Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

spatium+cs

  • 41 duo

    dŭŏ, duae, dŭŏ [st2]1 [-] deux. [st2]2 [-] qqf. les deux.    - la déclinaison    - [gr]gr. δύο.    - au gén. on trouve parfois duūm au lieu de duorum    - duo consules, Cic. Sest. 14: les deux consuls.    - circiter duūm (= duōrum) milium intervallo, Sall. J. 106, 5: à deux mille pas environ.    - duūm (= duorum) mensum spatium consulibus datum est, Liv. 3, 25: on donna aux consuls un délai de deux mois.    - duae partes exercitus: [deux parties (sur trois) de l'armée] = les deux tiers de l'armée.    - duo talenta argenti, Plaut. As. 1, 3, 41: deux talents d'argent.    - nocuit sua culpa duobus, Ov. M. 15, 115: leur faute fut funeste à tous les deux (au pourceau et au bouc).    - navesque triremes duas, quas Brundisii faciendas curaverat, ad fauces portus prodire jussit, Caes. BC.: et il fit avancer à l'entrée du port deux trirèmes qu'il avait fait construire à Brindes.
    * * *
    dŭŏ, duae, dŭŏ [st2]1 [-] deux. [st2]2 [-] qqf. les deux.    - la déclinaison    - [gr]gr. δύο.    - au gén. on trouve parfois duūm au lieu de duorum    - duo consules, Cic. Sest. 14: les deux consuls.    - circiter duūm (= duōrum) milium intervallo, Sall. J. 106, 5: à deux mille pas environ.    - duūm (= duorum) mensum spatium consulibus datum est, Liv. 3, 25: on donna aux consuls un délai de deux mois.    - duae partes exercitus: [deux parties (sur trois) de l'armée] = les deux tiers de l'armée.    - duo talenta argenti, Plaut. As. 1, 3, 41: deux talents d'argent.    - nocuit sua culpa duobus, Ov. M. 15, 115: leur faute fut funeste à tous les deux (au pourceau et au bouc).    - navesque triremes duas, quas Brundisii faciendas curaverat, ad fauces portus prodire jussit, Caes. BC.: et il fit avancer à l'entrée du port deux trirèmes qu'il avait fait construire à Brindes.
    * * *
        Duo, duae, duo, plur. nu. Deux. Aliquando accusatiuus masculinorum similis est nominatiuo: proferturque in o more Graeco. Virg. Si duo praeterea tales Idaea tulisset Terra viros.

    Dictionarium latinogallicum > duo

  • 42 excursus

    [st1]1 [-] excursus, a, um: part. passé de excurro. - excursum spatium, Ter.: espace parcouru. [st1]2 [-] excursŭs, ūs, m.: - [abcl][b]a - course, excursion. - [abcl]b - incursion, irruption. - [abcl]c - digression. - [abcl]d - avance, saillie. - [abcl]e - étendue, prolongement.[/b]
    * * *
    [st1]1 [-] excursus, a, um: part. passé de excurro. - excursum spatium, Ter.: espace parcouru. [st1]2 [-] excursŭs, ūs, m.: - [abcl][b]a - course, excursion. - [abcl]b - incursion, irruption. - [abcl]c - digression. - [abcl]d - avance, saillie. - [abcl]e - étendue, prolongement.[/b]
    * * *
        Excursus, Participium ab Excurror. Terent. Prope iam excurso spatio. Qui est couru.
    \
        Excursus, huius excursus. Plin. iunior. Yssue hors de propos, Digression.
    \
        Excursus nauigiorum. Hirtius. Courses.

    Dictionarium latinogallicum > excursus

  • 43 impetus

    impetŭs, ūs, m. [in + peto] [st1]1 [-] mouvement qui pousse en avant, élan, impétuosité, mouvement violent, fougue, rapidité, violence.    - animalia quaedam impetum habent, Sen.: certains animaux peuvent se porter librement en avant.    - cursum habent quaedam (signa) et impetum, Quint.: certaines statues présentent l'attitude de personnes qui courent, qui se portent en avant.    - impetum capere: prendre son élan.    - impetum facere in aliquem, in aliquid: se jeter sur qqn, sur qqch.    - magno impetu tetendit ad Domitium, Caes. BC. 3: il marcha en toute hâte contre Domitius.    - magno impetu oppidum oppugnare: attaquer vivement une ville.    - impetus C. Gracchi, Tac.: la fougue de C. Gracchus.    - uno impetu potare, Plin.: vider (la coupe) d'un seul trait. [st1]2 [-] choc, charge, attaque violente, assaut, élan.    - impetum excipere (facere, sustinere, ferre): soutenir une attaque (un assaut).    - impetum alicujus reprimere (frangere, retardare): réprimer l'élan de qqn.    - primo impetu, Caes.: au premier choc.    - continenti impetu, Caes.: d'un élan soutenu.    - fit impetus, Cic.: on se précipite. [st1]3 [-] accès, crise, paroxysme (d'une maladie).    - impetus febris, Cels.: paroxysme de la fièvre.    - impetus podagrae, Plin.: attaque de goutte.    - impetus pituitae in facie, Plin.: éruption de pustules au visage. [st1]4 [-] mouvement rapide, violence (des flots, du vent, de la flamme), cours rapide, pression (d'un poids), vivacité.    - magno impetu erumpentes fluvii, Sen.: fleuves roulant avec une grande impétuosité. [st1]5 [-] violence (d'une passion), élan, enthousiasme, vif désir, envie, fougue, emportement; instincts (au plur.).    - Bessus occidendi protinus regis impetum ceperat, Curt.: Bessus avait conçu l'affreux dessein de tuer sur-le-champ le roi.    - impetus est mihi + inf. Ov.: j'ai le vif désir de, je brûle de, il me tarde de.    - cum indomitos impetus volgi cohibere non possit, Cic. Rep. 1: puisqu'on ne peut contenir les emportements sans frein de la foule.    - da spatium tenuemque moram, male cuncta ministrat impetus, Stat.: diffère un moment, la précipitation est un guide funeste.    - animalia, quae habent suos impetus, Cic. Off. 2: les animaux qui ont leurs propres instincts. [st1]6 [-] inspiration, enthousiasme.    - divinus impetus, Cic.: élan divin, inspiration divine, enthousiasme sacré.    - sacer impetus: élan divin, enthousiasme sacré.
    * * *
    impetŭs, ūs, m. [in + peto] [st1]1 [-] mouvement qui pousse en avant, élan, impétuosité, mouvement violent, fougue, rapidité, violence.    - animalia quaedam impetum habent, Sen.: certains animaux peuvent se porter librement en avant.    - cursum habent quaedam (signa) et impetum, Quint.: certaines statues présentent l'attitude de personnes qui courent, qui se portent en avant.    - impetum capere: prendre son élan.    - impetum facere in aliquem, in aliquid: se jeter sur qqn, sur qqch.    - magno impetu tetendit ad Domitium, Caes. BC. 3: il marcha en toute hâte contre Domitius.    - magno impetu oppidum oppugnare: attaquer vivement une ville.    - impetus C. Gracchi, Tac.: la fougue de C. Gracchus.    - uno impetu potare, Plin.: vider (la coupe) d'un seul trait. [st1]2 [-] choc, charge, attaque violente, assaut, élan.    - impetum excipere (facere, sustinere, ferre): soutenir une attaque (un assaut).    - impetum alicujus reprimere (frangere, retardare): réprimer l'élan de qqn.    - primo impetu, Caes.: au premier choc.    - continenti impetu, Caes.: d'un élan soutenu.    - fit impetus, Cic.: on se précipite. [st1]3 [-] accès, crise, paroxysme (d'une maladie).    - impetus febris, Cels.: paroxysme de la fièvre.    - impetus podagrae, Plin.: attaque de goutte.    - impetus pituitae in facie, Plin.: éruption de pustules au visage. [st1]4 [-] mouvement rapide, violence (des flots, du vent, de la flamme), cours rapide, pression (d'un poids), vivacité.    - magno impetu erumpentes fluvii, Sen.: fleuves roulant avec une grande impétuosité. [st1]5 [-] violence (d'une passion), élan, enthousiasme, vif désir, envie, fougue, emportement; instincts (au plur.).    - Bessus occidendi protinus regis impetum ceperat, Curt.: Bessus avait conçu l'affreux dessein de tuer sur-le-champ le roi.    - impetus est mihi + inf. Ov.: j'ai le vif désir de, je brûle de, il me tarde de.    - cum indomitos impetus volgi cohibere non possit, Cic. Rep. 1: puisqu'on ne peut contenir les emportements sans frein de la foule.    - da spatium tenuemque moram, male cuncta ministrat impetus, Stat.: diffère un moment, la précipitation est un guide funeste.    - animalia, quae habent suos impetus, Cic. Off. 2: les animaux qui ont leurs propres instincts. [st1]6 [-] inspiration, enthousiasme.    - divinus impetus, Cic.: élan divin, inspiration divine, enthousiasme sacré.    - sacer impetus: élan divin, enthousiasme sacré.
    * * *
        Impetus, huius impetus, pen. corr. Plaut. Grand randon, Impetuosité, Vehemence, Effort, Envahie.
    \
        Primo impetu. Plin. iunior. Au premier assault, De la premiere envahie, De la premiere poincte.
    \
        Impetus animi. Plin. Cic. Vehemence de coeur.
    \
        Impetus pituitae. Celsus. Impetueuse fluxion de, etc.
    \
        Sceleratus impetus delendi imperii. Cic. Meschant vouloir et entreprinse de, etc.
    \
        Impetum capere in aliquem. Plin. Se jecter sur aucun de grande roideur.
    \
        Cepisse impetum Flauius ferebatur, in scena Neronem aggrediendi. Tacit. On disoit que Flavius fut une fois deliberé d'assaillir Nero, etc.
    \
        Contundere impetus alicuius. Horat. Rompre.
    \
        Impetum dare. Liu. Assaillir impetueusement, Donner dedens les ennemis, Courir de grand force et grand randon dedens les ennemis.
    \
        Impetum dare. Quintil. Esmouvoir, Inciter, Donner roideur et vigueur.
    \
        Impetum excipere. Caesar. Recevoir, Soustenir le choc.
    \
        Feros impetus exuere. Seneca. Laisser.
    \
        Impetum facere. Cic. Venir contre quelque chose de grande roideur, De toute sa force par maltalent.
    \
        Impetum facere in agros inimicorum. Liu. Faire ravage, Faire courses.
    \
        Impetum facere in bona et fortunas alicuius. Cic. Faire effort, Se fourrer és biens d'aucun.
    \
        Incurrere caeco impetu in aliquem. Cicero. Luy courir sus à l'estourdi, sans regarder comment, ne qu'il en adviendra.
    \
        Percellere impetu aliquem, et irruere in eum. Cic. Choquer contre aucun de grand randon et de grande force.
    \
        Fuit impetus illi in medios rogos ire. Ouid. Il s'efforcea, Il se mist en son effort de se jecter, etc. Il se delibera de, etc.
    \
        Sumere impetum. Quintil. Comme celuy qui recule pour mieulx saillir, Reprendre force et roideur.
    \
        Rex impetu animorum vtendum ratus, secunda vigilia castra mouit. Liu. Ce pendant qu'ils estoyent deliberez. B.
    \
        Impetus in oratione. Cic. Vehemence.
    \
        Impetu vno. Plin. Tribus congiis epotis vno impetu. Tout d'un coup, Tout d'un traict, D'une haleine.

    Dictionarium latinogallicum > impetus

  • 44 intermitto

    intermitto, ĕre, mīsi, missum - tr. - [st2]1 [-] suspendre, interrompre (une action). [st2]2 [-] laisser passer (un intervalle de temps). [st2]3 [-] laisser libre, laisser inoccupé. [st2]4 [-] omettre. - intr. [st2]5 [-] cesser, discontinuer, laisser un intervalle, laisser de l'espace, faire une pause.    - noctem intermittere: laisser s’écouler une nuit d’intervalle.    - opus intermittere: interrompre un travail.    - morem intermittere, Liv.: abandonner un usage.    - neque diem neque noctem intermittit: il ne perd ni un jour ni une nuit.    - spatium quâ flumen intermittit, Caes.: espace laissé libre par le fleuve.    - febris intermittit, Cels.: la fièvre est intermittente.    - intermitto + inf.: je cesse de.    - obsides dare intermiserant, Caes.: ils avaient cessé de donner des otages.    - non intermittit caelum nitescere, Cic.: le ciel ne cesse pas de briller.    - intermittunt ad vicenos pedes, Plin.: ils laissent des espaces de vingt pieds.    - aves intermittentes bibunt, Plin. 10, 46, 63, § 129: les oiseaux boivent à plusieurs reprises.    - numquam unum intermittit diem quin veniat, Ter. Ad. 3, 1, 6: jamais il ne laisse passer un jour sans venir.    - voir intermissus.
    * * *
    intermitto, ĕre, mīsi, missum - tr. - [st2]1 [-] suspendre, interrompre (une action). [st2]2 [-] laisser passer (un intervalle de temps). [st2]3 [-] laisser libre, laisser inoccupé. [st2]4 [-] omettre. - intr. [st2]5 [-] cesser, discontinuer, laisser un intervalle, laisser de l'espace, faire une pause.    - noctem intermittere: laisser s’écouler une nuit d’intervalle.    - opus intermittere: interrompre un travail.    - morem intermittere, Liv.: abandonner un usage.    - neque diem neque noctem intermittit: il ne perd ni un jour ni une nuit.    - spatium quâ flumen intermittit, Caes.: espace laissé libre par le fleuve.    - febris intermittit, Cels.: la fièvre est intermittente.    - intermitto + inf.: je cesse de.    - obsides dare intermiserant, Caes.: ils avaient cessé de donner des otages.    - non intermittit caelum nitescere, Cic.: le ciel ne cesse pas de briller.    - intermittunt ad vicenos pedes, Plin.: ils laissent des espaces de vingt pieds.    - aves intermittentes bibunt, Plin. 10, 46, 63, § 129: les oiseaux boivent à plusieurs reprises.    - numquam unum intermittit diem quin veniat, Ter. Ad. 3, 1, 6: jamais il ne laisse passer un jour sans venir.    - voir intermissus.
    * * *
        Intermitto, intermittis, intermisi, pe. prod. intermissum, intermittere. Cic. Discontinuer, Entrelaisser, Cesser par fois, Desister, Intermettre.
    \
        Intermisit dare. Caesar. Il laissa de donner, Il ne continua point de donner.
    \
        Non intermittere. Caes. Ne cesser point, Continuer.
    \
        Vbi habitamus, non intermittit caelum nitescere. Cic. Il y faict tousjours beau temps.
    \
        Non intermittere admirationem. Cic. Ne cesser de s'esmerveiller.
    \
        Bella diu intermissa. Horat. Intermis, Discontinuez.
    \
        Consuetudinem intermittere. Cic. Laisser à se hanter, Discontinuer, ou entrelaisser la hantise.
    \
        Nunquam vnum intermittit diem, quin semper veniat. Terent. Il ne fault point un jour qu'il ne vienne.
    \
        Neque diem, neque noctem intermittit. Caesar. Il ne cesse ne jour ne nuict.
    \
        Iter non intermittere. Caes. Ne cesser de cheminer, Cheminer tousjours, Continuer son chemin.
    \
        Nec tui mentionem intermitti sinit. Cic. Il ne cesse de faire mention de toy.
    \
        Officium intermittere. Cic. Laisser à faire son debvoir.
    \
        Opus intermittere. Caes. Entremettre, ou intermettre la besongne, La laisser pour un temps, Discontinuer.
    \
        Studia intermissa longo interuallo. Cic. Delaissez et discontinuez long temps, Entrelaissez.

    Dictionarium latinogallicum > intermitto

  • 45 multiplex

    multĭplex, plĭcis [multus + plico] [st2]1 [-] qui a beaucoup de plis, plissé. [st2]2 [-] qui a beaucoup de replis, de détours, sinueux. [st2]3 [-] qui est composé de plusieurs parties, multiplié, nombreux, compliqué. [st2]4 [-] vaste, étendu, considérable. [st2]5 [-] qui est composé d'éléments divers, multiple, divers, variable, inconstant.    - multiplex domus, Ov. M. 8: la demeure aux multiples détours (= le labyrinthe).    - auri multiplicis thorax, Sil.: cuirasse recouverte de plusieurs feuilles d'or.    - multiplex spatium loci, Lucr. 2, 163: vaste espace.    - vir multiplex in virtutibus, Vell. 2, 105, 2: homme riche en qualités.    - multiplex avis, Sil. 5, 543: qui compte une longue suite d'aïeux.    - multiplex ingenium, Cic. Lael. 18, 65: caractère changeant.    - multiplex animus, Cic.: esprit versatile.    - multiplex natura, Cic.: caractère souple, caractère qui s'accommode à tout.
    * * *
    multĭplex, plĭcis [multus + plico] [st2]1 [-] qui a beaucoup de plis, plissé. [st2]2 [-] qui a beaucoup de replis, de détours, sinueux. [st2]3 [-] qui est composé de plusieurs parties, multiplié, nombreux, compliqué. [st2]4 [-] vaste, étendu, considérable. [st2]5 [-] qui est composé d'éléments divers, multiple, divers, variable, inconstant.    - multiplex domus, Ov. M. 8: la demeure aux multiples détours (= le labyrinthe).    - auri multiplicis thorax, Sil.: cuirasse recouverte de plusieurs feuilles d'or.    - multiplex spatium loci, Lucr. 2, 163: vaste espace.    - vir multiplex in virtutibus, Vell. 2, 105, 2: homme riche en qualités.    - multiplex avis, Sil. 5, 543: qui compte une longue suite d'aïeux.    - multiplex ingenium, Cic. Lael. 18, 65: caractère changeant.    - multiplex animus, Cic.: esprit versatile.    - multiplex natura, Cic.: caractère souple, caractère qui s'accommode à tout.
    * * *
        Multiplex, pen. corr. multiplicis, pen. corr. om. gen. Sueton. Qui ha plusieurs plis, De plusieurs et diverses sortes.
    \
        Multiplex animus: cui Vnus idemque animus opponitur. Cic. Changeant, Variable, Muable.

    Dictionarium latinogallicum > multiplex

  • 46 par

    [st1]1 [-] pār, păris, adj.: - [abcl][b]a - égal à, pareil, apparié, semblable, de même force, de même talent. - [abcl]b - juste, convenable. - [abcl]c - rival, champion. - [abcl]d - pair.[/b]    - par alicui (alicujus): égal à qqn.    - parem cum ceteris fortunae condicionem subire: subir un sort égal à celui des autres hommes.    - pares inter se: égaux entre eux.    - pares inter se linae, Plin.: lignes de même longueur.    - scalae pares moenium altitudine, Sall.: échelles aussi hautes que les murs.    - pares aetate: qui sont de même âge.    - Actoridae pares, Ov.: les fils jumeaux d'Actor.    - pares juvenci, Virg.: paire de taureaux.    - par virtute (par ad virtutem): égal en mérite, égal en valeur.    - verbum Latinum par Graeco, Cic.: mot latin équivalent d'un mot grec.    - par proelium: combat indécis.    - pari certamine, Caes. B. C. 1, 51: dans un combat de même nature (cavaliers contre cavaliers).    - prodigio par, Juv. 4, 97: extrêmement rare.    - par ac (atque): le même que, égal à.    - par sapientia ac forma, Sall.: sagesse égale à la beauté.    - par spatium atque, Caes.: la même distance que.    - par ac (atque) si: le même que si.    - par est + inf.: il est juste de, il est naturel de, il est convenable de.    - par est primum ipsum esse virum bonum, Cic.: il faut commencer soi-même par être homme de bien.    - ex quo intelligi par est, Cic.: ce qui doit faire comprendre.    - ut constantibus hominibus par erat: comme il convenait à des hommes de caractères.    - sic par est agere cum civibus, Cic.: voilà comme il convient d'agir avec ses concitoyens.    - ut par est: comme il est juste, comme de raison.    - non par videtur ut, Plaut.: il ne semble pas convenable que.    - par pari referre (respondere): rendre la pareille.    - omnibus bellis par esse non poterat: il ne pouvait tenir tête à tant d'ennemis.    - paria facere, Sen.: établir une balance, équilibrer les comptes.    - paria facere cum vita: régler ses comptes avec la vie.    - par, paris, adj. pris comme nom masc. ou fém.: compagnon, compagne, mâle, femelle, conjoint; l'antagoniste.    - pares cum paribus congregantur, Cic. Sen. 3, 7: qui se ressemble s'assemble.    - cum pare quaeque suo, Ov.: chaque femelle avec son mâle.    - cantare pares, Virg. B. 7.5: également habiles à chanter.    - loqui pro pari, Cic.: parler à qqn d'égal à égal.    - ex pari cum, Sen.: sur le même pied que, de pair avec.    - scrupulus cui par esse non possum, Plin-jn.: inquiétude que je ne puis supporter.    - sapiens cum diis ex pari vivit: le sage vit de pair avec les dieux.    - ludere par impar, Hor.: jouer à pair ou non. [st1]2 [-] pār, păris, n.: le couple, la paire.    - gladiatorum par: un couple de gladiateurs.    - par oculorum: les deux yeux.    - par columbarum: une paire de colombes.    - geminum in scelere par, Cic.: couple associé pour le crime.    - scyphorum paria, Cic.: des coupes appariées.    - paria ordinaria, Sen.: couples de gladiateurs ordinaires.    - ecce par Deo dignum, Sen.: voilà deux champions dignes de la Divinité.
    * * *
    [st1]1 [-] pār, păris, adj.: - [abcl][b]a - égal à, pareil, apparié, semblable, de même force, de même talent. - [abcl]b - juste, convenable. - [abcl]c - rival, champion. - [abcl]d - pair.[/b]    - par alicui (alicujus): égal à qqn.    - parem cum ceteris fortunae condicionem subire: subir un sort égal à celui des autres hommes.    - pares inter se: égaux entre eux.    - pares inter se linae, Plin.: lignes de même longueur.    - scalae pares moenium altitudine, Sall.: échelles aussi hautes que les murs.    - pares aetate: qui sont de même âge.    - Actoridae pares, Ov.: les fils jumeaux d'Actor.    - pares juvenci, Virg.: paire de taureaux.    - par virtute (par ad virtutem): égal en mérite, égal en valeur.    - verbum Latinum par Graeco, Cic.: mot latin équivalent d'un mot grec.    - par proelium: combat indécis.    - pari certamine, Caes. B. C. 1, 51: dans un combat de même nature (cavaliers contre cavaliers).    - prodigio par, Juv. 4, 97: extrêmement rare.    - par ac (atque): le même que, égal à.    - par sapientia ac forma, Sall.: sagesse égale à la beauté.    - par spatium atque, Caes.: la même distance que.    - par ac (atque) si: le même que si.    - par est + inf.: il est juste de, il est naturel de, il est convenable de.    - par est primum ipsum esse virum bonum, Cic.: il faut commencer soi-même par être homme de bien.    - ex quo intelligi par est, Cic.: ce qui doit faire comprendre.    - ut constantibus hominibus par erat: comme il convenait à des hommes de caractères.    - sic par est agere cum civibus, Cic.: voilà comme il convient d'agir avec ses concitoyens.    - ut par est: comme il est juste, comme de raison.    - non par videtur ut, Plaut.: il ne semble pas convenable que.    - par pari referre (respondere): rendre la pareille.    - omnibus bellis par esse non poterat: il ne pouvait tenir tête à tant d'ennemis.    - paria facere, Sen.: établir une balance, équilibrer les comptes.    - paria facere cum vita: régler ses comptes avec la vie.    - par, paris, adj. pris comme nom masc. ou fém.: compagnon, compagne, mâle, femelle, conjoint; l'antagoniste.    - pares cum paribus congregantur, Cic. Sen. 3, 7: qui se ressemble s'assemble.    - cum pare quaeque suo, Ov.: chaque femelle avec son mâle.    - cantare pares, Virg. B. 7.5: également habiles à chanter.    - loqui pro pari, Cic.: parler à qqn d'égal à égal.    - ex pari cum, Sen.: sur le même pied que, de pair avec.    - scrupulus cui par esse non possum, Plin-jn.: inquiétude que je ne puis supporter.    - sapiens cum diis ex pari vivit: le sage vit de pair avec les dieux.    - ludere par impar, Hor.: jouer à pair ou non. [st1]2 [-] pār, păris, n.: le couple, la paire.    - gladiatorum par: un couple de gladiateurs.    - par oculorum: les deux yeux.    - par columbarum: une paire de colombes.    - geminum in scelere par, Cic.: couple associé pour le crime.    - scyphorum paria, Cic.: des coupes appariées.    - paria ordinaria, Sen.: couples de gladiateurs ordinaires.    - ecce par Deo dignum, Sen.: voilà deux champions dignes de la Divinité.
    * * *
        Par, paris, Substantiuum, n. g. ablatiuo pari. Cic. Une paire ou Une couple.
    \
        Par, paris, Adiectiuum, ablatiuo pare vel pari. Pareil, Per.
    \
        Par. Plaut. Convenant et raisonnable.
    \
        Itaque mihi dubitanti quid me facere par sit, etc. Cic. Que c'est qu'il convient que je face.
    \
        Quibus tu, vt par erat, restitisti. Matius Ciceroni. Comme il estoit bien raisonnable.
    \
        Par est. Plaut. Il est semblable et pareil, ou egual.
    \
        Quid tibi est? N. pol mihi par idem quod est tibi. Plaut. Tout un, Tout de mesme qu'à toy.
    \
        Par sapientia ad formam. Plaut. Aussi sage que beau.
    \
        AEtate pares ministri. Virgil. D'un mesme aage, Aussi aagez l'un que l'autre.
    \
        Pares in amore. Cic. S'entr'aimants autant l'un que l'autre.
    \
        Paribus animis. Liu. D'une mesme affection.
    \
        Par ingenium nactus. Terent. Il a trouvé un homme de sa sorte.
    \
        Dignum solumque par pretium tanti laboris. Plin. iunior. Loyer et recompense telle qu'il appartient à si grand labeur.
    \
        Nubere pari. Ouidius. A son pareil, A homme de sa sorte, A son sortable.
    \
        Parem esse. Cic. Satisfaire et suffire à quelque labeur, Avoir assez de force et de vertu pour le faire.
    \
        Pares esse nostro exercitui non potuerunt. Caes. Ils n'ont peu estre aussi forts.
    \
        Male merenti par erit. Plaut. Il rendra la pareille.
    \
        Videto in tanto otio, vt par mihi sis. Cic. Que tu m'escrives autant de lettres, que je t'en escriray.
    \
        Paria facere. Seneca. Recompenser, Satisfaire, Rendre le plaisir qu'on a receu d'aucun, Rendre la pareille.
    \
        Par facere alii rei. Cicero, Infima summis paria fecit, turbauit, miscuit. Il a faict tout un.
    \
        Parem gratiam referre. Terent. Rendre le pareil plaisir.
    \
        Par referre. Terent. Rendre la pareille.
    \
        Par pari. Plaut. Pour la pareille, Chou pour chou.
    \
        Par pari datum. Plaut. Un pour autre.
    \
        Par pari referre. Terent. Rendre la pareille, Faire ainsi qu'on nous fait. Non desunt qui contendant legendum Par pro pari referre.
    \
        Par pari respondere. Plaut. Dire tout tant qu'un autre dit, Dire les mesmes parolles.
    \
        Par impar. Suet. Une sorte de jeu qu'on dit Per ou non.
    \
        Ludere par impar. Horat. Jouer à per ou non.

    Dictionarium latinogallicum > par

  • 47 reprimo

    rĕprĭmo, ĕre, pressi, pressum [re + premo] - tr. - [st1]1 [-] faire reculer, empêcher d'avancer, retenir, refouler.    - influentes in Italiam Gallorum copias repressit, Cic. Prov. 32: il refoula les troupes gauloises dont le flot se déversait en Italie.    - cf. Cic. Div. 2, 69; Caes. BG. 7, 8, 1.    - quem Murena repressum magnā ex parte, non oppressum reliquit, Cic. Mur. 15, 32: (Mithridate) que Muréna repoussa sur presque tous les points, mais laissa encore debout. [st1]2 [-] au fig. réprimer, repousser, arrêter, retenir, contenir, arrêter, empêcher.    - animi incitationem, Caes. BC. 3, 92, 5: réprimer l'ardeur de qqn.    - fugam reprimere, Caes. BG. 3, 14, 1: arrêter la fuite.    - reprimere conatus alicujus, Cic. Verr. 2, 64: réprimer les efforts de qqn.    - homines odium suum a corpore ejus repressserunt, Cic. Sest. 117: le public contenant sa haine ne se laissa pas aller à des violences sur sa personne.    - se reprimere, Ter. Haut. 199, ou (absol.) reprimere, Cic. Leg. 2, 44: se contenir, s'arrêter de parler.    - fletu reprimor, ne scribam Cic. Att. 11, 15, 3, à cause des larmes je me retiens d'écrire (= je pleurerais, si j'écrivais).    - vix reprimor, quin... Plaut. Mil. 1368: j'ai peine à me retenir de.    - itinera reprimere, Cic. Att. 10, 9, 1: diminuer les étapes, ralentir sa marche.    - sua sponte cursum represserunt et ad medium fere spatium constiterunt, Caes. BC. 3, 93: ils ralentirent d'eux-mêmes leur marche et s'arrêtèrent à peu près au milieu de leur trajet.    - dextram reprimere, Virg. En. 12, 939: retenir son bras.    - ego vix reprimo labra quin te deosculer, Plaut. Cas.: j'ai peine à empêcher mes lèvres de te donner des baisers.
    * * *
    rĕprĭmo, ĕre, pressi, pressum [re + premo] - tr. - [st1]1 [-] faire reculer, empêcher d'avancer, retenir, refouler.    - influentes in Italiam Gallorum copias repressit, Cic. Prov. 32: il refoula les troupes gauloises dont le flot se déversait en Italie.    - cf. Cic. Div. 2, 69; Caes. BG. 7, 8, 1.    - quem Murena repressum magnā ex parte, non oppressum reliquit, Cic. Mur. 15, 32: (Mithridate) que Muréna repoussa sur presque tous les points, mais laissa encore debout. [st1]2 [-] au fig. réprimer, repousser, arrêter, retenir, contenir, arrêter, empêcher.    - animi incitationem, Caes. BC. 3, 92, 5: réprimer l'ardeur de qqn.    - fugam reprimere, Caes. BG. 3, 14, 1: arrêter la fuite.    - reprimere conatus alicujus, Cic. Verr. 2, 64: réprimer les efforts de qqn.    - homines odium suum a corpore ejus repressserunt, Cic. Sest. 117: le public contenant sa haine ne se laissa pas aller à des violences sur sa personne.    - se reprimere, Ter. Haut. 199, ou (absol.) reprimere, Cic. Leg. 2, 44: se contenir, s'arrêter de parler.    - fletu reprimor, ne scribam Cic. Att. 11, 15, 3, à cause des larmes je me retiens d'écrire (= je pleurerais, si j'écrivais).    - vix reprimor, quin... Plaut. Mil. 1368: j'ai peine à me retenir de.    - itinera reprimere, Cic. Att. 10, 9, 1: diminuer les étapes, ralentir sa marche.    - sua sponte cursum represserunt et ad medium fere spatium constiterunt, Caes. BC. 3, 93: ils ralentirent d'eux-mêmes leur marche et s'arrêtèrent à peu près au milieu de leur trajet.    - dextram reprimere, Virg. En. 12, 939: retenir son bras.    - ego vix reprimo labra quin te deosculer, Plaut. Cas.: j'ai peine à empêcher mes lèvres de te donner des baisers.
    * * *
        Reprimo, reprimis, penul. corr. repressi, repressum, reprimere. Plaut. Retenir à force et garder que quelque chose ne se face, Reprimer, Refraindre.
    \
        Reprime iracundiam. Terent. Appaise toy, ou ton ire.
    \
        Reprimam iam me, nec insequar longius. Cicero. Je me retiendray.
    \
        Conatus hominum reprimere. Cic. Resister à leurs entreprinses, Leur donner une reprimende.
    \
        Cursum reprimere. Caesar. Arrester son cours.
    \
        Dextram reprimere. Virgil. Retenir sa main.
    \
        Famam, siue sermones reprimere. Cicero. Appaiser un bruit commun.
    \
        Fletu reprimi, nequid scribamus. Cic. Estre engardé d'escrire.
    \
        Impetum populi reprimere. Cic. Assopir, Faire cesser, Appaiser la fureur du peuple.
    \
        Itinera reprimere. Cic. Abbreger, Accourcir son chemin.
    \
        Obiurgationem susceptam reprimere. Cic. Cesser de tanser.
    \
        Repressit pedem retro. Virg. Il a retiré son pied, Il s'est reculé.

    Dictionarium latinogallicum > reprimo

  • 48 vicis

    vicis, f. - (gén. de vix ou de vicis; au sing. acc. vicem, abl. vice ; au plur.: vices, vicibus): [st2]1 [-] tour, succession, alternative, retour (des choses). [st2]2 [-] changement, mutation; retour du sort, vicissitudes du sort, sort, destin. [st2]3 [-] échange, réciprocité. [st2]4 [-] tour, roulement, lieu, place (en se mettant à la place de). [st2]5 [-] charge, office, fonction, rôle.    - vicem alicujus: comme qqn, à la manière de qqn.    - Sardanapalli vicem mori, Cic. Att, 10, 8: mourrir comme Sardanapale.    - vice pecudum occidi, Lact. 5, 10, 6: être tué comme des bêtes.    - in vicem alicujus: au lieu de qqn, à la place de qqn.    - in vicem (invicem): - [abcl]a - à tour de rôle. - [abcl]b - l'un l'autre, mutuellement.    - defatigatis in vicem integri succedunt, Caes. B. G. 7, 85: des troupes fraîches remplacent les soldats qui sont fatigués.    - per vices: tour à tour.    - reddere (referre) vicem: rendre la pareille.    - fungi vice alicujus: remplacer qqn.    - suam cujusque vicem: chacun à son tour.    - vice salis: en guise de sel, à la place du sel.    - responde fratris vice: réponds à la place de ton frère.    - versā vice: inversement, vice versa.    - hi anno post in vicem sub armis sunt: l'année suivante, ils sont à leur tour sous les armes.    - spatium diei noctis excipiunt vices, Phaedr. 2, 8, 9: [le tour de la nuit succède à la durée du jour] = la nuit succède au jour.    - ipse in locum vicemque consulis provolat, Liv. 3, 18, 9: lui-même s'élance pour remplacer le consul.    - tuam vicem doleo: je te plains, je plains ton sort (je souffre à ta place, je souffre pour toi).    - tuam vicem saepe doleo, quod nullam partem per aetatem sanae et savae rei publicae gustare potuisti, Cic. Fam. 12, 23: souvent je déplore ton sort car durant ta vie tu n'as pas pu goûter un peu de vie politique saine et sans danger.
    * * *
    vicis, f. - (gén. de vix ou de vicis; au sing. acc. vicem, abl. vice ; au plur.: vices, vicibus): [st2]1 [-] tour, succession, alternative, retour (des choses). [st2]2 [-] changement, mutation; retour du sort, vicissitudes du sort, sort, destin. [st2]3 [-] échange, réciprocité. [st2]4 [-] tour, roulement, lieu, place (en se mettant à la place de). [st2]5 [-] charge, office, fonction, rôle.    - vicem alicujus: comme qqn, à la manière de qqn.    - Sardanapalli vicem mori, Cic. Att, 10, 8: mourrir comme Sardanapale.    - vice pecudum occidi, Lact. 5, 10, 6: être tué comme des bêtes.    - in vicem alicujus: au lieu de qqn, à la place de qqn.    - in vicem (invicem): - [abcl]a - à tour de rôle. - [abcl]b - l'un l'autre, mutuellement.    - defatigatis in vicem integri succedunt, Caes. B. G. 7, 85: des troupes fraîches remplacent les soldats qui sont fatigués.    - per vices: tour à tour.    - reddere (referre) vicem: rendre la pareille.    - fungi vice alicujus: remplacer qqn.    - suam cujusque vicem: chacun à son tour.    - vice salis: en guise de sel, à la place du sel.    - responde fratris vice: réponds à la place de ton frère.    - versā vice: inversement, vice versa.    - hi anno post in vicem sub armis sunt: l'année suivante, ils sont à leur tour sous les armes.    - spatium diei noctis excipiunt vices, Phaedr. 2, 8, 9: [le tour de la nuit succède à la durée du jour] = la nuit succède au jour.    - ipse in locum vicemque consulis provolat, Liv. 3, 18, 9: lui-même s'élance pour remplacer le consul.    - tuam vicem doleo: je te plains, je plains ton sort (je souffre à ta place, je souffre pour toi).    - tuam vicem saepe doleo, quod nullam partem per aetatem sanae et savae rei publicae gustare potuisti, Cic. Fam. 12, 23: souvent je déplore ton sort car durant ta vie tu n'as pas pu goûter un peu de vie politique saine et sans danger.
    * * *
        Vicibus reticere. Plin. Par tournees, Chascun sa fois, L'un apres l'autre, Alternativement, Chascun sa route.
    \
        Belli vices. Stat. Les fortunes de guerre.
    \
        Colloquii vices. Ouid. Pourparlement.
    \
        Nihil est in opere naturae quod non aliquas vices feriarum velit. Plin. Qui ne se vueille reposer par fois.
    \
        Annus et inversas duxerit ante vices. Propert. L'an renversera et changera son ordre et ses saisons qui ordinairement s'entresuyvent tout à tour, premier que je desiste de t'aimer.
    \
        Benigna vice. Horat. Par bonne et utile mutation et changement.
    \
        Grata vice. Horat. Par aggreable vicissitude et changement.
    \
        Stata vice Oceanus exaestuans inuehi coepit. Curtius. Par sa reciprocation et vicissitude ordinaire.
    \
        Sua vice. Curtius. A son tour, A sa route, A sa fois.
    \
        Suam cuiusque vicem. Liuius. Chascun sa fois, ou son tour, Par tournees, Chascun sa route.
    \
        Alternare vices. Ouid. Changer alternativement.
    \
        Disponere varias vices operum. Tibul. Les diversitez et varietez.
    \
        Exercere vices. Virgil. Faire à nostre tour ce qui nous est enjoinct.
    \
        Fertque refertque vices incerta fors. Lucan. Fortune tourne et change tantost prosperité en adversité, tantost adversité en prosperité.
    \
        Implere destinatas vices. Curtius. Accomplir ce qui nous est ordonné et enjoinct.
    \
        Mutat terra vices. Horat. La terre n'est pas tousjours d'une sorte.
    \
        Seruare vices. Virgil. Faire le guet à son tour.
    \
        Sortiri vices. Virgil. Ordonner à un chascun d'une multitude ce qu'il doibt faire.
    \
        Variare vices. Virgil. S'exercer à faire tantost une chose, tantost une autre, S'en aller dormir tandis que les autres font le guet, et puis revenir faire le guet tandis que les autres vont dormir, et ainsi continuer par tournee, Faire quelque chose tour à tour.
    \
        - sic fata deum rex Sortitur, voluitque vices. Virgil. Dieu ordonne et dispose ainsi la mutation de toutes choses.
    \
        Alternis vicibus. Seneca. Par alternatives reciprocations de mer qui se font maintenant en avant, maintenant en arriere.
    \
        Vicibus. Plin. Chascun sa fois.
    \
        Vice versa. Vlpianus. Au contraire.
    \
        Hac sermonum vice. Virgil. Durant ce colloque et devis.
    \
        Vicibus annorum. Colum. Par annees interposees, Par alternations et changements, Par intermissions d'annees.
    \
        Sacra regiae vicis. Liu. Sacrifices appartenants à l'office du Roy.
    \
        Vtar vice cotis. Horat. Je feray l'office d'une queux, Je feray comme la queux qui scait bien faire tailler un cousteau, mais elle mesme ne scauroit tailler.
    \
        Vituli marini pinnis quibus in mari vtuntur, humi quoque vice pedum serpunt. Plin. Au lieu de pieds.
    \
        Bos in AEgypto etiam numinis vice colitur. Plin. Pour et au lieu de Dieu, ou Comme Dieu.
    \
        In vicem viuiradicis conseri. Colum. Au lieu.
    \
        Fungi aliena vice. Liu. Faire l'office d'autruy.
    \
        Fungi vicibus alicuius. Propert. Faire ce qu'un autre debvroit faire.
    \
        Saepe etiam quod falso creditum est, veri vicem obtinuit. Curtius. A esté tenu pour veritable.
    \
        Praestare vicem alterius. Ouidius. Servir de ce de quoy un autre debvroit servir et fournir.
    \
        Reddere vicem lunae. Plin. Servir de lune, Esclairer ou luire comme la lune.
    \
        Eum remittat huc nostrum amborum vicem. Plaut. En la place de nous deux.
    \
        Vos respondetote istarum vicem. Plaut. Pour elles.
    \
        Vice alicuius solicitus. Curt. Pour le danger où il le voit estre.
    \
        Meam vicem solicitus videbatur. Liu. Pour moy.
    \
        Vicem solis supplet. Plin. iunior. Il sert de soleil.
    \
        Nostram vicem vltus est ipse per sese. Cic. En lieu de nous, Il s'est puni soymesme en lieu d'estre puni de nous, Il nous a de soy vengez luymesme, et prins la vengeance au lieu de nous.
    \
        Vices vitare. Virgil. Combat auquel on s'entredonne des coups.
    \
        Sardanapali vice, in suo lectulo mori. Cic. En la maniere, ou ainsi que feit Sardanapalus.
    \
        Carinae vice inuersae. Plin. En la facon d'une carine.
    \
        Vice mundi circunagi. Sueton. Tourner comme le monde ou le ciel.
    \
        Menedemi vicem miseret me. Terent. J'ay pitié de l'infortune et adversité de Menedemus.
    \
        Stupentes Tribunos et suam iam vicem magis anxios, quam eius cui auxilium ab se petebatur, liberauit. Liu. Pour euls, ou pour le danger où ils se veoyent.
    \
        Vicem suam conqueritur. Sueton. Il dit qu'il est bien malheureux. B.
    \
        Ipsius vicem minime dolemus. Cic. Je ne suis point marri de son infortune et dommage, ou de son mal, ou de son inconvenient, Je ne m'en donne point de melancholie.
    \
        Vicem nostram dolere. Cic. Estre marri de nostre fortune.
    \
        Ne vicem nostram irascaris. Liu. Ne sois point marri de nostre fortune.
    \
        Moestus suam vicem. Curtius. Triste à cause de son inconvenient et infortune.
    \
        Vices. Horatius. Punition qu'un malfaicteur recoit pour son mal faict.
    \
        Reddam vicem, si reposces. Plin. iunior. La pareille.
    \
        Multarum miseras exigit vna vices. Propert. Une femme te donne la peine que tu as donné à moult d'autres.
    \
        Plus simplici vice. Horatius. Plus qu'autant, Deux fois autant, Au double.

    Dictionarium latinogallicum > vicis

  • 49 conficio

    cōn-ficio, fēci, fectum, ere (con u. facio), zusammenmachen, d.i. I) = fertig machen, zustande bringen, 1) durch körperliche od. geistige Tätigkeit, a) anfertigen, verfertigen, anlegen, herstellen, vollenden, ausführen, ausfertigen, durchführen, vollziehen, α) übh.: pallium, Plaut.: chartam (Papier), Hadrian. imp. b. Vopisc.: anulum, pallium, soccos suā manu, Cic. – c. dialogos, Cic.: litteras, Cic.: orationes, Nep.: partem orationis perpolire et c., Cic.: c. novissimum imperfectum (commentarium), fertig machen, Hirt. b. G.: librum Graece od. Graeco sermone, Nep.: tabulas litteris Graecis, Caes.: tabulas (das Hausbuch), anlegen, führen, Cic.: u. so diligenter tabulas (Ggstz. neglegenter adversaria scribere), Cic.: rationes, die R. anfertigen, aufstellen, Cic.: senatus consultum, Lampr. – c. aegre delectum, Liv.: ludos, Cic.: rem divinam, Nep.: ad penates hostis sui nuptiale sacrum, Liv.: sacra, Cic.: sacra Orphica Dionyso, Cic.: sacra per mulieres ac virgines confici, Cic.: c. iusta funera, Caes.: legitima quaedam, Nep. – caedem, vollführen, verüben, Nep.: u. so tantum facinus per alqm, Cic. – bellum, Cic.: proelium, Sall. – eo autem omni sermone confecto, Cic.: reliquo sermone confecto, Caes. – quoniam (res) vi manuque confecta est, Cic.: quibus od. his rebus confectis, Sall., Caes. u.a.: omnibus enim rebus magnā curā, multā operā et labore confec-
    ————
    tis, Cic.: ad eas res conficiendas biennium sibi satis esse ducere, Caes.: id, quod ipsi diebus XX aegerrime confecerant, ut flumen transirent, Caes. – β) als t. t. der Geschäftsspr. = ein Geschäft, einen Auftrag, ein Amt, einen Vertrag usw. abtun, abmachen, abschließen, ins reine bringen, zustande bringen, vollziehen, ista confice, Cic.: c. negotium, Caes.: negotium ex sententia, Cic.: totum negotium per alqm, Cic.: mandata, Cic.: legationem et mandata, Cic.: legationis officium, Caes.: munus susceptum, munus annuum, Cic.: iurisdictionem, Cic.: rem sine pugna et sine vulnere, Caes.: de Acutiliano negotio quod mihi mandaras ut primum a tuo digressu Romam veni confeceram, Cic. – c. nuptias, Ter.: pacem in suas leges, Ter.: pactiones, Cic.: pretium, den Pr. bestimmen, Cic. – u. absol. (ohne Ang. was?), c. cum alqo, mit jmd. abschließen, das Geschäft abmachen, cum coheredibus, sich auseinandersetzen, Cic. ep. 7, 2, 1: so auch c. cum alqo de columnis, Cic. ad Att. 12, 19, 1. – b) einen Gang, Lauf, einen Weg, eine Strecke usw. vollenden, zurücklegen, α) im Raume, ambulationem in Academia, Cic. – cursum (u. im Bilde cursum vitae), Cic.: cursus annuos (v. der Sonne), Cic.: hinc Scyrum inde Delum, utroque citius quam vellemus, cursum confecimus, Cic.: XXX fere diebus cursum suum (v. Gestirn Saturn), Cic. – c. iter ex sententia, Cic.: iter anno vertente, Nep.: celeriter VIII mi-
    ————
    lium iter, Caes.: a Massilia Gesoriacum usque pedestri itinere confecto, Suet.: c. breviora itinera equo, Curt.: tertiam partem itineris, Nep.: longam aliquam viam, Cic.: celeritate incredibili longissimas vias, Suet. – vario sermone sex illa a Dipylo stadia, Cic.: immensum spatiis aequor, Verg.: incredibili celeritate magnum spatium paucis diebus, Caes.: dimidium spatium (verst. itineris), Nep.: disparibus temporibus eadem spatia (v. den Sternen), Cic.: eundem XII signorum orbem annis XII (v. Gestirn Jupiter), Cic. – β) in der Zeit, annos LX confecisse, Cic.: prope centum confecisse annos, Cic.: extremum vitae diem morte, Cic. de fin. 3, 76: reliquam noctis partem ibi, vollends zubringen, Caes. – u. im Passiv, confici = zu Ende gehen, vorüber (vorbei) od. um sein, v. Zeitläufen, sic annuum tempus confici, Cic.: biennio iam confecto, Cic.: iam prope hieme confectā, Caes.: nondum hieme confectā, Caes.: confectā brumā, Col.: primā confectā vigiliā, Caes.: ante primam confectam vigiliam, Caes.: confectis aestivis, Cic.: illic solstitium, hic bruma conficitur, Sen.: vergiliarum signo confecto, nach dem Untergange des Siebengestirns, Auct. b. Afr.: u. so sidus confectum, das untergegangene, Plin.
    2) durch Veranstaltungen aller Art zusammenbringen, zuwege bringen, a) aufbringen, auftreiben, verschaffen, pauxillulum nummorum, Ter.: pe-
    ————
    cuniam, innumerabilem pecuniam, Cic.: quantam pecuniam non solum numeratam, verum etiam huiuscemodi in rebus positam conficeret, Cic.: unde eam pecuniam confici posse, nisi tributo populo indicto? Liv.: permagnam ex illa re pecuniam confici posse, Cic.: ex his urbibus quinque et viginti talenta se confecturum, Liv.: frumentum, Liv. – hortos, alci hortos (durch Kauf), Cic.: alci bibliothecam, Cic. – alci virginem, Ter.: obsides, Hirt. b. G.: serpentium magnam multitudinem, Nep. – als milit. t. t., Bewaffnete durch Aushebung, Aufgebot usw. zusammen-, aufbringen, auf die Beine bringen, reliquas legiones, quas ex novo delectu confecerat, Caes.: c. regum et tetrarcharum copiis immanem exercitum, Vell.: intentissimā conquisitione ad triginta milia peditum, Liv.: hos posse conficere armata milia centum, Caes.: c. exercitus maximos, Cic.: circiter CCC equites, Caes. – als publiz. t. t., jmd. (= jmds. Stimme) jmdm. od. sich verschaffen, tribum suam necessariis suis, Cic.: centurias, Cic. – b) bewirken, α) Zustände usw. aller Art bewirken, auswirken, erzeugen, alci reditum, Cic.: alci aliquid mali, Ter.: motus animorum, Cic.: alci sollicitudines, Ter.: bene loquendi famam (v. Eigenschaften), Cic. – absol., sunt aliae (causae), quae ipsae conficiunt (unmittelbar wirken); aliae quae vim aliquam ad conficiendum afferunt, Cic. part. or. 93. – β) m. dopp. Acc. = so u. so stimmen, audi-
    ————
    torem benevolum, attentum, docilem, Cic. de inv. 1, 20: animum auditoris mitem et misericordem, ibid. 1, 106. – γ) als philos. t. t., durch Schlußfolgerung usw. bewirken = dartun, gew. m. Ang. woraus? durch ex u. Abl., conclusio est, quae brevi argumentatione ex iis, quae ante dicta sunt aut facta, conficit quod necessario consequatur, Cornif. rhet.: ex eo, quod sibi dederat quicum disputabat, conficere malebat, Cic. – im Passiv, conficitur alqd, es wird etw. dargetan, erschlossen, es ergibt sich etw., es folgt etw., ita aut ex contrario conficiatur sententia, hoc modo, Cic.: ex quo conficitur, ut etc., Cic.: cum autem, his concessis, complexio ex his non conficitur, nicht folgerecht gebildet wird, Cic.: irrefutabiliter confectum est, m. folg. Acc. u. Infin., Iulian. b. Augustin. op. imperf. c. Iul. 2, 57 in.
    II) gleichs. zusammenarbeiten, I) durch Zubereitung, zubereiten, verarbeiten, Ceres (invenit) molere et conficere (sc. frumentum) das Mahlen und Backen, Plin. 7, 191: sinapis confecta, Edict. Diocl. 1, 35: pellis confecta, gegerbtes Leder (Ggstz. infecta), ibid. 8. no. 18. 20. 22: pili ad funem confecti, zu Stricken gedreht, ibid. 11, 3: hibiscum in mellis crassitudinem confectum, Cael. Aur. chron. 5, 1, 12.
    2) durch Zerstückelung u. durch Verbrauch übh.: a) durch Zerstückelung übh.: ligna ad fornacem, spalten, Cato: molere et c. frumenta, Plin.: molarum
    ————
    et conficiendi frumenti labor, Col. – b) durch Kauen oder Verdauen, verarbeiten, α) durch Kauen, v. den Zähnen, zerkauen, zermalmen, escas, Cic.: cibum, Liv. – v. kauenden Tieren, boves in conficiendo cibo lenti, Col. – u. übh. verarbeiten = verzehren, prandium, Plaut.: plures iam pavones confeci, quam tu pullos columbinos (scherzh.), Cic.: fortius iusta cibariorum (v. Tieren), Col.: ibes maximam vim serpentium conficiunt, Cic. – β) durch Verdauen, zersetzen, verdauen, von den Verdauungswerkzeugen, alvus cibos non conficit, Plin.: cibus confectus coctusque, Cic.: confectus et consumptus cibus, Cic.: spiritu omnia cocta et confecta in reliquum corpus dividuntur, Cic. – v. dem verdauenden Geschöpfe, omnia dentibus frangentes protinusque devorata conficientes ventre, Plin. – im Bilde, lectio non cruda, sed multā iteratione mollita et velut confecta, Quint. – c) durch Verbrauch usw. klein machen, α) v. Pers., vertun = verbrauchen, donec utriusque (vini et myrtei) terni cyathi conficiantur, Cels. – bes. Vermögen, argentum alcis, Ter.: patrimonium suum, Cic.: ornamenta equestris ordinis, Cic.: suam rem non minus strenue quam publicam, Cic. – β) von lebl. Subjj., denen verzehrende Kraft beigelegt wird, vertilgen, verzehren, conficiunt ignes silvas, Lucr.: confici igni, frigore, Lucr. – v. Abstr., nihil est enim opere et manu factum, quod non aliquando conficiat et consumat vetustas,
    ————
    Cic.: quae vetustas est, quae rem divinam conficere possit, Cic.
    2) durch Erlegung od. Überwindung niedermachen, a) durch Erlegung einzelne leb. Wesen niederhauen, niederstoßen, umbringen, jmdm. den Garaus machen, Tiere erlegen, alterum Curiatium, Liv.: saucium, Liv.: leones, Sen.: feras, Suet.: eam bestiam, Val. Max.: confice, mache mir vollends den Garaus, Hor.: haec sica nuper ad regiam me paene confecit, Cic. – m. Ang. womit? wodurch? durch Abl., duodecim propugnatores totidem sagittarum ictibus, Suet.: alqm triginta vulneribus, Suet.: alqm incendio, Nep. – im Bilde, c. alqm omnibus notis ignominiisque, Liv.: superiore ex loco confici et concidi ab alqo (mit Anspielung auf das Erlegen der wilden Tiere), Cic. – b) durch Überwindung ein Heer, ein Volk, eine Provinz gleichs. niederwerfen = aufreiben, zu Paaren treiben, gänzlich unterwerfen, unterjochen, duos hostium exercitus haud minus pernicioso quam pertinaci certamine (v. Glück), Liv.: Athenienses, Nep.: provinciam, Cic.: Britanniam, Cic.
    3) durch allmähliches Schwächen gleichs. fertig machen, erschöpfen, aufreiben, a) körperlich od. gemütlich, bei Ang. wodurch? m. Abl., cum meus me maeror cotidianus lacerat et conficit, Cic.: vitae cupiditas, quae me conficit angoribus, Cic.: nos in foro, in amicorum negotiis res ipsa ante confecit, quam etc.,
    ————
    Cic.: maerore se conficiens, Cic. – Dft im Passiv, confici alqā re, aufgerieben werden, sich aufreiben, fast vergehen vor usw., macie (v. Körper), Plin.: fame, frigore, Cic.: siti, Sall.: lacrimis, Cic.: angoribus, curis, Cic.: desiderio alcis rei incendi et c., Cic.: frustra maerore c., sich verg. abgrämen, Cic.: c. dolore, Cic. – u. prägn. conficior m. folg. Akk. u. Jnfin. = ich vergehe fast vor Schmerz, venisse tempus, cum etc., Cic. ad Att. 10, 18, 3. – u. Partiz. Perf. confectus, erschöpft, ganz geschwächt, teils mit Ang. wodurch? durch Abl., mulier aegra et corpore et animo c. (durch = an K. u. G.), Cic. – c. cum corporis morbo tum animi dolore, Cic.: macie et squalore, Cic.: fame, frigore, inopiā omnium rerum, Cic.: siti inopiāque, Auct. b. Afr.: opere, vigiliis, vulneribus, Liv.: multis gravibusque vulneribus, Caes. – cruciatu maximorum dolorum, Cic.: aetate, Caes.: senectute, Cic. – u. im Bilde, civitas senio confecta, altersschwacher, Cic. – c. maerore, Cic.: curis, Iustin.: luctu confectum tabescere, Cic. – v. Tieren, macie confectus lupus, ganz abgemagerter (Ggstz. perpastus canis), Phaedr. – teils absol., confectus et saucius gladiator, Cic.: c. filius, Cic.: fessi confectique, Liv. – b) politisch erschöpfen, in seiner Eristenz gefährden, aufreiben, zugrunde richten, praevalentis populi vires se ipsae conficiunt, Liv.: quae (accusandi rabies) omni civili bello gravius togatam civitatem
    ————
    confecit, setzte schwerer zu als usw., Sen.: quid affert, ut tanta civitas, si cadet, a viro tamen confecta videatur? Cic. – Passiv auch confio, w. s.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > conficio

  • 50 consulto

    1. cōnsultō, Adv. (eig. Abl. v. consultum), nach Beratung = mit Absicht, absichtlich (Ggstz. casu, temere, fortuito), seu c. seu temere vulgata opinio, Liv.: c. lenius agere, Sall.: c. cedere (weichen), Caes.: c. fecisse alqd (Ggstz. inscitiā plane loquendi), Cic.: c. hoc factum est, mihi ut fierent insidiae, Plaut.: c. et cogitata fit iniuria (Ggstz. perturbatione aliquā animi), Cic.: non c., sed casu in eorum mentionem incidere, Cic.: bellum c. trahere (in die Länge ziehen), Sall.: c. vitare alqd, Tac.
    ————————
    2. cōnsulto, āvī, ātum, āre (Frequ. v. consulo), immer u. immer-, reiflich begutachten, d.i. I) mit reiflicher Überlegung zu Rate gehen, -Rat pflegen, -beratschlagen, -sich beraten, reiflich überlegen od. erwagen, a) im allg., bei Ang. mit wem? m. cum u. Abl., α) ganz absol. od. m. allg. od. homogen. Acc., c. nimium diu, Plaut.: si publice consultetur,... sin privatim, Tac.: adhibitis, cum quibus consultare erat solitus, Curt.: tempus ad consultandum petere, Suet.: spatium sumere ad consultandum ab alqo, Liv.: sumere consultandi spatium, Tac.: noctem unam aegre ad consultandum sumere, Liv.: triduum ad consultandum dare, Liv.: alci ad consultandum tempus dare, Liv.: stricto super capita consultantium gladio, Liv.: fuisse eum in consultando temerarium, in exsequendo virum, Vell. – m. allg. Acc., quid illaec illic in consilio duae secreto consultant, Plaut. – m. homog. Acc., deliberationes partim ipsae per se consultandae sunt,... partim etc., die Beratungen müssen teils um ihrer selbst willen vorgenommen werden, Cornif. rhet. 3, 2. – β) m. Ang. wie? durch Advv. u. dgl., male corde c. (Ggstz. bene linguā loqui), Plaut.: c. in longius, für die Zukunft sorgen, Tac.: in medium (zum allgemeinen Besten), Sall. fr. – m. allg. Acc., nihil in commune (zum allgem. Besten), Mela. – γ) m. Ang. worüber? od. weshalb? durch Praepp. (de, super, propter) od.
    ————
    durch folg. indir. Fragesatz, de bello, Caes.: ibi (Larissae) de summa belli, Liv.: de exitu suarum fortunarum, Caes.: verb. in tribus generibus (Fällen) deliberare et consultare de officio, Cic.: cum amicis ducibusque copiarum inter epulas de bello c., Curt.: u. (v. der beratenden Rede) pars deliberativa, quae de tempore futuro consultat, Quint. – u. Passiv unpers., consultandum super re magna et atroci, Tac.: propter ipsam rem... consultabitur, Quint. – m. folg. indir. Fragesatz, consultabat, utrum Romam proficisceretur, an Capuam teneret, Cic.: aut anquirunt aut consultant, conducat id necne, Cic.: in commune (vgl. no. β) consultant, intra tecta subsistant, an in aperto vagentur, Plin. ep.: omnes, quid opus facto sit, consultant, Liv.: consultans cum iisdem, quonam modo flumen transirent, Curt. – b) (prägn.) einen Beschluß fassen, dah. Partiz. subst., cōnsultāta, ōrum, n., die Beschlüsse, Christi, Tert. de pudic. 18: senatus, Sil. 6, 455. – c) (prägn.) für jmd. od. etw. Rat schaffen, Sorge tragen, m. Dat. (für), rei publicae, Sall. Cat. 6, 6: filiae viro (durch den Schwiegersohn) rei publicae, Aur. Vict. Caes. 15, 6: absol., ex re sua c., für sein Bestes Sorge tragen, Plaut. asin. 539.
    II) jmd. um Rat fragen, jmd. zu Rate ziehen, jmd. befragen, bei jmd. sich befragen, sich Bescheid oder Rat holen, anfragen, a) übh., alqm, Tibull. 1, 4, 77. – m. folg. indir. Fragesatz, quid me consultas
    ————
    quid agas, Plaut. mil. 1097. – absol., senes ab domo ad consultandum accersunt, Liv. 9, 9, 12. – b) einen Rechtsgelehrten (Ggstz. respondere), Partiz. consultantes subst. = die um Bescheid od. um Rat Fragenden, Liv. epit. 54. – c) die Verkündiger des göttl. Willens, astrologos, Tert. apol. 35: aves, Plin. pan. 76, 7. – m. Ang. worüber? durch allg. Acc., ad haec consultanda procurandaque, Liv. 1, 21, 1 (vgl. c. 20 extr. deum consuluit auguriis, quae etc.): vates ad eam rem consultandam ex Etruria accire, Liv. 1, 55, 6. – absol., consultantes, Plin. 32, 17.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > consulto

  • 51 cursus

    cursus, ūs, m. (curro), der Lauf, zu Wagen = die Fahrt, zu Pferde = der Ritt, u. die Fahrt durch die Luft = Flug usw., im engern Sinne bes. der rasche, volle Lauf, der Eilschritt ( Sturmschritt), der Eilmarsch, der Eilritt, I) eig.: ingressus, cursus, accubitio, inclinatio, sessio etc., Cic.: c. cervorum, Verg. u. Ambros.: c. equorum, Verg.: vulpeculae, Ambros.: c. longarum navium, Caes.: omnis omnium cursus est ad vos, alle kommen zu euch gelaufen (= alle nehmen ihre Zuflucht zu euch), Cic. – c. aërius, Flug durch die Luft, Ov.: c. celer, Ov.: c. effusus, Liv.: c. nimius, Cels.: praeceps (sich überstürzender), Sturmlauf, Sturm (bildl.), Vell.: vagi per omnes vias cursus, Liv.: c. vehemens, Cels.: c. volucer (v. der personif. Zeit), Phaedr. – Volsci cursu et clamore fessi, Liv.: fessum cursu trahens corpus, Liv. – raptim agmen cursus magis quam itineris modo ducere, Curt. – adaequare cursum equorum od. longarum navium, Caes.: concitare boves in cursum, Col.: flectere cursum ad puerilem vagitum (v. einer Wölfin), Liv.: deflectere cursum ad Gallos, Liv.: descendere (ex lectica) et capere cursum, zu laufen anfangen, den Weg eilig zu Fuß fortsetzen, Suet.: duplicare cursum, noch einmal so weit laufen, eine noch einmal so weite Strecke durchlaufen, Caes.: iungere cursum equis, mit den Pferden gleichen Lauf halten (v. Fußsolda-
    ————
    ten), Liv.: inhibere paulisper cursum (v. Reiter), Curt.: cursu et lassitudine exanimari, Caes.: fatigare iaculo cursuque cervos, Verg.: cursu fatigari, Petron.: cursu et spatio pugnae defatigari, Caes.: cursu superare canem, Hor.: vincere cervum cursu, Plaut.: emetiri cursu uno die ingens spatium (v. einem Läufer), Liv.: incerto cursu ferri (v. Pferden), Liv. – cursu ire od. ferri in hostem (im Sturmschritt, griech. δρόμῳ), Curt. u. Liv.: cursu tendere ad alqm od. ad locum, Liv. u. Sall.: lustrare terras disiunctissimas non cursibus (eiligen Durchzügen), sed victoriis (Siegesbahnen), Cic.: ingenti cursu refugere (v. Reiterei), Curt. – vix ab impetu et cursu teneri, sich kaum vom Angriff im Sturmschritt abhalten lassen, Liv. – eo cursu, in solchem Laufe, in solcher Eile, so eilig, zB. vix spatium instruendi (aciem) fuit; eo cursu hostes in proelium venerunt, Liv.: u. m. folg. ut u. Konj., ad fretum eo cursu contendit, ut prope repentino adventu incautos oppresserit, Liv. – in cursu esse, im vollen Laufe sein, v. Pers. = in voller Eile reisen, Cic. ad Att. 5, 16, 1; poet. übtr. von lebl. Ggstdn. = im vollen Gange, im vollen od. im besten Zuge sein, dah. auch = noch fortdauern (s. Heinse u. Bach Ov. met. 10, 401), vox erat in cursu, Ov.: dum furor in cursu est, currenti cede furori, Ov.: sex ubi, quae restant, luces Aprilis habebit, in medio cursu tempora veris erunt, Ov. – im Bilde, v. raschen Gange der Rede, v.
    ————
    Redeflusse, interdum cursus in oratione est incitatior, interdum moderata ingressio, Cic.: tantus cursus verborum fuit et sic evolavit oratio, ut etc., Cic.: dicebat citato et effuso cursu, sed praeparato, Sen. rhet.
    So nun bes.: a) der Lauf nach einem bestimmten Ziele zur Übung und um die Wette, der Wettlauf, zu Wagen od. zu Pferde = das Wettrennen, im Gymnasium, im griech. Stadium, im röm. Zirkus, cursus certamen, Ov.: c. bigarum quadrigarumque, Suet.: c. Olympiacus, Cornif. rhet.: c. equester, Pferderennen, Verg. – cursu invictus Echion, Ov.: nobiles equos cursus et spatia probant, Tac. dial.: cursu cum aequalibus certare, Sall.: cursu certare in stadio, Suet.: ibi (in gymnasio) cursu, luctando, hastā, disco se exercere (v. Jünglingen), Plaut.: cursu vincere alqm, Ov.: studere optatam cursu contingere metam, Hor. – im Bilde, der Lauf, das Rennen, Ringen nach dem Ziele, bes. nach dem Ziele der Ehre, Laufbahn, Karriere,illa iactatio cursusque popularis, jenes unruhige Treiben (Drängen) u. Rennen nach der Volksgunst, Cic.: non habet satis magnum campum ille tibi non ignotus cursus animi (meine dir wohlbekannte entschiedene Geistesrichtung), Cic.: honorum tuorum cursus cui suspectus umquam fuit? Cic.: cum numquam sit aut illius a me cursus impeditus aut ab illo meus, Cic.: iam pridem esse in cursu (Ggstz. stadium ingredi), Cic.: in eodem cursu fuisse a Sulla dic-
    ————
    tatore ad eosdem fere consules, dieselbe Laufbahn gemacht haben vom D. S. an bis zu usw., Cic.: vides in quo cursu simus, in welchem Rennen (nach den höchsten Würden) ich begriffen bin, Cic.: transcurrere cursum suum, rasch, ohne Aufenthalt zu machen, wie mit einem Sprunge seine L. durcheilen (durchmachen), Cic.
    b) der Lauf als in bestimmter Richtung unternommener Weg, die Route, der Kurs, der Marsch, die Reise, die Fahrt, bes. zur See, cursus navigationum tuarum, die Routen deiner Fahrten, Cic.: c. diei totius, Mela: insidiosus rector cursus (v. einem Steuermann), Val. Max. – c. brevis, Curt.: c. maritimus, Cic.: c. prosper, Plin.: c. rectus, Plin. ep.: secundus, Caes.: longi non falsa pericula cursus (Fahrt durch die Luft, Flug), Ov.: unde (ab ora Italiae) in Epirum brevis cursus est, Curt.: in hoc medio cursu est insula, quae appellatur Mona, Caes.: in medio Achaico cursu (mitten auf meiner Fahrt nach A.) te vidi Veliae, Cic.: mihi cursus in Graeciam per tuam provinciam est, Cic.: huc rectus ex Africa c. est, direkte Fahrt, Liv.: quo cursus navibus tutus ex Africa esset, Liv. – commutare cursum (Ggstz. tenere cursum, s. unten), Cic.: imprudentiā aut tempestate paulum suo cursu decedere (abweichen), Caes.: im Bilde, quem neque periculi tempestas neque honoris aura potuit umquam de suo cursu aut spe aut metu demovere, kein Sturm
    ————
    der Gefahr, kein lockender Hauch der Ehre von seiner Bahn abbringen, Cic.: c. dirigere, m. Ang. wohin? durch Advv. od. durch Praepp. od. durch bl. Acc. loc., zB. alio (anderswohin), Val. Max.: eo (dahin), Liv.: quo tendo, Nep.: in Africam, Vell.: ad litora Apolloniatium, Caes.: ad Antiochum, Iustin.: Gades (nach G.), Iustin.: cuius classis cursum esse directum columbae antecendentis volatu, Vell.: ad nocturnos ignes cursum dirigere, Suet.: cursum dirigere per auras in lucos (v. Fluge der Tauben), Verg. – cursum exspectare, günstige Fahrt (auch im Bilde), Cic.: cursum secundum habere (v. Schiffen), Caes.: repentina tranquillitas intermittit cursum, Petron.: impedire alcis cursum (v. Winden), Mela: petere alium cursum, eine andere Route, einen andern Kurs nehmen (v. Reisenden zur See), Cic.: unde et quo tenderent cursum, Liv. – cursum tenere, Kurs halten (= den rechten, geraden Weg verfolgen), u. cursum non tenere od. tenere non posse, den Kurs nicht halten od. nicht halten können, v. Seefahrern u. Schiffen, Caes. u.a. (vgl. Schneider Caes. b. G. 4, 26, 4): u. so secundis ventis od. secundissimo vento cursum tenere, Cic.: cursum non tenere et longius deferri, Caes.: rectum cursum, recta gubernacula in periculum tenere, Plin. ep.: im Bilde, e quibus quoniam tamquam e scopulosis cotibus enavigavit oratio, reliquae disputationis cursum teneamus, in der übrigen Erörterung den
    ————
    geraden Lauf halten (unser vulg. »bei der Stange bleiben«), Cic.: ut te ad istum cursum tenendum, quem a prima aetate suscepisti, cohortentur, die Lebensbahn, Cic.: Polycratis felicitas semper plenis velis prosperum cursum tenuit, Val. Max. – im Bilde, der Weg, der Verlauf, die Bahn des Lebens, totus vitae cursus, Hieron.: reliquus vitae cursus, Cic.: vitae brevis est cursus, gloriae sempiternus, Cic.: aliquod certum genus cursusque vivendi, Cic. (vgl. auch oben demovere de cursu u. tenere cursum): omnem vitae suae cursum in labore corporis atque in animi contentione conficere, Cic.: medium agens cursum aetatis (im mittleren Lebensalter) placidā morte decessit, Amm. 23, 6, 4. – u. der Verlauf, Gang der Begebenheiten u. Zeiten, perspicis qui cursus rerum, qui exitus futurus sit, Cic.: di eodem cursu, quo fluxere adhuc res, ire patiantur, denselben Fortgang nehmen, Curt.: ea natura rerum est et is temporum cursus, ut non possit ista aut tibi aut ceteris fortuna esse diuturna, Cic.: cursum irrevocabilem ingressa ex destinato fluunt, was einmal seinen unveränderlichen Gang genommen hat, verläuft nach Vorherbestimmung, Sen.: inveniendum tandem Britanniae terminum continuo proeliorum cursu, durch eine fortlaufende Reihe von Schlachten, Tac.: temporum vices, volumina saeculorum, cursus annorum, Augustin. serm. 29, 1.
    c) der Lauf der Flüssigkeiten, α) des Wassers, der
    ————
    Gewässer, c. aquae, Plin. ep.: in hac (terra) cursus amnium non torrentes rapidique, sed lenes et vineis campisque irrigui, Iustin.: ex Oceano amnium fontiumque cursus initium capiunt, Quint.: spatio alvei segnis cursus (fluminis) est, Curt.: vehementior fluminum cursus est prono alveo, Quint.: quosdam exaruisse amnes aut in alium cursum contortos et deflexos videmus, Cic.: si lacus emissus lapsu et cursu suo ad mare profluxisset, Cic.: nec adire poterat ad iusti cursum amnis, Liv.: licet prospicere maris novos cursus, Sen.: Ggstz., maris cursus alterni et recursus, wechselnde Ebbe u. Flut, Sen. ad Helv. 20, 2. – β) (als mediz. t. t.) die Flüssigkeiten des Körpers, c. materiae, Cels.: c. pituitae (Schleimfluß) acer, acerrimus, c. pituitae tenuis, Cels.: leves pituitae cursus, sed assidui, Cels. – c. menstrui, Plin.: c. sanguinis ex naribus, Cels.: ne in inferiores partes factus cursus pedes repleret, Cels.
    d) der Lauf, Umlauf der Himmelskörper, Weltkörper, c. solis, lunae, siderum, stellarum, Cic. u.a.: c. Veneris, Mercurii, Cic.: siderum modus cursusque stellarum (Plur.), Val. Max. – solis cursus annalis, Varro: annui cursus solis, Cic.: stellarum perennes cursus, Cic.: perpetui cursus conversionesque caelestes, Cic.: stellarum cursus sempiterni, Cic.: summus ille caeli stellifer cursus, Cic.: hic lunaris atque infimus c., Cic.: novem lunae cursus, Cic.: illi octo cur-
    ————
    sus, Cic.: properantis mundi volubilis c., Sen.: solis exortus, cursus, occasus nemo admiratur, Cornif. rhet.: cursus annuos conficere (v. der Sonne), Cic.: cursum suum anno od. XXX fere annis conficere (v. einem Planeten), Cic.: nullum umquam cursus sui vestigium inflectere (v. den Fixsternen), Cic. – annum ad cursum solis accommodare, Suet.: ad cursus lunae in duodecim menses describere annum, Liv.: ad siderum cursum iter dirigere, Curt. – siderum cursus numerosque cognoscere, Quint.: siderum certos constitutosque cursus numeris docere, Quint.: lunae cursu notare tempora, Curt.
    e) der Lauf anderer lebl. Ggstde. nach einer bestimmten Richtung, sowohl in der Bewegung als in der Lage, hic per omnes sonos vocis cursus, das Auf- u. Absteigen durch alle Töne, Cic. de or. 3, 227. – cursus hic et sonus rotundae volubilisque sententiae, Gell. 11, 13, 4. – communia his (larici et abieti) pinoque, ut quadripertitos venarum cursus (Aderngänge) bifidosve habeant vel omnino simplices, Plin. 16, 195.
    II) meton., cursus publicus, der öffentliche, vom Staate eingerichtete Postenlauf, die stationsweise verteilten Posten, Fahrposten, zur Beförderung von Staatsangelegenheiten u. Staatspersonen, praepositus cursus publici, Oberpostmeister, Inscr.: animalia cursus publici, Inscr. u. Cod. Theod.: publici cursus
    ————
    usu permisso, Amm.: vectus mutatione celeri cursus publici, Amm. – dass. c. vehicularius, Capitol. Antonin. Pius 12, 3, od. c. vehicularis, Arcad. dig. 50, 4, 18. § 4. – c. fiscalis (dem Fiskus obliegender), Spart. Hadr. 7, 5. – Vgl. E. Hudemann Geschichte des röm. Postwesens während der Kaiserzeit. Berlin. 1875.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > cursus

  • 52 decurro

    dē-curro, currī u. (selten) cucurrī, cursum, ere, von einem höhern od. obern Punkte nach einem niedern od. untern Punkte herab- (od. herunter- od. hinab-) laufen, -rennen (-stürmen), -eilen, hinlaufen, -rennen, -eilen, u. Passiv decurritur unpers. = man läuft (rennt) herab usw., I) eig., m. de od. ab u. Abl. od. m. bl. Abl. von wo? de tribunali, Liv.: summa ab arce, Verg.: ab agro Lanuvino (v. einer Wölfin), Hor.: clivo Capitolino (v. Pers.), Vell.: iugis (v. Ziegen), Verg.: cito (Adv.) tramite, herabschweben (v. der Isis), Verg. – m. Adv. wohin? sursum deorsum cum sono haedi (v. einem Käfer), Plin.: od. m. Acc. loc. wohin? decurro rus (ich mache einen Ausflug aufs Land), Cic.: od. m. ad u. Akk. wohin? pauci armati, maior pars inermes ad mare decurrunt, Liv.: dec. ad hamum (v. Fische), Ov.: notis itineribus (auf b. W.) ad naves, Caes.: Baccharum habitu crinibus sparsis cum ardentibus facibus ad Tiberim (v. röm. Matronen), Liv. – m. per od. super od. inter u. Akk., cerva fugiens lupum e montibus exacta per campos inter duas acies decurrit, Liv.: eques Romanus elephanto supersedens per catadromum decucurrit, lief auf dem schräg gespannten Seil herab, Suet.: u. (im Bilde) dec. per vestigia paternae virtutis, in die F. der vät. T. treten, Iustin.: pedibus siccis super aequora, einherwallen, Ov. – m. ad u. Akk. des Zweckes, Caesar ad
    ————
    cohortandos milites, quam in partem fors obtulit, decucurrit, Caes. b. G. 2, 21, 1.
    So nun bes.: a) als milit. t. t., nach einem niederen Punkte eine Evolution machen, sowohl α) zur Übung od. zu einer Feier, manövrieren, defilieren, einen Waffenlauf halten (s. Fabri Liv. 23, 35, 6), simulacrum decurrentis exercitus, Liv.: miles sine gladio decurrens, Quint.: pedites ordinatos instruendo et decurrendo signa sequi et servare ordines docuit, Liv.: crebro milites decurrere cogebat, Liv.: primo die legiones in armis quattuor milium spatio decurrerunt, Liv.: quinto die iterum in armis decursum est, Liv. – zu einer Feier (bes. zu einer Totenfeier), mos erat lustrationis sacro peracto decurrere exercitum, Liv.: armatum exercitum decurrisse cum tripudiis Hispanorum motibusque armorum et corporum suae cuique genti assuetis, Liv.: ter circa accensos cincti fulgentibus armis decurrēre rogos, Verg.: circa quem (honorarium tumulum) deinceps stato die quotannis miles decurreret, Suet.: honori patris princeps ipse cum legionibus decucurrit, Tac. – β) feindl. herabstürmen, im eiligen Lauf herabrücken, -sich herabziehen, decurrunt omnes, Frontin.: barbari catervis (in Schwadronen) decurrentes, Tac. – m. Advv. od. m. ab od. ex u. Abl. od. m. bl. Abl. von wo herab? inde dec. ab arce, Liv.: ex superiore loco, Liv.; u. bl. loco superiore, Hirt. b. G.: ex omnibus partibus, Caes.: ex arce Capi-
    ————
    tolioque clivo Publicio in equis, aus der B. usw. am publ. H. herabsprengen, Liv. – m. in od. ad u. Akk. wohin? od. gegen wen? in eum locum, Auct. b. Alex.: ad flumen, Caes.: ad conspecta procul a Cremera pecora, Liv.: ex montibus in vallem, Caes.: in hostes, Quint.: ex colle in terga hostium, Frontin.: ex Capitolio in hostem, Liv. – m. pro u. Abl. wo? pro fronte aciei, Frontin. 2, 2, 12.
    b) v. Herablaufen, -rennen auf einer bestimmten Bahn (Rennbahn usw.), iam quadrigae meae decucurrerunt, ex quo podagricus factus sum (sprichw. wie unser »bei mir ist Spiel u. Tanz vorbei« = mein früherer Frohsinn ist dahin), Petron. 64, 3. – m. in u. Abl. wo? in spatio (Rennbahn), v. Pferden, Nep.: in spatio trium milium (sc. passuum) equo (zu Pf.) od. curru biiugo (auf einem Zweigespann), Aur. Vict.: in extremis spatiis subsultim dec., in kleinen Sprüngen einherhüpfen, Suet. – m. ad u. Akk., nunc video calcem, ad quam cum sit decursum, nihil sit praeterea extimescendum (im Bilde), Cic. Tusc. 1, 15. – m. extra u. Akk., ne extra calcem, quod dicitur, sermo decurrens (übel das Ziel hinausschießend) lecturo fastidium ferat, ad explicanda prospecta revertamur, Amm. 21, 1, 14. – m. Acc. u. beim Passiv m. Nom. der Bahn, quasi decurso spatio ad carceres a calce revocari (im Bilde), Cic. de sen. 83: u. so im Bilde dec. aetatis od. vitae spatium, Plaut. u. Ov.: spatium amo-
    ————
    ris, Lucr.: decursā novissimā metā, ist das letzte Ziel im Wettlauf erreicht, Ov.: exorto iubare, noctis decurso itinere, Pacuv. tr. 347.
    c) v. der Schiffahrt, herab od. hinabfahren (-segeln), hinfahren, wohin (wo) einlaufen, uti naves, quae frumentum Tiberi subvectassent, onustae rudere decurrerent, hinab-, stromabwärts fahren sollten, Tac.: ego puto te bellissime cum quaestore Mescinio decursurum, hinüberfahren (von Griechenland nach Italien), Cic. – dec. celeri cymbā, Ov.: pelago aperto, Verg.: tuto mari, auf sicherem Meere dem Ziele zusteuern (im Bilde), Ov. – eo (dahin) classis decurrit, Liv.: nullum portum terrae Africae, quo (wohin) classes decurrerent, pro certo tutum ab hostium praesidio fore suspicabatur, Auct. b. Afr.: naves longae LV Carthaginiensium cum Bomilcare classis praefecto in magnum portum Syracusas ex alto decurrēre, Liv. – m. Acc. (welche Bahn?), vada salsa citā puppi, Catull. 64, 6.
    d) v. Laufe einer Flüssigkeit, α) des Wassers, bes. eines Flusses, herab- od. hinablaufen (-rinnen, - strömen), hinlaufen (-rinnen, -strömen), Tanais incitatus semper decurrit, Mela: Baetis uno amne decurrit, Mela: lenius aut modico strepitu (v. einem Gießbache), Ov. – m. ab od. ex u. Abl. od. m. bl. Abl. von wo? e summo monte (v. einem Flusse), Stat.: monte decurrens velut amnis, Hor.: m. in od. ad u.
    ————
    Akk. wohin? rivi decurrentes in prata et hortos et salicta, Col.: dec. pluribus ostiis (in m. M.) in mare (v. einem Flusse), Liv.: in diversa (v. einem Flusse), Mela: a te decurrit ad meos haustus liquor, Phaedr.: quidam salubri temperamento ad nos quoque velut rivi ex benignissimo fonte decurrunt (im Bilde), Plin. ep. – m. Advv. od. m. per od. inter u. Akk. od. m. bl. Abl. auf welchem Wege od. wo? quā (wo) omisso alveo Euphrates decurrit, Frontin.: per saxa (v. einer Quelle), Plin. ep.: inter Elaeam et Pitanen (v. einem Flusse), Mela: saxosas inter valles (v. einem Flusse), Verg.: inter oppida (v. einem Flusse), Plin. – m. Abl. wo? mediā urbe (v. einem Flusse), Liv. – β) v. Flüssigkeiten des Körpers, herabrinnen, -fließen, multa pituita decurrit, Cels. – m. in u. Akk., pituita in oculos decurrens, Cels.
    e) v. der Sonne u.a. Gestirnen, quā (wo) sol decurrit meridies (nuncupatur), ab adversa parte septentrio, Mela 1. § 3: toto semper decurrere mundo, Manil. 1, 505 (512). – m. Acc. (welche Bahn?), seu celer (sol) hibernas properat decurrere luces, Tibull. 4, 1, 160.
    f) v. Ländern u. Völkerschaften, der geogr. Lage nach sich herabziehen, laufen, a quibus (montibus) India tota decurrit in planitiem immensam, Plin.: Moesia ad Pontum usque cum Danuvio decurrens, Plin.: populi cum Indo flumine decurrentes, Plin.: gens Isaurica decurrit ad mare, Plin.
    ————
    g) v. Ggstdn., die rasch über eine Fläche herabgleiten, rasch dahingleiten, est usus quidam irrationalis, quem Graeci ἄλογον τριβήν (regellose Routine) vocant, quā manus in scribendo decurrit, Quint. 10, 7, 11; vgl. decurrere per materiam stilo quam velocissimo volunt, mit möglichst rascher Feder über den Stoff hinwegeilen, Quint. 10, 3, 17.
    II) übtr., m. ad od. in u. Akk., quin proclivius hic iras decurrat ad acres, Lucr. 3, 311: posse haec liquefacta calore quamlibet in formam et faciem decurrere rerum, Lucr. 5, 1260 sq. So nun bes.: a) zu etw. übergehen, schreiten, bes. als Auskunftsmittel, zu etw. od. jmd. seine Zuflucht nehmen, die und die Auskunft treffen, α) zu etw., m. Advv. od. m. ad u. Akk., omnium eo sententiae decurrerunt, ut pax, si posset, aequis, si minus, tolerandis condicionibus peteretur, Liv.: postremum eo decursum est, ut populus proconsuli creando in Hispaniam comitia haberet, Liv.: ideo se non illuc decurrere, quod promptum rescriptu, Tac.: decurritur ad leniorem verbis sententiam, vim tamen eandem habentem, Liv.: dec. ad istam cohortationem, Cic.: ad medicamenta, Cels.: ad tacita suffragia quasi ad remedium, Plin. ep.: alcis rei taedio ad mortem irrevocabili constantiā, Plin. ep.: ad oraculum, Iustin.: ad miseras preces, Hor.: ad duo ultima auxilia, summum imperium summumque ad civem, Liv.: decurritur ad illud extremum atque ulti-
    ————
    mum senatus consultum ›dent operam consules etc.‹, Caes. – β) zu einer Pers., m. ad u. Akk., dec. ad Philotam, Curt. 7, 1 (4), 28: ad Alexandri exercitum, Iustin. 14, 2, 6: ad Ptolemaeum hostem, Iustin. 27, 3, 9: ad regem Macedoniae Demetrium, Iustin. 28, 1, 2: ad consulendum te, Plin. ep. 10, 96 (97).
    b) in der Rede, Darstellung fortschreiten, sich fortbewegen, sed mox plura de hoc, cum membratim historia decurret, Plin.: quibus generibus per totas quaestiones decurrimus, Quint.: in hac (rerum repetitione) decurrendum per capita, Quint. – bes. v. der rhythmischen Bewegung des Verses, versus semper similis est sibi et unā ratione decurrit, Quint.: rhythmi, quā coeperunt sublatione ac positione, ad finem usque decurrunt, Quint.
    c) in der Zeit fortlaufen, origo domini decurrens ab Abraham usque ad Mariam, Tert. de carne Chr. 20.
    d) etw. wie eine Bahn ablaufen, durchlaufen, durchmachen, α) übh.: inceptum unā decurre laborem, Verg.: rursus mihi videor omnium (alles dessen = aller Ehren), quae decucurri, candidatus, Plin. ep. – β) eine Zeit (vgl. oben no. I, b a. E.): decurso iam gravissimo tempore, Cels.: prope actā iam aetate decursāque, Cic.: decurso lumine vitae, Lucr.: talem (qualem) vitam, Prop.: tristem vitam, Phaedr.: decursam vitam resignasse, Lact. – γ) einen Ggstd. der
    ————
    Rede = abhandeln, ista, quae abs te breviter de arte decursa sunt, audire cupimus, Cic. de or. 1, 148: equos pugnasque virûm decurrere versu, besingen, Stat. silv. 5, 3, 149: sed prius emenso Titan versetur Olympo, quam mea tot laudes decurrere carmina possint, Auct. pan. in Pis. 197 (209) sq. – Über die Perf.-Form decucurri s. Neue-Wagener Formenl.3. Bd. 3 S. 360 u. 361.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > decurro

  • 53 extendo

    ex-tendo, tendī, tēnsum u. tentum, ere, ausdehnen, ausspannen, ausstrecken, ausbreiten, I) eig.: A) im allg.: chartam malleo, Plin.: funem, Hor.: lineam (Angelschnur), Plin.: digitos, brachium, Cic.: manus suas, Ov. u. Lact.: manum infesto pollice, Quint.: manus sine ratione, Cels.: crura ad longitudinem, Plin.: cutem mulierum, Plin.: labellum, Iuven.: aures, Iuven.: alas, Manil.: pennas (Flügel), Hor.: rigidā cervice et extento capite currere (v. Pferden), Liv. – So nun a) als milit. t. t., ein Heer usw. ausbreiten, sich entwickeln lassen, in Schlachtordnung aufstellen, classem, Frontin.: cornua aciei, Curt.: aciem in radicibus montis, Liv.: adversariorum equites sese extendere (sich zu entwickeln) coeperunt, Auct. b. Afr. – m. Ang. wohin? = ausdehnen, sich erstrecken lassen, agmen ad mare, Curt.: aciem latius, Curt. – b) als geogr. t. t., eine Örtlichkeit bis wohin ausdehnen, sich erstrecken lassen, u. se extendere u. medial extendi, sich ausdehnen, sich erstrecken, promunturium reliqua extendit in latius, Mela: Asia ad Hellesponticum fretum se extendit, Mela: Hispania se in nostrum et Oceanum mare extendit, Mela: extenditur frons illa ad promunturium, Mela: longo rectoque limite extentus (Pontus), Mela. – c) in der Zeit, sich erstrecken-, sich hinziehen lassen, dauern lassen, ab hora tertia ad noctem pugnam, Liv.: curas in
    ————
    annum venientem, Verg.: ad mediam noctem comissationes, Suet.: ultra tricesimum diem luctus suos extenderat, Val. Max.: medial, tamquam non longius, quam vitae humanae spatium est, cupiditas gloriae extendatur (sich erstrecke), Liv. 28, 43, 6. – B) prägn., 1) lang (zu Boden) hinstrecken, alqm arenā, Verg. – medial extendi = sich lang hinstrecken, lang hingestreckt daliegen, (coepit) linqui animo rex et veluti mortuus extendi, Curt.: toto ingens extenditur (Cerberus) antro, Verg. – 2) lang hinziehen, ab oculo lineae duae si extensae fuerint, Vitr.: solis radii in mundo, uti trigoni paribus lateribus formā, lineationibus extenduntur, die Sonne versendet ihre Strahlen in Linien, die die Gestalt eines gleichseitigen Dreiecks bilden, Vitr. – 3) ausdehnen, verlängern, erweitern, vergrößern, a) übh.: extendi epistulam od. me epistulā, mein Brief ist lang geworden, Plin. ep.: agros, erweitern, vergrößern, Hor.: verba (Ggstz. corripere), Quint.: pretium, den Pr. steigern, Suet. – b) der Zeit nach verlängern, in die Länge ziehen, vitae spatium, Vell.: venatu vitam, fristen, Sil.: enim refert vitam asiquis extendat an mortem, Sen.: in variis sermonibus vespera extenditur, Plin. ep.: ext. tempus epularum suarum, Plin. pan.: consulatum suum, Plin. pan.: bellum, Sil.: memoriam sui operibus, Plin. ep. – II) übtr.: 1) ausspannen = anstrengen, se supra vires, Liv.: se magnis itineribus, Liv.: u. itinera,
    ————
    große Märsche machen, Liv.: avidos cursus, hastig im gestreckten Laufe eilen (poet., wie δρόμον ὠκυν εκτανύειν b. Anacr.), Verg.: pecudes vehementer agitare et extendere = überanstrengen (εκτείνειν δρόμῳ), Col. – 2) ausdehnen = bis wohin sich erstrecken lassen, dare civitatem (das Bürgerrecht) omnibus Italicis, extendere eam paene usque Alpes, Vell.: in Asiam quoque cognitionem, Liv.: spem suam in Africam, auf A., Liv.: partitiones ultra tres propositiones, Quint. – 3) ausbreiten, famam factis, Verg.: nomen in ultimas oras, Hor.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > extendo

  • 54 intra

    intrā (st. inteā sc. parte, v. *interus, a, um), I) Adv. (Compar. interius, Superl. intimē), innerhalb, inwendig, auch (bei Verben der Bewegung) einwärts (Ggstz. extra), a) übh.: huius (fistulae) ea pars, quae intra, paulo longior esse debet, quam quae extra, Cels.: haec vasa et opercula extrinsecus et intra diligenter esse picata debebunt, Colum.: deni in quadram pedes quadraginta, per oram intra centum erunt, Quint.: (digitis) paulnm tamen inferioribus intra spectantibus (ein wenig einwärts gekehrt), sed ne illis quidem tensis, qui supra sunt, Quint. 11, 3, 98. – Compar. interius, mehr nach innen, innerlich, ipsa quoque interius cum duro lingua palato congelat, Ov.: rapiat sitiens interiusque recondat, Verg.: bilbl., spatium vitae interius flectere, den kürzesten Weg nehmen, sich einschränken, Sen.: ne (oratio) insistat interius, mitten im Lauf Halt mache, Cic.: si interius attendas, wenn du genauer aufmerkst, Iuven. – Superl. intimē, s. bes. – b) im Binnenlande, im Binnenmeere (Ggstz. extra), intra vix iam homines (habitant), Mela. – ora et litora ut intra (im Mittelmeere) et extra (im Atlant. Ozean) sunt, Mela: u. so abunde orbe terrarum extra intraque indicato, Plin. – Compar. interius, weiter hinein, meh r im Binnenlande od. (bei Verben der Bewegung) in das Binnenland, interius Bithyni sunt, Mela: Ionium in prima parte, int. Ha-
    ————
    driaticum, Plin.: int. penetrare, Vell.: int. pergere, Amm. – II) Praepos. m. Acc. = innerhalb (Ggstz. extra), A) eig., v. Raume: 1) übh.: intra pectus, Plaut.: intra extraque munitiones, Caes.: intra montem, Cic.: intra Oceanum, Cic.: intra parietes, Cic.: intra vallum et foris, Nep.: intra eam (urbem) extraque, Liv.: intra domum, Tac.: intra se, (= secum), bei sich, Plin. u. Curt. – 2) = in, hinein in, ingredi intra finem loci, Cic.: se recipere intra fines, Caes. – B) übtr.: 1) v. der Zeit = innerhalb, binnen, noch vor Ablauf (s. Eberhard Cic. de imp. Pomp. 68. Heräus Tac. hist. 2, 70, 3), intra tot annos, Cic.: intra decem annorum spatium, Liv.: intra vicesimum diem, Liv.: intra quadragesimum pugnae diem, Tac.: intra Kalendas, Plin.: intra iuventam, im Verlaufe meiner Jugend, Tac.: mit folg. quam (als, da), intra decimum diem, quam venerat, Liv.: intra quartum diem, quam Herium filium amiserat, Sen. rhet. – 2) v. Zahlbestimmungen, unter = weniger als, intra centum, Liv. – 3) v. anderen Grenz-, Maßbestimmungen, innerhalb, beschränkt auf, intra se consumunt, unter sich (lassen nichts durch Verkauf usw. an andere kommen), Plin.: intra nosmet componimus, Quint.: intra vos futura, unter euch bleiben, Plin. ep. – intra (beschränkt auf) paucos libertos domus, Tac.: se intra silentium tenere, Schweigen beobachten, Plin. ep.: intra verba desipiunt, nur in Worten, Cels.: ebenso intra verba
    ————
    peccare, Curt.: cedere intra finem iuris, innerhalb der Schranken des R., Liv.: intra aquam manere, nur W. trinken, Cels.: intra fortunam manere, in den Grenzen seines Standes bleiben, Ov.: intra famam esse, hinter seinem Rufe zurückbleiben (v. Schriften), Quint.: hoc facere intra modum, darin eher zu wenig als zu viel tun, Cic.: intra legem epulari, unter der Linie des G. (= geringer, als nach den Gesetzen erlaubt ist), Cic. – intra seinem Kasus nachgesetzt, zB. lucem intra, Tac. ann. 4, 48.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > intra

  • 55 mensis

    mēnsis, is, m. ( altindisch ms-, msa-h, Mond, griech. μήν, μήνη, Mond u. Monat, ahd. mānōt, Monat), der Monat, I) eig.: mensis Ianuarius, Februarius etc., s. Ianuarius etc.: intercalarius, Cic.: lunaris, periodischer, Vitr.: dimidiatus, Cic.: dimidius, Colum.: aestivus, hibernus, Suet.: sex menses, ein halbes Jahr, Plaut. u.a.: intra sex mensium et anni spatium, anderthalb Jahren, Liv. – duorum mensium indutiae, Iustin.: trium mensium spatium, Iustin.: ratio paucorum mensium, complurium mensium, Cic.: multorum mensium labor, Caes.: mensium et annorum initia, Caes. – singulis mensibus, Liv.: quot mensibus, allmonatlich, Vitr.: in singulos menses, Nep.: bis in mense, Cels., ter in mense, Varro u. Scrib. Larg.: per duos continuos menses, Eutr.: superioribus mensibus, Caes.: interiectis mensibus, Iustin.: mense primo, zu Anfang des Monats, Verg.: paucis ante mensibus, paucis mensibus ante, Caes.: aliquot mensibus, Caes.: is mensibus suis (in seinen Befehlsmonaten) dimisit legionem, Liv. – II) meton. = die monatliche Reinigung, Menstruation, mulieris mensis, Plin. 17, 266: gew. im Plur., mulierum od. feminarum menses, Plin. 21, 156; 22, 83. – v. jährl. Fluß der weibl. Tiere, equae, cum mensem ferunt, Varro r. r. 2, 7, 8. – Genet Plur. gew. mensium; doch in sehr guten Handschrn., in Inschrn. u. in neuern
    ————
    Ausgg. auch mensum (in vielen und sehr guten Handschrn. auch mensuum), s. Zumpt Cic. Verr. 2, 182. Weißenb. Liv. 3, 24, 4. Alsch. Liv. 9, 33, 6. Drak. Liv. 29, 3, 5. Heinsius Ov. met. 8, 500. Neue- Wagener Formenl.3 1, 396 f. C. Wagener Beitr. z. lat. Sprache S. 17 ff.: u. in Inschrn. (wohl vulg.) menser(um), Corp. inscr. Lat. 3, 2400; 5, 2701: meserum, Corp. inscr. Lat. 3, 2602: misir(um), Corp. inscr. Lat. 9, 3117. Vgl. 1. mesis.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > mensis

  • 56 regio

    regio, ōnis, f. (rego), I) die Richtung nach irgendeiner Seite hin, Linie, Reihe, 1) im allg.: hāc regione, in dieser Richtung (Gegend), Plaut.: notā excedo regione viarum, Verg.: ingens spatium rectae regionis est, in gerader R., der Länge nach, Curt.: oppidi murus rectā regione, si nullus anfractus intercederet, MCC passus aberat, Caes.: non rectā regione iter instituit, sed ad laevam flexit, Liv.: Hercynia silva rectā fluminis Danubii regione pertinet ad fines Dacorum, in gerader Richtung mit der D., der D. parallel, Caes.: portae regione platearum patentes, die gegen die Straßen der Stadt hin offenen Tore (des Lagers), Liv.: regione occidentis, westwärts, Liv. – ubi iam primos superare regionem castrorum animum adverterunt, Linie, Caes. – si qui tantulum de recta regione deflexerit, nur ein Haar breit von der geraden Richtung, vom rechten Wege (der Pflicht) abgewichen ist, Cic. Verr. 5, 176: haec eadem est nostrae rationis regio et via, dieselbe Richtung u. denselben Weg schlage ich bei unserem Verfahren ein, Cic. Verr. 5, 181. – 2) insbes., e regione, adv., a) in gerader Richtung, gerade, alterum e regione movetur, alterum declinat, Cic.: e regione loci cadere, Lucr. – b) von der entgegengesetzten Seite, gerade gegenüber, α) m. Genet.: e regione solis, Cic.: e regione oppidi, Caes. – β) m. Dat.: esse e regione nobis e contraria parte ter-
    ————
    rae, Cic. – γ) absol.: acie e regione instructā, Nep. – bildl., im Gegenteil, dagegen, Hieron. epist. 57, 11; adv. Iovin. 2, 7. – II) übtr.: A) die dem Blicke gegenüberliegende begrenzte Linie, Gesichtslinie, Grenzlinie, Grenze, 1) im allg., die Grenzlinie, Grenze, a) eig., selten im Sing., wie Cic. Balb. 64. – gew. im Plur., cuius res gestae atque virtutes isdem, quibus solis cursus, regionibus ac terminis continentur, Cic.: res eae orbis terrae regionibus definiuntur, Cic. – b) bildl.: quibus regionibus vitae spatium circumscriptum est, Cic.: sese regionibus officii continet, Cic. – 2) insbes.: a) als t. t. der Augurspr., die am Himmel gedachte Gesichtslinie, per lituum regionum facta descriptio, Cic.: regionibus ratis, Cic. – b) die Himmels- od. Weltgegend, r. aquilonia, australis, Cic.: r. vespertina, Hor. sat. 1, 4, 30. Vitr. 4, 5, 1. – c) die geographische Lage, eam esse naturam et regionem provinciae tuae, ut etc., Cic. ep. 1, 7, 6. – B) die Gegend, das Gebiet, 1) im allg.: a) eig.: locus in regione pestilenti saluber, Cic.: subter mediam fere regionem, Cic.: regiones inhabitabiles, Cic.: qui innumerabiles mundos infinitasque regiones, quarum nulla esset ora, nulla extremitas, mente peragravisset, Cic. – b) bildl., das Gebiet, der Bereich, das Reich, dum in regionem astutiarum mearum te adduco, ut etc., Plaut.: bene dicere non habet definitam aliquam regionem, cuius terminis saepta teneatur, Cic. – 2)
    ————
    insbes.: a) der Landstrich, die Landschaft, der Bezirk, das Gebiet, in eiusmodi regione atque provincia, quae mari cincta esset, Cic.: in quattuor regiones dividi Macedoniam, Liv.: Sida, quae extrema regio est provinciae meae, Lentul. in Cic. ep.: principes regionum atque pagorum inter suos ius dicunt, Caes. – die Bewohner miteinbegreifend, tractus ille celeberrimus, Venafranus, Allifanus, tota denique nostra illa aspera et montuosa et felix et fautrix suorum regio, Cic. Planc. 22: quae regio si fida Samnitibus fuisset, Liv. 9, 13, 8. – b) ein Teil der Stadt Rom oder der Ländereien um Rom, Viertel, Bezirk, Kreis (unter Servius Tullius 4 der Stadt und 26 des röm. Gebietes, unter Augustus 14 der Stadt), Lael. Fel. b. Gell. 15, 27, 4. Plin. 3, 66. Suet. Aug. 30, 1. Tac. ann. 15, 40.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > regio

  • 57 ē-mētior

        ē-mētior mēnsus, īrī, dep.,     to measure out: spatium oculis, V. — To pass, pass over, traverse: tot inhospita saxa, V.: iter, L.: longitudinem Italiae, L.: spatium pedibus, Ta.—P. pass., passed through, traversed: multo maior pars itineris, L.: Emenso Olympo, V.—To survive: tres principes, Ta. — P. pass.: emensae in lucem noctes, lived through, O.—To impart, bestow: aliquid patriae, H.: voluntatem tibi.

    Latin-English dictionary > ē-mētior

  • 58 et

       et adv.    and conj.    I. adv., adding to a fact or thought, also, too, besides, moreover, likewise, as well, even: Ph. vale. Pa. et tu bene vale, T.: ‘tu tuom negotium gessisti bene.’ Gere et tu tuom bene: et Caelius profectus... pervenit, Cs.: et alia acies fundit Sabinos, L.: nam et testimonium saepe dicendum est: qui bellum gesserint, quom et regis inimici essent: id te et nunc rogo: Romulus et ipse arma tollens, L.: amisso et ipse Pacoro, Ta.: spatium non tenent tantum, sed et implent, Ta.—    II. As conj, and, as the simplest connective of words or clauses: cum constemus ex animo et corpore: dixerat et conripiunt spatium, V.: Xerxes et duo Artaxerxes, Macrochir et Mnemon, N.—After a negat., but: portūs capere non potuerunt, et infra delatae sunt, Cs.—After an emphatic word: hoc et erit simile, etc. (i. e. et hoc): Danaūm et... Ut caderem meruisse manu (i. e. et meruisse ut Danaūm manu cederem), V.: vagus et sinistrā Labitur ripā, H. — Regularly, either et introduces the second and each following word or clause, or no connective is used: Alco et Melampus et Tmolus, Alco, Melampus and Tmolus: et ipse bonus vir fuit, et multi Epicurei et fuerunt et hodie sunt et in amicitiis fideles et in omni vitā constantes et graves: Signini fuere et Norbani Saticulanique et Fregellani et Lucerini et, etc. (sixteen times), L.: sequebantur C. Carbo, C. Cato, et minime tum quidem Gaius frater, etc. —But the rule is often violated: consulibus, praetoribus, tribunis pl. et nobis... negotium dederat: fuere autem C. Duellius P. Decius Mus M. Papirius Q. Publilius et T. Aemilius, L.: abi, quaere et refer, H.: It, redit et narrat, H.—After multi, plurimi, tot (where no conj. is used in English): multae et magnae Cogitationes, many great thoughts: plurima et flagitiosissuma facinora, S.: tot et tantae et tam graves civitates.—Repeated, both... and, as well... as, on the one hand... on the other, not only... but also: et haec et alia: et in circo et in foro: Iovis Et soror et coniunx, V.: et publice et privatim: et est et semper fuit: et oratio et voluntas et auctoritas, as well... as... and.—The second or last et often introduces a climax, both... and in particular: homo et in aliis causis versatus et in hac multum versatus.— Corresponding with neque, both... and not, both not... and: via et certa neque longa: nec sapienter et me invito facit, both unwisely and against my protest: quia et consul aberat nec facile erat, etc., L.—Corresponding with -que, deinde, tum, instead of another et: et Epaminondas cecinisse dicitur, Themistoclesque, etc.: uti seque et oppidum tradat, S.: tela hastaque et gladius, L.: et in ceteris... tum maxime in celeritate: et publicani... deinde ex ceteris ordinibus homines.—After a negative, uniting two words or phrases: non errantem et vagam, sed stabilem sententiam: Nec pietate fuit nec bello maior et armis, V.—Uniting two words which form one conception: habere ad Catilinam mandata et litteras: pateris libamus et auro, V.: cernes urbem et promissa Moenia, V.: omnium artium ratio et disciplina, systematic cultivation: quam (medicinam) adfert longinquitas et dies, time: crescit oratio et facultas (i. e. dicendi facultas): a similitudine et inertiā Gallorum separari, from resembling their lack of enterprise, Ta.—Et non, and not, instead of neque: patior, iudices, et non moleste fero: exempla quaerimus et ea non antiqua: uti opus intermitteretur et milites contineri non possent, Cs.: pro decore tantum et non pro salute, L.: tantummodo in urbe et non per totam Italiam, S.: me ista curasse et non inrisisse potius, etc.; cf. otioso vero et nihil agenti privato: temere et nullo consilio: heredes sui cuique liberi, et nullum testamentum, Ta. — Adding a general to a special term, or a whole to one or more parts, and the rest, and all: Chrysippus et Stoici, and the Stoics in general: ad victum et ad vitam: procul ab Syracusis Siciliāque, L.—Adding a special to a general term, or a part to a whole, and in particular, and especially: si te et tuas cogitationes et studia perspexeris: tris (navīs) In brevia et Syrtīs urguet, V.: regnum et diadema, H. — Adding an explanation or enlargement of the thought, and indeed, and in fact, and moreover, and that, and besides: errabas, Verres, et vehementer errabas: hostis et hostis nimis ferus: cum hostis in Italiā esset, et Hannibal hostis, L.: te enim iam appello, et eā voce, ut, etc.: id, et facile, effici posse, N.: et domi quidem causam amoris habuisti: pictores, et vero etiam poëtae.—Introducing a parenthesis: ad praetorem— et ipse ita iubebat—est deductus, L.—Adding a result after an imper, and then, and so: Dic quibus in terris, et eris mihi magnus Apollo, V.—Introducing a strongly contrasted thought, and yet, and in spite of this, and... possibly, but still, but: et dubitas, quin sensus in morte nullus sit?: animo non deficiam et id perferam: in amicitiā nihil fictum (est), et quicquid est, id est verum.—After an expression of time, introducing a contemporaneous fact, and, and then, when, as: haec eodem tempore referebantur, et legati veniebant, Cs.: eādem horā Interamnae fuerat et Romae: simul consul de hostium adventu cognovit, et hostes aderant, S.—Introducing an immediate sequence in time, and then, when: Tantum effatus et in verbo vestigia torsit, V.: vixdum ad se pervenisse et audisse, etc., L.—Introducing the second term of a comparison, as, than, and: Nunc mihi germanu's pariter animo et corpore, T.: quod aeque promptum est mihi et adversario meo: haudquaquam par gloria sequitur scriptorem et actorem, S.: aliter docti et indocti.—Adversative, but, yet: gravis, severus, et saepius misericors, Ta.: magna corpora et tantum ad impetum valida, Ta.
    * * *
    and, and even; also, even; (et... et = both... and)

    Latin-English dictionary > et

  • 59 inter-pōnō

        inter-pōnō posuī, posītus, ere,    to put between, place among, interpose, insert, intersperse: ubi spatium... pilae interponuntur, Cs.: ne interpositi quidem elephanti militem deterrebant, L.: lateri vinculum lapides sunt, quos interposuere, ut, etc., Cu.—In time, to insert, interpose, introduce: intercalariis mensibus interpositis, L.—In speech, to introduce, insert: hoc loco libet interponere... quantae, etc., N.: paucis interpositis versibus: verbum ullum.—Of time, to let pass, permit to elapse, leave, interpose: spatium ad recreandos animos, Cs.: tridui morā interpositā, after a delay of, Cs.: spatio interposito, some time after: hac interpositā nocte, L.—With personal objects, to introduce, make an associate of: quam sancta sit societas civium, dis inmortalibus interpositis, etc. —Of writings, to make insertions in, falsify, alter: rationibus populorum non interpositis.—Fig., to introduce, interpose, put forward, adduce, allege, use as a pretext, urge as an objection: decreta: iudicium suum: neque ullā belli suspicione interpositā, Cs.: accusatorem, make a pretext for delay: causam interponens conlegas exspectare, N.: operam, studium, laborem, apply.—To pledge, give, interpose: sponsio interponereter, L.: interpositā fide publicā, S.: in eam rem se suam fidem interponere, gave his word, Cs.—With se, to interfere, intermeddle, intrude, engage in, come in the way: ni se tribuni plebis interposuissent, L.: semper se interposuit, lent his aid, N.: te invitissimis his: se quo minus, etc., C., L.: te in istam pacificationem: me audaciae tuae.

    Latin-English dictionary > inter-pōnō

  • 60 recipiō

        recipiō cēpī (recepsō for recēperō, Ct.), ceptus, ere    [re+capio].    I. To take back, bring back, carry back, retake, get back, regain, recover: dandis recipiendisque meritis, by an exchange of services: si velit suos recipere, obsides sibi remittat, Cs.: reges, L.: canam, recepto Caesare felix, H.: Tarentum, recaptured: praeda recepta est, L.: Pectore in adverso ensem Condidit, et recepit, drew out again, V.: suos omnīs incolumes (sc. ex oppido in castra), withdraw, Cs.: cohortes defessos, Cs.: Illum medio ex hoste, rescue, V.—With pron reflex., to draw back, withdraw, betake oneself, retire, retreat, escape: se ex hisce locis: se ex fugā, Cs.: se recipiendi spatium, L.: se ad Caesarem, Cs.: ex castris in oppidum sese, Cs.: rursus se ad signa, Cs.: se in novissimos, L.: sub murum se, Cs.: eo se, Cs.: Neque sepulcrum quo recipiat habeat, portum corporis (sc. se), Enn. ap. C.—Fig., to bring back: (vocem) ab acutissimo sono usque ad gravissimum sonum.— To get back, receive again, regain, recover, repossess: antiquam frequentiam recipere urbem pati, L.: et totidem, quot dixit, verba recepit, got back, O.: quam (vitam) postquam recepi, recovered, O.: animam, T.: a pavore recepto animo, L.: voltumque animumque, O.: mente receptā, H.—With pron reflex., to betake oneself, withdraw, retire: ad frugem bonam: ad reliquam cogitationem belli, Cs.— To recover, collect oneself, resume self-possession: ut me recepi: nullum spatium recipiendi se dedit, L.: se ex terrore, Cs.: totā me mente, O.—    II. To take to oneself, take in, admit, accept, receive, welcome: Excludor, ille recipitur, T.: Xerxem, await the attack of: hos tutissimus portus recipiebat, Cs.: Mosa ex Rheno recepta insulam efficit, Cs.: equus frenum recepit, submitted to, H.: Hominem amicum ad te, T.: hominem ad epulas: gentes in civitatem receptae: deorum in templa, H.: Ilergetes in ius dicionemque, L.: reges in amicitiam, S.: sidera in caelo recepta, O.: tecto recipi, Cs.: illum suis urbibus: oppido ac portu recepti, Cs.: legatos moenibus, S.: eum domum suam: ut domum ad se quisque hospitio reciperet, Cs.—Of money or income, to take in, receive, collect, acquire, gain: pecuniam ex novis vectigalibus: pecunia, quae recipi potest.—Of weapons or fetters, to submit to, accept, receive, expose oneself to: necesse erat ab latere aperto tela recipi, Cs.: ferrum: donec (equus) frenum recepit, H.—Of places, to seize, capture, take, possess, occupy: Praeneste per deditionem, L.: oppido recepto, Cs.: rem p. armis, S. —Fig., to take upon oneself, assume, receive, accept, admit, allow: in semet ipsum religionem, to burden himself with, L.: antiquitas recepit fabulas: nec inconstantiam virtus recipit: timor misericordiam non recipit, Cs.: casūs recipere (res), be liable to, Cs.: re iam non ultra recipiente cunctationem, L. — To take up, undertake, accept, assume: causam Siciliae: id facere, quod recepissem, T.: officium. — To assume an obligation, pledge oneself, take the responsibility, be surety for, warrant, promise, engage: ad me recipio; Faciet, T.: promitto in meque recipio, fore eum, etc.: promitto, recipio, spondeo, Caesarem talem semper fore, etc.: facturum, quod milites vellent, se recepit, L.: fidem recepisse sibi et ipsum et Appium de me, had given him a solemn assurance: ea, quae tibi promitto ac recipio: mihi in Cumano se defensurum, etc.: postulabat ut... id ipsi fore reciperent, Cs.—Of a magistrate, with nomen, to entertain a charge against, enter as an accused person, indict: nomen absentis: appellantibus nemo erat auxilio, quin nomina reciperentur, L.
    * * *
    recipere, recepi, receptus V
    keep back; recover; undertake; guarantee; accept, take in; take back

    Latin-English dictionary > recipiō

См. также в других словарях:

  • Spatĭum — (lat.), 1) der Raum, Zwischenraum, Frist. S. deliberandi, s.u. Beneficium deliberandi; 2) s. Spatien; 3) in der Notenschrift der Raum zwischen zwei Notenlinien …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Spatĭum — (lat.), Raum, Zwischenraum; auch soviel wie Frist, z. B. S. deliberandi, Bedenkzeit. – In der Buchdruckerei heißen Spatien die dünnen Ausschließungen, die den Zwischenraum zwischen den Wörtern bilden und zur Erzielung einer gleichmäßigen Breite… …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Spatium — Spatĭum (lat.), Raum, Zwischenraum; Spatĭen, im Buchdruck die dünnsten Bleikörper zum Ausfüllen der Räume zwischen den Wörtern (s. Ausschließen); daher spationieren (spati[in]ieren), sperren; spatiös, geräumig …   Kleines Konversations-Lexikon

  • Spatium — Spatium, lat., Raum, Zwischenraum, Zeitraum; in der Buchdruckerei, Schriftstückchen ohne Figur und niedriger als der Buchstabe, womit der Setzer die kleinen Zwischenräume ausfüllt; spatiös, geräumig, weitläufig …   Herders Conversations-Lexikon

  • spatium — index magnitude, space Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • spatium — лат. [спа/циум] spazio ит. [спа/цио] промежуток между двумя линиями нотоносца …   Словарь иностранных музыкальных терминов

  • Spatium — Spatien Das Spatium (lat. für „Zwischenraum“, Pl.: Spatien) ist in der Typografie ein nicht druckendes Blindmaterial im Bleisatz und ermöglicht das Erweitern (Spationieren) der Wort und Zeichenabstände im Handsatz. Spatien sind anderthalb Punkt… …   Deutsch Wikipedia

  • Spatium — Spa|ti|um 〈[ tsjum] n.; s, ti|en; Typ.〉 Zwischenraum (zw. den Druckbuchstaben) [lat., „Strecke, Weite, Zwischenraum“] * * * Spa|ti|um [ʃp…, sp…], das; s, …ien [lat. spatium = Zwischenraum] (Druckw.): 1. (bes. zwischen Wörtern, nach Satzzeichen… …   Universal-Lexikon

  • Spatium — Spa̱tium [aus lat. spatium, Gen.: spatii = Raum; Weite; Zwischenraum] s; s, ...tien [...ien], in fachspr. Fügungen: s; , ...tia: Zwischenraum, Raum zwischen zwei benachbarten Gebilden (z. B. Organen) oder Lücke im Gefüge eines Gebildes (Anat.).… …   Das Wörterbuch medizinischer Fachausdrücke

  • Spatium — A spatium is a space in anatomy. They are often landmarks to find other important structures. Examples include:*Axillary space *Retropharyngeal space *Retropubic space *Epidural space *Subdural space *Subarachnoid space *Retroperitoneal space… …   Wikipedia

  • Spatium — Spa|ti|um das; s, ...ien [...i̯ən] <aus lat. spatium »(Zwischen)raum, Weite«>: 1. [Zwischen]raum (z. B. zwischen Notenlinien). 2. dünnes Ausschlussstück (Druckw.) …   Das große Fremdwörterbuch

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»