Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

secare

  • 1 seco

    sĕco, cŭi, ctum ( part. fut. secaturus, Col. 5, 9, 2), 1, v. a. [root sak-, to cut; whence securis, sĕcula, serra (secra), segmen, sexus, saxum, etc.; cf. sīca, and Gr. keiô, keazô, schizô], to cut, cut off, cut up (class.; syn.: caedo, scindo).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    leges duodecim tabularum, si plures forent, quibus rens esset judicatus, secare, si vellent, atque partiri corpus addicti sibi hominis permiserunt,

    Gell. 20, 1, 48 sq.; cf.:

    et judicatos in partes secari a creditoribus leges erant,

    Tert. Apol. 4:

    cape cultrum, seca Digitum vel aurem,

    Plaut. Merc. 2, 2, 38 sq.:

    omne animal secari ac dividi potest, nullum est eorum individuum,

    Cic. N. D. 3, 12, 29: pabulum secari non posse, be cut, mown, * Caes. B. G. 7, 14; so,

    sectae herbae,

    Hor. S. 2, 4, 67:

    gallinam,

    to cut to pieces, Juv. 5, 124:

    placenta,

    Mart. 3, 77, 3:

    alicui collum gladio suā dexterā,

    Q. Cic. Petit. Cons. 3, 10:

    palatum,

    to divide, Cels. 8, 1:

    tergora in frusta,

    Verg. A. 1, 212: dona auro gravia sectoque elephanto, i. e. of carved, wrought ivory (an imitation of the Homeric pristos elephas, Od. 18, 196), Verg. A. 3, 464:

    marmora,

    Hor. C. 2, 18, 17: sectis nitebat marmoribus, Luc. 10, 114; so absol.:

    nec ideo ferrum secandi vim non perdidit,

    Sen. Ben. 5, 5, 1:

    prave sectus unguis,

    Hor. Ep. 1, 104:

    secti lapides,

    Vulg. Exod. 20, 25. —
    B.
    In partic.
    1.
    Med. t. t., to cut surgically; to operate on; to cut off or out, amputate, excise, etc.:

    in corpore si quid ejusmodi est, quod reliquo corpori noceat, id uri secarique patimur,

    Cic. Phil. 8, 5, 15; cf.:

    saevitia secandi,

    Plin. 29, 1, 6, § 13; so,

    membra,

    id. 26, 11, 69, § 112:

    vomicam,

    Plaut. Pers. 2, 5, 13:

    varices Mario,

    Cic. Tusc. 2, 15, 35 (for which, exciditur, Cels. 7, 31); cf. of the same: C. Marius cum secaretur, ut supra dixi, principio vetuit se alligari;

    nec quisquam ante Marium solutus dicitur esse sectus,

    was cut, operated upon, Cic. Tusc. 2, 22, 53:

    servum,

    Just. Inst. 4, 3, 6.—
    2.
    To cut, castrate (very rare):

    puer avari sectus arte mangonis,

    Mart. 9, 7, 4; so,

    sectus Gallus (corresp. to eviratus),

    id. 5, 41, 3.—
    C.
    Transf. (mostly poet. and in post-Aug. prose).
    1.
    To scratch, tear, wound, hurt, injure (cf. caedo, II.):

    ambo (postes) ab infimo tarmes secat,

    the worms are gnawing them, they are wormeaten, Plaut. Most. 3, 2, 140:

    luctantis acuto ne secer ungui,

    lest I should be torn, Hor. Ep. 1, 19, 47; cf.:

    rigido sectas invenit ungue genas,

    Ov. F. 6, 148:

    teneras plantas tibi (glacies),

    Verg. E. 10, 49:

    corpora vepres,

    id. G. 3, 444:

    crura (sentes),

    Ov. M. 1, 509:

    pete ferro Corpus et intorto verbere terga seca,

    cut, lacerate, Tib. 1, 9, 22; so,

    sectus flagellis,

    Hor. Epod. 4, 11:

    loris,

    Mart. 10, 5, 14 al.:

    si quem podagra secat,

    gnaws, torments, Cat. 71, 2;

    imitated by Martial: podagra cheragraque secatur Gaius,

    Mart. 9, 92, 9.—
    2.
    Like the Gr. temnein, and our to cut, i. e.,
    a.
    To divide, cleave, separate ( poet. and in post-Aug. prose):

    quos (populos) secans interluit Allia,

    Verg. A. 7, 717:

    medios Aethiopas (Nilus),

    Plin. 5, 9, 10, § 53:

    medios agros (Tiberis),

    Plin. Ep. 5, 6, 12:

    medium agmen (Turnus),

    Verg. A. 10, 440:

    agrum (limes),

    Plin. 18, 34, 77, § 331:

    caelum (zonae),

    Ov. M. 1, 46:

    sectus orbis,

    Hor. C. 3, 27, 75; cf.:

    in longas orbem qui secuere vias,

    Ov. Am. 2, 16, 16.—
    b.
    With the idea of motion, to cut through, i. e. to run, sail, fly, swim, go, etc., through:

    delphinum similes, qui per maria umida nando Carpathium Libycumque secant,

    cut through, cleave, Verg. A.5, 595:

    aequor,

    id. ib. 5, 218:

    pontum,

    id. ib. 9, 103:

    aequor Puppe,

    Ov. M. 11, 479:

    fretum puppe,

    id. ib. 7, 1; cf.:

    vada nota (amnis),

    id. ib. 1, 370:

    ales avis... geminis secat aëra pennis,

    Cic. Arat. 48:

    aethera pennis (avis),

    Verg. G. 1, 406; 1, 409:

    auras (cornus),

    id. A. 12, 268:

    ventos (Cyllenia proles),

    ib. ib. 4, 257:

    sub nubibus arcum (Iris),

    id. ib. 9, 15 et saep.— Secare viam (vias), the Gr. temnein hodon, to take one's way, to travel a road:

    ille viam secat ad naves,

    Verg. A. 6, 899:

    hinc velut diversae secari coeperunt viae,

    Quint. 3, 1, 14.—
    II.
    Trop. (acc. to I. C. 1. and 2.).
    * A.
    To cut up, lash in speaking, i.e. to censure, satirize:

    secuit Lucilius Urbem,

    Pers. 1, 114.—
    B.
    To divide (not freq. till after the Aug. per.):

    cum causas in plura genera secuerunt,

    Cic. de Or. 2, 27, 117:

    haec in plures partes,

    Quint. 8, 6, 13; cf.:

    scrupulose in partes sectā divisionis diligentiā,

    id. 4, 5, 6:

    quae natura singularia sunt secant (corresp. to divido),

    id. 4, 5, 25:

    sectae ad tenuitatem suam vires (just before: distinguendo. dividendo),

    id. 12, 2, 13.—Hence, in Hor., like dirimo (II.), of disputes, to cut off, i.e. to decide them:

    quo multae magnaeque secantur judice lites,

    Hor. Ep. 1, 16, 42: magnas res, to cure (as it were, by a light operation), id. S. 1, 10, 15.—And once in Verg.: secare spem (the figure borrowed from the phrases secare mare, auras, viam): quae cuique est fortuna hodie, quam quisque secat spem, whatever hope each follows, i. e. indulges in, entertains, Verg. A. 10, 107 (secat, sequitur, tenet, habet;

    ut: Ille viam secat ad naves,

    id. ib. 6, 899: unde et sectas dicimus, habitus animorum et instituta philosophiae circa disciplinam, Serv.).

    Lewis & Short latin dictionary > seco

  • 2 secō

        secō cuī, ctus, āre    [2 SAC-], to cut, cut off, cut up, reap, carve: omne animal secari ac dividi potest: pabulum secari non posse, Cs.: sectae herbae, H.: Quo gestu gallina secetur, is carved, Iu.: secto elephanto, i. e. carved ivory, V.: prave sectus unguis, H.—Esp., in surgery, to cut, operate on, cut off, cut out, amputate, excise: in corpore alqd: varices Mario: Marius cum secaretur, was operated on. — To scratch, tear, wound, hurt, injure: luctantis acuto ne secer ungui, lest I should be torn, H.: sectas invenit ungue genas, O.: secuerunt corpora vepres, V.— To cut apart, divide, cleave, separate: curru medium agmen, V.: caelum secant zonae, O.: sectus orbis, i. e. half the earth, H.— To cut through, run through, pass through, traverse: per maria umida nando Libycum, cleave, V.: aequor Puppe, O.: adeunt vada nota secantes, O.— To cut, make by cutting: fugā secuit sub nubibus arcum, i. e. produce by flight, V.: viam ad navīs, i. e. speeds on his way, V.—Fig., to divide: causas in plura genera.— To cut short, decide, settle: Quo multae secantur iudice lites, H.— To follow, pursue: quam quisque secat spem, V.
    * * *
    I
    secare, secavi, secatus V TRANS
    cut, sever; decide; divide in two/halve/split; slice/chop/cut up/carve; detach
    II
    secare, secui, sectus V TRANS
    cut, sever; decide; divide in two/halve/split; slice/chop/cut up/carve; detach

    Latin-English dictionary > secō

  • 3 pratum

    prātum, i, n. (collat. form prātus, m., Gromat. Vet. p. 322, 5) [root prat-; Sanscr. prath, to spread out; cf. Gr. platus, platanos], a meadow (class.).
    I.
    Lit.:

    pratum irriguum, aut siccum,

    Cato, R. R. 8, 1:

    stercorare,

    id. ib. 8, 50:

    irrigua facere,

    id. ib. 8, 9; Varr. R. R. 2 prooem.:

    pratorum viriditas,

    Cic. Sen. 16, 57:

    irrigare,

    id. Q. Fr. 3, 1, 2:

    cratire, secare, caedere, sicilire,

    Plin. 18, 28, 67, § 258; 18, 3, 4, § 20:

    cultus prati,

    Col. 2, 17, 1:

    siccaneum, aut riguum,

    id. 2, 17, 3; Inscr. Grut. 204.—
    II.
    Transf.
    A.
    Meadow-grass ( poet.):

    condita prata in patinis proferre,

    Plaut. Ps. 3, 2, 22; Ov. A. A. 1, 299.—
    B.
    A broad field, plain; poet., of the sea:

    rostro Neptunia prata secare,

    Cic. Arat. 129.

    Lewis & Short latin dictionary > pratum

  • 4 pratus

    prātum, i, n. (collat. form prātus, m., Gromat. Vet. p. 322, 5) [root prat-; Sanscr. prath, to spread out; cf. Gr. platus, platanos], a meadow (class.).
    I.
    Lit.:

    pratum irriguum, aut siccum,

    Cato, R. R. 8, 1:

    stercorare,

    id. ib. 8, 50:

    irrigua facere,

    id. ib. 8, 9; Varr. R. R. 2 prooem.:

    pratorum viriditas,

    Cic. Sen. 16, 57:

    irrigare,

    id. Q. Fr. 3, 1, 2:

    cratire, secare, caedere, sicilire,

    Plin. 18, 28, 67, § 258; 18, 3, 4, § 20:

    cultus prati,

    Col. 2, 17, 1:

    siccaneum, aut riguum,

    id. 2, 17, 3; Inscr. Grut. 204.—
    II.
    Transf.
    A.
    Meadow-grass ( poet.):

    condita prata in patinis proferre,

    Plaut. Ps. 3, 2, 22; Ov. A. A. 1, 299.—
    B.
    A broad field, plain; poet., of the sea:

    rostro Neptunia prata secare,

    Cic. Arat. 129.

    Lewis & Short latin dictionary > pratus

  • 5 SKILJA

    * * *
    (skil, skilda; skiliðr, later skildr, skilinn), v.
    1) to part, divide, separate (sú er nú kölluð Jökulsá ok skirl landsfjórðunga);
    skilr hann flokk sinn, he divides his band;
    2) to break off, break up (þessi sótt mun skilja samvistu okkra);
    síðan skildu þau talit, they broke off their talk;
    3) to part company, take leave (skildu þeir með mikilli vináttu);
    4) impers.; þar er leidir (acc.) skildi, þá skildi ok slóðina, where the roads parted, there the tracks too parted;
    mundi skilja vegu þeirra, their ways would diverge;
    með þessu skilr skipti þeirra, thus ended their dealings;
    it differs, mikit (acc.) skilr hamingju okkra, there is a wide difference between our fortunes;
    þá skilr á um e-t, they disagree about a thing;
    ef skrár skilr á, if the scrolls differ;
    5) to distinluish, discern, with the eyes (nú má ek þann eigi sjá eða biða mér fulltings, er ek má harm eigi skilja);
    with the ears, to hear (eru þeir hér svá, at þeir megi skilja mál mitt);
    6) to understand, find out (þá þóttist Þórr skilja hvat látum verity hafði of nóttina);
    7) to decide, settle (skildi konungr erendi Sighvats svá, at honum líkaði vel);
    8) to set apart, reserve for one (þó at konungr hafi mér skilit eignir minar eða landsvist í Orkneyjum);
    eiga e-t skilit, to have reserved, stipulated (þat átta ek skilit við þik, at);
    skilja sér e-t, to reserve to oneself (jarðir hafði hann hygt ok skilit sér allar landskyldir);
    skilja e-t í sætt, to lay down, stipulate, in an agreement (þat var skilit í sæt- várri, at);
    9) with preps.:
    skilja e-t á við e-n, to stipulate (þó vil ek skilja á við þik einn hlut);
    skilja e-t eptir, to leave behind;
    skilja e-t frá e-u, to separate from (hann skildi sik sjálfr frá ríki ok fór í klaustr);
    to exeinpt from (hverr maðr skyldi gjalda konungi fimm aura, sá er eigi væri frá því skiliðr);
    skilja fyrir e-u, to formulate, dictate (skilja fyrir eiðstafinum);
    skilja fyrir heiti, to formulate, pronounce a vow;
    skilja með mönnum, to part, separate (nótt skildi þá með þeim);
    impers., skilr með þeim, they part (eptir þetta skildi með þeim);
    skilja e-t í sundr, to part asunder (hinir skildu í sundr skipin ok gerðu hlið í millum skipanna);
    skilja e-t til, to stipulate (vil ek ok til skilja, at);
    skilja e-t undan, to except, to make a reservation for (at undan skildum, heraðssektum);
    skilja e-t undan e-m, to deprive one of;
    skilja e-t undir e-n, to leave it to one (Njáll kvaðst þat vilja skilja undir Höskuld);
    skilja e-n undir sætt, to include one in an agreement (hversu marga menn viltu skilja undir sættir okkar);
    skilja við e-n, to part with, put away;
    skilja við konu, bónda, to divorce one’s wife, one’s husband;
    segja skilit við konu, to declare oneself separated from;
    10) refl., skiljast.
    * * *
    pres. skil, skill, Grág.; pret. skilði, skildi; part. skiliðr, and later, skildr and skilinn; neut. skilið and skilt: [the original sense, viz. to cut, Lat. secare, appears in Goth. skilja = a butcher; A. S. scylan = to separate.]
    A. To part, separate, divide; Tanais skilr heims-þriðjunga, Al. 131; sú er nú kölluð Jökulsá ok skilr lands-fjórðunga, Landn. 251; Gautelfr skilr Noregs-konungs ríki ok Svía-konungs, Rb. 330:—to break off, break up, þessi sótt mun skilja vára samvistu, Ld. 286; mun sá einn hlutr vera at s. mun með okkr, Nj. 112; mun þat s. með okkr, Fs. 16: segja Rúti at betra mun at s. ykkr, of fighters, Nj. 32; Höskuldr skildi þær, Ld. 36; þá er barsmíð skilið, Grág. ii. 114; s. ræðu, s. talit, to break off the conversation, Ld. 36, Fms. ii. 262, Nj. 48, Bjarn. 22; s. boðinu (dat.), Gísl. 116, is prob. an error; skilja hjúskap, to divorce, K. Á. 6; váru skilið ráð þeirra Sigríðar, Fms. x. 219; skilr hann flokk sinn, then he divided his band, viii. 59; þá skildi ekki nema hel, vii. 233.
    2. with prepp.: s. frá, to separate, Fms. xi. 350, Blas. 42; frá skildr, excepted, Dipl. v. 22, K. Á. 182; frá skiliðr, Grág. i. 16; skilja mik frá trú, Blas. 42; at engu frá skildu, nothing excepted. Dipl. v. 22; eiðar frá skildir, K. Á. 182; sá maðr er nú var frá skiliðr, Grág;. i. 16, 17:—s. sundr, to put asunder, Nj. 42:—s. við, to part with, put away; s. við konu, s. við bónda, 686 B. 14, Þórð. 46 new Ed.; at ek vilja s. við félaga minn, Grág. i. 326; ok sé hann skildr við ( have forfeited) ábúð jarðar, Gþl 337:—s. eptir, to leave behind, Mag.: passim in mod. usage, eg skildi það eptir heima.
    3. to part company, leave; svá skildu vér næstum, at…, Nj. 49; eptir þat skildu þeir, 98; skildu þeir með mikilli vináttu, 138; hefir þú mér heitið, at vit skyldim aldri s., 201.
    4. impers. one parts; hence followed by acc., one parts a thing, i. e. it branches off, is separated; þar skilr Spán inn Kristna ok Spán inn heiðna, Fms. vii. 80; þar er leiðir skildi ( where the roads parted) þá skildi ok slóðna, there the tracks too parted, Eg. 579; mundi skilja vegu þeirra, their ways would diverge, 126; með þessu skilr skipti þeirra, thus ended their dealings, Ísl. ii. 274; er þat nú bezt at skili með oss, Finnb. 334; skilr þá með þeim, Nj. 112.
    β. it differs; at mikit (acc.) skili hamingju okkra, there is a wide difference between, Eg. 719; hvat skilr þær ástgjafar, 656 A. i. 12; þvíat mennina skildi, Sks. 733 B.
    γ. it falls out, comes to a difference; even with a double acc. of person and of thing, e-n skilr á um e-t; þá skildi aldri á orð (acc.) né verk, Nj. 147; ef þá skill á, Grág. ii. 70; þeir skyldu sik láta á, skilja um einhvern hlut, Ld. 60; þeir urðu missáttir, ok skildi þá (á) um eignina á Auslrátt, Fms. ix. 458; skildi þá ekki (acc.) á ek Rúnólf, they and R. disagreed in nought, Nj. 178; hver-vitna þess er menn skilr á um sætr, N. G. L. i. 42; nú skilr menn á (um) markteig, id.; ef menn skilr á (um) merki, id.; hann (acc.) hafði skilt á við gesti jarls, Fms. ix. 449; ek vil at þú látir þik á skilja við einhvern húskarl minn, Rd. 318; ef skrár skilr á, if the scrolls differ, Grág. i. 7.
    B. Metaph. usages:
    I. [Old Engl. to skill], to distinguish, discern, understand; vóru svá skilið nöfn með þeim, Ísl. ii. 332; eru þeir hér svá, at þeir megi s. mál mitt ( hear it), Eg. 735; spilltisk svá sýnin at eingi þeirra mátti s. hann, Hom. 120; s. ljós frá myrkum, Sks. 626 B; kunna drauma at skilja, to know how to ‘skill’ dreams, Fms. iv. 381: to understand, þat er at skilja ( that is to say) á vára tunga, Anecd. 16, 18; konungr skildi at þetta var með spotti gört, Fms. i. 15; vér þykkjumk hitt s., at …, Ld. 180; ef þat er rétt skilt, sem þar kveðr at, Grág. ii. 37; hón skildi þó raunar hvat hann mælti til hjálpar manninum, Fs. 76; kunnu vér alira þjóða tungur at mæla ok skilja, 656 A. ii. 10: very freq. in mod. usage, skilr þú þetta? eg skil ekki hvat þú segir, það er ó-skiljandi.
    II. as a law term, to decide; skildi konungr erendi Sighvats svá, at …, Fms. v. 180; þá er kviðir eigu at s. mál manna, Grág. i. 49; skulu heimilis-búar hans fimm skilja þat, hvárt …, 58; allt þat sem lögbók skilr eigi, Gþl. 18; enir sömu búar skolu um þat skilja, Grág. i. 43; at þeir eru þess kviðar kvaddir er þeir eigu eigi um at s., 55; skulu vetfangs-búar s. um hvárt-tveggja, ii. 37; tólflar-kviðr átti um at s., Eb., Nj. 238.
    2. to set apart, reserve; þat skil ek er ek vil, Nj. 55; þessu sem nú var skilt með þeim, Fms. xi. 100; nú hefir maðr kú skilt í skyld sína, Gþl. 503; þat var skilit í sætt vára, Nj. 257; þat var skilið í sæll þeirra Þóris föður míns ok Bjarnar, at …, Eg. 345; var þat skilit til brigða um áðr-nefnt kaup, Dipl. iii. 10; hann skildi af sér ( declined responsibility) um fyrnd á kirkju alla ábyrgð, iv. 4; þat er stórmæl ok skilit ( express) boðorð, Anecd. 46; nema þat væri skilt (expressly reserved), Fms. x. 447: eiga skilit, to have reserved, stipulated; þat átta ek skilit við þik, at …, ii. 93; sem Hrani átti skilt, iv. 31; at hann vill hafa gripina svá sem hann átti skilit, vi. 60: hence the mod. phrase, eg á það ekki skilið, ‘tis not due to reserve this for me, i. e. I do not deserve it; hann á það skilið, it is owing to him, it serves him right:—s. sér e-t, to reserve to oneself, Fas. i. 527, Fms. v. 293, ix. 323, Landn. 304; Njáll kveðsk þat vilja s. undir Höskuld, to make a reservation, reserve it for H., Nj. 149; þeir sem gáfu, skildu æfinlig forræði þeirra undir sik ok sína arfa, reserved it for themselves and their heirs, Bs. i. 689.
    3. esp. with a prep.; s. á, fyrir, til, undan, to stipulate, reserve; vil ek s. á við þik einn hlut, Hrafn. 6; skaltú s. þat á við hann, Fms, x. 334:—s. fyrir, hversu var skilt fyrir félagi þeirra, Grág. i. 330; ok skili þeir þá fyrir þegar, 118; skal einn maðr s. fyrir ( pronounce) en aðrir gjalda samkvæði á, i. 2; at svá fyrir-skildu ( so stipulated), Dipl, v. 19; handa-band þeirra var svá fyrir skilit, iv. 9; þá skilði Sverrir konungr fyrir eidstafinum ( dictated it), Fms. viii. 150; er hann hafði fyrir skilt heitinu, made (said) the vow, 55:—þann hlut vilda ek til s., at vér værim austr hér. Nj. 149; þat vil ek þá s. til, segir Hallr, at …, 156; þat vil ek ok til s. við ykkr bræðr jarla mína, at …, Ó. H. 98; megu þeir eigi aðra göra sekð hans en til var skilit fyrir váttum, Grág. i. 118:—s. undir eið, to take an oath with reservation, Grág. i. 56, Sturl. i. 66:—s. undan, to reserve, make a reservation; s. undan goðorð, utanferðir, sektir, Ld. 308, Sturl. ii. 63.
    C. Reflex. to separate, break up; skildisk þá ok riðlaðisk fylkingin, Fms. vii. 277; at þau væri skild, Grág. i. 307; vóru þau þá skilið, Nj. 268:—s. við e-n, to part from; sá er skiliðr við konuna, Grág. i. 33; segja skilið við, konu, bónda, to declare oneself separated from, Nj. 14, 50; ef kona skilsk við bónda sinn ( divorces), 656 A. 15; hvar hann skildisk við Þórólf, Ld. 44: to forsake. Fms. i. 34, Nj. 250; s. við mál e-s, Ld. 308, Nj. 177; þeir er ekki vildu við skiljask ( leave off) ok láta af heiðninni, Fms. iv. 144.
    2. recipr. to part company; at vit skilimk í orrostu, Eg 293; þótt vit skilimk, Korm. 88; þeir skiljask fóstrar, Fms. xi. 99; skildusk þeir með blíðskap. feðgar, Eg. 790.
    β. to be divorced, Grág. i. 325, 326, K. Á. 116.
    II. impers., e-m skilsk e-t, ‘it skills one’, one perceives; honum hafði þat skilisk, Eg. 715; haun kenndi honum atferli—Nú skaltú vita hvárt mér hafi skilisk, Ísl. ii. 206; konunginum skildusk vel orð jarls, Fms. xi. 13; má mér þat eigi skiljask, Sks. 61; hón lét sér þat ok vel skiljask, to make up one’s mind to it, Hkr. ii. 88; Barði lætr sér skiljask at svá er, Ísl. ii. 327; þú vill þér ekki skiljask (láta) þat er á mót er þínum vilja. 625. 68.
    III. part. skilinn, q. v.

    Íslensk-ensk orðabók > SKILJA

  • 6 fretum

        fretum ī, n (abl. also fretū, m, C.)    [FVR-], a strait, sound, channel: fretorum angustiae: freta inter currentia turres, H.: in freto Oceani, narrow sea, Ta.: Siciliense, the Strait of Messina: Siciliae, Cs.: ab Italiā freto diiunctus: actus freto Neptunius Dux (sc. Siciliae), H.: fretum nostri maris et Oceani, i. e. the Strait of Gibraltar, S.— The sea: fretum puppe secare, O.— Plur: In freta dum fluvii current, V.: fretis acrior Hadriae, H.—Fig., a strait, narrow sea: perangusto fretu divisa iura.— A gulf, abyss: in illo aeris alieni tamquam fretu.
    * * *
    sea; narrow sea, straits

    Latin-English dictionary > fretum

  • 7 līs

        līs lītis (old form stlīs, stlītis), f    a strife, dispute, quarrel, altercation: Lites inter eos maxumae, T.: aetatem in litibus conterunt: adhuc sub iudice lis est, H.: inter vos componere lites, V.: de terrae nomine, O.: exemplum litem quod lite resolvit, solves a difficulty by raising another, H.— In law, a suit, action, process, litigation, controversy: Litīs sequi, T.: in inferendis litibus: litem contestari: orare: secare, H.: arbitri, qui litem aestument, assess damages, Cs.: aestimatio litium: in litibus aestimandis, suits for damages: lis capitis, a capital charge: litem tuam facere, i. e. plead for yourself.—The subject of an action, matter in dispute: quanta summa litium fuisset: lites severe aestimatae: quo minus secundum eas tabulas lis detur, non recusamus: in suam rem litem vertere, L.: interceptor aliaenae litis, L.
    * * *
    lawsuit; quarrel

    Latin-English dictionary > līs

  • 8 pābulum

        pābulum ī, n    [1 PA-], food, nourishment, food for cattle, fodder, pasturage, grass: pecoris, S.: secare pabulum, Cs.: comparare, N.: hirundo Pabula parva legens, V.: pabula carpsit ovis, O.: Pabula canescunt, i. e. the grass, O.: caelestia, i. e. ambrosia, O.—Fig., food, nourishment, sustenance: animorum: dederat nova pabula morbo, O.
    * * *
    fodder, forage, food for cattle; food/sustenance; fuel (for fire)

    Latin-English dictionary > pābulum

  • 9 raptim

        raptim adv.    [rapio], snatchingly, hastily, suddenly, speedily, hurriedly: haec scripsi raptim, ut, etc.: cui donet inpermissa raptim Gaudia, H.: secuti tam raptim euntem, L.: aguntur omnia, Cs.: praecipitata consilia, L.: ignis factus, L.: secare aethera pennis, V: fruaris tempore, H.
    * * *
    hurriedly, suddenly

    Latin-English dictionary > raptim

  • 10 trabs or (old) trabēs

        trabs or (old) trabēs trabis, f    [TARC-], a beam, timber, rafter: trabes in muro conlocare, Cs.: longa, O.— A tree: Silva frequens trabibus, O.: securi Saucia trabs ingens, O.: Lucus trabibus obscurus acernis, V.— A ship, vessel: abiegna trabes, Enn. ap. C.: Iam mare turbari trabibus... videbis, V.: trabe Cypriā secare mare, H.— A roof-tree, roof, house: sub trabe citreā, H.: sub isdem trabibus, H.

    Latin-English dictionary > trabs or (old) trabēs

  • 11 soc

    forepart of anything, ploughshare, snout, Irish soc, Early Irish socc, Welsh swch (f.), Cornish soch, Breton soc'h, souc'h (m.): *succo-, snout, pig's snout, *sukku-, a pig, Welsh hwch, Cornish hoch, Breton houc'h (Anglo-Saxon sugu, English sow, Latin sûs, etc.). So Thurneysen (Rom., 112), who clinches his argument by Early Irish corr being both "crane" and "beak". French soc, ploughshare, English sock are from Celtic. Stokes suggests the possibility of Celtic being from Medieval Latin soccus, vomer, or allied to Old High German seh, vomer, Latin secare.

    Etymological dictionary of the Gaelic language > soc

  • 12 decido

    1.
    dē-cĭdo, cĭdi, 3, v. n. [cado], to fall off, fall down (class.).
    1.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    decido de lecto praeceps,

    Plaut. Cas. 5, 2, 48; so,

    anguis decidit de tegulis,

    Ter. Ph. 4, 4, 26:

    poma ex arboribus decidunt,

    Cic. de Sen. 19 fin.; cf.:

    e flore guttae,

    Ov. M. 9, 345:

    equo,

    Caes. B. G. 1, 48, 6;

    for which ex equo (in terram),

    Nep. Eum. 4;

    and ab equo (in arva),

    Ov. Ib. 259:

    summo toro,

    id. F. 2, 350:

    arbore glandes,

    id. M. 1, 106:

    caelo,

    Plin. 37, 10, 59, § 164; so,

    caelo,

    id. 2, 52, 53, § 138:

    in terras imber,

    Lucr. 6, 497; so,

    imber,

    Hor. Ep. 1, 14, 29:

    celsae turres graviore casu,

    id. Od. 2, 10, 11:

    comae,

    id. ib. 4, 10, 3 et saep.:

    montium decidentium moles,

    Plin. Ep. 8, 17, 3:

    (volucris) decidit in terram,

    Ov. M. 12, 569;

    so in terras sidus,

    id. ib. 14, 847:

    in puteum foveamve auceps,

    Hor. A. P. 458:

    in lacum fulmen,

    Suet. Galb. 8:

    in dolia serpens,

    Juv. 6, 432:

    in casses praeda,

    Ov. A. A. 2, 2:

    in laqueos suos auceps,

    id. Rem. Am. 502:

    in turbam praedonum hic fugiens,

    Hor. S. 1, 2, 42:

    in praeceps,

    Ov. M. 12, 339:

    ad pedes tunica,

    Suet. Aug. 94. —
    B.
    Pregn. (like cado and concido), to fall down dead, to sink down, to die (in class. Lat. only poet.):

    morbo decidunt,

    Plaut. Trin. 2, 4, 143:

    nos ubi decidimus, Quo pater Aeneas,

    Hor. Od. 4, 7, 14:

    scriptor abhinc annos centum qui decidit,

    id. Ep. 2, 1, 36:

    decidit exanimis vitamque reliquit in astris,

    Verg. A. 5, 517; cf. Stat. Th. 8, 125; and id. ib. 9, 755: (nupta) Decidit;

    in talum serpentis dente recepto,

    Ov. M. 10, 10.
    II.
    Trop., to fall, drop, fall away, fail, sink:

    quanta de spe decidi!

    Ter. Heaut. 2, 3, 9;

    for which quanta spe decidi!

    id. ib. 4, 8, 11; Suet. Oth. 5;

    and a spe societatis Prusiae,

    Liv. 37, 26:

    ex astris,

    Cic. Att. 2, 21, 4 (cf.: astrum, no. II. B. fin.):

    ego ab archetypo labor et decido,

    Plin. Ep. 5, 10, 1:

    eo decidit ut exsul de senatore fieret,

    has fallen so low, id. ib. 4, 11, 1: oculis captus in hanc fraudem decidisti (cf. katapiptein), Cic. Verr. 2, 4, 45, § 101:

    ad eas rei familiaris angustias decidit, ut, etc.,

    Suet. Claud. 9 fin.; cf.:

    huc decidisse cuncta, ut, etc.,

    Tac. A. 3, 59:

    ficta omnia celeriter tamquam flosculi decidunt,

    perish, Cic. Off. 2, 12 fin.:

    non virtute hostium sed amicorum perfidia decidi,

    am fallen, defeated, Nep. Eum. 11 fin.:

    an toto pectore deciderim,

    wholly banished from her affections, Tib. 3, 1, 20 (cf. ek thumou peseein, Hom. Il. 23, 595):

    qui huc deciderunt,

    into this illness, Cels. 3, 21 fin.:

    in hydropa,

    id. ib. med.: in maximis necessitatibus, ad quas libidine deciderat, Schol. Juv. 5, 3.
    2.
    dē-cīdo, cīdi, cīsum, 3, v. a. [caedo], to cut off.
    I.
    Lit. (rare in ante-Aug. per.; more freq. abscīdo;

    not in Caes.): taleas oleaginas tripedaneas,

    Cato R. R. 45:

    collum,

    Plaut. Merc. 2, 2, 37:

    aures,

    Tac. A. 12, 14:

    virgam arbori,

    id. G. 10:

    caput,

    Curt. 7, 2;

    prov.: pennas,

    to clip the wings, Hor. Ep. 2, 2, 50:

    malleolum,

    Plin. 17, 21, 35, § 162:

    filicem nascentem falce,

    Col. 2, 2, 13; Sil. 4, 389 et saep.—
    B.
    Transf., to cudgel, beat soundly:

    aliquem verberibus decidere,

    Dig. 47, 21, 2.
    II.
    Trop., to decide a disputed, or, indeed, any matter (qs. to cut the knot; cf.:

    dirimo and secare lites, res,

    Hor. Ep. 1, 16, 42; id. Sat. 1, 10, 15); to determine, settle, terminate, put an end to (class., most freq. in judic. lang.; cf.: transigo, paciscor).
    (α).
    With acc.: damnum, XII. Tab. 12, 4; Gai. Inst. 4, 37; 4, 45:

    quibus rebus actis atque decisis,

    Cic. Verr. 2, 5, 45 fin.; cf.:

    decisa negotia,

    Hor. Ep. 1, 7, 59:

    res transactione decisa,

    Dig. 5, 2, 29;

    and jam decisa quaestio,

    ib. 18, 3, 4:

    decidis statuisque tu, quid iis ad denarium solveretur,

    Cic. Quint. 4, 17; id. Rosc. Com. 11, 32; Dig. 47, 2, 63; cf. ib. 9, 4, 22, § 4:

    hoc loco praeter nomen cetera propriis decisa sunt verbis,

    i. e. decidedly, clearly expressed, Quint. 8, 6, 47: ego pol istam jam aliquovorsum tragulam decidero, I will now dispose of this dart one way or another, i. e. I will now put an end to this attack, these tricks, Plaut. Casin. 2, 4, 18.—
    (β).
    With praepp.:

    cum aliquo,

    Cic. Verr. 2, 2, 32, § [p. 520] 79; 2, 1, 48, § 125; id. Rosc. Am. 39, 114; Plin. 7, 40, 41, § 130:

    non erit uncia tota, decidat tecum qua pater ipse deum,

    for which Jupiter may compound with you, Mart. 9, 4, 6; cf.:

    cum patrono pecuniā,

    Dig. 12, 6, 26, § 12:

    de rebus,

    Cic. Quint. 5, 19; id. Rosc. Com. 12, 35 sq.; id. Att. 1, 8; Just. 31, 7: decidere jactu coepit cum ventis, to compound with the winds by throwing overboard (the cargo), Juv. 12, 33.—
    (γ).
    Absol.:

    in jugera singula ternis medimnis,

    Cic. Verr. 2, 3, 48; id. Rosc. Com. 36; Aur. Vict. de Vir. Ill. 56, 4.—
    B.
    To cut down, reduce, diminish:

    ad tertiam partem vectigal,

    Lampr. Alex. Sev. 38.

    Lewis & Short latin dictionary > decido

  • 13 ferveo

    fervĕo, bŭi, 2, or fervo, vi, 3 (the latter form ante-and post-class., Plaut. Pseud. 3, 2, 51; Lucr. 2, 41 al.; poet. in class. per., e.g. Verg. G. 1, 456; id. A. 8, 677; Prop. 2, 8, 32;

    not in Hor.: si quis antiquos secutus fervĕre brevi media syllaba dicat, deprehendatur vitiose loqui, etc.,

    Quint. 1, 6, 7), v. n. [root phru-, to wave, flicker; Sanscr. bhur-, be restless; cf. phrear, Germ. Brunnen, Lat. fretum; v. Fick, Vergl. Wört. p. 140; Curt. Gr. Etym. p. 304], to be boiling hot, to boil, ferment, glow (class.; most freq. in poets.; syn.: calere, aestuare, ebullire, ardescere, ignescere; ardere, flagrare, tepere).
    I.
    Lit.
    (α).
    Form ferveo:

    cum aliqua jam parte mustum excoctum in se fervebit,

    Col. 12, 19, 5:

    quaecumque immundis fervent allata popinis,

    steam, smoke, Hor. S. 2, 4, 62:

    bacas bullire facies: et ubi diu ferbuerint,

    Pall. Jan. 19:

    exemptusque testa, Qua modo ferbuerat Lyaeus,

    Stat. S. 4, 5, 16:

    stomachus domini fervet vino,

    Juv. 5, 49.—
    (β).
    Form fervo: fervit aqua et fervet: fervit nunc, fervet ad annum, Lucil. ap. Quint. 1, 6, 8: quando (ahenum) fervit, Titin. ap. Non. 503, 5: facite ut ignis fervat, Pomp. ap. Non. 504, 27:

    postea ferve bene facito (brassicam): ubi ferverit, in catinum indito,

    Cato, R. R. 157, 9:

    sol fervit,

    is hot, Gell. 2, 29, 10.—
    (γ).
    In an uncertain form;

    ferventem,

    Plin. 32, 5, 18, § 51:

    fervere,

    id. 14, 9, 11, § 83.—
    II.
    Poet. transf.
    1.
    To boil up, foam, rage:

    omne Excitat (turbo) ingenti sonitu mare, fervĕre cogens,

    Lucr. 6, 442:

    omnia tunc pariter vento nimbisque videbis Ferĕre,

    Verg. G. 1, 456.—
    2.
    To be in a ferment, to swarm with numbers; to come forth in great numbers, to swarm forth: fervĕre piratis vastarique omnia circum, Varr. ap. Non. 503, 22:

    Marte Fervĕre Leucaten,

    Verg. A. 8, 677; cf.:

    opere omnis semita fervet... Quosque dabas gemitus, cum litora fervĕre late Prospiceres,

    id. ib. 4, 407 sq.:

    fora litibus omnia fervent,

    Mart. 2, 64, 7:

    forte tuas legiones per loca campi fervere cum videas,

    Lucr. 2, 41:

    fervere classem,

    id. 2, 47; Att. ap. Paul. ex Fest. p. 78 Müll. (Trag. v. 483 Rib.):

    fervent examina putri De bove,

    Ov. F. 1, 379; Val. Fl. 6, 588; Sil. 6, 317; 9, 243 al.—
    III. (α).
    Form ferveo:

    usque eo fervet efferturque avaritia, ut, etc.,

    Cic. Quint. 11, 38; cf.:

    fervet avaritiā miseroque cupidine pectus,

    Hor. Ep. 1, 1, 33:

    et fervent multo linguaque corque mero,

    Ov. F. 2, 732:

    animus tumida fervebat ab ira,

    id. M. 2, 602:

    fervet immensusque ruit profundo Pindarus ore,

    rages, Hor. C. 4, 2, 7: fervet opus redolentque thymo fragrantia mella, glows, i. e. is carried on briskly, Verg. G. 4, 169; Lucil. Aetna, 167:

    inter vos libertorumque cohortem Pugna fervet,

    Juv. 5, 29:

    equus cui plurima palma fervet,

    shines, id. 8, 59.— Poet., with inf.: sceptrumque capessere fervet, burns, i. e. eagerly desires, Claud. ap. Ruf. 2, 295:

    stagna secare,

    id. B. Gild. 350.—
    (β).
    Form fervo: heu cor irā fervit caecum, amentiā rapior ferorque, Att. ap. Non. 503, 7; cf.:

    cum fervit maxime,

    Ter. Ad. 4, 1, 18 (Prisc. p. 866 P.): hoc nunc fervit animus, hoc volo, Afran. ap. Non. 503, 9:

    domus haec fervit flagiti,

    Pomp. ib. 8:

    se fervere caede Lacaenae,

    Val. Fl. 7, 150; cf.:

    hostem fervere caede novā,

    Verg. A. 9, 693.— Pass. impers.: quanta vociferatione fervitur! Afran. ap. Non. 505, 25.— Hence, fervens, entis, P. a., boiling hot, glowing, burning.
    A.
    Lit.:

    foculi,

    Plaut. Capt. 4, 2, 67:

    aqua,

    Cic. Verr. 2, 1, 26, § 67; cf.:

    ferventissima aqua,

    Col. 12, 50, 21: ferventes fusili ex argilla glandes, * Caes. B. G. 5, 43, 1:

    rotae,

    swift, Sil. 2, 199; cf. Ov. P. 1, 8, 68:

    aurum,

    shining, Mart. 10, 74, 6:

    in cinere ferventi leniter decoquere,

    Plin. 25, 8, 50, § 90:

    saxa vapore,

    Lucr. 1, 491:

    cera,

    Plin. 11, 37, 45, § 127:

    dictamnum fervens et acre gustu,

    id. 25, 8, 53, § 92:

    horae diei,

    id. 17, 22, 35, § 189:

    vulnus,

    smoking, warm, Ov. M. 4, 120:

    ferventia caedibus arva,

    Sil. 9, 483:

    (fluvius) Spumeus et fervens,

    raging, Ov. M. 3, 571:

    vultus modesto sanguine,

    glowing, blushing, Juv. 10, 300.— Subst.:

    si ferventia os intus exusserint,

    Plin. 30, 4, 9, § 27.—
    2.
    Transf., of sound, hissing:

    (sono) resultante in duris, fervente in umidis,

    Plin. 2, 80, 82, § 193.—
    B.
    Trop., hot, heated, inflamed, impetuous:

    fortis animus et magnus in homine non perfecto nec sapiente ferventior plerumque est,

    too ardent and impetuous, Cic. Off. 1, 15, 46: ferventes latrones, violent, furious, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 23, 3:

    quale fuit Cassi rapido ferventius amni Ingenium,

    impetuous, Hor. S. 1, 10, 62:

    meum Fervens difficili bile tumet jecur,

    id. C. 1, 13, 4:

    fervens ira oculis,

    sparkling, Ov. M. 8, 466:

    mero fervens,

    drunken, Juv. 3, 283.— Sup.:

    in re ferventissima friges,

    Auct. Her. 4, 15, 21.— Hence, adv.: ferventer, hotly, warmly: ferventer loqui, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 2; cf.:

    ferventissime concerpi,

    id. ib. 8, 6, 5:

    ferventius,

    Aug. de Genes. ad Lit. 2, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > ferveo

  • 14 lamina

    lāmĭna or lammĭna, and sync. lamna (e. g. Hor. C. 2, 2, 2; id. Ep. 1, 15, 36; Val. Fl. 1, 123; Vitr. 7, 9; also,

    lamina,

    id. 5, 3), ae, f., a thin piece of metal, wood, marble, etc., a plate, leaf, layer, lamina [root la, = ela- of elaunô; cf. elatos].
    I.
    Lit. (class.):

    cum lamina esset inventa,

    Cic. Leg. 2, 23, 58:

    tigna laminis clavisque religant,

    Caes. B. C. 2, 10, 3:

    cataphracta rum tegimen ferreis laminis consertum,

    Tac. H. 1, 79:

    plumbi,

    Plin. 34, 18, 50, § 166:

    ex argento laminas ducere,

    id. 33, 9, 45, § 128; cf.:

    aes in laminas tenuare,

    id. 34, 8, 20, § 94:

    ossa in laminas secare,

    id. 8, 3, 4, § 7:

    tenuem nimium laminam ducere,

    Quint. 2, 4, 7:

    argutae lamina serrae,

    the blade of a saw, Verg. G. 1, 143; of a knife, Sen. Ben. 4, 6, 2; of a sword, Ov. M. 5, 173; 12, 488:

    doliorum,

    i. e. staves, Plin. 18, 26, 64, § 236 (Jahn, lanas):

    laminae aëneae,

    Vulg. Exod. 38, 6.—
    II.
    Transf.
    A.
    Laminae ardentes, red-hot plates, instruments of torture for slaves, Cic. Verr. 2, 5, 63, § 163; so,

    candens,

    Hor. Ep. 1, 15, 36; without adj.:

    advorsum laminas, crucesque conpedisque,

    Plaut. As. 3, 2, 4; Lucr. 3, 1017.—
    B.
    Money coin: et levis argenti lamina crimen [p. 1032] erat, Ov. F. 1, 209; cf.

    fulva,

    a gold piece, gold, id. M. 11, 124:

    inimicus lamnae,

    foe to money, Hor. C. 2, 2, 2:

    tuas opes... laminas utriusque materiae,

    of each precious metal, Sen. Ben. 7, 10, 1.—
    C.
    A saw, Sen. Ben. 4, 6.—
    D.
    Aurium, the flap of the ear, Arn. 2, 72:

    aurium laminae frigescunt,

    Cael. Aur. Tard. 2, 14, 198.—
    E.

    Lewis & Short latin dictionary > lamina

  • 15 lammina

    lāmĭna or lammĭna, and sync. lamna (e. g. Hor. C. 2, 2, 2; id. Ep. 1, 15, 36; Val. Fl. 1, 123; Vitr. 7, 9; also,

    lamina,

    id. 5, 3), ae, f., a thin piece of metal, wood, marble, etc., a plate, leaf, layer, lamina [root la, = ela- of elaunô; cf. elatos].
    I.
    Lit. (class.):

    cum lamina esset inventa,

    Cic. Leg. 2, 23, 58:

    tigna laminis clavisque religant,

    Caes. B. C. 2, 10, 3:

    cataphracta rum tegimen ferreis laminis consertum,

    Tac. H. 1, 79:

    plumbi,

    Plin. 34, 18, 50, § 166:

    ex argento laminas ducere,

    id. 33, 9, 45, § 128; cf.:

    aes in laminas tenuare,

    id. 34, 8, 20, § 94:

    ossa in laminas secare,

    id. 8, 3, 4, § 7:

    tenuem nimium laminam ducere,

    Quint. 2, 4, 7:

    argutae lamina serrae,

    the blade of a saw, Verg. G. 1, 143; of a knife, Sen. Ben. 4, 6, 2; of a sword, Ov. M. 5, 173; 12, 488:

    doliorum,

    i. e. staves, Plin. 18, 26, 64, § 236 (Jahn, lanas):

    laminae aëneae,

    Vulg. Exod. 38, 6.—
    II.
    Transf.
    A.
    Laminae ardentes, red-hot plates, instruments of torture for slaves, Cic. Verr. 2, 5, 63, § 163; so,

    candens,

    Hor. Ep. 1, 15, 36; without adj.:

    advorsum laminas, crucesque conpedisque,

    Plaut. As. 3, 2, 4; Lucr. 3, 1017.—
    B.
    Money coin: et levis argenti lamina crimen [p. 1032] erat, Ov. F. 1, 209; cf.

    fulva,

    a gold piece, gold, id. M. 11, 124:

    inimicus lamnae,

    foe to money, Hor. C. 2, 2, 2:

    tuas opes... laminas utriusque materiae,

    of each precious metal, Sen. Ben. 7, 10, 1.—
    C.
    A saw, Sen. Ben. 4, 6.—
    D.
    Aurium, the flap of the ear, Arn. 2, 72:

    aurium laminae frigescunt,

    Cael. Aur. Tard. 2, 14, 198.—
    E.

    Lewis & Short latin dictionary > lammina

  • 16 lis

    līs, lītis (old form stlis, stlitis, like stlocus for locus; cf. Quint. 1, 4, 16), f. [root star-, in sterno; cf. Germ. streiten, to contend], a strife, dispute, quarrel.
    I.
    In gen.:

    si quis pugnam expectat, litis contrahat,

    Plaut. Capt. prol. 63:

    philosophi aetatem in litibus conterunt,

    Cic. Leg. 1, 20, 53:

    grammatici certant et adhuc sub judice lis est,

    Hor. A. P. 78:

    morsus litibus alternis dati,

    Prop. 4 (5), 5, 39:

    semper habet lites alternaque jurgia lectus In quo nupta jacet,

    Juv. 6, 268.— Transf., of inanimate things:

    lis est cum formā magna pudicitiae,

    Ov. H. 16, 288; id. F. 1, 107.—
    II.
    In partic.
    A.
    A charge, an accusation:

    accipito hanc tute ad te litem... Fac ego ne metuam mihi, atque ut tu meam timeas vicem,

    Plaut. Most. 5, 2, 23. —
    B.
    A lawsuit, an action or process at law:

    nam mihi tris hodie litis judicandas dicito,

    Plaut. Merc. 2, 2, 10: hodie juris coctiores [p. 1071] non sunt, qui litis creant, Quam sunt hice, qui, si nihil est litium, litis serunt, id. Poen. 3, 2, 9 sq.; Cic. de Or. 3, 28, 109:

    repetere ac persequi lite atque judicio aliquid,

    id. Verr. 2, 3, 13, § 32:

    litem alicui intendere,

    id. de Or. 1, 10, 42:

    in inferendis litibus,

    id. Rab. Post. 4, 10:

    contestari,

    id. Att. 16, 15, 2:

    obtinere aut amittere,

    id. Rosc. Com. 4, 10:

    orare,

    id. Off. 3. 10, 43:

    sedare,

    id. Verr. 2, 3, 57, § 132:

    secare,

    Hor. Ep. 1, 16, 42:

    perdere,

    Gai. Inst. 4, 30:

    in litibus aestimandis,

    in suits for damages, Cic. Clu. 41, 116; id. Rab. Post. 4, 9:

    lis capitis,

    a prosecution involving life, a capital charge, id. Clu. 41, 116:

    aestimationem litium non esse judicium,

    an appraisal of damages, id. ib.; cf. id. Rab. Post. 5, 11:

    cum in eum litis aestimares,

    id. ib. 5, 12:

    quod vulgo dicitur, e lege Julia litem anno et sex mensibus mori,

    Gai. Inst. 4, 104.—
    2.
    In the phrase: litem suam facere, to make the cause his own, said,
    (α).
    Litem suam facere, of an advocate who neglects the cause of his client and seeks his own advantage:

    quid, si cum pro altero dicas, litem tuam facias?

    Cic. de Or. 2, 75, 305.—
    (β).
    Also of a judge who, out of favor or through bribery, pronounces an unjust sentence, or who turns aside from the questions strictly before him to express his own opinions or feelings through the judgment: debet enim judex attendere, ut cum certae pecuniae condemnatio posita sit, neque majoris neque minoris summa petita nummo condemnet, alioquin litem suam facit;

    item si taxatio posita sit, ne pluris condemnet quam taxatum sit, alias enim similiter litem suam facit,

    Gai. Inst. 2, 52:

    si judex litem suam fecerit,

    Dig. 44, 7, 4, § 4; cf. ib. 5, 1, 15; so, trop.: nam et Varro satis aperte, quid dicere oporteret, edocuit;

    et ego adversus eum, qui doctus esse dicebatur, litem meam facere absens nolui,

    Gell. 10, 1.—
    (γ).
    Also of a judge who does not appear on the day appointed: inde ad comitium vadunt, ne litem suam faciant, C. Titius ap. Macr. S. 2, 12.—
    C.
    The subject of an action at law, the matter in dispute:

    quibus res erat in controversia, ea vocabatur lis,

    Varr. L. L. 7, § 93 Müll.:

    illud mihi mirum videri solet, tot homines statuere non potuisse, utrum rem an litem dici oporteret,

    Cic. Mur. 12, 27:

    lites severe aestimatae,

    id. ib. 20, 42:

    quo minus secundum eas tabulas lis detur, non recusamus,

    id. Rosc. Com. 1, 3:

    de tota lite pactionem facere,

    id. ib. 14, 40:

    in suam rem litem vertere,

    Liv. 3, 72:

    litem lite resolvere,

    to explain one obscure thing by another equally so, Hor. S. 2, 3, 103.

    Lewis & Short latin dictionary > lis

  • 17 novacula

    nŏvācŭla, ae, f. [novo], a sharp knife.
    A.
    Lit.:

    cutem raporum novaculā decerpere,

    Col. 12, 56, 1; Plin. 22, 23, 47, § 99.—
    B.
    Esp.
    1.
    A razor:

    ut ex novaculā comperistis, tonsor est,

    Petr. 103:

    aream (capitis) novaculā radere,

    Cels. 6, 4:

    nudare caput,

    Mart. 2, 66, 7:

    secare fauces,

    Suet. Calig. 23; Plin. 29, 6, 34, § 107:

    Tarquinius dixit, se cogitāsse, cotem novaculā posse praecidi,

    Cic. Div. 1, 17, 32; cf. Liv. 1, 36; Val. Max. 1, 4, 1.—
    2.
    A dagger:

    stringitur in densā nec caeca novacula turbā,

    Mart. 7, 61, 7.—
    II.
    Transf., the name of a fish, otherwise unknown, Plin. 32, 2, 5, § 14.

    Lewis & Short latin dictionary > novacula

  • 18 pabulum

    pābŭlum, i, n. [from the root pa, whence also pa-sco], food, nourishment.
    I.
    Lit.
    A.
    Of men (only poet.):

    dura mundi,

    Lucr. 5, 944:

    dira (of the human food of Polyphemus),

    Val. Fl. 4, 105; Stat. Th. 12, 566.—
    B.
    Of animals, food, fodder (very freq. and class.):

    bubus pabulum parare,

    Cato, R. R. 54, 1:

    pabulo pecoris student (Numidae),

    Sall. J. 90, 1:

    secare pabulum,

    Caes. B. G. 7, 14:

    supportare,

    id. B. C. 3, 58:

    consumere,

    id. B. G. 7, 18:

    conquirere,

    Hirt. B. G. 8, 10:

    comparare,

    Nep. Eum. 8:

    hirundo Pabula parva legens,

    Verg. A. 12, 475:

    pabula decerpere,

    Ov. M. 13, 943:

    pabula carpsit ovis,

    id. F. 4, 750; id. P. 1, 2, 122:

    praebere feris,

    Lucr. 4, 685; 5, 991:

    pabula laeta,

    id. 2, 364; 875:

    luna feras ducit ad pabula,

    Petr. 100:

    viciam conserere in pabulum,

    Col. 11, 2, 71:

    cervi noctu procedunt ad pabula,

    Plin. 8, 32, 50, § 117:

    subus serpentes in pabulo sunt,

    id. 11, 53, 115, § 279:

    ager frugum pabulique laetus,

    i. e. food for men and beasts, Sall. H. 2, 91 Dietsch; id. J. 90, 1.—
    II.
    Trop., food, nourishment, sustenance (class.): Acheruntis pabulum, food for Acheron (said of one who deserves to die), Plaut. Cas. 2, 1, 11:

    piscibus in alto credo praehibent pabulum,

    id. Rud. 2, 6, 29:

    amoris,

    Lucr. 4, 1063: est [p. 1287] enim animorum ingeniorumque naturale quoddam quasi pabulum consideratio contemplatioque naturae, Cic. Ac. 2, 41, 127:

    studii atque doctrinae,

    id. Sen. 14, 49:

    dederatque gravi nova pabula morbo,

    Ov. M. 8, 876.—Of manure:

    pabula fesso praebere novali,

    Col. 10, 84; 2, 5, 1.—Of nourishment for the mind:

    quasi pabula quaedam animo ad sublimiora scandendi conquirens,

    Amm. 14, 5, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > pabulum

  • 19 saxum

    saxum (in inscrr. also SAKSVM; from collat. form saxus;

    a vocative SAXE,

    Inscr. Orell. 2982), i, n. [root sak-; Sanscr. ska; cf. secare], any large, rough stone; a detached fragment of rock; a rock (in gen.; whereas rupes is a steep rock, crag, cliff).
    I.
    In gen., Lucr. 4, 266 sq.; cf. id. 1, 882:

    non est e saxo sculptus,

    Cic. Ac. 2, 31, 100: pars ludicre saxa Jactant, inter se licitantur, Enn. ap. Non. 134, 13 (Ann. v. 76 Vahl.):

    (Sisyphum) adverso nixantem trudere monte Saxum, etc.,

    Lucr. 3, 1001:

    miser impendens magnum timet aëre saxum Tantalus,

    id. 3, 980: saxo cere comminuit brum, Enn. ap. Serv. Verg. A. 1, 412 (Ann. v. 586 Vahl.); cf.:

    si glebis aut saxis aut fustibus aliquem de fundo praecipitem egeris,

    Cic. Caecin.21,60:

    magni ponderis saxa, in muro collocare,

    Caes. B. G. 2, 29; cf. id. ib. 7, 22 fin.; 7, 23; 7, 46: (Thyestes) summis saxis fixus asperis, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 Vahl.); cf.:

    aspicite religatum asperis Vinctumque saxis (Prometheum), Cic. poët. Tusc. 2, 10, 23: speluncas saxis pendentibu' structas,

    Lucr. 6, 195; cf.

    , of the cave of Cacus: jam primum saxis suspensam hanc aspice rupem,

    Verg. A. 8, 190:

    tot congesta manu praeruptis oppida saxis,

    id. G. 2, 156:

    inter saxa rupesque,

    Liv. 21, 40: saxa spargens tabo, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 414 Vahl.):

    vesco sale saxa peresa,

    Lucr. 1, 326:

    nec turbida ponti Aequora fligebant naves ad saxa,

    id. 5, 1001:

    si ad saxum quo capessit,

    Plaut. Rud. 1, 2, 89 et saep.:

    lapis non saxum est,

    Plin. 36, 22, 49, § 169.—In apposition:

    in saxis silicibus uberiores aquae sunt,

    in limestone rocks, Vitr. 8, 1.—
    2.
    Prov.
    a.
    Saxum volvere, i. e. to strive or endeavor in vain (alluding to the stone of Sisyphus):

    satis diu hoc jam saxum volvo,

    Ter. Eun. 5, 8, 55.—
    b.
    Inter sacrum saxumque stare; v. sacrum, A. 2. b.—
    II.
    In partic.
    A.
    For Saxum Tarpejum (cf. Fest. p. 343 Müll. and v. Tarpejus, II.), the Tarpeian Rock:

    horribilis de saxo jactus,

    Lucr. 3, 1016; Plaut. Trin. 2, 1, 31; Cic. Att. 14, 16, 2; Hor. S. 1, 6, 39; Tac. A. 2, 32; 4, 29; Dig. 48, 19, 25; v. Tarpeius.—
    B.
    Saxum sacrum, the sacred rock on the Aventine, at which Remus consulted the auspices, Cic. Dom. 53, 136;

    called saxum alone,

    Ov. F. 5, 150.—
    C.
    A superior kind of Cimolian chalk (creta Cimolia), Plin. 35, 17, 57, § 196.—
    D.
    Saxa Rubra; v. ruber, II. B.—
    III.
    Transf.
    1.
    Plur.: saxa, stony ground, rocky places:

    mitis in apricis coquitur vindemia saxis,

    Verg. G. 2, 522:

    Ligurum,

    Mart. 3, 82, 22.—
    2.
    A stone wall:

    Romulus saxo lucum circumdedit alto,

    Ov. F. 3, 431.—
    3.
    The strong foundation of a building:

    Capitolium quadrato saxo substructum,

    Liv. 6, 4, 12.

    Lewis & Short latin dictionary > saxum

  • 20 vena

    vēna, ae, f. [perh. root veh-, to carry, etc.; prop. a pipe, channel; Gr. ochetos], a blood-vessel, vein.
    I.
    Lit.
    1.
    In gen.:

    venae et arteriae a corde tractae et profectae in corpus omne ducuntur,

    Cic. N. D. 2, 55, 139:

    venam incidere,

    id. Pis. 34, 83; Cels. 2, 10:

    bracchiorum venas interscindere,

    Tac. A. 15, 35:

    abrumpere,

    id. ib. 15, 59:

    abscindere,

    id. ib. 15, 69:

    exsolvere,

    id. ib. 16, 17;

    16, 19: pertundere,

    Juv. 6, 46:

    secare, Suet. Vit. Luc.: ferire,

    Verg. G. 3, 460:

    solvere,

    Col. 6, 14, 3.—
    2.
    In partic., an artery:

    si cui venae sic moventur, is habet febrem,

    Cic. Fat. 8, 15; Cels. 3, 6:

    tentare,

    to feel the pulse, Suet. Tib. 72 fin.;

    for which, tangere,

    Pers. 3, 107; Sid. Ep. 22: si protinus venae conciderunt, i. e. the pulse has sunk or fallen, Cels. 3, 5; cf.:

    venis fugientibus,

    Ov. P. 3, 1, 69.—
    B.
    Transf., of things that resemble veins.
    1.
    A water-course, Hirt. B. G. 8, 43;

    Auct. B. Alex. 8, 1: fecundae vena aquae,

    Ov. Tr. 3, 7, 16; Mart. 10, 30, 10.—
    2.
    A vein of metals, Cic. N. D. 2, 60, 151; Juv. 9, 31.—
    3.
    The urinary passage, Cels. 4, 1.—
    4.
    A vein or streak of wood, Plin. 16, 38, 73, § 184; 13, 15, 30, § 97. —Of stone, Plin. 37, 6, 24, § 91; Stat. S. 1, 3, 36.—
    5.
    A row of trees in a garden, Plin. 17, 11, 15, § 76.—
    6.
    = membrum virile, Mart. 4, 66, 12; 6, 49, 2; 11, 16, 5; Pers. 6, 72.—
    II.
    Trop.
    A.
    The strength:

    vino fulcire venas cadentes,

    Sen. Ep. 95, 22; id. Ben. 3, 9, 22; cf. Hor. S. 2, 3, 153.—
    B.
    The interior, the innate or natural quality or nature of a thing:

    periculum residebit et erit inclusum penitus in venis et visceribus rei publicae,

    Cic. Cat. 1, 13, 31:

    (orator) teneat oportet venas cujusque generis, aetatis, ordinis,

    the innermost feelings, the spring, pulse, id. de Or. 1, 52, 223: si ulla vena paternae disciplinae in nobis viveret, Sev. ap. Spart. Pesc. 3.—
    C.
    For a person's natural bent, genius, disposition, vein (the fig. taken from veins of metal):

    ego nec studium sine divite venā, Nec rude quid possit video ingenium,

    Hor. A. P. 409:

    tenuis et angusta ingenii,

    Quint. 6, 2, 3:

    benigna ingenii,

    Hor. C. 2, 18, 10:

    publica (vatis),

    Juv. 7, 53.

    Lewis & Short latin dictionary > vena

См. также в других словарях:

  • secare — SECÁRE, secări, s.f. Acţiunea de a seca şi rezultatul ei. Secarea mlaştinilor. – v. seca. Trimis de ionel bufu, 13.09.2007. Sursa: DEX 98  SECÁRE s. 1. uscare. (secare pârâului.) 2. v. asanare. Trimis de siveco, 13.09.2007. Sursa: Sinonime … …   Dicționar Român

  • secare — v. tr. [dal lat. secare tagliare ] (io sèco, ecc.). 1. (lett.) [attraversare tagliando, anche fig.: una lunga lista cerulea secò l orizzonte (G. D Annunzio)] ▶◀ dividere, separare, spartire, tagliare, traversare. 2. (geom.) [di retta, incontrare… …   Enciclopedia Italiana

  • secare — se·cà·re v.tr. (io sèco) LE 1. tagliare, recidere: gli secò le fauci, e la parola | troncò ch a la risposta era già mossa (Tasso) 2. estens., fendere attraversando rapidamente 3. TS geom. → intersecare {{line}} {{/line}} DATA: fine XIII sec.… …   Dizionario italiano

  • The Erlenmeyer Flask (The X-Files) — The Erlenmeyer Flask Episodio de The X Files Título El matraz Erlenmeyer Episodio nº 24 Temporada 1 Escrito por Chris Carter …   Wikipedia Español

  • scier — [ sje ] v. tr. <conjug. : 7> • XIVe; soïer v. 1165; lat. secare « couper » I ♦ 1 ♦ Couper, diviser avec une lame tranchante, dentée ou non (⇒ scie), une chaîne mue à grande vitesse, etc. Scier du bois, le bois, de la pierre. Scier du métal …   Encyclopédie Universelle

  • disséquer — [ diseke ] v. tr. <conjug. : 6> • 1581; lat. dissecare « couper en deux » 1 ♦ Diviser méthodiquement les parties de (une plante, un corps organisé : animal, cadavre d un être humain), en vue d en étudier la structure. « Un cours d anatomie… …   Encyclopédie Universelle

  • insécable — [ ɛ̃sekabl ] adj. • 1561; lat. insecabilis, de secare « couper » ♦ Qui ne peut être coupé, divisé, partagé. Mot insécable. « Les atomes ne sont pas [des] éléments éternels et insécables » (J. Perrin). N. f. INSÉCABILITÉ , 1845 . ● insécable… …   Encyclopédie Universelle

  • secteur — [ sɛktɶr ] n. m. • 1542 secteur d une sphère; lat. sector « coupeur », puis t. de géom., de secare « couper » 1 ♦ Math. Secteur angulaire. Secteur circulaire : secteur angulaire découpant une partie d un disque. Secteur sphérique : portion du… …   Encyclopédie Universelle

  • sécable — [ sekabl ] adj. • 1691; lat. secabilis, de secare « couper » ♦ Didact. Qui peut être coupé, ou divisé. Comprimé sécable. « Le prestige du bifteck tient à sa quasi crudité : le sang y est visible, naturel, dense, compact et sécable à la fois »… …   Encyclopédie Universelle

  • sécateur — [ sekatɶr ] n. m. • 1827; du lat. secare « couper » ♦ Outil de jardinage, forts ciseaux à ressort dont une lame est tranchante et l autre sert de point d appui. Sécateur servant à la taille, au greffage, à émonder. Sécateur à haie. ⇒ cisaille. ●… …   Encyclopédie Universelle

  • section — [ sɛksjɔ̃ ] n. f. • 1564; « action de couper » 1380; « scission » 1366; lat. sectio I ♦ 1 ♦ Math. Figure engendrée par l intersection de deux autres. Section plane d un volume : figure constituée par l intersection de ce plan et de ce volume.… …   Encyclopédie Universelle

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»