. i. 124; kaupa smám kaupum sem stórum, ii. 75; eiga kaup við e-n, to exchange, bargain, trade with one, Nj. 157, passim.

II. a stipulation, agreement; allan áverka þann er í kaup þeirra kom, Gþl. 329; ek mæli til kaupa við þik, vill Rútr görask mágr þinn ok kaupa dóttur þína (of marriage, see brúð-kaup), Nj. 3; þá tala þeir um kaup, ok verða á allt sáttir, 51; skulu vit korna saman á þessi nótt at því kaupi sem þá vill verða, Fms. vii. 244.

III. wages, pay; eigi kann ek kaups at meta, to take pay for a thing, O. H. L. 66; utan kaups, without pay, gratuitously, Þiðr. 312; vera af kaupi, to be off one’s bargain, to have forfeited it, Edda 26; skal hann eigi taka meira kaup en hálfa mörk, Grág. i. 147; at maðr taki tvá aura at kaupi, 466, Rétt. 2. 10; hvat kaup viltú hafa fyrir skemtan þína? O. H. L. 66; mæla sér kaup, Bs. i. 171, Stj. 176; konungr gaf honum mikit kaup, Fms. x. 320; fara með kaup sín, to let oneself for hire, Grág. i. 468; prests-kaup, a priest’s pay for singing mass, Bs. i. 759; hann galt engum manni kaup, Grett. 109.

COMPDS: kaupabálkr, kaupabréf, kaupajörð, kaupakostir, kaupaland, kaupamaðr, kaupamang, kaupamark, kaupaváttr, kaupsváttr, kaupavinna, kaupsvætti.

Íslensk-ensk orðabók > KAUP
10 NEMA

except

* * *

I)

conj.

1) except, save, but;

þoriga ek segja nema þér einum, I dare not tell any one save thee alone;

engi … nema, no … but, no (not any) other than (Grani vildi undir øngum manni ganga nema Sigurði);

2) with subj. unless;

engir þóttu lögligir dómar dœmdir, nema hann væri við, unless he had a hand in them;

3) save that;

nema ek hálsaða herjans stilli einu sinni, save that I once fell on the king’s neck;

4) veit ek eigi nema, hverr veit nema, I don’t know, (who knows) but that;

may be, perhaps (hverr veit nema ek verða víða frægr um síðir);

5) því at eins, nema, only in the case, if;

ráðit þér því at eins á þá nema þér séð allir sem øruggastir, do not attack them unless you are all most steadfast and dauntless;

6) nema heldr, but rather (eigi má þat menn kalla, nema heldr hunda);

7) nor, = né, hvárki sverð nema øxi, neither sword nor axe.

II)

(nem; nam, námum; numinn), v.

1) to take, take in use, take possession of (ef þú nemr þér jörð á Íslandi);

nema land, to take possession of land, as a settler (hann nam Eyjafjörð allan);

nema konu, to carry off, abduct a woman;

nema stað or staðar, stop, halt (hér munum vér stað or staðar nema);

nema yndi, to find rest in a place (hvárki nam hann yndi á Íslandi né í Noregi);

2) nema e-n e-u, to bereave one of a thing (nema e-n höfði, aldri, fjörvi);

3) to reach, touch (pilzit var svá sítt, at nam hæl);

hvárt nam þik eða eigi, did it touch thee or not? þótt þik nótt um nemi, though the night overtake thee;

4) to amount to, be equivalent to (honum þótti landauðn nema);

5) as an auxiliary verb, with infin.;

hann nam at vaxa ok vel dafna, he grew apace and throve well;

inn nam at ganga, he stepped in;

6) to percieve, catch, hear, of sound;

varð þá svá mikit úhljóð, at engi nam annars mál, that no one could hear the other’s voice;

eigi skulu vér þat mál svá nema, we shall not understand it so;

7) to learn (nema lög, fjölkyngi);

to learn by heart (vísur þessar námu margir);

nema e-t at (or af) e-m, to learn, get information, about a thing from one (Glúmr hafði numit þenna atburð at þeim manni, er hét Arnór);

8) with preps. and advs.:

nema e-t af, to abolish (var sú heiðni af numin sem önnur);

nema brott konu, to carry off a woman;

nema eptir e-u, to imitate;

nema e-t frá, to except (nema konur eða þeir menn, er hann næmi frá);

nema e-t upp, to pick up (nam ek upp rúnar);

nema við, to resist, make a stand (hann vill enn við nema, þótt liðsmunr væri mikill);

to stop, halt (þar námu þeir Hrafn við í nesinu);

nema við e-u, to touch (gaddhjaltit nam við borðinu);

to be a hindrance to (ef þat nemr við förinni, at þú þykkist hafa fé of lítit);

impers., nemr við e-u, there is an obstacle, or stop (en er þeir kómu at kirkjudurum, þá nam þar við);

9) refl., nemast e-t, to refuse, withhold from doing;

nemast förina, to refuse to go;

nemast orðsendingar hans, to disregard his messages;

also with infin. (hann bað hann eigi nemast með öllu at gøra sem bœndr vildu).

* * *

1.

conj. [compounded of the negative particle ne, and the adverb if or ef (q. v.) in an older dissyllabic form ifa; for the change of f into m see the introduction; cp. Ulf. nibai; A. S. nemne, nimne; O. H. G. nibu, nibi, nubi; Hel. nebu; early Swed. num; cp. Lat. ni-si, see Grimm’s Gramm. iii. 724.]

B. Except, save, but; manngi, nema einn Agnarr, Gm. 2; nema þér einum, Vkv. 24; allra nema einna, 26, Ls. 11; nema við þat lík at lifa, Hm. 96; nema sá einn Áss, Ls. 11; hvar kómu feðr várir þess, … hvar nema alls hvergi? Ísl. ii. 236; öngu nema lífinu, Nj. 7; öllu gózi nema búinu, Fms. ix. 470; engi nema þú einn, Barl. 207; engi nema Bergþórr, Fms. vii. 141; kom viðrinn á kirkju-sand, nema tvau tré kómu á Raufarnes, save that two trees came to R., Landn. 51, v. l.; Ólafr hafði mörg sár ok flest smá, nema tvau vóru nökkvi mest, Fb. i. 501; nema ek hélt, Óg. 23; þeir blandask eyvitar við aðra ísa nema sér einum heldr hann, Sks. 176 B; vætki of sýti’k nema hræðumk helvíti, Hallfred; lét Koðran skíra sik ok hjú hans öll, nema Ormr vildi eigi við trú taka, Bs. i. 5.

II. with subj. unless; aldrei, nema okkr væri báðum borit, Ls 9; nema þú hánum vísir … eða mey nemir, Hkv. 1. 19; nema ek dauðr sjá’k, 20; nema geðs viti, Hm. 19; nema hann mæli til mart, 26; nema haldendr eigi, 28; nema til kynnis komi, 32; nema reisi niðr at nið, 71; nema einir viti, 97; nema ek þik hafa, Hkv. Hjörv. 7; nema sjálfr ali, Stor. 16; nema þeir felldi hann, Edda 36; öngir þóttu lögligir dómar nema hann væri í, Nj. 1; nema maðr verði sjúkr eða sárr, Grág. i. 141; nema lands-fólkit kristnaðisk, Hkr. i. 248; nema mér banni hel, Fb. ii. 59; hann heyrði eigi nema æpt væri at honum, Fms. iv. 204, and in countless instances in old and mod. usage.

2. in phrases such as ‘veit ek eigi nema …,’ like Lat. nescio an, implying an affirmation; þú veizt eigi nema sá verði fégjarn, Sks. 28; nú veit ek eigi nema nökkurr verði virðing af at hafa þessu máli, Band. 34 new Ed.; hverr veit nema ek verða víða frægr um síðir, who can tell but that I shall be a widely known man some day? Fms. vi. (in a verse); nú veit ek eigi nema yðr þykki minna vega mín reiði en Sigurðar konungs, now know I not if, vii. 141; eigi veit ek nema þetta væri ráðligt, en eigi má ek þat vita …, viii. 95:—with indic., kveðkat ek dul nema hún hefir, there is no doubt but that she has, Ýt. 7; hver sé if nema rögn stýra, who can doubt that? Vellekla.

III. irreg. usages; ef nokkurr maðr ferr á jörðu, nema (in the case that, supposing that) sá vili á búa, sem fé á í jörðu, þá rænir sá hann, Gþl. 357: því at eins, nema, only in that case, if ( but not else); ráðit þér því at eins á þá nema pér sét allir sem öruggastir, only in the case if, i. e. do not attack them unless, Nj. 228; því at eins mun hann sættask vilja, nema hann gjaldi ekki, 254; skal hann því at eins í braut hafa þann hval, nema hann láti bera vitni, Jb. 326: þat man því at eins, nema ek nái ráða-hag við Melkorku, Ld. 70; því at eins ferjanda, nema fjörbaugr komi fram, Nj. 240; oss þykkir þú því at eins veita skylda þjónustu konungi, nema þú leggir af tignar-klæðin, Fms. ix. 432.

2. nema heldr, but rather; eigi má þat menn kalla, nema heldr hunda, not men, but rather dogs, Bær. 9; sver ek eigi at eins fyrir mik, nema heldr fyrir allra þeirra sálir, Gþl. 69; hón hafði eigi hreinlífi at eins, nema heldr ok alla gæzku, Hom. 128; nema enn, but on the contrary; at glæpask eigi lengr í félags-skap við Philistim, nema enn skulu þér …, Stj. 412, 428, 442: eigi at eins óttaðisk hann um sjálfs síns líf, nema jamvel um alla aðra sína frændr, but also, Barl. 73: fyrr nema = fyrr enn, fyrr skal dólga dynr, nema ek dauðr sják (= fyrr en ek sé dauðr), Hkv. 1. 20:—hefi ek vist sét þat gull, at öngum mun er verra, nema betra sé, which is not worse, if it is not even better, Fb. i. 348.

2.

pres. nem; pret. nam, namt, nam, pl. námu; subj. næmi; part. numinn, older nominn, N. G. L. i. 200, Hom. 100; with neg., suff. nam-a, Hkv. 2. 15; a pret. numdi in mod. usage, formed from the part. numinn, as if from a verb nymja; örvaðist geð á allan hátt er eg numdi sjónum föður-landið heldr hátt hafít upp úr sjónum, Eggert: [Ulf. niman = λαμβάνειν; A. S. neman; Germ. nehmen; freq. in Early Engl.; in mod. Engl., where it is superseded by the Scandin. taka, it survives in nimble and numb = A. S. be-numen = lcel. numinn.]

A. To take; the use of the word in this, its proper sense, is limited, for taka (q. v.) is the general word, whereas nema remains in special usages; nema upp, to pick up, Hm. 140; nema e-n ór nauðum, Fsm.; þar er gull numit upp í söndum, Rb. 350; at hann nemr hann ór kviðnum, ok kveða á hvert hann nemr hann ór sínu órnámi, eða annars manns, Grág. i. 51; reifa mál þeirra er ór dóminum eru numnir, 79; hann á kost at nema þá upp alla senn, 51:—nema af, to abolish; þessi heiðni var af numin á fára vetra fresti, Nj. 165, Íb. 4:—nema frá, to except; nema konur eða þeir menn er hann næmi frá, 5; á þeim tíðum er uú eru frá numnar, Grág. i. 325:—upp numinn, taken up into heaven; Enoch var upp numinn, Stj. 41.

2. to take by force, seize upon; þá menn er konu hafa numit ( carried off), Grág. i. 354; hann nam sér konu af Grikklandi, Rb. 404; Jupiter þá er hann nam Europam, 732. 17; Björn nam Þóru á brott, Eg. 155; ek nam konu þessa er hér er hjá mér, Nj. 131; hann segir hann hafa numit sik í burt af Grænlandi undan Sólar-fjöllum, Bárð. 32 new Ed.: nema nes-nám, Danir ok Svíar herjuðu mjök í Vestr-víking ok kómu þá opt í Eyjarnar er þeir fóru vestr eða vestan, ok námu þar nesnám, Fms. iv. 229, (see nesnám, landnám):—in a lawful sense, nema land, to take possession of a land, as a settler (landnám II); hann nam Eyjafjörð allan.

3. nema e-n e-u, to bereave one of a thing; nema e-n höfði, aldri, fjörvi, Gkv. 2. 31, 42; verða ek á fitjum þeim er mik Niðaðar námu rekkar, Vkv.; hví namtú hann sigri þá? Em. 6; sigri numnir, Fms. xi. 306 (in a verse); numinn máli, bereft of speech, Geisli 34; fjörvi numna, life-bereft, Eb. (in a verse); hann lá þar lami ok öllu megni numinn, Hom. 116; þar til er lands-menn námu þá ráðum, used force, coerced them, Bs. i. 24; ríkir menn verða þá ráðum nomnir, Hom. 100; ef hann vill eigi nema trúa því, if he will not believe it, N. G. L. i. 88.

4. to reach, touch, hit; í hvítu pilzi, þat var svá sítt at þat nam hæl, Fas. ii. 343; nema hjöltin við neðra gómi, Edda 20; allir þeir sem oddrinn nam, Skíða R. 183; hvárt nam þik eðr eigi! Nj. 97; ok nema hann þar nauðsynjar, at hann má eigi lík færa, and if he is held back by necessity, N. G. L. i. 14, K. Á. 70; þótt þik nótt um nemi, if the night overtake thee, Sdm. 26: hence the saying, láta þar nótt sem nemr, to leave it to the night as it takes one = to take no care of the morrow:—nema stað, to take up one’s position, halt, Nj. 133, 197, Fms. i. 167, vii. 68, Eg. 237.

5. spec. phrases; Kolskeggr nam þar eigi yndi, Nj. 121; ef hann vildi þar staðfestask ok nema yndi, Fms. i. 103:—nema staðar = nema stað, Nj. 54, 205, 265, Ld. 104, Stj. 486, Fms. i. 206: of a weapon, hefi ek þat sverð er hvergi nemr í höggi stað, I have so keen a sword that it never stops in its stroke, i. e. it cuts clean through anything, Fas. ii. 535; oddrinn nam í brynjunni staðar, Al. 76; svá at staðar nam (naf Cod. Reg.) höndin við sporðinn, Edda 40; nema hvíld, to take rest, Alm. 1; nema veiðar, to take the prey, to hunt, Hým. 1.

6. to amount to, be equivalent to; ef eigi nemr kúgildi, Grág. ii. 233; honum þótti landauðn nema, Íb. 4; það nemr öngu, litlu, miklu, it is of no, of small, of great importance; bríkr þær er greyping hefir numit, Gþl. 345.

7. nema við, to strike against so as to stop, come no further; nam þar við ok gékk eigi lengra, Fms. xi. 278; en gadd-hjaltið nam við borðinu, Eb. 36.

8. metaph. to stop, halt; hér munu vér við nema, Finnb. 236; þar námu þeir Hrafn við í nesinu, Ísl. ii. 266; hann býsk við, ok vill enn við nema, þótt liðs-munr væri mikill, Bjarn. 54; konungr verðr glaðr við er hann skal fyrir hafa funnit þá menn er eigi spara viðr at nema, Al. 46; en ef þat nemr við förinni, at þú þykisk hafa fé oflítið, þá …, Ld. 70; er þat úvizka at bera eigi slíkt, ok mun þat eigi við nema, Glúm. 327; at konungr mundi fátt láta við nema, at sættir tækisk, i. e. that he would do anything for the sake of peace, Eg. 210.

II. as an auxiliary verb, emphatic, like Engl. do, did, with infin.; Höðr nam skjóta (H. did shoot) … sá nam einnættr vega, Vsp. 37; þá nam at vaxa, Hkv. 1. 9; hann nam at vaxa (he ‘took to growing’) ok vel dafna, Rm. 19; inn nam at ganga, 2; lind nam at skelfa, 9, 35; nam hón sér Högna heita at rúnum, Skv. 3. 14; róa námu ríki, they did row mightily, Am. 35; nam hann vittugri valgaldr kveða, Vtkv. 4; nama Högna mær of hug mæla, Hkv. 2. 15; þat nam at mæla, Og. 9: seldom in prose, ek nam eigi trúa á þat er hann sagði, Post.; Falka hestr Þiðreks nemr þetta at sjá, Þiðr. 117.

B. Metaph. to take in a mental sense or by the senses, to perceive, like Lat. apprehendere, comprehendere, freq. in old and mod. usage:

I. to perceive, catch, hear, of sound; en svá mikill ákafi var at hvassleik veðrsins þá er konungr tók at mæla, at varla námu þeir er næstir vóru, Fms. viii. 55; sem þeir vóru langt brottu komnir, svá at þó mátti nema kail milli þeirra ok manna Saul, Stj. 486; þeir skulu svá nær sitjask, at hvárirtveggju nemi orð annarra, Grág. i. 69; engi nam mál annars, Nj. 164; mál nam í milli þeirra, Fms. v. 31; eigi skulu vér þat mál svá nema, we shall not understand it so, Hom. 156.

II. to learn; klök nam fugla, Rm.; hann hafði numit svá lög, at hann var enn þriðr mestr laga-maðr á Íslandi, Nj. 164; inir hæstu turnar hafa numit honum at hníga, Al. 90; nú var Þórir þar ok nam þar fjölkyngi, Fb. iii. 245; Óðinn var göfgastr, ok at honum námu þeir allir íþróttirnar, Hkr. i; nema nám, to take in, acquire learning, Bs. i. 92, 127; see nám:—to ‘catch,’ learn by heart, þær kváðu vísur þessar en hann nam, Nj. 275; vísur þessar námu menn þegar, Ó. H. 207; en hinn nemi, er heyrir á, Darrl.; Þórdís nam þegar vísuna, Gísl. 33:—to learn from, þvar namtu þessi hnæfilegu orð? nam ek at mönnum …, Hbl.; nema ráð, Hm.; menn nemi mál mín ! Ó. H. (in a verse):—nema e-t at e-m, to learn something, derive information from one, ek hefi hér verit at nema kunnustu at Finnum, Fms. i. 8; hann nam lögspeki at Þorsteini, Ísl. ii. 205; hann nam kunnáttu at Geirríði, Eb. 44; Glúmr hafði numit þenna atburð at þeim manni er hét Arnórr, Fms. i. 266; en Oddr nam at Þorgeiri afráðs-koll …, Ari nam ok marga fræði at Þuríði Snorra dóttur Goða … hann hafði numit af gömlum mönnum ok vitrum, … eptir því sem vér höfum numit af fróðum mönnum, … þótt hverr maðr hafi síðan numit at öðrum, … ok hafa menn síðan at þeim numit, Ó. H. (pref.); nemi þér af mér, Fms. viii. 55.

C. Reflex., prop. to take, seize for oneself:

1. to take by force; ef maðr nemsk konu, ok samþykkjask þau síðan, þá …, H. E. i. 247.

β. to stop; ok hafða ek þat sverð, sem aldri hefir í höggi stað numisk (= numit), Fas. ii. 208; friðr namsk, ceased.

γ. to refuse, withhold from doing; hann bað hann eigi nemask með öllu at göra sem bændr vildu, Hkr. i. 142; hverr bóndi er þat nemsk ( who makes default), gjaldi …, K. Á. 40; þar var kominn fjöldi liðs ór Austr-löndum til móts við hann, ok námusk förina ( refused to go) ef hann kæmi eigi, Fb. ii. 71; en ef maðr nemsk leiðangrs-görð, eðr leiðangrs-ferð, þá hafi ármaðr sótt þat fyrr en skip komi á hlunn, … at hann hafi leiðangr görvan ok eigi fyrir nomisk, N. G. L. i. 200; en þó vil ek eigi fyrir minn dauða at nemask ( disregard) hans orðsendingar, O. H. L. 29.

2. to learn; láttú nemask þat, learn, take heed that, Skv. 1, passim; eptir þetta nemask af aptrgöngur hans, Ld. 54.

II. part. numinn, as adj. numb, seized, palsied; hann var allr numinn öðrum megin, ok mátti eigi mæla hálfum munni, Ann.; þá varð ek sem ek væra numinn, Mar.; vera frá sér numinn, to be beside oneself, from joy, astonishment, or the like, cp. the references above (A. 3).

Íslensk-ensk orðabók > NEMA
11 SIGLA

voyage

* * *

I)

(-da, -t), v.

1) to sail;

sigla af landi, to stand off the land;

sigla at landi, to stand in to land;

sigla í haf, á haf, til hafs, to stand out to sea;

sigla á skip, to run into a ship;

sigla meira, to set more sails;

sigla um e-n, to sail by one;

sigla um Eyrarsund, to sail through the Sound;

sigla um, to get under weigh, set sail (þegar er þeir höfðu um siglt, þá gaf þeim byr);

with the course in acc., þat er sögn manna, at Skopti hafi fyrstr Norðmanna siglt Njörvasund, was the first Northman to sail through N.;

with the weather in acc. (þeir sigla norðr um Sognsæ byr góðan ok bjart veðr);

veðr siglanda, weather fit for sailing;

2) fig., sigla á veðr e-m, to get to windward of one, take the wind out of his sails (engi maðr mun hafa siglt á veðr jafnmörgum höfðingjum);

sigla milli skers ok báru, to sail between Scylla and Charybdis;

3) to go as with sails (sigldi íkorninn í milli limanna á öðru tré).

II)

f. mast (fyrir framan siglu).

* * *

ð or d, [segl], to sail; sigla ok róa. Eg. 86, Grág. ii. 130; s. af landi, to stand off the land, Landn. 26; s. at landi, to stand in to land; s. með landi, to sail along shore; s. rétt í vestr, í norðr, Eg. 86, Landn. 25; s. út ór ánni, Þórð. 26; s. í haf, á haf, or til hafs, to stand out to sea, Ld. 32, Nj. 4, Fms. vi. 359; en er þeir höfðu um siglt, sailed by, Fms. v. 305; freisia ef þeir sigli svá um oss fram, Orkn. 402; s. undan, to sail away, id.; s. meira, to sail faster, Ó. H. 182; s. eptir e-m, id.; sigla djarfliga. Fms. vii. 67; s. á skip, to strike against, x. 76: the distance or course in acc., sigla þeir sunnan fyrir Stað tuttugu vikur sævar, xi. 122; þá mun siglt vera tylpt fyrir sunnan Ísland, then the course will be a ‘tylpt’ south of Iceland, Landn. 25; segla menn, at Skopti hafi fyrstr Norðmanna siglt Njörva-sund, that S. is the first Northman that sailed by N., Fms. vii. 66; s. lítinn byr ok fagran, ii. 182; sigla þeir góða byri, x. 260; sigldi hann inn um Agðanes vá mikinn storm, at …, ix. 314: sigldi hann ór Suðreyjum svá mikla sigling. at …, he sailed so famous a voyage, that…, Landn. 214; þeir sigla norðr um Sognsæ byr góðan ok bjart veðr, Eg. 120; sigli þér sælir! (Gr. εὐπλοειτε), Am. 32.

2. in Icel. sigla also means to travel, like Fr. voyager; hann sigldi þrysvar, went thrice abroad; kálfr sigldi, kom út naut, kusi lifð’ og dó ‘ann, a ditty; hence sigldr, part. travelled, and ó-sigldr, untravelled.

II. metaph. phrases; sigla á veðr e-m, to get to windward of one, take the wind out of his sails; engi maðr mun meirr hafa siglt á veðr jafnmörgum höfðingjum, Band. 39 new Ed.; sigla milli skers ok báru, between the skerry and the billow, between Scylla and Charybdis, Fms. ii. 268, Fb. iii. 402; þeir höföu sigr er ú-vænna þóttu út sigla, they won the race who were thought to have the least chance at the start, Sturl. iii. 251; þótt þér þykki eigi úvænt út sigla, though the chance be small at the start, 237.

2. to go as with sails; sigldi hann millum limanna á annat tré, of a squirrel leaping from tree to tree, Ó. H. 85.

III. rccipr., þeir sigldusk nær í sundi einu, Korm. 230: part. gerund, siglanda segltækt, fit for sailing; siglanda væri þetta veðr fyrir Jaðar, ef …, Ó. H. 138; ú-siglanda veðr, weather not fit for sailing.

Íslensk-ensk orðabók > SIGLA
12 skella

bang

* * *

I)

(-da, -dr), v.

1) to make to slam, clash, with dat.;

skella aptr hurðu, to slam the door;

skella lófum saman, to clap the hands;

skella hrömmum yfir, to clutch;

skella e-u niðr, to throw down with a clash;

2) to strike, smite;

þær skelldu skip mitt, they shattered my ship;

skella af honum höndina, to cut off his hand;

skella fót undan, to smite off the foot;

3) skella á e-n, to scold one;

4) skella upp ok hlæja, to burst out laughing (Grímr skelldi upp ok hló).

II)

f. rattle (for scaring horses).

* * *

u, f. a rattle for scaring horses; skaka skellu, Grág. i. 441.

Íslensk-ensk orðabók > skella
13 STRJÚKA

stroke

* * *

(strýk; strauk, strukum; strokinn), v.

1) to stroke, rut, wipe; s. hendinni um ennit, s. um ennit, to stroke one’s forehead; s. aldri frjálst höfuð, never to be a free man;

2) to stroke gently (gekk hann jafnan ok strauk hrossunum);

3) to smooth, brush (en húskona strauk of ripti);

4) to flog (s. e-n til blóðs);

5) to dash off, run away (hann strýkr út jafnskjótt ok braut í skóg þegar); þau eru öll strokin, they are all gone.

* * *

(strykja, Ó. H. 61, Fms. viii. 217), pres. strýk; pret. strauk, straukt, strauktu, Fms. vi. (in a verse); mod. straukst; plur. struku; subj. stryki; imperat. strjúk. strjúktu; part. strokinn: [Dan. stryge; Engl. stroke]:—to stroke, rub, wipe; hann strauk blóð af sverðinu, Sæm. 135; strauktu um mækis munn, Fms. vi. (in a verse); hann strauk diskinn með dúknum, Ó. H. 154; þá stökk Sigurðr af baki, en ek strauk hest hans ok þó ek leir af honum, Fb. i. 354; tók dúkinn, strauk hann sér kurteisliga á miðjum, Hkr. 597 new Ed.; lét konungr göra sér laug ok strykja (strjúka, strykva, v. l.) klæði sín, to brush, beat his clothes, Fms. viii. 217; en húskona strauk of ripti, smoothed it, brushed it. Rm.; nú tekr hann enn ör ok strýkr blaðit ok fiðrit, Þiðr. 88; hann strauk höfuð-beinin, Gísl. 47; þreifaði um hendr þeim ok strauk um lófana, Fms. vi. 73; strauk hann hendi sinni um augu honum ok bein, Ó. H. 250: in the phrase, strjúka aldri frjálst höfuð, ‘never to stroke a free head,’ to live in worry and work, cp. the Engl. ‘no one dared to call his life his own,’ Fms. viii. 412 (v. l.), Sturl. ii. 124; aldri strykum (sic) vér frjálst höfuð meðan Ólafr er á lífi, Ó. H. 61; Skarphéðinn strauk um ennit, Nj. 190: with prepp., strjúk þoku ok mörkva frá augum þér, Barl. 116, 180.

2. to stroke gently, with dat.; gékk hann jafnan ok strauk hrossunum, Finnb. 280; strjúka ketti (or kött), to stroke a cat; kött at strjúka og kemba lömb, Jón Þorl.

II. metaph. [Dan. stryge], to stroke, flog, Clar.;, strjúka af e-m alla húð milli hæls ok hnakka, id.; strjúka e-n til blóðs, Bs. ii. 149; see strýkja, húð-strýkja.

2. to strike out, dash off; strýkr hann út jambrátt til skógs, Hom. 120; at morni vill hann s., Skíða R. 20, 33; s. brott (cp. Dan. stryge af sted), Skálda (in a verse); strauk hann yðr (dat.) þar, grautnefr, Sturl. iii. 219; strauk Rögvaldr oss (dat.) nú, Mag. 120: to absent oneself, þeir struku brott í myrkrinu, Stj. 351; enn hann strjúki veg sinn, Rb. 174; þau eru öll strokin, all gone, Fms. xi. 423; gózin strjúka, Mar.: so also of a horse or sheep running away from a new owner or pasture to its old home, hestrinn strauk frá mér (strok-hestr).

Íslensk-ensk orðabók > STRJÚKA
14 spyrna

(-da, -dr), v. to spurn;

spyrna fœti á e-n or á e-m, s. fœti til e-s, to push one with the foot, to kick (Þórr spyrndi fœti sínum á hann); s. fœti (fótum) í e-t, to put or press one’s foot (feet) against; s. við, to struggle against with the feet (it fyrsta sinn, er úlfrinn spyrndi við, brotnaði sá fjöturr); s. e-u af sér, to kick off (gat hann spyrnt af sér fjötrinum); frá spyrndr allri eign, spurned from, bereft of; recipr., spyrnast í iljar, to touch one another with the soles (of two stretched on their backs).

* * *

d, [spor, cp. sperna, sporna; A. S. speornan; Engl. spurn]:—to spurn, strike with the feet; er úlfrinn spyrnir, Edda 20; s. fæti á e-m, Glúm. 338, Edda 38; stinga huefa eðr spyrna fæti, Grág. ii. 133; s. við fætinum, Bs. i. 462; spyrna fótum í e-t, to spurn with the feet at, Fms. vii. 120; svá hafði Björn hart spyrnt til Vagns, xi. 153; hann spyrndi til sveinsins, Dropl. 31; s. í e-t, to put the feet against, to kick, Bs. i. 462: s. móti broddinum, Acts ix. 5; s. af sér fjötri, Ísl. ii. 52.

II. reflex., spyrnask í iljar, of two stretched on their backs, heels to heels, Fas. ii. 147, Þorf. Karl. 410, v. l.

2. part., frá spyrndr allri eign, spurned from, bereft, Fagrsk. 100.

Íslensk-ensk orðabók > spyrna

См. также в других словарях:

strike off — index decrease, deduct (reduce), delete, discount (reduce), rebate Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton … Law dictionary
strike off — verb remove from a list Cross the name of the dead person off the list • Syn: ↑cross off, ↑cross out, ↑strike out, ↑mark • Hypernyms: ↑take away, ↑take out … Useful english dictionary
strike off — phrasal verb Word forms strike off : present tense I/you/we/they strike off he/she/it strikes off present participle striking off past tense struck off past participle struck off 1) a) [transitive, usually passive] to remove something from a list … English dictionary
strike off — In common parlance, and in the language of the auction room, property is understood to be struck off or knocked down, when the auctioneer, by the fall of his hammer, or by any other audible or visible announcement, signifies to the bidder that he … Black's law dictionary
strike off — transitive verb Date: 1821 1. to produce in an effortless manner < strike off a poem > 2. to depict clearly and exactly … New Collegiate Dictionary
strike off — phr verb Strike off is used with these nouns as the object: ↑register … Collocations dictionary
strike-off — ˈ ̷ ̷ˌ ̷ ̷ noun ( s) Etymology: strike off : a straightedge used to remove excess freshly placed concrete, mortar, or plaster from a surface … Useful english dictionary
strike off the roll — index discharge (dismiss) Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 … Law dictionary
strike off the roll of lawyers — index disbar Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 … Law dictionary
strike off the roll — To remove the right to practise from (a doctor, solicitor, etc) after professional misconduct • • • Main Entry: ↑roll … Useful english dictionary
strike off — Synonyms and related words: abbreviate, abridge, abscind, abstract, ad lib, amputate, annihilate, ban, bar, blot out, blue pencil, bob, bowdlerize, cancel, cast off, cast out, censor, chuck, clear, clear away, clear out, clear the decks, clip,… … Moby Thesaurus

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с исландского на английский

strike-off

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с исландского на английский

strike-off

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка: