Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

sidus

  • 1 sidus

    sīdus, ĕris, n. [cf. Sanscr. svid, to sweat, melt; Gr. sidêros (molten) iron; Lat. sudo].
    I.
    Stars united in a figure, a group of stars, a constellation (and hence mostly plur.;

    only so ap. Cic., Cæs., and Quint.): sunt stellae quidem singulares, ut erraticae quinque et ceterae, quae non admixtae aliis solae feruntur: sidera vero, quae in aliquod signum stellarum plurium compositione formantur, ut Aries, Taurus, Andromeda, Perseus, vel Corona et quaecumque variarum genera formarum in caelum recepta creduntur. Sic et apud Graecos aster et astron diversa significant et aster stella una est, astron signum stellis coactum, quod nos sidus vocamus,

    Macr. Somn. Scip. 1, 14 med.
    (α).
    Plur.:

    illi sempiterni ignes, quae sidera et stellas vocatis,

    Cic. Rep. 6, 15, 15:

    signis sideribusque caelestibus,

    id. N. D. 1, 13, 35:

    circuitus solis et lunae reliquorumque siderum,

    id. ib. 2, 62, 155; cf.:

    solem lunamque praecipua siderum,

    Quint. 2, 16, 6; and:

    in sole sidera ipsa desinunt cerni,

    id. 8, 5, 29:

    siderum regina bicornis Luna,

    Hor. C. S. 35:

    Arcturi sidera,

    Verg. G. 1, 204:

    solis, i. e. sol,

    Ov. M. 14, 172:

    sidera, quae vocantur errantia,

    Cic. Div. 2, 42, 89; so,

    errantia,

    Plin. 2, 8, 6, § 32:

    siderum motus,

    Cic. Rep. 3, 2, 3; id. Lael. 23, 88:

    sidera viderit innumerabilia,

    id. Tusc. 5, 24, 69; id. Fin. 2, 31, 102; id. N. D. 2, 15, 39 et saep.; * Caes. B. G. 6, 14 fin.; Quint. 1, 4, 4; 2, 17, 38; 12, 11, 10 al.; Lucr. 1, 231; 1, 788; 1, 1065:

    candida,

    id. 5, 1210:

    alta,

    Verg. A. 3, 619:

    surgentia,

    id. ib. 6, 850:

    radiantia,

    Ov. M. 7, 325:

    turbata,

    Stat. Th. 12, 406 al.:

    lucida,

    Hor. C. 1, 3, 2; 3, 1, 32; id. Epod. 3, 15; 5, 45; 17, 5.—
    (β).
    Sing., a heavenly body, a star; and collect., a group of stars, a constellation:

    clarum Tyndaridae sidus,

    Hor. C. 4, 8, 31:

    fervidum,

    Sirius, id. Epod. 1, 27;

    nivosum sidus Pleiadum,

    Stat. S. 1, 1, 95:

    insana Caprae sidera,

    Hor. C. 3, 7, 6:

    Baccho placuisse coronam, Ex Ariadnaeo sidere nosse potes,

    Ov. F. 5, 346;

    so of the constellation Arcturus,

    Plin. 18, 31, 74, § 311 (for which, in the plur.:

    Arcturi sidera,

    Verg. G. 1, 204); of Capella, Ov. M. 3, 594; of the Vergiliae, Liv. 21, 35, 6; Curt. 5, 6, 12; of Saturn, Plin. 2, 8, 6, § 32 sq.; Juv. 6, 569; of Venus, Plin. 2, 8, 6, § 36; Luc. 1, 661; of the Moon:

    sidus lunae,

    Plin. 2, 9, 6, § 41; of the Sun:

    calidi sideris aestu,

    Tib. 2, 1, 47:

    aetherium,

    Ov. M. 1, 424; Plin. 7, 60, 60, § 212:

    solstitiale,

    Just. 13, 7 fin.; cf.: sidus utrumque, for the rising and setting sun, Petr. poët. 119, 2; and also for the sun and moon, Plin. 2, 13, 10, §§ 56 and 57.— Poet., collect.:

    nec sidus fefellit,

    i. e. through ignorance, Verg. A. 7, 215.—
    II.
    Transf. (mostly poet. and in post-Aug. prose).
    A.
    The sky, the heavens, = caelum. (Juppiter) terram, mare, sidera movit, Ov. M. 1, 180: (Hercules) flammis ad sidera missus, Juv.11,63; cf.:

    abrupto sidere nimbus It,

    Verg. A. 12, 451:

    sidera observare,

    Curt. 7, 4, 28.—
    2.
    Like caelum, to denote a very great height:

    Pyramidum sumptus ad sidera ducti,

    Prop. 3, 2 (4, 1), 17:

    evertunt actas ad sidera pinus,

    Verg. A. 11, 136; cf. Juv. 11, 63:

    ad sidera Erigitur,

    Verg. A. 9, 239:

    aves, quas naturalis levitas ageret ad sidera,

    Curt. 4, 5, 3:

    domus quae vertice sidera pulsat,

    Mart. 8, 36, 11; 9, 62, 10; Verg. G. 2, 427; id. A. 3, 243; id. E. 5, 62 al.—
    b.
    Trop. (also like caelum), as the summit or height of fame, fortune, success, etc.:

    quodsi me lyricis vatibus inseris, Sublimi feriam sidera vertice,

    Hor. C. 1, 1, 36:

    vertice sidera tangere,

    Ov. M. 7, 61; cf.:

    tuum nomen... Cantantes sublime ferent ad sidera cygni,

    Verg. E. 9, 29:

    usque ad sidera notus,

    id. ib. 5, 43: contingere sidera plantis, to walk upon the stars (like the gods) (of one exceedingly fortunate), Prop. 1, 8, 43 (1, 8 b, 17); cf.:

    celerique fugā sub sidera lapsae,

    Verg. A. 3, 243.—
    B.
    For night:

    exactis sideribus,

    Prop. 1, 3, 38:

    sidera producere ludo,

    Stat. Th. 8, 219; cf.:

    sideribus dubiis,

    at dawn, Juv. 5, 22.—
    C.
    A star, as a comparison for any thing bright, brilliant, shining, beautiful, etc. (syn.:

    stella, astrum): oculi, geminae, sidera nostra, faces,

    Prop. 2, 3, 14;

    so of the eyes,

    Ov. Am. 2, 16, 44; 3, 3, 9; id. M. 1, 499:

    sidere pulchrior Ille,

    Hor. C. 3, 9, 21; cf. id. ib. 1, 12, 47;

    of form, beauty,

    Stat. S. 3, 4, 26; Val. Fl. 5, 468.—
    2.
    Concr., ornament, pride, glory:

    o sidus Fabiae, Maxime, gentis ades,

    Ov. P. 3, 3, 2; cf. id. ib. 4, 6, 9;

    Col. poët, 10, 96: puerum egregiae praeclarum sidere formae,

    Stat. S. 3, 4, 26:

    Macedoniae columen ac sidus,

    Curt. 9, 6, 8.—As a term of endearment, my star, Suet. Calig. 13 fin.; Hor. Epod. 17, 41.—
    D.
    Season of the year:

    quo sidere terram Vertere Conveniat,

    Verg. G. 1, 1; cf.:

    hiberno moliris sidere classem?

    id. A. 4, 309:

    sidere aequinoctii quo maxime tumescit Oceanus,

    Tac. A. 1, 70; cf.:

    brumale sidus,

    Ov. P. 2, 4, 25:

    sidere flagrante brumali,

    Amm. 27, 12, 12.—
    2.
    Climate, weather, etc.:

    ut patrios fontes patriumque sidus ferre consuevisti,

    Plin. Pan. 15, 3; so,

    sub nostro sidere,

    Juv. 12, 103:

    tot inhospita saxa Sideraque emensae,

    i.e. regions, Verg. A. 5, 628:

    grave sidus et imbrem vitare,

    tempest, storm, Ov. M. 5, 281:

    triste Minervae (raised by Minerva),

    Verg. A. 11, 260.—Colloquially, with confectus: intellegitur sidus confectum, i. e. that the weather ( occasioned by a constellation) is ended, Plin. 16, 23, 36, § 87; 18, 25, 57, § 207:

    fertur in abruptum casu, non sidere, puppis,

    Claud. in Eutr. 2, 424.—
    E.
    With allusion to the influence which the ancients believed the constellations to have upon the health or the destiny of men, star, destiny, etc.:

    pestifero sidere icti,

    Liv. 8, 9, 12: sidere afflari, to be blasted or palsied by a constellation, to be planet-struck or sunstruck, astroboleisthai, Plin. 2, 41, 41, § 108; Petr. 2, 7; cf.:

    sidere percussa lingua,

    Mart. 11, 85, 1:

    subito fias ut sidere mutus,

    id. 7, 92, 9;

    v. sideror and sideratio: sidera natalicia,

    Cic. Div. 2, 43, 91; cf.:

    o sidere dextro Edite,

    Stat. S. 3, 4, 63:

    adveniet fausto cum sidere conjux,

    Cat. 64, 330:

    vivere duro sidere,

    Prop. 1, 6, 36:

    grave sidus,

    Ov. Tr. 5, 10, 45 Jahn:

    per alias civitates ut sidus salutare susciperetur,

    as arbiter of their destiny, Amm. 21, 10, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > sidus

  • 2 sidus

    sīdus, eris, n., das Himmelsbild, das Gestirn, I) eig. u. meton.: A) eig., teils durch mehrere Sterne gebildetes Sternbild, Sterngruppe, teils einzelner Himmelskörper, Gestirn, Stern, a) übh.: α) Sing.: sidus Vergiliarum, Liv.: sidus Veneris, Martis, Plin.: sidus tauri, Sidon.: s. haedorum, Amm.: s. aestivum, solstitiale, Sonne, Mela u. Iustin.: so auch s. aetherium, Ov.: u. sidere inclinato, Plin.: s. lunae, Plin.: s. lunare, Sen. – β) Plur.: illi sempiterni ignes, quae sidera et stellas vocatis, Cic.: sol et luna reliquaque sidera, Cic.: sidera, quae vocantur errantia, Cic. – Arcturi sidera, Verg.: caprae s., Hor.: poet., sidera solis, v. der Sonne selbst, Ov. – b) in Hinsicht des Einflusses auf die Geburt u. die Schicksale des Menschen, sidus natalicium, Cic.: grave sidus habens, Ov.: vivere me duro sidere, Prop. – c) in bezug auf Krankheiten, die man dem Einfluß der Gestirne zuschrieb, afflantur alii sidere, bekommen den Sonnenstich, Plin.: subito fias sidere mutus, Mart. – haud secus quam pestifero sidere icti pavebant, Liv.: loquacitas animos iu venum pestilenti quodam sidere afflavit, Petron. – B) meton.: 1) Sing.: a) die Jahreszeit, quo sidere terras vertere conveniat, Verg.: hiberno sidere, im Winter, Verg.: mutato sidere, in einer anderen Jahreszeit, Verg. – b) der Tag, brumale, Wintertag, kürzester Tag, Ov. – c) das Klima, der Himmelsstrich, die Gegend, patrium, Plin. pan.: tot sidera emensa, Verg.: nec sidus regione viae litusve fefellit, Verg. – d) die Witterung, grave sidus et imber, Sturm, stürmisches Wetter, Ov.: Minervae, Sturm, den Minerva erregt, Verg.: sideraque ventique, Ov.: abrupto sidere nimbus it ad terras, Sturmwolke, Verg.: s. confectum, wenn die Witterung, die ein Gestirn erregt, zu Ende ist, Plin. – 2) Plur.: a) der Himmel, ad sidera missus, Iuven.: ad sidera ferre, bis zum Himmel erheben (= sehr loben), Verg.: alqm evehere in sidera (Ggstz. in Cocyti profunda mergere), Amm.: sideribus regnare, Calp.: ad sidera, hyperbolisch = sehr hoch, auch. bl. = in die Höhe, empor, ad sidera ducti, Prop.: poma ad sidera nituntur, steigen (wachsen) empor, in die Höhe, Verg.: sub sidera lapsae, flogen in die Höhe empor, Verg.: iactant voces ad sidera, Verg.: vertice sidera tangere, Ov., od. ferire, Hor., die Sterne berühren (= groß-, glücklich-, göttlich-, über andere Sterbliche erhaben sein): sub pedibus videt nubes et sidera, ist wirklich ein Gott, Verg. – b) die Nacht, exactis sideribus, Prop.: sidera producere ludo, Stat. – II) übtr.: 1) v. schönen Augen, Sterne, oculi sidera nostra, Prop.: geminum, sua lumina, sidus, Ov. – 2) v. der Schönheit der Gestalt, a) abstr.: puer egregiae praeclarus sidere formae, Stat. silv. 3, 4, 26 (vgl. Hor. carm. 3, 9, 21 sidere pulchrior ille; u. Val. Flacc. 5. 465 sq. Iason, sideris ora ferens). – b) konkret, der Stern = der Glanz, die Zier, hoc Macedoniae columen ac sidus, Curt.: o sidus Fabiae, Maxime, gentis, Ov.: terrestria sidera, flores, Ov.: princeps, qui noctis novum sidus illuxit, Curt. – dah. als Schmeichelwort angef. b. Suet. Cal. 13.

    lateinisch-deutsches > sidus

  • 3 sidus

    sīdus, eris, n., das Himmelsbild, das Gestirn, I) eig. u. meton.: A) eig., teils durch mehrere Sterne gebildetes Sternbild, Sterngruppe, teils einzelner Himmelskörper, Gestirn, Stern, a) übh.: α) Sing.: sidus Vergiliarum, Liv.: sidus Veneris, Martis, Plin.: sidus tauri, Sidon.: s. haedorum, Amm.: s. aestivum, solstitiale, Sonne, Mela u. Iustin.: so auch s. aetherium, Ov.: u. sidere inclinato, Plin.: s. lunae, Plin.: s. lunare, Sen. – β) Plur.: illi sempiterni ignes, quae sidera et stellas vocatis, Cic.: sol et luna reliquaque sidera, Cic.: sidera, quae vocantur errantia, Cic. – Arcturi sidera, Verg.: caprae s., Hor.: poet., sidera solis, v. der Sonne selbst, Ov. – b) in Hinsicht des Einflusses auf die Geburt u. die Schicksale des Menschen, sidus natalicium, Cic.: grave sidus habens, Ov.: vivere me duro sidere, Prop. – c) in bezug auf Krankheiten, die man dem Einfluß der Gestirne zuschrieb, afflantur alii sidere, bekommen den Sonnenstich, Plin.: subito fias sidere mutus, Mart. – haud secus quam pestifero sidere icti pavebant, Liv.: loquacitas animos iu venum pestilenti quodam sidere afflavit, Petron. – B) meton.: 1) Sing.: a) die Jahreszeit, quo sidere terras vertere conveniat, Verg.: hiberno sidere, im Winter, Verg.: mutato sidere, in einer anderen Jahreszeit, Verg. – b) der Tag, brumale, Wintertag, kürzester Tag, Ov. – c) das Klima, der Himmelsstrich, die Gegend, patri-
    ————
    um, Plin. pan.: tot sidera emensa, Verg.: nec sidus regione viae litusve fefellit, Verg. – d) die Witterung, grave sidus et imber, Sturm, stürmisches Wetter, Ov.: Minervae, Sturm, den Minerva erregt, Verg.: sideraque ventique, Ov.: abrupto sidere nimbus it ad terras, Sturmwolke, Verg.: s. confectum, wenn die Witterung, die ein Gestirn erregt, zu Ende ist, Plin. – 2) Plur.: a) der Himmel, ad sidera missus, Iuven.: ad sidera ferre, bis zum Himmel erheben (= sehr loben), Verg.: alqm evehere in sidera (Ggstz. in Cocyti profunda mergere), Amm.: sideribus regnare, Calp.: ad sidera, hyperbolisch = sehr hoch, auch. bl. = in die Höhe, empor, ad sidera ducti, Prop.: poma ad sidera nituntur, steigen (wachsen) empor, in die Höhe, Verg.: sub sidera lapsae, flogen in die Höhe empor, Verg.: iactant voces ad sidera, Verg.: vertice sidera tangere, Ov., od. ferire, Hor., die Sterne berühren (= groß-, glücklich-, göttlich-, über andere Sterbliche erhaben sein): sub pedibus videt nubes et sidera, ist wirklich ein Gott, Verg. – b) die Nacht, exactis sideribus, Prop.: sidera producere ludo, Stat. – II) übtr.: 1) v. schönen Augen, Sterne, oculi sidera nostra, Prop.: geminum, sua lumina, sidus, Ov. – 2) v. der Schönheit der Gestalt, a) abstr.: puer egregiae praeclarus sidere formae, Stat. silv. 3, 4, 26 (vgl. Hor. carm. 3, 9, 21 sidere pulchrior ille; u. Val. Flacc. 5. 465 sq. Iason, sideris ora ferens). – b) konkret, der
    ————
    Stern = der Glanz, die Zier, hoc Macedoniae columen ac sidus, Curt.: o sidus Fabiae, Maxime, gentis, Ov.: terrestria sidera, flores, Ov.: princeps, qui noctis novum sidus illuxit, Curt. – dah. als Schmeichelwort angef. b. Suet. Cal. 13.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > sidus

  • 4 sīdus

        sīdus eris, n    a group of stars, constellation, heavenly body: de sideribus disputare, Cs.: Siderum regina bicornis Luna, H.: Arcturi sidera, V.: sidera solis, orb, O.: surgentia, V.: radiantia, O. — Sing, a heavenly body, star, group of stars, constellation: Clarum Tyndaridae, H.: fervidum, Sirius, H.: pluviale Capellae, O.: occidente sidere Vergiliarum, L.: quid sidus triste minatur Saturni, Iu.: Nec sidus regione viae litusve fefellit, i. e. nor were we misled by (failing to understand) star or shore, V.: sideribus dubiis, at dawn, Iu.: exactis sideribus, night, Pr.—The sky, heaven: (Iuppiter) terram, mare, sidera movit, O.: (Hercules) flammis ad sidera missus, Iu.: sidera observare, Cu.: evertunt actas ad sidera pinos, i. e. on high, V.—Fig., of celebrity or prosperity, the heavens, stars, heights: Sublimi feriam sidera vertice H.: nomen ferent ad sidera cygni, V.—A star, light, beauty, glory: per oculos, sidera nostra, tuos, O.: radiant ut sidus ocelli, O.: sidere pulchrior Ille, H.—An ornament, pride, glory: Fabiae gentis, ades, O.: Macedoniae, Cu.: tu proba Perambulabis astra sidus aureum, H.—A season: quo sidere terram Vertere Conveniat, V.: brumale, O.—Climate, weather: sub nostro sidere, Iu.: tot inhospita saxa Sideraque emensae, i. e. regions, V.: grave, storm, O.—In astrology, a star, planet, destiny: pestifero sidere icti, L.: sidera natalicia: grave, O.
    * * *
    star; constellation; tempest (Vulgate 4 Ezra 15:39)

    Latin-English dictionary > sīdus

  • 5 sidus

    sīdus, eris n.
    1)
    s. Vergiliarum LPleiădes
    s. natalicium C — звезда, «под которой родился человек», т. е. судьба, удел
    s. Julium H — звезда Юлиев, т. е. судьба Цезарей
    б) pl. зодиак V
    2) звезда, небесное светило
    s. fervĭdum HCanicula( Sinus)
    s. aetherium Oсолнце или луна
    s. utrumque Ptвосходящее и заходящее солнце или PM солнце и луна
    3) pl. (тж. sidera mundi Lcr) звёздное небо, небесная высь ( Hercules ad sidĕra missus J)
    sidera tangere O (ferire H) vertĭce погов. — коснуться головой неба, т. е. чувствовать себя великим, вознестись над миром
    5) край, область, тж. климат (s. patrium PM)
    s. occidentale Ammзапад
    exactis sideribus Prp — когда погасли звёзды, т. е. ночь прошла
    8) ненастье, непогода, буря ( grave sidus et imbrem vitare O)
    confectum s. PMконец бури
    9)
    radiis sideris niger O — чёрный от солнечных лучей, т. е. загорелый
    10) светоч, светило, краса, украшение, слава (s. Fabiae gentis O)

    Латинско-русский словарь > sidus

  • 6 sidus

    sidus sidus, eris n созвездие

    Латинско-русский словарь > sidus

  • 7 sidus

    sidus sidus, eris n звезда, светило

    Латинско-русский словарь > sidus

  • 8 sidus

    constellation, star.

    Latin-English dictionary of medieval > sidus

  • 9 sidus

    , eris n
      созвездие, светило (небесное), звезда

    Dictionary Latin-Russian new > sidus

  • 10 stella

    stella, ae, f. [for sterula; cf. Sanscr. staras; cf. Gr. astêr; Germ. Stern; Engl. star; perh. root ster- of sterno; Gr. storennumi].
    I.
    Lit., a star (whereas sidus denotes a group of stars, a constellation; v. sidus; cf.

    also astrum): ignes, quae sidera et stellas vocatis,

    Cic. Rep. 6, 15, 15:

    sunt stellae naturā flammeae,

    id. N. D. 2, 46, 118: o magna templa caelitum commixta stellis splendidis Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 6 Müll. (Trag. v. 227 Vahl.); cf.: caelum stellis fulgentibus aptum, id. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 30 Vahl.); Lucr. 6, 357:

    stellae in radiis solis (non cernuntur),

    Cic. Fin. 5, 24, 71:

    maxime sunt admirabiles motus earum quinque stellarum, quae falso vocantur errantes,

    i. e. planets, id. N. D. 2, 20, 51; so,

    errantes,

    id. Rep. 1, 14, 22; id. Tusc. 1, 25, 62; id. N. D. 1, 13, 34 (but cf. inerrantes, fixed stars, id. ib. 3, 20, 51):

    stella comans,

    i. e. a comet, Ov. M. 15, 749; cf. id. ib. 15, 850:

    dum caelum stellas vehat,

    Tib. 1, 4, 66:

    simul alba nautis Stella refulsit,

    Hor. C. 1, 12, 28:

    jam stellarum sublime coëgerat agmen Lucifer,

    Ov. M. 11, 97: usque ad diurnam stellam, Lucifer, i. e. till daybreak, Plaut. Men. 1, 2, 64.—Prov., of an impossibility:

    Terra feret stellas,

    Ov. Tr. 1, 8, 3.— Poet., sometimes for sidus, a constellation:

    Saturni,

    Verg. G. 1, 336:

    Coronae,

    id. ib. 1, 222:

    vesani Leonis,

    Hor. C. 3, 29, 19:

    Icarii stella proterva canis,

    Ov. Am. 2, 16, 4:

    stella miluus,

    id. F. 3, 793; 5, 112.—Of the sun:

    stella serena,

    Ov. F. 6, 718.—
    B.
    Esp., a meteor, shooting-star:

    saepe stellas videbis Praecipites caelo labi,

    Verg. G. 1, 365:

    de caelo lapsa per umbras Stella,

    id. A. 2, 694; Lucr. 2, 208:

    discursus stellarum,

    Plin. 2, 36, 36, § 100; cf.:

    discurrere eae (stellae) videntur,

    id. 18, 35, 80, § 351:

    videmus ergo stellarum longos a tergo albescere tractus. Hae velut stellae exsiliunt, etc.,

    Sen. Q. N. 1, 14, 2 sq. —
    II.
    Transf., of things resembling a star.
    A.
    A figure of a star:

    vitis in stellam dividatur... refert jugum in stellam decussari, etc.,

    Col. 4, 17, 4 sq.; 4, 26, 3; cf. id. 3, 13, 13: Plin. 18, 10, 23, § 97:

    chlamys distincta aureis stellis,

    Suet. Ner. 25.—
    B.
    A bright point on a precious stone, Plin. 37, 7, 25, § 96; 37, 9, 51, § 134; 37, 10, 67, § 182.—
    C.
    A starfish, Plin. 9, 60, 86, § 183; 32, 11, 53, § 151:

    marina,

    Veg. Vet. 4 (6), 12, 3.—
    D.
    A glowworm, Plin. 18, 27, 67, § 251.—
    * E.
    The pupil of the eye, Claud. Idyll. 1, 36.

    Lewis & Short latin dictionary > stella

  • 11 impleo

    im-pleo, plēvī, plētum, ēre (in u. *pleo), vollmachen, anfüllen, I) eig. u. übtr.: A) im allg., anfüllen, vollfüllen, vollgießen, a) eig.: fossas, Liv.: amphoram ad summum, Plaut.: m. Abl., mero pateram, Verg.: os aquā, W. in den M. nehmen, Sen.: gremium frustis, Cic.: uterum generoso semine, Ov.: impletae cibis vinoque venae, Liv.: m. Genet. (wie εμπίμπλημι), omnes angulos furum, Plaut.: ollam denariorum, Cic.: multos codices earum rerum, quibus etc., Cic.: mit de u. Abl., volumina de istis rebus, Cic. – b) übtr., anfüllen, erfüllen, m. Abl., alqm fustibus, vollhauen, Plaut.: urbem lamentis, Liv.: caput calido oleo, begießen, benetzen, Cels.: mit Genet., fusti fissorum caput, Plaut. – vites od. uvae se implent, werden voll, strotzen von Beeren, Col. – ducentis navibus omnem oram Italiae Siciliae Sardiniaeque, an der g. Küste von J. usw. Landungen vornehmen, Liv.: maria terrasque foedā fugā, bedecken, Liv.: urbs deinde impletur, wird heimgesucht von ansteckenden Krankheiten, Liv.: impl. aures alcis, jmdm. in den O. liegen, Liv. 45, 31, 6. Curt. 10, 1 (4), 28 (vgl. no. II, B, 5).

    B) insbes.: 1) erfüllen, sättigen, zur Genüge zu essen geben, mit Speise und Trank anfüllen, implentur Bacchi carnisque, sie sättigen sich mit usw., Verg.: si quis interdiu se implevit, Cels. – 2) schwanger od. trächtig machen, a) v. Menschen, alqam, Ov.: uterum, schwanger werden, Iustin.: mit Abl. der Leibesfrucht, ingenti illam implet Achille, Ov. – b) v. Tieren, Colum. – c) uterus tamquam implens (sc. se), gleichs. schwanger, d.i. stark, dick, fleischig, Colum. – 3) zunehmen machen, corpora (vom zunehmenden Monde), Ggstz. corpora inanire, Plin. – dah. a) aufschwellen, alqm (v. der Wassersucht), Cels.: flatus vela implet, Plin. – b) voll-, fleischig-, fett machen, implet corpus modica exercitatio, Cels.: tenuis homo implere se debet, plenus extenuare, Cels. – 4) eine bestimmte Zahl vollzählig machen, ergänzen (wie ἀναπληροῦν), a) eig.: triginta legionum instar impleverat, Vell.: ut quidquid gregi deperierit, ex fetibus impleatur, Paul. sent.: implentur validae tirone cohortes, Lucan.: implere equestres facultates, was am Ritterzensus fehlt, zuschießen, Plin. ep. – b) übtr., eine Zahl, ein Maß, eine Größe vollkommen ausfüllen, -erreichen, impleta ut essent sex milia armatorum, Liv.: in quibus eques triginta milia implebat, Curt.: modius grani sexdecim libras implet, wiegt volle 16 Pf., Plin. – arboris crassitudo quattuor hominum ulnas complectentium implet, Plin. – v. Monde, luna quater iunctis implerat cornibus orbem, Ov.: cum orbem sidus implevit (Ggstz. sidus se curvare coepit in cornua), Curt.: cum aut inchoatur luna aut impletur, Tac.

    II) bildl.: A) im allg.: erfüllen, totam Italiam nominis sui, Liv.: florem iuventutis spei animorumque, mit H. u. Mut erfüllen, -beseelen, Liv.: omnia potestatis suae, Liv.: omnia terrore, omnia tumultu ac terrore, Liv. – portentum anxiis pectus implevit curis, Liv.: alqm spe, Iustin.: populares laudibus Scipionis, unter seinen L. verbreiten, Liv. – Turnum nuntius implet, Verg. – ceterorum rudes animos, dem unerfahrenen Sinne der übrigen einreden, Tac.

    B) insbes.: 1) mit etw. sättigen, befriedigen, stillen, sese regum sanguine, Cic.: se caedibus, Sil. – cum osculis, cum lacrimis dolorem meum implevero, Tac.: comitum visu fruitur miseranda suarum, impleri nequit, sich nicht satt genug sehen, Val. Flacc. – 2) eine Lebenszeit vollenden, vitae cursum, Plin.: finem vitae sponte an fato, des Lebens Ende finden, Tac. – dah. implevisse mit einer Jahreszahl = so u. so viel Jahre od. das so u. so vielte Jahr verlebt haben = so u. so alt sein, quater undenos decembres, Hor.: annum septimum et sexagesimum, Plin. ep.: nondum annos quattuordecim, Plin. ep. – 3) etw. in der Rede, durch die Darstellung hervorheben, als wichtig darstellen, oft b. Quint.; s. Spalding Quint. 5, 13, 56. – 4) jmds. Stelle ausfüllen, jmd. im Amte usw. vertreten, vicem alcis, Plin. ep.: locum principem, Tac.: censorem, Vell. 2, 95. – 5) erfüllen, Genüge tun, befriedigen, ausfüllen, aures alcis (jmds. Ohr = Geschmack), Cic. or. 104. Tac. hist. 1, 90 (vgl. oben no. I, A, b): oculos insolito spectaculo, seine Augen weiden an dem ungew. Sch., Plin. pan.: promissum, das Versprechen erfüllen, Plin. ep. (so auch non polliceri, quod non possim implere, Cic.): impletum est omne consilium (Absicht), Tac.: munia sua, Tac.: officium, Eccl.: officium publicum, Plin. ep.: so auch officii partes od. bl. partes, Plin. ep. u. Ov.: spem, Plin. ep.: leges alcis, Ov.: legem, Vulg.: fata, dem Willen des Fatums entsprechen, die Verheißungen des F. ins Werk setzen, Liv.: laetitiam illius diei, zur Genüge darstellen, Vell.: vera bona, quae in virtutibus posita sunt, in vollem Maße besitzen, Tac.: non advocati fidem, sed inimici amaritudinem implesse, nicht den unbefangenen Sachwalter, sondern den ganz erbitterten Feind gemacht haben, Plin. ep. – / Über die synk. Formen implesti, implestis, implerunt, implessem, implesse s. Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 340 u. 341.

    lateinisch-deutsches > impleo

  • 12 claritas

    clārĭtās, ātis, f. [st1]1 [-] clārĭtās, ātis, f. [clarus]: a - clarté, éclat, netteté lumineuse.    - claritas matutina, Plin. 9, 107: la clarté du matin.    - asparagi oculis claritatem afferunt, Plin. 20, 108: l’asperge éclaircit la vue.    - sidus Veneris claritatis tantae (est), ut... Plin. 2, 37: l'astre de Vénus brille d'un tel éclat que... --- cf. Plin. 2, 30; 23, 84. b - éclat, sonorité [de la voix].    - claritas in voce, Cic. Ac. 1, 19: clarté de la voix. c - fig. clarté, éclat.    - pulchritudinem rerum claritas orationis illuminat, Quint. 2, 16, 10: l’éclat de l’éloquence fait ressortir la beauté du sujet. d - illustration, célébrité.    - pro tua claritate, Cic. Fam. 13, 68: étant donné l’éclat de ton nom. --- cf. Off. 1, 70.    - claritas generis, Quint. 8, 6, 7: l’éclat de la naissance.    - claritates ingeniorum, Plin. 37, 201: les esprits les plus brillants. --- Plin. 35, 53. [st1]2 [-] Clārĭtās Jūlĭa, f.: c. Ucubi. --- Plin. 3, 12.
    * * *
    clārĭtās, ātis, f. [st1]1 [-] clārĭtās, ātis, f. [clarus]: a - clarté, éclat, netteté lumineuse.    - claritas matutina, Plin. 9, 107: la clarté du matin.    - asparagi oculis claritatem afferunt, Plin. 20, 108: l’asperge éclaircit la vue.    - sidus Veneris claritatis tantae (est), ut... Plin. 2, 37: l'astre de Vénus brille d'un tel éclat que... --- cf. Plin. 2, 30; 23, 84. b - éclat, sonorité [de la voix].    - claritas in voce, Cic. Ac. 1, 19: clarté de la voix. c - fig. clarté, éclat.    - pulchritudinem rerum claritas orationis illuminat, Quint. 2, 16, 10: l’éclat de l’éloquence fait ressortir la beauté du sujet. d - illustration, célébrité.    - pro tua claritate, Cic. Fam. 13, 68: étant donné l’éclat de ton nom. --- cf. Off. 1, 70.    - claritas generis, Quint. 8, 6, 7: l’éclat de la naissance.    - claritates ingeniorum, Plin. 37, 201: les esprits les plus brillants. --- Plin. 35, 53. [st1]2 [-] Clārĭtās Jūlĭa, f.: c. Ucubi. --- Plin. 3, 12.
    * * *
        Claritas, pen. corr. claritatis: vt Claritas solis. Plin. Clarté.
    \
        Claritas. Cic. Excellence, Bruit et renommee.
    \
        Esse in claritate. Cic. Estre en bruit.
    \
        Ostendunt claritatem hominibus dii. Cic. Leur predisent et prenoncent la grande renommee qu'ils auront.

    Dictionarium latinogallicum > claritas

  • 13 cometes

    [st1]1 [-] cŏmētēs, ae, f.: comète.    - [gr]gr. κομήτης.    - voc. comete (cometa); acc. cometen (cometam); dat. coemtae; abl. comete (cometa).    - sidus cometes effulsit, Tac. An. 14, 22: une comète brilla. [st1]2 [-] Cometēs, ae, m.: Cométès (père d'Astérion ou un Lapithe).
    * * *
    [st1]1 [-] cŏmētēs, ae, f.: comète.    - [gr]gr. κομήτης.    - voc. comete (cometa); acc. cometen (cometam); dat. coemtae; abl. comete (cometa).    - sidus cometes effulsit, Tac. An. 14, 22: une comète brilla. [st1]2 [-] Cometēs, ae, m.: Cométès (père d'Astérion ou un Lapithe).
    * * *
        Cometes, vel Cometa, cometae, m. g. penult. prod. Luca. Cic. Une comete ou estoille chevelue.

    Dictionarium latinogallicum > cometes

  • 14 conficio

    confĭcĭo, ĕre, fēci, fectum - tr. - [st2]1 [-] faire ensemble, fabriquer, composer. [st2]2 [-] faire complètement, achever, effectuer, réaliser, terminer, accomplir, finir; qqf. traiter d'une affaire (intr.). [st2]3 [-] parvenir (à un terme), fournir (sa course). [st2]4 [-] rassembler, faire un tout, effectuer, causer, produire, obtenir (pour soi), procurer (à un autre). [st2]5 [-] conclure (t. de log.). [st2]6 [-] consommer, broyer (les aliments); consumer, ruiner, perdre, dissiper. [st2]7 [-] accabler, détruire, tuer, exterminer, vaincre.    - conficere libros: composer des livres.    - conficere + prop. inf.: conclure que.    - conficere aliquid alicui: procurer quelque chose à quelqu’un.    - nihil conficere cum aliquo: ne conclure aucun arrangement avec qqn.    - conficere centum annos: vivre cent ans.    - pecuniam ex re conficere, Cic.: tirer de l'argent de qqch.    - famam conficere, Cic.: acquérir de la réputation.    - centurias conficere, Cic. Pet. Cons. 5, 18: se ménager les suffrages des centuries.    - me dolor conficit: la douleur me mine.    - conficere provinciam, Cic.: soumettre une province.    - confici angore, curis: être accablé par l'angoisse, par les soucis.    - confici plagis, vulneribus: être épuisé par les coups, par les blessures.    - confectus cibus, Cic.: viande digérée.    - confecta res, Cic.: affaire conclue ou affaire désespérée.    - confectus senectute, Cic: accablée par la vieillesse.    - confectus vino, Cic.: abruti par le vin.    - confectum sidus, Plin.: astre dont l'influence a cessé.
    * * *
    confĭcĭo, ĕre, fēci, fectum - tr. - [st2]1 [-] faire ensemble, fabriquer, composer. [st2]2 [-] faire complètement, achever, effectuer, réaliser, terminer, accomplir, finir; qqf. traiter d'une affaire (intr.). [st2]3 [-] parvenir (à un terme), fournir (sa course). [st2]4 [-] rassembler, faire un tout, effectuer, causer, produire, obtenir (pour soi), procurer (à un autre). [st2]5 [-] conclure (t. de log.). [st2]6 [-] consommer, broyer (les aliments); consumer, ruiner, perdre, dissiper. [st2]7 [-] accabler, détruire, tuer, exterminer, vaincre.    - conficere libros: composer des livres.    - conficere + prop. inf.: conclure que.    - conficere aliquid alicui: procurer quelque chose à quelqu’un.    - nihil conficere cum aliquo: ne conclure aucun arrangement avec qqn.    - conficere centum annos: vivre cent ans.    - pecuniam ex re conficere, Cic.: tirer de l'argent de qqch.    - famam conficere, Cic.: acquérir de la réputation.    - centurias conficere, Cic. Pet. Cons. 5, 18: se ménager les suffrages des centuries.    - me dolor conficit: la douleur me mine.    - conficere provinciam, Cic.: soumettre une province.    - confici angore, curis: être accablé par l'angoisse, par les soucis.    - confici plagis, vulneribus: être épuisé par les coups, par les blessures.    - confectus cibus, Cic.: viande digérée.    - confecta res, Cic.: affaire conclue ou affaire désespérée.    - confectus senectute, Cic: accablée par la vieillesse.    - confectus vino, Cic.: abruti par le vin.    - confectum sidus, Plin.: astre dont l'influence a cessé.
    * * *
        Conficio, conficis, pen. corr. confeci, pen. prod. confectum, conficere, Ex Con et Facio, idem significat quod facere vel perficere. Cic. Achever et parfaire.
    \
        Conficere nucem. Plin. Rompre, Casser, Mascher.
    \
        Conficere hominem. Cic. Meurdrir, Assommer, Tuer.
    \
        Duodecim propugnatores totidem sagittarum confecit. ictibus. Sueton. Il a tué.
    \
        Ignes conficiunt syluas. Lucret. Bruslent et consument.
    \
        Conficere, per translationem. Plin. iunior, Infirmitas, moeror me conficit. Me met au bas, Me tue.
    \
        Conficere aliquam virginem. Terent. Abbatre de parolles et gaigner.
    \
        Angore confici. Cic. Estre gasté et perdu d'angoisse et de chagrin, Estre usé et consumé, ou miné.
    \
        Incendi et confici desyderio alicuius. Cic. Brusler et mourir de desir.
    \
        Se conficere. Plancus Ciceroni. Se gaster, et se tuer de travail et peine qu'on prend.
    \
        Me conficit solicitudo. Cic. Le soulci me tue.
    \
        Conficere ambulationem pomeridianam in aliquo loco. Cic. Se y pourmener.
    \
        Absolutionem conficere. Cic. Expedier, Absouldre quelqu'un de ce dont il estoit accusé.
    \
        Prope centum confecit annos. Cic. Il a vescu presque cent ans.
    \
        Annulum, pallium, soccos conficere. Cic. Faire.
    \
        Argentum alicuius conficere. Terent. Despendre et manger.
    \
        Bellum. Plin. Faire guerre, Batailler.
    \
        Conficere bellum. Cic. Venir à bout de la guerre.
    \
        Bibliothecam. Cic. Dresser une librairie.
    \
        Cibos. Plin. Digerer la viande.
    \
        Conficere cibos. Liu. Mascher la viande, Comminuer et briser bien menu.
    \
        Cursum. Cic. Achever le cours, ou la course.
    \
        Cum aliquo conficere. Cic. Chevir avec aucun, Composer avec luy.
    \
        Longo sermone vtimur, diem conficimus. Plaut. Le propos dure longuement, Le jour se passe.
    \
        Diem extremum morte conficere. Cic. Mourir.
    \
        Escas conficere dicuntur dentes intimi. Cic. Mascher et comminuer ou rompre bien menu.
    \
        Exercitum. Cic. Faire amas de gensdarmes, Lever une armee, Dresser sus.
    \
        Facinus. Cic. Commettre quelque cas meschant.
    \
        Famam. Cic. Bailler bruit.
    \
        Flagitium. Terent. Faire quelque meschanceté.
    \
        Funera iusta. Caes. Faire et parfaire les obseques d'un trespassé.
    \
        Iter. Caesar. Parfaire son chemin.
    \
        Iurisdictionem. Cic. Parachever, Quand le magistrat qui estoit en la Province avoit tenu les assises ordinaires par tous les lieux où il estoit de coustume.
    \
        Ligna et fornacem. Cato. Fendre, Apprester.
    \
        Malum alicui. Terent. Luy bastir quelque fascherie.
    \
        Mandata. Cic. Accomplir, Mettre en effect.
    \
        Munus susceptum. Cic. Achever.
    \
        Negotium. Plaut. Faire, ou Parfaire.
    \
        Nuptias. Terent. Faire nopces.
    \
        Confectae pactiones publicanorum. Cic. Les baux à ferme des choses appartenantes à la Republique estoyent faicts et achevez.
    \
        Pacem. Cic. Tranquiller et pacifier une contree.
    \
        Facillime patris pacem in leges conficiet suas. Terent. Il appaisera son pere, et l'induira et fera condescendre à faire ce qu'il vouldra.
    \
        Patrimonium. Cic. Despendre, Consumer.
    \
        Peculium grande. Plaut. Amasser, Acquerir grans biens pour soy.
    \
        Pecuniam ex re aliqua. Cic. Faire argent et amasser.
    \
        Permagna pecunia ex ea re confici potest. Cic. Il y a bien à gaigner. Bud.
    \
        Pensum. Plaut. Achever sa fusee.
    \
        Pensum meum quod datum est, confeci. Plaut. J'ay parfaict et achevé ce qu'on m'avoit donné à faire.
    \
        Porticum mille passuum conficere. Cic. En laquelle il y ait pour se pourmener mille pas d'enceincte, ou de tour.
    \
        Prandium. Plaut. Achever le disner.
    \
        Rationes. Cic. Clorre comptes et arrester.
    \
        Reditum alicui. Cic. Luy impetrer son retour et rappel.
    \
        Rem. Caesar. Venir à chef de sa besongne et entreprinse.
    \
        Rem conficere, Id est patrimonium. Cic. Despendre tout son bien.
    \
        Sacra. Cic. Faire le service divin.
    \
        Sermonem. Caesar. Achever.
    \
        Solicitudines alicui. Terent. Le mettre en soulci.
    \
        Sex illa a Dypilo stadia confecimus. Cic. Nous cheminasmes ces six stades.
    \
        Tabulas. Cic. Faire registre de ce qu'on a faict et prins.
    \
        Tempus annuum. Cic. Employer un an.
    \
        Vestem aut tunicas hybernas. Plaut. Faire.
    \
        Longam viam. Cic. Cheminer long chemin.
    \
        Quae vetustas est, quae vim diuinam conficere possit? Cic. Annichiler, Mettre à neant.
    \
        Ex quo conficitur, vt si leges duae, aut si plures, etc. Cic. Dont il s'ensuit que si, etc.
    \
        Confectum est. Cic. C'est faict.

    Dictionarium latinogallicum > conficio

  • 15 crinitus

    crīnītus, a, um part. passé de crinio. [st2]1 [-] bien fourni en cheveux. [st2]2 [-] orné d'une crinière.    - crinitum sidus, Plin.: comète.    - os crinitum anguibus: tête qui a des serpents pour chevelure.
    * * *
    crīnītus, a, um part. passé de crinio. [st2]1 [-] bien fourni en cheveux. [st2]2 [-] orné d'une crinière.    - crinitum sidus, Plin.: comète.    - os crinitum anguibus: tête qui a des serpents pour chevelure.
    * * *
        Crinitus, pen. prod. Adiectiuum. Virgil. Chevelu.
    \
        Crinitis arbusculis apices sunt pauonibus. Plin. Les paons ont sur la teste des bouquets comme petis arbres cheveluz.
    \
        Colla toris crinita tument. Stat. Le col d'un cheval ayant des crins.
    \
        Galea crinita triplici iuba. Virgil. Pource que au temps passé les gensdarmes portoyent sur leurs heaulmes des crins de chevaulx, comme maintenant ils portent des plumars.
    \
        Male crinita mulier. Ouid. Qui est chaulve, ou qui ha laide chevelure.
    \
        Nox crinita facibus luciferis. Valer. Flac. Nuict en laquelle apparoissent des comettes, ou estoilles chevelues.

    Dictionarium latinogallicum > crinitus

  • 16 hircinus

    hircinus (hirquinus), a, um de bouc, de chèvre.    - hircinum sidus: le Capricorne (constellation).    - hircinum lac, Arn.: lait de chèvre.
    * * *
    hircinus (hirquinus), a, um de bouc, de chèvre.    - hircinum sidus: le Capricorne (constellation).    - hircinum lac, Arn.: lait de chèvre.
    * * *
        Hircinus, pen. prod. Adiectiuum, siue Hirquinus antiquis: vt Hirquina barba. Plaut. Barbe de bouc.

    Dictionarium latinogallicum > hircinus

  • 17 lasso

    lasso, āre, āvi, ātum - tr. - [st2]1 [-] lasser, fatiguer. [st2]2 [-] lasser par sa constance, supporter avec constance, faire céder, défier, braver.    - insolitum cubile lassat, Cels.: un lit auquel on n'est pas habitué fatigue.    - numina lassare, Luc.: importuner les dieux.    - sidus Hyperborei solitus lassare Bootae, Mart. 4: habitué qu'il est à braver l'astre glacial du Bouvier.
    * * *
    lasso, āre, āvi, ātum - tr. - [st2]1 [-] lasser, fatiguer. [st2]2 [-] lasser par sa constance, supporter avec constance, faire céder, défier, braver.    - insolitum cubile lassat, Cels.: un lit auquel on n'est pas habitué fatigue.    - numina lassare, Luc.: importuner les dieux.    - sidus Hyperborei solitus lassare Bootae, Mart. 4: habitué qu'il est à braver l'astre glacial du Bouvier.
    * * *
        Lasso, lassas, lassare. Plin. iunior. Lasser.

    Dictionarium latinogallicum > lasso

  • 18 mi

    [st1]1 [-] mi = mihi, dat. de ego [st1]2 [-] mi, voc. masc. sing. de meus: mon, mon cher.    - tu quoque, mi fili: toi aussi, mon fils.    - mi Aeschine, Ter.: mon cher Eschine. Emplois non classiques:    - mi soror, Apul.: ma soeur (mi au fém. sing.)    - mi sidus, Apul.: mon astre (mi au neutre sing.)    - mi spectatores: mes chers spectateurs (mi au masc. plur.)
    * * *
    [st1]1 [-] mi = mihi, dat. de ego [st1]2 [-] mi, voc. masc. sing. de meus: mon, mon cher.    - tu quoque, mi fili: toi aussi, mon fils.    - mi Aeschine, Ter.: mon cher Eschine. Emplois non classiques:    - mi soror, Apul.: ma soeur (mi au fém. sing.)    - mi sidus, Apul.: mon astre (mi au neutre sing.)    - mi spectatores: mes chers spectateurs (mi au masc. plur.)
    * * *
        Mi vocatiuus pro Meus. Terent. O mi AEschine. O mon bon ami Eschinus.
    \
        Mi vir. Terent. Mon mari. Une maniere de blandir.

    Dictionarium latinogallicum > mi

  • 19 sydus

    sydŭs, ĕris c. sidus.
    * * *
    sydŭs, ĕris c. sidus.
    * * *
        Sydus, syderis, pen. corr. n. g. Plin. Une constellation et assemblee d'estoilles ensemble en quelque signe. Il signifie aussi generalement toutes planettes et estoilles.
    \
        Crinis timendi syderis. Lucan. Une comete.
    \
        Amicum. Horat. Bening, Prospere.
    \
        Feruidum. Horat. Quand les jours caniculaires sont.
    \
        Insana sydera Caprae. Horat. Esmouvants grande tempeste.
    \
        Publica sydera. Ouid. Communs à touts, Que chascun peult veoir.
    \
        Sublime sydus. Seneca. Le pol arctique.
    \
        Aurea. Virgil. Qui sont de la couleur d'or.
    \
        Palantia. Lucret. Errants par le ciel.
    \
        Volantia. Virg. Quand il semble qu'il tombe des estoilles, et qu'elles volent par l'air.
    \
        Ferire sydera vertice. Horat. Toucher de la teste aux estoilles.
    \
        Ferre ad sydera nomen alicuius. Virgil. Exalter jusques au ciel, Louer grandement.
    \
        Refixa caelo sydera transcurrunt. Virg. Quand de nuict il semble qu'il tombe des estoilles, et qu'elles volent par l'air.
    \
        Hebes sydus Veneris. Lucan. N'ha point de force, A perdu sa vigueur.
    \
        Dextro sydere editus. Stat. Né soubz heureuse planette.
    \
        Gentis suae sydus. Ouid. Le plus excellent, et l'honneur de sa race.
    \
        Sydus, Morbi genus, Syderatio etiam dicitur. Martialis, Sydere percussa est subito tibi Zoile lingua. Tu as soubdain perdu l'usage de la langue, Tu es demouré muet et paralytique de la langue.

    Dictionarium latinogallicum > sydus

  • 20 impleo

    im-pleo, plēvī, plētum, ēre (in u. *pleo), vollmachen, anfüllen, I) eig. u. übtr.: A) im allg., anfüllen, vollfüllen, vollgießen, a) eig.: fossas, Liv.: amphoram ad summum, Plaut.: m. Abl., mero pateram, Verg.: os aquā, W. in den M. nehmen, Sen.: gremium frustis, Cic.: uterum generoso semine, Ov.: impletae cibis vinoque venae, Liv.: m. Genet. (wie εμπίμπλημι), omnes angulos furum, Plaut.: ollam denariorum, Cic.: multos codices earum rerum, quibus etc., Cic.: mit de u. Abl., volumina de istis rebus, Cic. – b) übtr., anfüllen, erfüllen, m. Abl., alqm fustibus, vollhauen, Plaut.: urbem lamentis, Liv.: caput calido oleo, begießen, benetzen, Cels.: mit Genet., fusti fissorum caput, Plaut. – vites od. uvae se implent, werden voll, strotzen von Beeren, Col. – ducentis navibus omnem oram Italiae Siciliae Sardiniaeque, an der g. Küste von J. usw. Landungen vornehmen, Liv.: maria terrasque foedā fugā, bedecken, Liv.: urbs deinde impletur, wird heimgesucht von ansteckenden Krankheiten, Liv.: impl. aures alcis, jmdm. in den O. liegen, Liv. 45, 31, 6. Curt. 10, 1 (4), 28 (vgl. no. II, B, 5).
    B) insbes.: 1) erfüllen, sättigen, zur Genüge zu essen geben, mit Speise und Trank anfüllen, implentur Bacchi carnisque, sie sättigen sich mit usw., Verg.: si quis interdiu se implevit, Cels. – 2) schwanger od. trächtig machen, a) v. Menschen, alqam,
    ————
    Ov.: uterum, schwanger werden, Iustin.: mit Abl. der Leibesfrucht, ingenti illam implet Achille, Ov. – b) v. Tieren, Colum. – c) uterus tamquam implens (sc. se), gleichs. schwanger, d.i. stark, dick, fleischig, Colum. – 3) zunehmen machen, corpora (vom zunehmenden Monde), Ggstz. corpora inanire, Plin. – dah. a) aufschwellen, alqm (v. der Wassersucht), Cels.: flatus vela implet, Plin. – b) voll-, fleischig-, fett machen, implet corpus modica exercitatio, Cels.: tenuis homo implere se debet, plenus extenuare, Cels. – 4) eine bestimmte Zahl vollzählig machen, ergänzen (wie ἀναπληροῦν), a) eig.: triginta legionum instar impleverat, Vell.: ut quidquid gregi deperierit, ex fetibus impleatur, Paul. sent.: implentur validae tirone cohortes, Lucan.: implere equestres facultates, was am Ritterzensus fehlt, zuschießen, Plin. ep. – b) übtr., eine Zahl, ein Maß, eine Größe vollkommen ausfüllen, -erreichen, impleta ut essent sex milia armatorum, Liv.: in quibus eques triginta milia implebat, Curt.: modius grani sexdecim libras implet, wiegt volle 16 Pf., Plin. – arboris crassitudo quattuor hominum ulnas complectentium implet, Plin. – v. Monde, luna quater iunctis implerat cornibus orbem, Ov.: cum orbem sidus implevit (Ggstz. sidus se curvare coepit in cornua), Curt.: cum aut inchoatur luna aut impletur, Tac.
    II) bildl.: A) im allg.: erfüllen, totam Italiam no-
    ————
    minis sui, Liv.: florem iuventutis spei animorumque, mit H. u. Mut erfüllen, -beseelen, Liv.: omnia potestatis suae, Liv.: omnia terrore, omnia tumultu ac terrore, Liv. – portentum anxiis pectus implevit curis, Liv.: alqm spe, Iustin.: populares laudibus Scipionis, unter seinen L. verbreiten, Liv. – Turnum nuntius implet, Verg. – ceterorum rudes animos, dem unerfahrenen Sinne der übrigen einreden, Tac.
    B) insbes.: 1) mit etw. sättigen, befriedigen, stillen, sese regum sanguine, Cic.: se caedibus, Sil. – cum osculis, cum lacrimis dolorem meum implevero, Tac.: comitum visu fruitur miseranda suarum, impleri nequit, sich nicht satt genug sehen, Val. Flacc. – 2) eine Lebenszeit vollenden, vitae cursum, Plin.: finem vitae sponte an fato, des Lebens Ende finden, Tac. – dah. implevisse mit einer Jahreszahl = so u. so viel Jahre od. das so u. so vielte Jahr verlebt haben = so u. so alt sein, quater undenos decembres, Hor.: annum septimum et sexagesimum, Plin. ep.: nondum annos quattuordecim, Plin. ep. – 3) etw. in der Rede, durch die Darstellung hervorheben, als wichtig darstellen, oft b. Quint.; s. Spalding Quint. 5, 13, 56. – 4) jmds. Stelle ausfüllen, jmd. im Amte usw. vertreten, vicem alcis, Plin. ep.: locum principem, Tac.: censorem, Vell. 2, 95. – 5) erfüllen, Genüge tun, befriedigen, ausfüllen, aures alcis (jmds. Ohr = Geschmack), Cic. or. 104. Tac. hist. 1, 90 (vgl. oben
    ————
    no. I, A, b): oculos insolito spectaculo, seine Augen weiden an dem ungew. Sch., Plin. pan.: promissum, das Versprechen erfüllen, Plin. ep. (so auch non polliceri, quod non possim implere, Cic.): impletum est omne consilium (Absicht), Tac.: munia sua, Tac.: officium, Eccl.: officium publicum, Plin. ep.: so auch officii partes od. bl. partes, Plin. ep. u. Ov.: spem, Plin. ep.: leges alcis, Ov.: legem, Vulg.: fata, dem Willen des Fatums entsprechen, die Verheißungen des F. ins Werk setzen, Liv.: laetitiam illius diei, zur Genüge darstellen, Vell.: vera bona, quae in virtutibus posita sunt, in vollem Maße besitzen, Tac.: non advocati fidem, sed inimici amaritudinem implesse, nicht den unbefangenen Sachwalter, sondern den ganz erbitterten Feind gemacht haben, Plin. ep. – Über die synk. Formen implesti, implestis, implerunt, implessem, implesse s. Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 340 u. 341.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > impleo

См. также в других словарях:

  • Sidus [1] — Sidus (lat., Plur. Sidĕra), Gestirn, Stern, daher: S. volans (S. decidŭum), Sternschnuppe; S. natalicĭum, Geburtsstern, vgl. Astrologie u. Nativität …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Sidus [2] — Sidus (a. Geogr.), Castell nahe bei Korinth, frühzeitig zerstört; beim j. Kassidhi …   Pierer's Universal-Lexikon

  • SIDUS — vicus Corinthi, aut Megaridis navale. Item vicus circa Clazomenas, et alius Rubri maris, et locus Pamphyliae. Steph …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Sidus Iulium — C/ 43 K1 (Komet Caesar) Eigenschaften des Orbits (Simulation) Orbittyp parabolisch Numerische Exzentrizität 1,00 Perihel 0,224 …   Deutsch Wikipedia

  • Sidus Ludoviciana — Datenbanklinks zu Sidus Ludoviciana Stern Sidus Ludoviciana …   Deutsch Wikipedia

  • Sidus — Stjernebillede …   Danske encyklopædi

  • sidus — [akin to Ger Sitte] : custom, moral. Deriv. sidon exercise …   Gothic dictionary with etymologies

  • Bio Sidus — Saltar a navegación, búsqueda Bio Sidus es una empresa argentina de producción de fármacos mediante tecnologías de última generación. La historia de la empresa se remonta a fines de la década del 70, cuando los directivos de Instituto Sidus,… …   Wikipedia Español

  • Georgium Sidus — Geor gi*um Si dus [NL., the star of George (III. of England).] (Astron.) The planet Uranus, so named by its discoverer, Sir W. Herschel. [1913 Webster] …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Georgium Sidus — Uranus U ra*nus ( n[u^]s), n. [L. Uranus, Gr. O yrano s Uranus, o yrano s heaven, sky. Cf. {Uranium}.] [1913 Webster] 1. (Gr. Myth.) The son or husband of Gaia (Earth), and father of Chronos (Time) and the Titans. [1913 Webster] 2. (Astron.) One… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • CAVUM Sidus — apud Solin. c. 27. Exsultant (simiae) novâ Lunâ, tristes sunt cornutô et cavô sidere: est cava et cornuta Luna, quam a nova discernit, quae tamen et ipsa cava nihilominus et corniculata est. Et quidem Graeci μηνοειδῆ et κοίλην quoque vocant, quum …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»