Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

rei+capitalis

  • 1 capitalis

    căpĭtālis, e, adj. [caput].
    I.
    Relating to or belonging to the head. In this signif. extant only in the subst. capital, a headdress of priests, Varr. L. L. 5, § 130 Müll.; but, capital linteum quoddam, quo in sacrificiis utebantur, Paul. ex Fest. p. 48 ib. —
    II.
    Transf.
    A.
    Relating to life, by which life is endangered, capital:

    periculum,

    peril of life, Plaut. Trin. 4, 3, 81; id. Rud. 2, 3, 19:

    caedis,

    id. Most. 2, 2, 44:

    morbus,

    endangering life, dangerous, Gell. 16, 13, 5.—
    2.
    Esp. freq. as jurid. t. t. of those crimes which are punishable by death or by the loss of civil rights, capital, v. Dig. 21, 1, 23, § 2; 48, 1, 2:

    accusare aliquem rei capitalis,

    of a capital crime, Cic. Verr. 2, 2, 28, § 68:

    qui in vinculis essent damnati rei capitalis,

    id. Sen. 12, 42:

    cui rei capitalis dies dicta sit,

    Liv. 3, 13, 4:

    reus rerum capitalium,

    Cic. Verr. 2, 2, 39, § 95:

    manifesti rerum capitalium,

    Sall. C. 52 fin.:

    rerum capitalium condemnati,

    id. ib. 36, 2:

    damnati,

    Tac. A. 1, 21 fin.:

    in rerum capitalium quaestionibus,

    Cic. Verr. 2, 2, 28, § 68:

    crimen,

    id. ib. 2, 5, 9, § 23; Tac. A. 3, 60: facinora, Cic. poët. N. D. 1, 6, 13; cf.

    flagitia,

    Ter. Ad. 4, 7, 5:

    maleficia,

    Dig. 48, 8, 18 pr.:

    judex rei capitalis,

    Quint. 7, 3, 33; Curt. 6, 8, 25; Cic. Dom. 30, 78:

    capitalium rerum vindices,

    Sall. C. 55 al.:

    fraudem admittere,

    Cic. Rab. Perd. 9, 26:

    causae,

    Quint. 8, 3, 14:

    judicia,

    id. 4, 1, 57:

    noxa,

    Liv. 3, 55, 5:

    poenā afficere aliquem,

    Suet. Caes. 48:

    condemnare,

    id. Dom. 14:

    animadversione punire,

    id. Aug. 24:

    supplicio incesta coërcere,

    id. Dom. 8:

    capitale nullum exemplum vindictae,

    Plin. 29, 1, 8, § 18:

    supplicium,

    Curt. 3, 2, 17:

    capitalis locus ubl si quid violatum. est, caput violatoris expiatur,

    Fest. p. 50:

    judicium trium virorum capitalium,

    who had charge of the prisons and of executions, Cic. Or. 46, 156; Liv. 39, 14, 10; 25, 1, 10; cf. id. 32, 26, 17; and the joke of Cic. Fam. 7, 13, 2.—Also subst.: căpĭtal (postAug. sometimes căpĭtāle, as also in poorer MSS. of earlier authors), plur. capitalia, a death ( real or civil), banishment, etc., in consequence of crime:

    capital = facinus quod capitis poenā luitur,

    Fest. p. 37: capital kephalikê timôria, Vet. Gloss.
    (α).
    Capital facere, Plaut. Men. 1, 1, 16; id. Merc. 3, 4, 26: scimus capital esse irascier, Lucil. ap. Non. p. 38, 17:

    quique non paruerit capital esto,

    Cic. Leg. 2, 8, 21; id. Inv. 2, 31, 96:

    praesidio decedere apud Romanos capital esse,

    Liv. 24, 37, 9 Gronov.; Mel. 1, 9, 7 Tzschuck; Curt. 8, 4, 17; 8, 9, 34; Quint. 9, 2, 67:

    degredi viā capital leges fecere,

    Plin. 12, 14, 32, § 63; 10, 23, 31, § 62; Just. 2, 7, 8; Suet. Calig. 24 Oud. and Wolf; Sil. 13, 155; cf. Front. 4, 6, 3 Oud.—
    (β).
    Capitale:

    capitale est obicere anteacta,

    Quint. 9, 2, 67; Tac. Agr. 2.—
    (γ).
    Plur.:

    capitalia: capitalia vindicanto,

    Cic. Leg. 3, 3, 6:

    capitalia ausi plerique,

    Liv. 26, 40, 17; Suet. Tib. 58.—
    b.
    Trop.:

    inimicus,

    a mortal enemy, Plaut. Poen. 4, 2, 57:

    hostis,

    a deadly enemy, Cic. Cat. 2, 2, 3:

    adversarius,

    id. Fin. 4, 12, 31:

    odium,

    id. Lael. 1, 2:

    ira,

    Hor. S. 1, 7, 13:

    inimicitiae,

    Dig. 17, 1, 23, § 25:

    minae, Cod. 2, 20, 7: oratio,

    very pernicious, dangerous, Cic. Off. 2, 21, 73:

    capitalis et pestifer Antonii reditus,

    id. Phil. 4, 1, 3:

    totius autem injustitiae nulla capitalior quam eorum, etc.,

    id. Off. 1, 13, 41:

    nulla capitalior pestis quam, etc.,

    id. Sen. 12, 39.—
    B.
    That is at the head, chief, first in something, pre-eminent, distinguished (rare): capitale vocamus Ingenium sollers (as we often use capital), Ov. F. 3, 839:

    Siculus ille (sc. Philistus) capitalis, creber, acutus, etc.,

    a writer of the first rank, Cic. Q. Fr. 2, 11 (13), 4: jocus, a capital joke, Treb. XXX. Tyrann. 10. — Comp.:

    hoc autem erat capitalior, quod, etc.,

    more important, Cic. Verr. 2, 2, 70, § 170.—Hence, adv.: căpĭtālĭter, mortally, capitally:

    lacessere,

    Plin. Ep. 1, 5, 4:

    odisse,

    mortally, Amm. 21, 16, 11.—Esp.,
    2.
    As judicial t. t., of punishments, capitally, so as to affect life or citizenship, Cod. Th. 3, 14, 1; Veg. Mil. 2, 22.

    Lewis & Short latin dictionary > capitalis

  • 2 capitālis

        capitālis e, adj. with comp.    [caput], of the head, chief, foremost, pre - eminent, distinguished: Ingenium, O.: ille, a writer of the first rank: erat capitalior, quod, etc., more distinguished.—In law, of life, involving life, capital: accusare alquem rei capitalis, of a capital crime: cui rei capitalis dies dicta sit, L.: reus rerum capitalium: flagitia, T.: noxa, L.: iudicium trium virorum capitalium, who had charge of the prisons and of executions.—Fig., deadly, pernicious, irreconcilable, bitter: flagitia, outrageous, T.: hostis, a deadly enemy: ira, H.: oratio, dangerous: nulla capitalior pestis.
    * * *
    capitale, capitalior -or -us, capitalissimus -a -um ADJ
    of/belonging to head/life; deadly, mortal; dangerous; excellent, first-rate

    Latin-English dictionary > capitālis

  • 3 capitale

    căpĭtālis, e, adj. [caput].
    I.
    Relating to or belonging to the head. In this signif. extant only in the subst. capital, a headdress of priests, Varr. L. L. 5, § 130 Müll.; but, capital linteum quoddam, quo in sacrificiis utebantur, Paul. ex Fest. p. 48 ib. —
    II.
    Transf.
    A.
    Relating to life, by which life is endangered, capital:

    periculum,

    peril of life, Plaut. Trin. 4, 3, 81; id. Rud. 2, 3, 19:

    caedis,

    id. Most. 2, 2, 44:

    morbus,

    endangering life, dangerous, Gell. 16, 13, 5.—
    2.
    Esp. freq. as jurid. t. t. of those crimes which are punishable by death or by the loss of civil rights, capital, v. Dig. 21, 1, 23, § 2; 48, 1, 2:

    accusare aliquem rei capitalis,

    of a capital crime, Cic. Verr. 2, 2, 28, § 68:

    qui in vinculis essent damnati rei capitalis,

    id. Sen. 12, 42:

    cui rei capitalis dies dicta sit,

    Liv. 3, 13, 4:

    reus rerum capitalium,

    Cic. Verr. 2, 2, 39, § 95:

    manifesti rerum capitalium,

    Sall. C. 52 fin.:

    rerum capitalium condemnati,

    id. ib. 36, 2:

    damnati,

    Tac. A. 1, 21 fin.:

    in rerum capitalium quaestionibus,

    Cic. Verr. 2, 2, 28, § 68:

    crimen,

    id. ib. 2, 5, 9, § 23; Tac. A. 3, 60: facinora, Cic. poët. N. D. 1, 6, 13; cf.

    flagitia,

    Ter. Ad. 4, 7, 5:

    maleficia,

    Dig. 48, 8, 18 pr.:

    judex rei capitalis,

    Quint. 7, 3, 33; Curt. 6, 8, 25; Cic. Dom. 30, 78:

    capitalium rerum vindices,

    Sall. C. 55 al.:

    fraudem admittere,

    Cic. Rab. Perd. 9, 26:

    causae,

    Quint. 8, 3, 14:

    judicia,

    id. 4, 1, 57:

    noxa,

    Liv. 3, 55, 5:

    poenā afficere aliquem,

    Suet. Caes. 48:

    condemnare,

    id. Dom. 14:

    animadversione punire,

    id. Aug. 24:

    supplicio incesta coërcere,

    id. Dom. 8:

    capitale nullum exemplum vindictae,

    Plin. 29, 1, 8, § 18:

    supplicium,

    Curt. 3, 2, 17:

    capitalis locus ubl si quid violatum. est, caput violatoris expiatur,

    Fest. p. 50:

    judicium trium virorum capitalium,

    who had charge of the prisons and of executions, Cic. Or. 46, 156; Liv. 39, 14, 10; 25, 1, 10; cf. id. 32, 26, 17; and the joke of Cic. Fam. 7, 13, 2.—Also subst.: căpĭtal (postAug. sometimes căpĭtāle, as also in poorer MSS. of earlier authors), plur. capitalia, a death ( real or civil), banishment, etc., in consequence of crime:

    capital = facinus quod capitis poenā luitur,

    Fest. p. 37: capital kephalikê timôria, Vet. Gloss.
    (α).
    Capital facere, Plaut. Men. 1, 1, 16; id. Merc. 3, 4, 26: scimus capital esse irascier, Lucil. ap. Non. p. 38, 17:

    quique non paruerit capital esto,

    Cic. Leg. 2, 8, 21; id. Inv. 2, 31, 96:

    praesidio decedere apud Romanos capital esse,

    Liv. 24, 37, 9 Gronov.; Mel. 1, 9, 7 Tzschuck; Curt. 8, 4, 17; 8, 9, 34; Quint. 9, 2, 67:

    degredi viā capital leges fecere,

    Plin. 12, 14, 32, § 63; 10, 23, 31, § 62; Just. 2, 7, 8; Suet. Calig. 24 Oud. and Wolf; Sil. 13, 155; cf. Front. 4, 6, 3 Oud.—
    (β).
    Capitale:

    capitale est obicere anteacta,

    Quint. 9, 2, 67; Tac. Agr. 2.—
    (γ).
    Plur.:

    capitalia: capitalia vindicanto,

    Cic. Leg. 3, 3, 6:

    capitalia ausi plerique,

    Liv. 26, 40, 17; Suet. Tib. 58.—
    b.
    Trop.:

    inimicus,

    a mortal enemy, Plaut. Poen. 4, 2, 57:

    hostis,

    a deadly enemy, Cic. Cat. 2, 2, 3:

    adversarius,

    id. Fin. 4, 12, 31:

    odium,

    id. Lael. 1, 2:

    ira,

    Hor. S. 1, 7, 13:

    inimicitiae,

    Dig. 17, 1, 23, § 25:

    minae, Cod. 2, 20, 7: oratio,

    very pernicious, dangerous, Cic. Off. 2, 21, 73:

    capitalis et pestifer Antonii reditus,

    id. Phil. 4, 1, 3:

    totius autem injustitiae nulla capitalior quam eorum, etc.,

    id. Off. 1, 13, 41:

    nulla capitalior pestis quam, etc.,

    id. Sen. 12, 39.—
    B.
    That is at the head, chief, first in something, pre-eminent, distinguished (rare): capitale vocamus Ingenium sollers (as we often use capital), Ov. F. 3, 839:

    Siculus ille (sc. Philistus) capitalis, creber, acutus, etc.,

    a writer of the first rank, Cic. Q. Fr. 2, 11 (13), 4: jocus, a capital joke, Treb. XXX. Tyrann. 10. — Comp.:

    hoc autem erat capitalior, quod, etc.,

    more important, Cic. Verr. 2, 2, 70, § 170.—Hence, adv.: căpĭtālĭter, mortally, capitally:

    lacessere,

    Plin. Ep. 1, 5, 4:

    odisse,

    mortally, Amm. 21, 16, 11.—Esp.,
    2.
    As judicial t. t., of punishments, capitally, so as to affect life or citizenship, Cod. Th. 3, 14, 1; Veg. Mil. 2, 22.

    Lewis & Short latin dictionary > capitale

  • 4 capitaliter

    căpĭtālis, e, adj. [caput].
    I.
    Relating to or belonging to the head. In this signif. extant only in the subst. capital, a headdress of priests, Varr. L. L. 5, § 130 Müll.; but, capital linteum quoddam, quo in sacrificiis utebantur, Paul. ex Fest. p. 48 ib. —
    II.
    Transf.
    A.
    Relating to life, by which life is endangered, capital:

    periculum,

    peril of life, Plaut. Trin. 4, 3, 81; id. Rud. 2, 3, 19:

    caedis,

    id. Most. 2, 2, 44:

    morbus,

    endangering life, dangerous, Gell. 16, 13, 5.—
    2.
    Esp. freq. as jurid. t. t. of those crimes which are punishable by death or by the loss of civil rights, capital, v. Dig. 21, 1, 23, § 2; 48, 1, 2:

    accusare aliquem rei capitalis,

    of a capital crime, Cic. Verr. 2, 2, 28, § 68:

    qui in vinculis essent damnati rei capitalis,

    id. Sen. 12, 42:

    cui rei capitalis dies dicta sit,

    Liv. 3, 13, 4:

    reus rerum capitalium,

    Cic. Verr. 2, 2, 39, § 95:

    manifesti rerum capitalium,

    Sall. C. 52 fin.:

    rerum capitalium condemnati,

    id. ib. 36, 2:

    damnati,

    Tac. A. 1, 21 fin.:

    in rerum capitalium quaestionibus,

    Cic. Verr. 2, 2, 28, § 68:

    crimen,

    id. ib. 2, 5, 9, § 23; Tac. A. 3, 60: facinora, Cic. poët. N. D. 1, 6, 13; cf.

    flagitia,

    Ter. Ad. 4, 7, 5:

    maleficia,

    Dig. 48, 8, 18 pr.:

    judex rei capitalis,

    Quint. 7, 3, 33; Curt. 6, 8, 25; Cic. Dom. 30, 78:

    capitalium rerum vindices,

    Sall. C. 55 al.:

    fraudem admittere,

    Cic. Rab. Perd. 9, 26:

    causae,

    Quint. 8, 3, 14:

    judicia,

    id. 4, 1, 57:

    noxa,

    Liv. 3, 55, 5:

    poenā afficere aliquem,

    Suet. Caes. 48:

    condemnare,

    id. Dom. 14:

    animadversione punire,

    id. Aug. 24:

    supplicio incesta coërcere,

    id. Dom. 8:

    capitale nullum exemplum vindictae,

    Plin. 29, 1, 8, § 18:

    supplicium,

    Curt. 3, 2, 17:

    capitalis locus ubl si quid violatum. est, caput violatoris expiatur,

    Fest. p. 50:

    judicium trium virorum capitalium,

    who had charge of the prisons and of executions, Cic. Or. 46, 156; Liv. 39, 14, 10; 25, 1, 10; cf. id. 32, 26, 17; and the joke of Cic. Fam. 7, 13, 2.—Also subst.: căpĭtal (postAug. sometimes căpĭtāle, as also in poorer MSS. of earlier authors), plur. capitalia, a death ( real or civil), banishment, etc., in consequence of crime:

    capital = facinus quod capitis poenā luitur,

    Fest. p. 37: capital kephalikê timôria, Vet. Gloss.
    (α).
    Capital facere, Plaut. Men. 1, 1, 16; id. Merc. 3, 4, 26: scimus capital esse irascier, Lucil. ap. Non. p. 38, 17:

    quique non paruerit capital esto,

    Cic. Leg. 2, 8, 21; id. Inv. 2, 31, 96:

    praesidio decedere apud Romanos capital esse,

    Liv. 24, 37, 9 Gronov.; Mel. 1, 9, 7 Tzschuck; Curt. 8, 4, 17; 8, 9, 34; Quint. 9, 2, 67:

    degredi viā capital leges fecere,

    Plin. 12, 14, 32, § 63; 10, 23, 31, § 62; Just. 2, 7, 8; Suet. Calig. 24 Oud. and Wolf; Sil. 13, 155; cf. Front. 4, 6, 3 Oud.—
    (β).
    Capitale:

    capitale est obicere anteacta,

    Quint. 9, 2, 67; Tac. Agr. 2.—
    (γ).
    Plur.:

    capitalia: capitalia vindicanto,

    Cic. Leg. 3, 3, 6:

    capitalia ausi plerique,

    Liv. 26, 40, 17; Suet. Tib. 58.—
    b.
    Trop.:

    inimicus,

    a mortal enemy, Plaut. Poen. 4, 2, 57:

    hostis,

    a deadly enemy, Cic. Cat. 2, 2, 3:

    adversarius,

    id. Fin. 4, 12, 31:

    odium,

    id. Lael. 1, 2:

    ira,

    Hor. S. 1, 7, 13:

    inimicitiae,

    Dig. 17, 1, 23, § 25:

    minae, Cod. 2, 20, 7: oratio,

    very pernicious, dangerous, Cic. Off. 2, 21, 73:

    capitalis et pestifer Antonii reditus,

    id. Phil. 4, 1, 3:

    totius autem injustitiae nulla capitalior quam eorum, etc.,

    id. Off. 1, 13, 41:

    nulla capitalior pestis quam, etc.,

    id. Sen. 12, 39.—
    B.
    That is at the head, chief, first in something, pre-eminent, distinguished (rare): capitale vocamus Ingenium sollers (as we often use capital), Ov. F. 3, 839:

    Siculus ille (sc. Philistus) capitalis, creber, acutus, etc.,

    a writer of the first rank, Cic. Q. Fr. 2, 11 (13), 4: jocus, a capital joke, Treb. XXX. Tyrann. 10. — Comp.:

    hoc autem erat capitalior, quod, etc.,

    more important, Cic. Verr. 2, 2, 70, § 170.—Hence, adv.: căpĭtālĭter, mortally, capitally:

    lacessere,

    Plin. Ep. 1, 5, 4:

    odisse,

    mortally, Amm. 21, 16, 11.—Esp.,
    2.
    As judicial t. t., of punishments, capitally, so as to affect life or citizenship, Cod. Th. 3, 14, 1; Veg. Mil. 2, 22.

    Lewis & Short latin dictionary > capitaliter

  • 5 facio

    făcĭo, feci, factum, 3, v. a. and n.; in pass.: fio, factus, fieri ( imper. usually fac, but the arch form face is freq., esp. in Plaut. and Ter., as Plaut. As. prol. 4; 1, 1, 77; id. Aul. 2, 1, 30; id. Cist. 2, 1, 28; id. Ep. 1, 1, 37; 2, 2, 117; id. Most. 3, 2, 167 et saep.; Ter. And. 4, 1, 57; 4, 2, 29; 5, 1, 2; 14; id. Eun. 1, 2, 10 al.; Cato, R. R. 23, 1; 26; 32 al.; Cat. 63, 78; 79; 82; Ov. Med. fac. 60; Val. Fl. 7, 179 al.; futur. facie for faciam, Cato ap. Quint. 1, 7, 23; cf. dico, init., and the letter e:

    faxo,

    Plaut. Am. 1, 1, 199; 2, 1, 42; 3, 3, 17; 3, 4, 14; 5, 1, 55 et saep.; Ter. And. 5, 2, 13; id. Eun. 2, 2, 54; 4, 3, 21 al.; Verg. A. 9, 154; 12, 316; Ov. M. 3, 271; 12, 594: faxim, Enn. ap. Non. 507, 23; Plaut. Am. 1, 3, 13; id. Aul. 3, 2, 6; 3, 5, 20 al.; Ter. And. 4, 4, 14; id. Heaut. 1, 2, 13:

    faxis,

    Hor. S. 2, 3, 38; Sil. 15, 362: faxit, Lex Numae in Paul. ex Fest. s. v. ALIVTA, p. 6 Mull.; Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 12; Plaut. Capt. 3, 4, 90; 3, 5, 54; id. Cas. 3, 5, 6 al.; Ter. Heaut. 1, 2, 24; id. Phorm. 3, 3, 21:

    faximus,

    Plaut. Truc. 1, 1, 40: faxitis, an old form in Liv. 23, 11, 2; 25, 12, 10; 29, 27, 3:

    faxint,

    Plaut. Am. 2, 1, 85; id. Aul. 2, 1, 27; 2, 2, 79 al.; Ter. Heaut. 1, 1, 109; id. Hec. 1, 2, 27; 3, 2, 19; Cic. Verr. 2, 3, 35, § 81; id. Fam. 14, 3, 3.—In pass. imper.:

    fi,

    Plaut. Curc. 1, 1, 87; Hor. S. 2, 5, 38; Pers. 1, 1, 39:

    fite,

    Plaut. Curc. 1, 1, 89 al. — Indic.: facitur, Nigid. ap. Non. 507, 15: fitur, Cato ap. Prisc. p. 789:

    fiebantur,

    id. ib.: fitum est, Liv. Andron. ap. Non. 475, 16.— Subj.: faciatur, Titin. ib.— Inf.: fiere, Enn. ap. Charis. p. 75 P.; Ann. v. 15, ed. Vahl.; Laev. ap. Gell. 19, 7, 10.—On the long i of fit, v. Ritschl, prol. p. 184, and cf. Plaut. Capt. prol. 25: ut fit in bello) [prob. root bha-; Sanscr. bhasas, light; Gr. pha-, in phainô, phêmi; cf. fax, facetiae, facilis, Corss. Ausspr. 1, 423.—But Curt. refers facio to root the- (strengthened THEK), Griech. Etym. p. 64], to make in all senses, to do, perform, accomplish, prepare, produce, bring to pass, cause, effect, create, commit, perpetrate, form, fashion, etc. (cf. in gen.:

    ago, factito, reddo, operor, tracto): verbum facere omnem omnino faciendi causam complectitur, donandi, solvendi, judicandi, ambulandi, numerandi,

    Dig. 50, 16, 218.
    I.
    Act.
    A.
    In gen.
    (α).
    With acc.: ut faber, cum quid aedificaturus est, non ipse facit materiam, sed ea utitur, quae sit parata, etc.... Quod si non est a deo materia facta, ne terra quidem et aqua et aer et ignis a deo factus est, Cic. N. D. Fragm. ap. Lact. 2, 8 (Cic. ed. Bait. 7, p. 121):

    sphaera ab Archimede facta,

    Cic. Rep. 1, 14:

    fecitque idem et sepsit de manubiis comitium et curiam,

    id. ib. 2, 17:

    aedem,

    id. ib. 2, 20:

    pontem in Arari faciundum curat,

    Caes. B. G. 1, 13, 1:

    castra,

    id. ib. 1, 48, 2; Cic. Fam. 15, 4, 4:

    faber vasculum fecit,

    Quint. 7, 10, 9:

    classem,

    Caes. B. G. 4, 21, 4:

    cenas et facere et obire,

    Cic. Att. 9, 13, 6:

    ignem lignis viridibus,

    id. Verr. 2, 1, 17, § 45:

    poema,

    to compose, id. Pis. 29, 70:

    carmina,

    Juv. 7, 28:

    versus,

    id. 7, 38:

    sermonem,

    Cic. Fam. 9, 8, 1; cf.

    litteram,

    id. Ac. 2, 2, 6: ludos, to celebrate, exhibit = edere, id. Rep. 2, 20; id. Att. 15, 10;

    also i. q. ludificari,

    Plaut. Capt. 3, 4, 47:

    sementes,

    i. e. to sow, Caes. B. G. 1, 3, 1:

    messem,

    Col. 2, 10, 28:

    pecuniam,

    to make, acquire, Cic. Verr. 2, 2, 6, § 17:

    manum (with parare copias),

    to collect, prepare, id. Caecin. 12, 33; so,

    cohortes,

    Caes. B. C. 3, 87, 4:

    exercitum,

    Vell. 2, 109, 2; and:

    auxilia mercede,

    Tac. A. 6, 33:

    iter,

    Cic. Att. 3, 1; id. Planc. 26, 65; id. Div. 1, 33, 73 et saep.; cf.

    also the phrases: aditum sibi ad aures,

    Quint. 4, 1, 46:

    admirationem alicujus rei alicui,

    to excite, Liv. 25, 11, 18; Sen. Ep. 115:

    aes alienum,

    Cic. Att. 13, 46, 4; Liv. 2, 23, 5; Sen. Ep. 119, 1:

    alienationem disjunctionemque,

    Cic. Lael. 21, 76:

    animum alicui,

    Liv. 25, 11, 10:

    arbitrium de aliquo,

    to decide, Hor. C. 4, 7, 21;

    opp. arbitrium alicui in aliqua re,

    i. e. to leave the decision to one, Liv. 43, 15, 5:

    audaciam hosti,

    id. 29, 34, 10:

    audientiam orationi,

    Cic. Div. in Caecil. 13, 42:

    auspicium alicui,

    Liv. 1, 34, 9; Hor. Ep. 1, 1, 86:

    auctoritatem,

    Cic. de Imp. Pomp. 15, 43:

    bellum,

    Cic. Off. 1, 11, 35; Caes. B. G. 3, 29, 2:

    multa bona alicui,

    Plaut. Poen. 5, 4, 46:

    castra,

    to pitch, Tac. H. 5, 1:

    caulem,

    to form, Col. Arb. 54:

    clamores,

    to make, raise, Cic. Brut. 95, 326:

    cognomen alicui,

    to give, Liv. 1, 3, 9:

    commercium sermonis,

    id. 5, 15, 5:

    concitationes,

    Caes. B. C. 3, 106 fin.:

    conjurationes,

    to form, id. B. G. 4, 30 fin.:

    consuetudinem alicui cum altero,

    Cic. Fam. 13, 23, 1:

    consilia alicui,

    Liv. 35, 42, 8:

    contentionem cum aliquo,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    controversiam,

    to occasion, id. Or. 34, 121:

    convicium magnum alicui,

    id. Fam. 10, 16, 1:

    copiam pugnandi militibus,

    Liv. 7, 13, 10:

    corpus,

    to grow fat, corpulent, Cels. 7, 3 fin.; Phaedr. 3, 7, 5:

    curam,

    Tac. A. 3, 52:

    damnum,

    to suffer, Cic. Brut. 33, 125:

    detrimentum,

    id. Verr. 2, 4, 9, § 20:

    desiderium alicujus, rei alicui,

    Liv. 3, 34, 7; 7, 24, 10:

    dicta,

    Ov. F. 2, 375; 3, 515:

    difficultatem,

    Quint. 10, 3, 10 and 16:

    discordiam,

    to cause, Tac. H. 3, 48:

    discrimen,

    Quint. 7, 2, 14; 11, 1, 43:

    disjunctionem (with alienationem),

    Cic. Lael. 21, 76:

    dolorem alicui,

    id. Att. 11, 8, 2:

    dulcedinem,

    Sen. Ep. 111:

    eloquentiam alicui (ira),

    Quint. 6, 2, 26:

    epigramma,

    to write, Cic. Arch. 10, 25:

    errorem,

    Sen. Ep. 67:

    eruptiones ex oppido,

    Caes. B. C. 2, 2, 5:

    exemplum,

    Quint. 5, 2, 2: exempla = edere or statuere, Plaut. Most. 5, 1, 66. exercitum, to raise, muster, Tac. A. 6, 33:

    exspectationem,

    Quint. 9, 2, 23:

    facinus,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 1; Cic. Fin. 2, 29, 95; Tac. A. 12, 31:

    facultatem recte judicandi alicui,

    Cic. Verr. 2, 2, 73, § 179:

    fallaciam,

    Ter. And. 1, 8, 7:

    famam ingenii,

    Quint. 11, 2, 46:

    fastidium,

    Liv. 3, 1, 7:

    favorem alicui,

    id. 42, 14, 10; Quint. 4, 1, 33:

    fidem alicui,

    Cic. Cat. 3, 2, 4; id. Att. 7, 8, 1; Quint. 6, 2, 18:

    finem,

    Cic. Att. 16, 16, 16; id. Rep. 2, 44:

    formidinem,

    to excite, Tac. H. 3, 10:

    fortunam magnam (with parare),

    Liv. 24, 22, 9:

    fraudem,

    Plaut. Mil. 2, 2, 9; Cic. Att. 4, 12:

    fugam fecerunt, stronger than fugerunt,

    Liv. 8, 9, 12 Weissenb.; Sall. J. 53, 3;

    but: cum fugam in regia fecisset (sc. ceterorum),

    Liv. 1, 56, 4; so,

    fugam facere = fugare,

    id. 21, 5, 16; 21, 52, 10:

    fugam hostium facere,

    id. 22, 24, 8; 26, 4, 8 al.:

    gestum vultu,

    Quint. 11, 3, 71:

    gradum,

    Cic. de Or. 2, 61, 249; id. Verr. 2, 2, 1, § 3; Quint. 3, 6, 8:

    gratiam alicujus rei,

    Liv. 3, 56, 4; 8, 34, 3:

    gratulationem alicui,

    Cic. Fam. 11, 18, 3; Sen. Ep. 6:

    gratum alicui,

    Ter. Eun. 4, 4, 56; Cic. Rep. 1, 21; cf.:

    gratissimum alicui,

    id. Fam. 7, 21 fin.:

    histrioniam,

    Plaut. Am. prol. 152:

    homicidium,

    to commit, Quint. 5, 9, 9:

    hospitium cum aliquo,

    Cic. Balb. 18, 42:

    imperata,

    Caes. B. G. 2, 3, 3:

    impetum in hostem,

    Cic. Fin. 1, 10, 34; Liv. 25, 11, 2:

    incursionem,

    Liv. 3, 38, 3:

    indicium,

    Cic. Verr. 2, 1, 57, § 150:

    inducias,

    id. Phil. 8, 7, 20:

    initium,

    to begin, id. Agr. 2, 29, 79; cf.:

    initia ab aliquo,

    id. Rep. 1, 19:

    injuriam,

    id. ib. 3, 14 (opp. accipere); Caes. B. G. 1, 36, 4; Quint. 3, 6, 49; 10, 1, 115:

    insidias alicui,

    Cic. Mil. 9, 23:

    iram,

    Quint. 6, 1, 14:

    jacturam,

    Cic. Off. 3, 23, 89; id. Fin. 2, 24, 79; Caes. B. G. 7, 77, 7:

    judicium,

    Cic. Att. 7, 23, 2:

    judicatum,

    to execute, id. Fl. 20, 48:

    jus alicui,

    Liv. 32, 13, 6:

    jussa,

    Ov. F. 1, 379:

    laetitiam,

    Cic. Fin. 1, 7, 25:

    largitiones,

    id. Tusc. 3, 20, 48:

    locum poetarum mendacio,

    Curt. 3, 1, 4:

    locum alicui rei,

    Cels. 2, 14 fin.; 7, 4, 3; Curt. 4, 11, 8; Sen. Ep. 91, 13 et saep.:

    longius,

    Cic. Leg. 1, 7, 22 al.:

    valde magnum,

    id. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7:

    medicinam alicui,

    to administer, id. Fam. 14, 7:

    memoriam,

    Quint. 11, 2, 4:

    mentionem,

    Cic. Q. Fr. 2, 11, 2:

    metum,

    to excite, Tac. A. 6, 36:

    turbida lux metum insidiarum faciebat,

    suggested, Liv. 10, 33, 5:

    metum alicui,

    id. 9, 41, 11:

    missum aliquem,

    Cic. Verr. 2, 3, 58, § 134:

    modum irae,

    Liv. 4, 50, 4:

    moram,

    Cic. Att. 16, 2, 1; Plaut. Most. 1, 1, 72:

    morem alicujus rei sibi,

    Liv. 35, 35, 13:

    motus,

    id. 28, 46, 8: multam alicui, Cato ap. Gell. 11, 1, 6:

    munditias,

    id. R. R. 2, 4:

    mutationem,

    Cic. Sest. 12, 27; id. Off. 1, 33, 120:

    multa alicui,

    id. Q. Fr. 3, 1, 5, § 16:

    naufragium,

    to suffer, id. Fam. 16, 9, 1:

    negotium alicui,

    to give to do, make trouble for, Quint. 5, 12, 13; Just. 21, 4, 4:

    nomen alicui,

    Liv. 8, 15, 8; cf.

    nomina,

    to incur debts, Cic. Off. 3, 14, 59:

    odium vitae,

    Plin. 20, 18, 76, § 199:

    officium suum,

    Ter. Phorm. 4, 5, 12:

    omnia amici causa,

    Cic. Lael. 10, 35; id. Fam. 5, 11, 2:

    opinionem alicui,

    id. Div. in Caecil. 14, 45:

    orationem,

    id. de Or. 1, 14, 63; id. Brut. 8, 30; id. Or. 51, 172:

    otia alicui,

    to grant, Verg. E. 1, 6:

    pacem,

    to conclude, Cic. Off. 3, 30, 109:

    pecuniam ex aliqua re,

    id. Verr. 2, 2, 6, § 17:

    periculum,

    Ter. Eun. 3, 2, 23; id. Heaut. 2, 1, 9; Tac. A. 13, 33; 16, 19; Sall. C. 33, 1: perniciem alicui, to cause, = parare, Tac. H. 2, 70:

    planum,

    Cic. Rosc. Am. 19, 54:

    potestatem,

    id. Cat. 3, 5, 11; id. Rep. 2, 28:

    praedam,

    Caes. B. G. 4, 34, 5; Cic. Verr. 2, 1, 60, § 156; Plaut. Poen. 3, 6, 8:

    praedas ab aliquo,

    Nep. Chabr. 2, 2:

    proelium,

    to join, Caes. B. G. 1, 13; Cic. Deiot. 5, 13; Liv. 25, 1, 5; Tac. H. 4, 79; id. A. 12, 40:

    promissum,

    Cic. Off. 3, 25, 95:

    pudorem,

    Liv. 3, 31, 3:

    ratum,

    id. 28, 39, 16:

    rem,

    Ter. Ad. 2, 2, 12:

    reum,

    to accuse, Cic. Verr. 2, 2, 38: risum, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 1; Quint. 6, 1, 40; 48:

    scelus,

    to commit, Tac. H. 1, 40:

    securitatem alicui,

    Liv. 36, 41, 1:

    sermonem,

    Cic. Verr. 2, 1, 26, § 66:

    significationem ignibus,

    Caes. B. G. 2, 33, 3:

    silentium,

    Liv. 24, 7, 12:

    somnum,

    to induce, Juv. 3, 282:

    spem,

    Cic. Att. 3, 16; Liv. 30, 3, 7:

    spiritus,

    id. 30, 11, 3:

    stercus,

    Col. 2, 15:

    stipendia,

    Sall. J. 63, 3; Liv. 3, 27, 1; 5, 7, 5:

    stomachum alicui,

    Cic. Att. 5, 11, 2; id. Fam. 1, 9, 10:

    suavium alicui,

    Plaut. As. 4, 1, 53:

    suspicionem,

    Cic. Fl. 33, 83:

    taedium alicujus rei,

    Liv. 4, 57, 11:

    terrorem iis,

    to inflict, id. 10, 25, 8:

    timorem,

    to excite, id. 6, 28, 8:

    mihi timorem,

    Cic. Fam. 10, 18, 2:

    totum,

    Dig. 28, 5, 35:

    transitum alicui,

    Liv. 26, 25, 3:

    turbam,

    Ter. Eun. 4, 1, 2:

    urinam,

    Col. 6, 19:

    usum,

    Quint. 10, 3, 28:

    vadimonium,

    Cic. Quint. 18, 57:

    verbum, verba,

    to speak, talk, id. Verr. 2, 4, 65, § 147:

    verbum,

    to invent, id. Fin. 3, 15, 51:

    versus,

    id. Q. Fr. 3, 5:

    vestigium,

    id. Rab. Post. 17, 47: viam [p. 717] sibi, Liv. 3, 5, 6:

    vim alicui or in aliquem,

    id. 38, 24, 4; 3, 5, 5:

    vires,

    to get, acquire, Quint. 10, 3, 3:

    vitium,

    Cic. Top. 3, 15 al. —
    (β).
    With ut, ne, quin, or the simple subj.:

    faciam, ut ejus diei locique meique semper meminerit,

    Plaut. Capt. 4, 2, 20:

    facere ut remigret domum,

    id. Pers. 4, 6, 3; id. Capt. 3, 4, 78; 4, 2, 77:

    ea, quantum potui, feci, ut essent nota nostris,

    Cic. Ac. 1, 2, 8:

    facito, ut sciam,

    id. Att. 2, 4, 4:

    non potuisti ullo modo facere, ut mihi illam epistolam non mitteres,

    id. ib. 11, 21, 1:

    si facis ut patriae sit idoneus,

    Juv. 14, 71:

    ut nihil ad te dem litterarum facere non possum,

    Cic. Ac. 8, 14, 1; for which, with quin:

    facere non possum, quin ad te mittam,

    I cannot forbear sending, id. ib. 12, 27, 2:

    fecisti, ut ne cui maeror tuus calamitatem afferret,

    id. Clu. 60, 168:

    fac, ne quid aliud cures,

    id. Fam. 16, 11, 1:

    domi assitis, facite,

    Ter. Eun. 3, 2, 53:

    fac fidele sis fidelis,

    Plaut. Capt. 2, 3, 79:

    fac cupidus mei videndi sis,

    Cic. Fam. 5, 21, 5:

    fac cogites,

    id. ib. 11, 3, 4.—In pass.:

    fieri potest, ut recte quis sentiat, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 3, 6: potest fieri, ut iratus dixerit, etc., Crass. ap. Cic. de Or. 2, 70, 285:

    nec fieri possit, ut non statim alienatio facienda sit,

    id. Lael. 21, 76; so with ut non, id. Verr. 2, 2, 77, § 190 (Zumpt, Gram. § 539).—
    (γ).
    With inf. = efficere, curare, to cause (rare):

    nulla res magis talis oratores videri facit,

    Cic. Brut. 38, 142; Pall. 6, 12:

    aspectus arborum macrescere facit volucres inclusas,

    Varr. R. R. 3, 5, 3; Sall. Fragm. ap. Sen. Ep. 114:

    qui nati coram me cernere letum Fecisti,

    Verg. A. 2, 539; Ov. H. 17, 174:

    mel ter infervere facito,

    Col. 12, 38, 5 (perh. also in Ov. H. 6, 100, instead of favet, v. Loers. ad h. l.; cf. infra, B. 4.).—
    (δ).
    Absol.:

    ego plus, quam feci, facere non possum,

    Cic. Fam. 11, 14, 3:

    faciam, ut potero, Laeli,

    id. de Sen. 3, 7; cf. id. Rep. 1, 24:

    noli putare, pigritia me facere, quod non mea manu scribam,

    id. Att. 16, 15, 1; so,

    facere = hoc or id facere,

    Lucr. 4, 1112 (cf. Munro ad loc.); 1153: vereor ne a te rursus dissentiam. M. Non facies, Quinte, Cic. Leg. 3, 15, 33;

    so after scribam,

    id. Att. 16, 16, 15:

    nominaverunt,

    id. Rep. 2, 28, 50;

    after disserere: tu mihi videris utrumque facturus,

    id. ib. 2, 11, 22;

    after fingere: ut facit apud Platonem Socrates,

    id. ib.:

    necesse erit uti epilogis, ut in Verrem Cicero fecit,

    Quint. 6, 1, 54:

    qui dicere ac facere doceat,

    id. 2, 3, 11:

    faciant equites,

    Juv. 7, 14; Liv. 42, 37, 6:

    petis ut libellos meos recognoscendos curem. Faciam,

    Plin. Ep. 4, 26, 1; 5, 1, 4 et saep. (cf. the use of facio, as neutr., to resume or recall the meaning of another verb, v. II. E. infra; between that use and this no line can be drawn).
    B.
    In partic.
    1.
    With a double object, to make a thing into something, to render it something:

    senatum bene firmum firmiorem vestra auctoritate fecistis,

    Cic. Phil. 6, 7, 18:

    te disertum,

    id. ib. 2, 39 fin.:

    iratum adversario judicem,

    id. de Or. 1, 51, 220:

    heredem filiam,

    to appoint, constitute, id. Verr. 2, 1, 43, § 111:

    aliquem regem,

    Just. 9, 6:

    aliquem ludos,

    Plaut. Aul. 2, 2, 75:

    aliquem absentem rei capitalis reum,

    Cic. Verr. 2, 2, 38, § 93:

    animum dubium,

    id. de Imp. Pomp. 10, 27:

    injurias irritas,

    id. Verr. 2, 2, 26, § 63:

    vectigalia sibi deteriora,

    Caes. B. G. 1, 36, 4:

    hi consules facti sunt,

    Cic. de Sen. 5, 14:

    disciplina doctior facta civitas,

    id. Rep. 2, 19:

    di ex hominibus facti,

    id. ib. 2, 10; cf.:

    tua virtute nobis Romanos ex amicis amicissimos fecisti,

    Sall. J. 10, 2.—In pass.:

    quo tibi sumere depositum clavum fierique tribuno?

    to become a tribune, Hor. S. 1, 6, 25.—
    2.
    to value, esteem, regard a person or thing in any manner (like the Engl. make, in the phrase to make much of).—Esp. with gen. pretii:

    in quo perspicere posses, quanti te, quanti Pompeium, quem unum ex omnibus facio, ut debeo, plurimi, quanti Brutum facerem,

    Cic. Fam. 3, 10, 2:

    te quotidie pluris feci,

    id. ib. 3, 4, 2:

    voluptatem virtus minimi facit,

    id. Fin. 2, 13, 42:

    dolorem nihili facere,

    to care nothing for, to despise, id. ib. 27, 88:

    nihili facio scire,

    Plaut. Pers. 2, 2, 42:

    negat se magni facere, utrum, etc.,

    Quint. 11, 1, 38:

    parum id facio,

    Sall. J. 85, 31: si illi aliter nos faciant quam aequum sit. Plaut. Stich. 1, 1, 43.—
    3.
    With gen., to make a thing the property of a person, subject it to him: omnia, quae mulieris fuerunt, viri fiunt, Cic. Top. 4, 23.—Esp.: facere aliquid dicionis alicujus, to reduce to subjection under a person or power:

    omnem oram Romanae dicionis fecit,

    Liv. 21, 60, 3:

    dicionis alienae facti,

    id. 1, 25, 13; 5, 27, 14; cf.: ut munus imperii beneficii sui faceret, to make it ( seem) his own bounty, Just. 13, 4, 9:

    ne delecto imperatore alio sui muneris rempublicam faceret,

    Tac. A. 15, 52.—
    4.
    To represent a thing in any manner, to feign, assert, say. —Constr. with acc. and adj. or part., or with acc. and inf.
    (α).
    Acc. and part.:

    in eo libro, ubi se exeuntem e senatu et cum Pansa colloquentem facit,

    id. Brut. 60, 218:

    Xenophon facit... Socratem disputantem,

    id. N. D. 1, 12, 31; cf.:

    ejus (Socratis) oratio, qua facit eum Plato usum apud judices,

    id. Tusc. 1, 40 fin. al.—
    (β).
    Acc. and inf.:

    qui nuper fecit servo currenti in via decesse populum,

    Ter. Heaut. prol. 31:

    fecerat et fetam procubuisse lupam,

    Verg. A. 8, 630; cf. Ov. M. 6, 109, v. Bach ad h. l.:

    poetae impendere apud inferos saxum Tantalo faciunt,

    Cic. Tusc. 4, 16, 35:

    quem (Herculem) Homerus apud inferos conveniri facit ab Ulixe,

    id. N. D. 3, 16, 41:

    Plato construi a deo mundum facit,

    id. ib. 1, 8, 19:

    Plato Isocratem laudari fecit a Socrate,

    id. Opt. Gen. 6, 17; id. Brut. 38, 142:

    M. Cicero dicere facit C. Laelium,

    Gell. 17, 5, 1:

    caput esse faciunt ea, quae perspicua dicunt,

    Cic. Fia. 4, 4, 8, v. Madv. ad h. l.—
    (γ).
    In double construction:

    Polyphemum Homerus cum ariete colloquentem facit ejusque laudare fortunas,

    Cic. Tusc. 5, 39 fin.
    5.
    To make believe, to pretend:

    facio me alias res agere,

    Cic. Fam. 15, 18:

    cum verbis se locupletem faceret,

    id. Fl. 20:

    me unum ex iis feci, qui, etc.,

    id. Planc. 27, 65.—
    6.
    Hypothetically in the imper. fac, suppose, assume:

    fac, quaeso, qui ego sum, esse te,

    Cic. Fam. 7, 23, 1; cf.:

    fac potuisse,

    id. Phil. 2, 3, 5:

    fac animos non remanere post mortem,

    id. Tusc. 1, 34, 82; 1, 29, 70:

    fac velit,

    Stat. Ach. 2, 241:

    fac velle,

    Verg. A. 4, 540.—
    7.
    In mercant. lang., to practise, exercise, follow any trade or profession:

    cum mercaturas facerent,

    Cic. Verr. 2, 5, 28, § 72:

    naviculariam,

    id. ib. 2, 5, 18, §

    46: argentariam,

    id. ib. 2, 5, 49, § 155; id. Caecin. 4, 10:

    topiariam,

    id. Q. Fr. 3, 1, 2, § 5:

    haruspicinam,

    id. Fam. 6, 18, 1:

    praeconium,

    id. ib.; so,

    piraticam,

    id. Post. Red. in Sen. 5, 11:

    medicinam,

    Phaedr. 1, 14, 2.—
    8.
    In relig. lang., like the Gr. rhezein, to perform or celebrate a religious rite; to offer sacrifice, make an offering, to sacrifice:

    res illum divinas apud eos deos in suo sacrario quotidie facere vidisti,

    Cic. Verr. 2, 4, 8, § 18:

    sacra pro civibus,

    id. Balb. 24, 55:

    sacrificium publicum,

    id. Brut. 14, 56.— Absol.:

    a sacris patriis Junonis Sospitae, cui omnes consules facere necesse est, consulem avellere,

    Cic. Mur. 41, 90.—With abl.:

    cum faciam vitula pro frugibus,

    Verg. E. 3, 77:

    catulo,

    Col. 2, 22, 4.— Pass. impers.:

    cum pro populo fieret,

    Cic. Att. 1, 13, 3:

    quibus diis decemviri ex libris ut fieret, ediderunt,

    Liv. 37, 3, 5.—
    9.
    In gram., to make, form in inflecting:

    cur aper apri et pater patris faciat?

    Quint. 1, 6, 13; so id. 14; 15; 27; cf.:

    sic genitivus Achilli et Ulixi fecit,

    id. 1, 5, 63; 1, 6, 26:

    eadem (littera) fecit ex duello bellum,

    id. 1, 4, 15.—
    10.
    In late Lat., (se) facere aliquo, to betake one's self to any place:

    intra limen sese facit,

    App. 5, p. 159, 25;

    without se: homo meus coepit ad stelas facere,

    Petr. 62:

    ad illum ex Libya Hammon facit,

    Tert. Pall. 3.—
    11.
    Peculiar phrases.
    a.
    Quid faciam (facias, fiet, etc.), with abl., dat., or (rare) with de, what is to be done with a person or thing? quid hoc homine facias? Cic. Sest. 13, 29; id. Verr. 2, 2, 16, § 40:

    nescit quid faciat auro,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 100:

    quid tu huic homini facias?

    Cic. Caecin. 11, 30; cf.:

    quid enim tibi faciam,

    id. Att. 7, 3, 2: quid faceret huic conclusioni, i. e. how should he refute, etc., id. Ac. 2, 30, 96:

    quid facias illi?

    Hor. S. 1, 1, 63:

    miserunt Delphos consultum quidnam facerent de rebus suis,

    Nep. Them. 2: quid fecisti scipione? what have you done with the stick? or, what has become of it? Plaut. Cas. 5, 4, 6; cf. id. ib. 5, 4, 9.—In pass.:

    quid Tulliola mea fiet?

    Cic. Fam. 14, 4, 3:

    quid illo fiet? quid me?

    id. Att. 6, 1, 14:

    quid fiet artibus?

    id. Ac. 2, 33, 107:

    quid mihi fiet?

    Ov. A. A. 1, 536:

    quid de illa fiet fidicina igitur?

    Plaut. Ep. 1, 2, 48: de fratre quid fiet? Ter. Ad. 5, 9, 39.— Absol.:

    quid faciat Philomela? fugam custodia claudit?

    Ov. M. 6, 572:

    quid facerem? neque servitio me exire licebat, etc.,

    Verg. E. 1, 41 al. —
    b.
    Fit, factum est aliquo or aliqua re, it happens to, becomes of a person or thing:

    volo Erogitare, meo minore quid sit factum filio,

    Plaut. Capt. 5, 1, 32:

    nec quid deinde iis (elephantis) factum sit, auctores explicant,

    Plin. 8, 6, 6, § 17:

    quid eo est argento factum?

    Plaut. Most. 3, 1, 106.—Hence,
    (β).
    Esp., si quid factum sit aliquo, if any thing should happen to one (i. q. si quid acciderit humanitus), euphemistically for if one should die:

    si quid eo factum esset, in quo spem essetis habituri?

    Cic. de Imp. Pomp. 20, 59; cf.:

    eum fecisse aiunt, sibi quod faciendum fuit,

    Plaut. Poen. 5, 1, 23. —
    c.
    Ut fit, as it usually happens, as is commonly the case:

    praesertim cum, ut fit, fortuito saepe aliquid concluse apteque dicerent,

    Cic. Or. 53, 177:

    queri, ut fit, incipiunt,

    id. Verr. 2, 2, 23, § 56:

    dum se uxor, ut fit, comparat,

    id. Mil. 10, 28:

    fecit statim, ut fit, fastidium copia,

    Liv. 3, 1, 7.—
    d.
    Fiat, an expression of assent, so be it! very good! fiat, geratur mos tibi, Plaut. Ps. 1, 5, 146; id. As. 1, 1, 27; id. Am. 2, 2, 138; id. Most. 4, 3, 44 al.—
    e.
    Dictum ac factum, no sooner said than done, without delay, at once; v. dictum under dico, A. d.—
    12.
    In certain phrases the ellipsis of facere is common, e. g. finem facere:

    Quae cum dixisset, Cotta finem,

    Cic. N. D. 3, 40, 94; id. Fin. 4, 1 init. —With nihil aliud quam, quid alium quam, nihil praeterquam, which often = an emphatic Engl. only (but not in Cic.):

    Tissaphernes nihil aliud quam bellum comparavit,

    Nep. Ages. 2:

    per biduum nihil aliud quam steterunt parati,

    Liv. 34, 46; Suet. Caes. 20; id. Aug. 83; Liv. 2, 63; 4, 3; 3, 26.—So with nihil amplius quam, nihil prius quam, nihil minus quam, Liv. 26, 20; 35, 11; Suet. Dom. 3.
    II.
    Neutr.
    A.
    With adverbs, to do, deal, or act in any manner:

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7;

    v. recte under rego: bene fecit Silius, qui transegerit,

    Cic. Att. 12, 24, 1:

    seu recte seu perperam,

    to do right or wrong, id. Quint. 8, 31:

    Dalmatis di male faciant,

    id. Fam. 5, 11 fin.:

    facis amice,

    in a friendly manner, id. Lael. 2, 9; cf.:

    per malitiam,

    maliciously, id. Rosc. Com. 7, 21:

    humaniter,

    id. Q. Fr. 2, 1, 1:

    imperite,

    id. Leg. 1, 1, 4:

    tutius,

    Quint. 5, 10, 68:

    voluit facere contra huic aegre,

    Ter. Eun. 4, 1, 10: bene facere, to profit, benefit (opp. male facere, to hurt, injure), Ter. Ad. 5, 8, 25; 5, 7, 19; Plaut. Most. 3, 2, 22; id. Capt. 5, 2, 23; v. also under benefacio and benefactum.—
    B.
    Facere cum or ab aliquo, to take part with one, to side with one; and opp. contra (or adversus) aliquem, to take part against one:

    si respondisset, idem sentire et secum facere Sullam,

    Cic. Sull. 13, 36; cf.:

    cum illo consulem facere,

    id. Att. 6, 8, 2; and:

    secum consules facere,

    id. Planc. 35, 86:

    auctoritatem sapientissimorum hominum facere nobiscum,

    id. Caecin. 36, 104; cf.:

    rem et sententiam interdicti mecum facere fatebatur,

    id. ib. 28, 79:

    cum veritas cum hoc faciat,

    is on his side, id. Quint. 30, 91:

    commune est, quod nihilo magis ab adversariis quam a nobis facit,

    id. Inv. 1, 48, 90:

    omnes damnatos, omnes ignominia affectos illac (a or cum Caesare) facere,

    id. Att. 7, 3, 5:

    quae res in civitate duae plurimum possunt, eae contra nos ambae faciunt in hoc tempore,

    id. Quint. 1, 1:

    neque minus eos cum quibus steterint quam adversus quos fecerint,

    Nep. Eum. 8, 2:

    cum aliquo non male facere,

    to be on good terms with, Ov. Am. 3, 762.—
    C.
    In late Lat. facere cum aliqua = vivere cum aliqua, to live in matrimony, to be married, Inscr. Orell. 4646. —
    D.
    Ad aliquid, alicui, or absol., to be good or of use for any thing; to be useful, of service:

    chamaeleon facit ad difficultatem urinae,

    Plin. 22, 18, 21, § 46; Scrib. Comp. 122:

    ad talem formam non facit iste locus,

    Ov. H. 16, 190; cf. id. ib. 6, 128; id. Am. 1, 2, 16 al.:

    radix coronopi coeliacis praeclare facit,

    Plin. 22, 19, 22, § 48; so with dat., Plin. Val. 2, 1; Prop. 3 (4), 1, 20:

    facit autem commode ea compositio, quam, etc.,

    Col. 7, 5, 7; 8, 17, 13:

    nec caelum, nec aquae faciunt, nec terra, nec aurae,

    do not benefit me, Ov. Tr. 3, 8, 23:

    mire facit in peroratione confessio,

    Quint. 11, 3, 173; 171; cf. with a subject-clause: plurimum facit, totas diligenter [p. 718] nosse causas, id. 6, 4, 8: ad aliquid or alicui signifies also to suit, fit:

    non faciet capiti dura corona meo,

    Prop. 3, 1, 19; cf. Ov. H. 16, 189.—
    E.
    Like the Gr. poiein or dran, and the Engl. to do, instead of another verb (also for esse and pati):

    factum cupio (sc. id esse),

    Plaut. Truc. 4, 4, 24:

    factum volo,

    id. Bacch. 3, 3, 91; id. Most. 3, 2, 104:

    an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates philosophi facere non potuerunt?

    Cic. Tusc. 5, 32, 90:

    nihil his in locis nisi saxa et montes cogitabam: idque ut facerem, orationibus inducebar tuis,

    id. Leg. 2, 1, 2; cf.:

    Demosthenem, si illa pronuntiare voluisset, ornate splendideque facere potuisse,

    id. Off. 1, 1 fin.; and:

    cur Cassandra furens futura prospiciat, Priamus sapiens hoc idem facere nequeat?

    id. Div. 1, 39, 85; so id. Ac. 2, 33, 107; id. Att. 1, 16, 13; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 18, 2; Nep. Chabr. 3, 4; 4, 3 al.:

    vadem te ad mortem tyranno dabis pro amico, ut Pythagoreus ille Siculo fecit tyranno (here also with the case of the preceding verb),

    Cic. Fin. 2, 24 fin. (v. Madv. ad h. l. p. 278):

    jubeas (eum) miserum esse, libenter quatenus id facit (i. e. miser est),

    what he is doing, Hor. S. 1, 1, 64:

    in hominibus solum existunt: nam bestiae simile quiddam faciunt (i. q. patiuntur or habent),

    Cic. Tusc. 4, 14; so,

    ne facias quod Ummidius quidam (= ne idem experiaris, ne idem tibi eveniat),

    Hor. S. 1, 1, 94. —
    F.
    Facere omitted, especially in short sentences expressing a judgment upon conduct, etc.:

    at stulte, qui non modo non censuerit, etc.,

    Cic. Off. 3, 27, 101.—Hence,
    1.
    factus, a, um, P. a.
    A.
    As adjective ante-class. and very rare:

    factius nihilo facit, sc. id, i. e. nihilo magis effectum reddit,

    is no nearer bringing it about, Plaut. Trin. 2, 3, 6; cf. Lorenz ad loc.—Far more freq.,
    B.
    In the neutr. as subst.: factum, i ( gen. plur. factum, Enn. ap. Cic. Div. 1, 31, 66 Trag. 81), that which is done, a deed, act, exploit, achievement (syn.: res gestae, facinus).
    1.
    In gen.:

    depingere,

    Ter. Phorm. 1, 5, 38:

    facere factum,

    Plaut. Truc. 2, 7, 5; id. Mil. 3, 1, 139:

    dicta et facta,

    Ter. Eun. 5, 4, 19; id. Heaut. 4, 5, 12:

    opus facto est,

    id. Phorm. 4, 5, 4:

    ecquod hujus factum aut commissum non dicam audacius, sed, etc.,

    Cic. Sull. 26, 72: meum factum probari abs te triumpho gaudio, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A. 1;

    14, 9, 2: quod umquam eorum in re publica forte factum exstitit?

    id. ib. 8, 14, 2:

    praeclarum atque divinum,

    id. Phil. 2, 44, 114:

    egregium,

    id. Fam. 10, 16, 2; id. Cael. 10, 23:

    factum per se improbabile,

    Quint. 7, 4, 7; 6, 1, 22:

    illustre,

    Nep. Arist. 2, 2; cf.:

    illustria et gloriosa,

    Cic. Fin. 1, 11, 37:

    forte,

    id. Att. 8, 14, 2:

    dira,

    Ov. M. 6, 533:

    nefanda,

    id. H. 14, 16 al.; but also with the adv.:

    recte ac turpiter factum,

    Caes. B. G. 7, 80, 5; cf.:

    multa huius (Timothei) sunt praeclare facta sed haec maxime illustria,

    Nep. Timoth. 1, 2;

    v. Zumpt, Gram. § 722, 2: dimidium facti, qui coepit, habet,

    Hor. Ep. 1, 2, 40:

    quo facto aut dicto adest opus,

    Plaut. Am. 1, 1, 15 et saep.:

    famam extendere factis,

    Verg. A. 10, 468: non hominum video. non ego facta boum, doings, i. e. works, Ov. H. 10, 60.—
    2.
    In partic., bonum factum, like the Gr. agathê tuchê, a good deed, i. e. well done, fortunate (ante-class. and post-Aug.):

    bonum factum'st, edicta ut servetis mea,

    Plaut. Poen. prol. 16; cf. id. ib. 44; cf.:

    hoc factum est optimum, ut, etc.,

    id. Ps. 1, 2, 52:

    majorum bona facta,

    Tac. A. 3, 40; cf. id. ib. 3, 65. —At the commencement of edicts, Suet. Caesar, 80; id. Vit. 14; Aur. Vict. Vir. Ill. 49, 17; Tert. Pudic. 1.—(But in the class. per. factum in this sense is a participle, and is construed with an adv.:

    bene facta,

    Sall. C. 8, 5; id. J. 85, 5; Cic. Tusc. 2, 26, 64:

    recte, male facta,

    id. Off. 2, 18, 62:

    male facto exigua laus proponitur,

    id. Leg. Agr. 2, 2, 5; id. Brut. 43, 322; Quint. 3, 7, 13; cf. Krebs, Antibarb. p. 460).—
    * 2.
    facteon, a word jestingly formed by Cicero, after the analogy of the Greek, for faciendum: quare, ut opinor, philosophêteon, id quod tu facis, et istos consulatus non flocci facteon, Cic. Att. 1, 16, 13 Orell. N. cr. (for facteon, Ernesti has eateon).

    Lewis & Short latin dictionary > facio

  • 6 damno

    damno (in vulg. lang. and late Lat. sometimes dampno), āvi, ātum, 1, v. a. [damnum].
    I.
    Gen., to occasion loss or damage to, to harm, damage = damno [p. 511] afficere:

    pauperibus parcere, divites damnare atque domare,

    Plaut. Trin. 4, 1, 10.—
    II.
    Esp. [cf. damnum, II.] a judicial t. t., to condemn, doom, sentence one to any punishment = condemno, v. Cic. Or. 49, 166 (opp. to absolvere, liberare, dimittere; cf. also condemno, culpo, improbo; common and classical).—Constr. with acc. of person, either alone or with gen., abl., de, in, ad, etc., of the crime and punishment: damnatur aliquis crimine vel judicio, sed sceleris, parricidii, etc., Lachm. ad Lucr. 2, p. 273 sq.; cf. Munro, ad Lucr. 4, 1183: Zumpt, Gr. § 446 sq.; Roby, Gr. § 1199 sq.
    (α).
    With acc. pers. alone:

    ergo ille damnatus est: neque solum primis sententiis, quibus tantum statuebant judices, damnarent an absolverent, sed etiam illis, etc.,

    Cic. de Or. 1, 54, 231; id. Rosc. Am. 39, 114:

    censoris judicium nihil fere damnato nisi ruborem affert,

    id. Rep. 4, 6 (fragm. ap. Non. 24, 9): ego accusavi, vos damnastis, Dom. Afer ap. Quint. 5, 10, 79 et saep. — Transf., of things: causa judicata atque damnata, Cic. Rab. perd. 4; id. Clu. 3.—
    (β).
    With acc. pers. and gen. ( criminis or poenae):

    ambitus damnati,

    Caes. B. C. 3, 1, 4; Cic. Brut. 48 fin.:

    furti,

    id. Flacc. 18, 43:

    injuriarum,

    id. Verr. 2, 5, 41 fin.:

    majestatis,

    id. Phil. 1, 9, 23:

    peculatus,

    id. Verr. 1, 13, 39:

    rei capitalis,

    id. de Sen. 12, 42;

    sceleris conjurationisque,

    id. Verr. 2, 5, 5 Zumpt N. cr., et saep.:

    capitis,

    Caes. B. C. 3, 83, 4; 3, 110, 4:

    octupli,

    Cic. Verr. 2, 3, 11, § 28:

    absentem capitalis poenae,

    Liv. 42, 43, 9; cf.:

    crimine falso damnari mortis,

    Verg. A. 6, 430.—
    (γ).
    With abl.:

    ut is eo crimine damnaretur,

    Cic. Verr. 2, 4, 45; so,

    capite,

    id. Tusc. 1, 22 al.:

    morte,

    Sen. Herc. Oet. 888:

    tertiā parte agri,

    Liv. 10, 1, 3:

    pecuniā,

    Just. 8, 1, 7; cf.:

    Milo Clodio interfecto eo nomine erat damnatus,

    on that account, Caes. B. C. 3, 21, 4; morti (abl.) damnare, Liv. 4, 37, 6, v. Weissenb. ad loc.—
    (δ).
    With de:

    de majestate damnatus,

    Cic. Verr. 1, 13, 39:

    de vi et de majestate,

    id. Phil. 1, 9:

    de vi publica,

    Tac. A. 4, 13 al.; cf.

    quibus de causis damnati,

    Val. Max. 8, 1 init.
    (ε).
    With in or ad:

    nec in metallum damnabuntur, nec in opus publicum, vel ad bestias,

    Dig. 49, 18, 3:

    ad mortem,

    Tac. A. 16, 21;

    ad extremum supplicium,

    id. ib. 6, 38: Suet. Cal. 27; id. Ner. 31.—
    (ζ).
    With ut, Tac. A. 2, 67.—
    (η).
    With quod:

    Athenienses Socratem damnaverunt quod novam religionem introducere videbatur,

    Val. Max. 1, 1, 7, ext. 7:

    Baebius est damnatus, quod milites praebuisset, etc.,

    Liv. 45, 31, 2.—
    (θ).
    With cur:

    damnabantur cur jocati essent,

    Spart. Sev. 14, § 13.
    B.
    Transf.
    1.
    To bind or oblige one's heir by last will and testament to the performance of any act.—Constr. with ut, ne, or the inf.:

    si damnaverit heredem suum, ut, etc.,

    Dig. 12, 6, 26; with ne, ib. 8, 4, 16; with inf.:

    heredem dare, etc.,

    ib. 30, 12: Hor. S. 2, 3, 86.
    2.
    In a non-legal sense, to condemn, censure, judge: (with acc. pers. and gen. or abl.) aliquem summae stultitiae, Cic. Part. 38, 134:

    damnatus longi Sisyphus laboris,

    Hor. Od. 2, 14, 19:

    stultitiaeque ibi se damnet (amator),

    Lucr. 4, 1179: damnare aliquem voti ( poet. and late Lat., voto, votis), to condemn one to fulfil his vow, i. e. by granting his prayer (not in Cic.):

    damnabis tu quoque votis,

    Verg. E. 5, 80, Serv. and Heyne: voto, Sisenn. ap. Non. 277, 11:

    voti,

    Liv. 10, 37 fin.; 27, 45:

    voto damnatus,

    Hyg. Astr. 2, 24; Lact. Fab. 10, 8 (cf.: voti, Titin. and Turpil. ap. Non. 277, 6 and 10; Titin. Fr. 153;

    Turpil. Fr. 128 Ribb.): morti,

    Lucr. 6, 1231; cf.:

    Stygio caput damnaverat Orco,

    Verg. A. 4, 699:

    damnati turis acervi,

    devoted to the gods below, Stat. S. 2, 21 et saep.; cf.

    also: quem damnet (sc. leto) labor,

    Verg. A. 12, 727 Heyne:

    damnare eum Senecam et invisum quoque habere,

    to condemn, censure, disapprove, Quint. 10, 1, 125:

    videntur magnopere damnandi, qui, etc.,

    id. 5, 1, 2:

    debitori suo creditor saepe damnatur,

    Sen. Ben. 6, 4, 4.—Of inanimate objects, to condemn, reject:

    ne damnent quae non intelligunt,

    id. 10, 1, 26; cf. id. 10, 4, 2; 11, 3, 70 et saep.— Part. fut. pass. as subst.:

    quem non puduisset damnanda committere,

    Plin. Ep. 3, 9, 5.
    II.
    Of the plaintiff, to seek or effect a person's condemnation (rare): quem ad recuperatores modo damnavit Plesidippus, Plaut. Rud. 5, 1, 2; Varr. R. R. 2, 2, 6:

    Verrem, quem M. Cicero damnaverat,

    Plin. 34, 2, 3, § 6; Liv. 7, 16, 9; cf. condemno, no. II., and condemnator, no. II.—Hence,damnātus, a, um, P. a.
    I.
    Prop., condemned:

    dicet damnatas ignea testa manus,

    Prop. 5, 7, 38.—
    II.
    Meton. (effectus pro causa), reprobate, criminal:

    quis te miserior? quis te damnatior?

    Cic. Pis. 40:

    damnati lingua vocem habet, vim non habet,

    Pub. Syr. 142 (Ribb.).—
    B.
    Hateful, wretched:

    damnatae noctes,

    Prop. 4, 12 (5, 11 M.), 15.

    Lewis & Short latin dictionary > damno

  • 7 reus

    rĕus, i, m., and rĕa, ae, f. [res], jurid. t. t.
    I.
    Originally, a party to an action (res), either plaintiff or defendant; afterwards restricted to the party accused, defendant, prisoner, etc.:

    reos appello non eos modo, qui arguuntur, sed omnes, quorum de re disceptatur. Sic enim olim loquebantur,

    Cic. de Or. 2, 43, 183; cf.:

    reos appello, quorum res est,

    id. ib. 2, 79, 321: reus nunc dicitur, qui causam dicit: et item qui quid promisit spoponditve ac debet. At Gallus Aelius, lib. II. Significationum verborum quae ad jus pertinent, ait:

    reus est qui cum altero litem contestatam habet, sive is egit, sive cum eo actum est,

    Fest. p. 273 Müll. It is found in this original signif. in the Lex XII. Tab., Fragm. ap. Fest. l. l., which Ulpian periphrases:

    si judex vel alteruter ex litigatoribus morbo sontico impediatur,

    Dig. 2, 11, 2, § 3.—
    II.
    In the stricter sense.
    A.
    A party obliged or under obligation to do or pay any thing, one answerable or responsible for any thing, a bondsman, a debtor: reus dictus est a re, quam promisit ac debet. Reus stipulando est, qui stipulatur. Reus promittendo est, qui suo nomine alteri quid pro altero promisit, Fest. pp. 135 and 227; cf. Dig. 45, 2, 1; and:

    delegare est vice suā alium reum dare creditori vel cui jusserit,

    ib. 46, 2, 11:

    pecuniae reus fieri,

    ib. 16, 1, 17:

    dotis,

    ib. 23, 3, 22, § 2:

    locationis,

    ib. 19, 2, 13, § 9.—
    2.
    Transf., in gen., one who is bound by any thing, who is answerable for any thing, a debtor (very rare): quo intentius custodiae serventur, opportuna loca dividenda praefectis esse, ut suae quisque partis tutandae reus sit, answerable or responsible for, Liv. 25, 30: voti reus, bound by my vow (sc. in having obtained my desire), Verg. A. 5, 237 (voti reus, debitor, Serv.:

    voti reus: Haec vox propria sacrorum est, ut reus vocetur, qui suscepto voto se numinibus obligat, damnatus autem, qui promissa vota non solvit,

    Macr. S. 3, 2). —
    B.
    One who is accused or arraigned, a defendant, prisoner, a criminal, culprit (the predominant signif. at all periods and in all styles; cf.:

    nocens, sons): quis erat petitor? Fannius. Quis reus? Flavius. Quis judex? Cluvius,

    Cic. Rosc. Com. 14, 42:

    inopia reorum... aliquos ad columnam Maeniam reos reperire,

    id. Div. in Caecil. 16, 50:

    privato Milone et reo ad populum accusante P. Clodio,

    id. Mil. 15, 40:

    reus Milonis lege Plotiā fuit Clodius quoad vixit,

    id. ib. 13 fin.:

    facere aliquem reum,

    to accuse one, Nep. Alcib. 4, 3.—

    Persons under criminal charges usually put on mourning: rei ad populum Furius et Manlius circumeunt sordidati,

    Liv. 2, 54, 3 (cf. id. 2, 61; 3, 58; Cic. Verr. 2, 1, 58, § 152). — In fem.:

    ut socrus adulescentis rea ne fiat,

    Cic. Fam. 13, 54:

    tota rea citaretur Etruria,

    id. Mil. 19, 50:

    rea es,

    Sen. Contr. 4, 29. —
    (β).
    With a statement of the crime or the punishment, one guilty of any crime, one condemned to any punishment:

    facti reus,

    Plaut. Cist. 1, 3, 16:

    aliquem rei capitalis reum facere,

    Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94; cf.

    capitis,

    Quint. 12, 10, 70:

    avaritiae,

    Cic. Fl. 3, 7:

    lenocinii,

    Quint. 5, 10, 47:

    parricidii,

    id. 7, 2, 17:

    manifesti peculatūs,

    id. 12, 1, 43 et saep.:

    Sestius, qui est de vi reus,

    Cic. Sest. 35, 75; so,

    de vi,

    id. Vatin. 17, 41; Quint. 11, 1, 51:

    de ambitu,

    Cic. Q. Fr. 3, 3, 2:

    de moribus,

    Quint. 4, 2, 3:

    est enim reus uterque ob eandem causam et eodem crimine,

    Cic. Vatin. 17, 41:

    mortis reus,

    Vulg. Matt. 26, 66:

    cum equester ordo reus a consulibus citaretur,

    Cic. Sest. 15, 35. — For the expressions reum facere, agere, peragere, postulare, inter reos referre, etc., v. h. vv.—
    2.
    Transf., in gen.:

    judex sim Reusque ad eam rem,

    Plaut. Trin. 2, 1, 12:

    reus fortunae,

    that was to be blamed for a misfortune, Liv. 6, 24; 9, 8:

    facinoris,

    Tac. A. 2, 66:

    reus agor,

    Ov. H. 20, 91.— In fem.:

    fortuna una accusatur, una agitur rea,

    Plin. 2, 7, 5, § 22:

    cum rea laudis agar,

    Ov. H. 14, 120.

    Lewis & Short latin dictionary > reus

  • 8 nomen

    nōmen, ĭnis (archaic form of gen. sing. NOMINVS, S. C. de Bacch. Corp. Inscr. Lat. 196, 8), n. [for gnōmen, from root gno, whence gnosco, nosco, co-gnosco], a name, appellation (syn. vocabulum).
    I.
    Lit.:

    nomen est, quod unicuique personae datur, quo suo quaeque proprio et certo vocabulo appellatur,

    Cic. Inv. 1, 24, 134:

    imponere nova rebus nomina,

    id. Fin. 3, 1, 3:

    qui haec rebus nomina posuerunt,

    id. Tusc. 3, 5, 10:

    appellare aliquem nomine,

    id. de Or. 1, 56, 239:

    huic urbi nomen Epidamno inditum est,

    Plaut. Men. 2, 1, 37; cf. Liv. 7, 2, 6:

    Theophrastus divinitate loquendi nomen invenit,

    Cic. Or. 19, 62:

    lituus ab ejus litui, quo canitur, similitudine nomen invenit,

    id. Div. 1, 17, 30:

    ut is locus ex calamitate populi Romani nomen caperet,

    Caes. B. G. 1, 13 et saep.:

    ludi, Pythia de domitae serpentis nomine dicti,

    Ov. M. 1, 447:

    clari nominis vir,

    Vell. 2, 34, 4:

    nominis minoris vir,

    id. 2, 100, 5; cf. id. 2, 112, 2; 2, 103, 1: est mihi nomen, inditur mihi nomen, with nom.:

    cui saltationi Titius nomen est,

    Cic. Brut. 62, 225:

    eique morbo nomen est avaritia,

    id. Tusc. 4, 11, 24:

    canibus pigris... Nomen erit pardus, tigris, leo,

    Juv. 8, 36.—With dat.:

    haec sunt aedes, hic habet: Lesbonico'st nomen,

    Plaut. Trin. 2, 2, 110:

    juventus nomen fecit Peniculo mihi,

    id. Men. 1, 1, 1:

    nam mihi est Auxilio nomen,

    id. Cist. 1, 3, 6:

    huic ego die nomen Trinummo facio,

    id. Trin. 4, 2, 1:

    nomen Arcturo est mihi,

    id. Rud. prol. 5:

    cantus cui nomen neniae,

    Cic. Leg. 2, 24, 62:

    puero ab inopiā nomen Egerio est inditum,

    Liv. 1, 34:

    est illis strigibus nomen,

    Ov. F. 6, 139.—With gen.:

    cujus nomen est Viventis,

    Vulg. Gen. 25, 11.—Rarely with ad:

    ut det nomen ad molas coloniam,

    Plaut. Ps. 4, 6, 38.—Nomen dare, edere, profiteri, ad nomina respondere, to give in one's name, be enrolled, enlist; to answer to one's name when summoned to military duty:

    ne nomina darent,

    Liv. 2, 24:

    nomina profiteri,

    id. 2, 24:

    nominis edendi apud consules potestas,

    id. 2, 24:

    virgis caesi, qui ad nomina non respondissent,

    id. 7, 4; also,

    dare nomen in conjurationem,

    to join the conspiracy, Tac. A. 15, 48:

    ab re nomen habet (terra),

    is named for, Liv. 38, 18, 4:

    quae (sapientia) divinarum humanarumque rerum cognitione hoc nomen apud antiquos adsequebatur,

    Cic. Tusc. 5, 3, 7:

    dea (Viriplaca) nomen hoc a placandis viris fertur adsecuta,

    Val. Max. 2, 1, 6.—Esp.:

    nomen accipere = nominari: turris quae nomen ab insulā accepit,

    Caes. B. C. 3, 112, 1; Quint. 3, 3, 13; Just. 1, 5, 1; Tac. A. 6, 37; 15, 74; Plin. Ep. 2, 10, 8.—
    2.
    In partic., the middle name of the three which every freeborn Roman had, as distinguished from the praenomen and cognomen. The nomen distinguished one gens from another, the cognomen one familia from another, and the praenomen one member of the familia from another, Quint. 7, 3, 27.—But sometimes nomen is used in the signif. of praenomen:

    id nomen (sc. Gaja),

    Cic. Mur. 12, 27.—So, too, in the signif. of cognomen:

    Sex. Clodius, cui nomen est Phormio,

    Cic. Caecin. 10, 27; cf.:

    tamquam habeas tria nomina,

    i. e. as if you were a Roman, Juv. 5, 127.—
    3.
    Esp. in phrase: sub nomine, under the assumed name:

    qui litteras exitiales Demetrio sub nomine Flaminini adtulerant,

    Liv. 40, 54, 9:

    sub nomine meo,

    Quint. 7, 2, 24:

    carmina sub alieno nomine edere,

    Suet. Aug. 55:

    multa vana sub nomine celebri vulgabantur,

    Tac. A. 6, 12; 13, 25; id. H. 1, 5; cf.:

    rogatio repente sub unius tribuni nomine promulgatur,

    Liv. 43, 16, 6; Suet. Aug. 29; Plin. Pan. 50, 5; cf. also II. B. infra.—
    4.
    A title of power or honor:

    imperatoris,

    Caes. B. C. 2, 32, 14.—
    5.
    In gram., a noun, Quint. 1, 4, 18; 1, 5, 42 et saep.—
    B.
    Transf.
    1.
    Nomen alicu jus deferre, to bring an accusation against, to accuse a person:

    nomen alicujus de parricidio deferre,

    Cic. Rosc. Am. 10, 28: nomen recipere, to receive the accusation:

    palam de sellā ac tribunali pronuntiat: si quis absentem Sthenium rei capitalis reum facere vellet, sese ejus nomen recepturum: et simul, ut nomen deferret, etc.,

    Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94; cf. context.—
    2.
    A bond, note, a demand, claim, a debt: tituli debitorum nomina dicuntur praesertim in iis debitis, in quibus hominum nomina scripta sunt, quibus pecuniae commodatae sunt, Ascon. ap. Cic. Verr. 2, 1, 10, § 28:

    repromittam istoc nomine solutam rem futuram,

    Plaut. As. 2, 4, 48:

    si neque in tuas tabulas ullum nomen referres, cum tot tibi nominibus acceptum Curtii referrent,

    Cic. Verr. 2, 1, 39, § 102:

    qui tibi, ut ais, certis nominibus grandem pecuniam debuit,

    on good bonds, good security, id. Quint. 11, 38; cf.:

    egone hos digitos meos impellere potui, ut falsum perscriberent nomen?

    id. Rosc. Com. 1, 1:

    volo persolvere, ut expungatur nomen, ne quid debeam,

    Plaut. Cist. 1, 3, 40; so,

    solvere,

    Cic. Att. 6, 2, 7:

    expedire, exsolvere,

    id. ib. 16, 6, 3:

    nomina sua exigere,

    to collect one's debts, id. Verr. 2, 1, 10, § 28:

    hoc nomen, quod urget, nunc, cum petitur, dissolvere,

    id. Planc. 28, 68:

    transcribere in alium,

    Liv. 35, 7:

    qui venit ad dubium grandi cum codice nomen,

    comes with a huge ledger to sue for a doubtful debt, Juv. 7, 110.—
    b.
    Nomina facere, in the case of written obligations, to set down or book the items of debt in the account-book:

    nomina se facturum, qua ego vellem die,

    Cic. Fam. 7, 23, 1:

    emit homo cupidus (Canius) tanti, quanti Pythius voluit et emit instructos: nomina facit (Pythius), negotium conficit,

    id. Off. 3, 14, 59:

    nomina facturi diligenter in patrimonium et vasa debitoris inquirimus,

    Sen. Ben. 1, 1, 2.—
    c.
    Nomen locare, to offer as surety, Phaedr. 1, 16, 1 (dub.).—
    d.
    Transf., an item of debt; and hence, a debtor:

    hoc sum assecutus, ut bonum nomen existimer,

    i. e. a good payer, Cic. Fam. 5, 6, 2:

    lenta nomina non mala,

    Sen. Ben. 5, 22, 1; cf. id. ib. 7, 29, 2; Col. 1, 7, 2.—
    3.
    A family, race, stock, people, nation:

    C. Octavium in familiam nomenque adoptavit,

    Suet. Caes. 83:

    Crispum C. Sallustius in nomen ascivit,

    Tac. A. 3, 30; Luc. 7, 584.—
    4.
    With national names: nomen Romanum, whatever is called Roman, i. e. the Roman dominion, nation, power; esp. of the army:

    gens infestissuma nomini Romano,

    Sall. C. 52, 24: CEIVIS ROMANVS NEVE NOMINVS LATINI NEVE SOCIVM QVISQVAM, etc., S. C. de Bacch.; so,

    concitatis sociis et nomine Latino,

    Cic. Rep. 1, 19, 31; 3, 29, 41:

    ubi deletum omnibus videretur nomen Romanum,

    Liv. 23, 6, 3:

    relicum Romani nominis,

    id. 22, 55, 5; 27, 33, 11; 1, 10, 3; cf. id. 9, 7, 1:

    Aeolio regnatas nomine terras,

    Sil. 14, 70:

    Volscūm nomen prope deletum est,

    Liv. 3, 8, 10:

    nomen Atheniensium tueri,

    Just. 5, 6, 9.—
    5.
    Poet.
    a.
    A thing:

    infaustum interluit Allia nomen,

    Verg. A. 7, 717.—
    b.
    A person:

    popularia nomina Drusos,

    Luc. 6, 759; 1, 311:

    nec fidum femina nomen,

    Tib. 3, 4, 61:

    in diversa trahunt unum duo nomina pectus,

    i. e. the love of a mother and sister, Ov. M. 8, 464; id. H. 8, 30.—
    II.
    Trop.
    A.
    Name, fame, repute, reputation, renown (syn.:

    existimatio, fama): hujus magnum nomen fuit,

    Cic. Brut. 67, 238:

    nomen habere,

    id. ib. 69, 244:

    magnum in oratoribus nomen habere,

    id. Or. 6, 22:

    officere nomini alicujus, Liv. praef. § 3: et nos aliquod nomenque decusque Gessimus,

    Verg. A. 2, 89:

    nomen gerere,

    Lact. 1, 20, 3; 4, 29, 15 al.:

    multi Lydia nominis Romanā vigui clarior Iliā,

    Hor. C. 3, 9, 7:

    nomen alicujus stringere,

    Ov. Tr. 2, 350:

    homines nonnullius in litteris nominis, Plin Ep. 7, 20, 3: parentes, quorum maximum nomen in civitatibus est suis,

    Liv. 22, 22, 13.—Of ill repute, bad reputation: malum nomen (only rare and late Lat.): magis eligendum in paupertate nomen bonum quam in divitiis nomen pessimum, Hier. Com. Ep. Tit., Paris, 1546, p. 104 H.—
    2.
    Of inanimate things:

    ne vinum nomen perdat,

    Cato, R. R. 25:

    nec Baccho genus aut pomis sua nomina servat,

    Verg. G. 2, 240.—
    B.
    A title, pretext, pretence, color, excuse, account, sake, reason, authority, behalf, etc.: alio nomine et aliā de causā abstulisse. Cic. Rosc. Com. [p. 1214] 14, 40:

    legis agrariae simulatione atque nomine,

    id. Agr. 2, 6, 15:

    classis nomine pecuniam imperatam queruntur,

    id. Fl. 12, 27:

    haec a te peto amicitiae nostrae nomine,

    id. Fam. 12, 12, 3; 2, 1, 1:

    nomine sceleris conjurationisque damnati,

    id. Verr. 2, 5, 5, § 11:

    nomine neglegentiae suspectum esse,

    id. Fam. 2, 1, 1:

    quid exornamus philosophiam, aut quid ejus nomine gloriosi sumus?

    id. Tusc. 2, 14, 33:

    qui cum luxuriose viverent, non reprehenderentur eo nomine,

    id. Fin. 2, 7, 21:

    gratias boni viri agebant et tuo nomine gratulabantur,

    on your account, id. Phil. 1, 12, 30:

    Antonio tuo nomine gratias egi,

    on your behalf, id. Att. 1, 16, 16:

    legationes tuo nomine proficiscentes,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    quem quidem tibi etiam suo nomine commendo,

    for his own sake, id. ib. 13, 21, 2:

    meo nomine,

    Tac. H. 1, 29:

    feminarum suarum nomine,

    id. G. 8:

    bellum populo Romano suo nomine indixit,

    Cic. Cat. 2, 6, 14:

    decretae eo nomine supplicationes,

    Tac. A. 14, 59;

    but: acceptā ex aerario pecuniā tuo nomine,

    on your responsibility, Cic. Q. Fr. 1, 3, 7.—
    C.
    A name, as opposed to the reality:

    me nomen habere duarum legionum exilium (opp. exercitum habere tantum),

    Cic. Att. 5, 15, 1:

    Campani magis nomen ad praesidium sociorum, quam vires cum attulissent,

    Liv. 7, 29:

    nomen amicitia est, nomen inane fides,

    Ov. A. A. 1, 740.—
    III.
    In eccl. Lat.,
    1.
    Periphrastically:

    invocavit nomen Domini,

    Vulg. Gen. 13, 4:

    omnipotens nomen ejus,

    ib. Exod. 15, 3:

    psallam nomini Domini,

    ib. Psa. 7, 18:

    blasphemare nomen ejus,

    ib. Apoc. 13, 6.—
    2.
    Delegated power:

    in nomine tuo daemones eicimus,

    Vulg. Matt. 7, 22:

    in quo nomine fecistis,

    ib. Act. 4, 7:

    locuti sunt in nomine Domini,

    ib. Jacob. 5, 10.

    Lewis & Short latin dictionary > nomen

  • 9 sei

    (orig. and ante-class. form seī), conj. [from a pronominal stem = Gr. he; Sanscr. sva-, self; cf. Corss. Ausspr. 1, 778; Curt. Gr. Etym. 396], a conditional particle, if.
    I.
    Prop.
    a.
    With indic.; so in gen., in conditions which are assumed to be true, with the verb in pres. or perf.; less freq. in imperf or pluperf.; and in conditions which may probably become true, with the verb in fut. or fut. perf. (Madv. Gram. § 332; Zumpt, Gram. § 517).
    (α).
    Pres.: SI IN IVS VOCAT, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25, and ap. Porphyr. Hor. S. 1, 9, 65: SI MORBVS AEVITASVE VITIVM ESCIT... SI NOLET, etc., id. ap. Gell. l. l.: spero, si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):

    si vis, dabo tibi testes,

    Cic. Rep. 1, 37, 58:

    si voltis,

    id. ib. 1, 28, 44:

    si placet,

    id. ib. 2, 44, 71;

    1, 21, 34: si tuo commodo fleri potest,

    id. ib. 1, 9, 14:

    si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

    id. ib. 1, 18, 30:

    si populus plurimum potest,

    id. ib. 3, 14, 23:

    si Massilienses per delectos cives summā justitiā reguntur, inest tamen, etc.,

    id. ib. 1, 27, 43; cf. id. Off. 3, 8, 35:

    quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si nec privata domus continere voces conjurationis tuae potest? si illustrantur, si erumpunt omnia?

    id. Cat. 1, 3, 6:

    si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit,

    id. Rep. 3, 18, 28:

    Si quaerimus, cur, etc.,

    id. Brut. 95, 325. —Strengthened by modo:

    magnifica quidem res, si modo est ulla,

    Cic. Div. 1, 1, 1:

    deliget populus, si modo salvus esse vult, optimum quemque,

    id. Rep. 1, 34, 51:

    quae (virtus) est una, si modo est, maxime munifica,

    id. ib. 3, 8, 12; id. Tusc. 2, 4, 33; id. de Or. 2, 43, 182:

    si quisquam est facilis, hic est,

    id. Att. 14, 1, 2:

    si ulla res est, quam tibi me petente faciendam putes, haec ea sit,

    id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 11:

    SI AGNATVS NEC ESCIT, GENTILIS FAMILIAM NANCITOR, Fragm. XII. Tab. in Collat. Leg. Mos. et Rom. 16, 4: quae (libertas), si aequa non est, ne libertas quidem est,

    Cic. Rep. 1, 31, 47; 1, 32, 49:

    id si minus intellegitur, ex dissensionibus percipi potest,

    id. Lael. 7, 23: BACANALIA SEI QVA SVNT, EXSTRAD QVAM SEI QVID IBEI SACRI EST... FACIATIS VTEI DISMOTA SIENT, S. C. de Bacch. fin.:

    dicito, si quid vis, non nocebo,

    Plaut. Am. 1, 1, 235:

    si qui sunt, qui philosophorum auctoritate moveantur,

    Cic. Rep. 1, 7, 12:

    si quid generis istiusmodi me delectat, pictura delectat,

    id. Fam. 7, 23, 3:

    si aliquid dandum est voluptati,

    id. Sen. 13, 44;

    four times repeated,

    id. ib. 11, 38.—So esp. after mirum est or miror, as expressing reality (= quod or cum; cf. Gr. ei):

    noli mirari, si hoc non impetras,

    Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:

    ecquid mirum est, si tam ab amico animo pacem petit? Curt 4, 11, 4: miraris, si superbiam tuam ferre non possumus?

    id. 8, 7, 14.—

    With a negative conclusion, to denote that, although the condition is true, or is conceded, a certain inference does not follow: nec, si omne enuntiatum aut verum aut falsum est, sequitur ilico esse causas, etc.,

    Cic. Fat. 12, 28:

    nec. si non obstatur, propterea etiam permittitur,

    id. Phil. 13, 6, 19:

    si veniam meretur qui inprudens nocuit, non meretur praemium qui inprudens profuit,

    Quint. 5, 10, 73:

    nec ideo ignis minus urere potest, si in materiam incidit inviolabilem flammis,

    Sen. Ben. 5, 5, 1.—
    (β).
    Imperf.:

    ea si erant, magnas habebas omnibus, dis gratias,

    Plaut. As. 1, 2, 17; Cic. Rep. 1, 27, 43:

    si quis antea mirabatur, quid esset, quod, etc.,

    id. Sest. 1.—
    (γ).
    Perf.:

    SI MEMBRVM RVPIT NI CVM EO PACIT TALIO ESTO, Fragm. XII. Tab. ap. Fest. s. v. talio, p. 363 Müll.: si animum contulisti in istam rationem, etc.,

    Cic. Rep. 1, 23, 37:

    si Roma condita est secundo anno Olympiadis septimae, etc.,

    id. ib. 2, 10, 18:

    quos (tyrannos) si boni oppresserunt, recreatur civitas: sin audaces, fit illa factio,

    id. ib. 1, 44, 68; cf. id. ib. 1, 42, 65:

    si ita sensit, ut loquitur,

    id. ib. 3, 21, 32;

    1, 27, 43: si modo hoc in Lycurgi potestate potuit esse,

    id. ib. 2, 12, 24:

    si modo in philosophiā aliquid profecimus,

    id. Off. 3, 8, 37: si quis eorum [p. 1689] (servorum) sub centone crepuit, nullum mihi vitium facit, Cato ap. Fest. s. v. prohibere, p. 234 sq. Müll.:

    si quid sceleste fecit,

    Plaut. As. 2, 2, 27:

    si quam opinionem jam vestris mentibus comprehendistis, etc.,

    Cic. Clu. 2, 6:

    si quando regi justo vim populus attulit regnove eum spoliavit, etc.,

    id. Rep. 1, 42, 65; cf. id. ib. 1, 38, 59; id. Lael. 7, 24.—After mirum est or miror, to express a reality (cf. a, supra):

    minime mirum, si ista res adhuc nostrā linguā inlustrata non est,

    Cic. de Or. 2, 13, 55; id. Deiot. 4, 12:

    quid mirum, si haec invitus amisi?

    Tac. A. 12, 37:

    miraris, si eo tempore matrona dicere potuit, escende?

    Sen. Contr. 2, 13, 1:

    minime est mirandum, si vita ejus fuit secura,

    Nep. Cim. 4, 4.—Very often followed by certe, profecto, etc., to express a conclusion, as certain as the unquestionable assumption:

    quod si fuit in re publicā tempus ullum, cum, etc., tum profecto fuit,

    Cic. Brut. 2, 7:

    si quisquam fuit umquam remotus ab inani laude, ego profecto is sum,

    id. Fam. 15, 4, 13:

    etenim si nulla fuit umquam tam imbecillo mulier animo, quae, etc., certe nos, etc.,

    id. Fam. 5, 16, 6:

    si umquam in dicendo fuimus aliquid, tum profecto, etc.,

    id. Att. 4, 2, 2; id. Mil. 2, 4; 7, 19.—Esp. with a negative conclusion (v. a fin. supra, and cf. quia, etsi):

    non, si tibi ante profuit, semper proderit,

    Cic. Phil. 8, 4, 12:

    non, si Opimium defendisti, idcirco te isti bonum civem putabunt,

    id. de Or. 2, 40, 170:

    neque enim, si tuae res gestae ceterorum laudibus obscuritatem attulerunt, idcirco Pompeii memoriam amisimus,

    id. Deiot. 4, 12:

    nec, si capitis dolorem facit, inutilis hominibus sol est,

    Quint. 5, 10, 82.—
    (δ).
    Pluperf.: si improbum Cresphontem existimaveras, etc., Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:

    nec mirum, eos si orationes turbaverant,

    Liv. 32, 20, 2 (Trag. v. 156 Vahl.):

    si hoc ita fato datum erat, ut,

    Liv. 30, 30, 3.—So esp. in indef. clauses of repeated action:

    plausum si quis eorum aliquando acceperat, ne quid peccasset pertimescebat,

    whenever, Cic. Sest. 49, 105:

    si quando nostri navem religaverant, hostes succurrebant,

    Caes. B. C. 2, 6:

    si quando suis fortunis forte desperare coeperant,

    id. B. G. 3, 12.—
    (ε).
    Fut.: SI VOLET SVO VIVITO... SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45; cf.: si voles advortere animum, comiter monstrabitur, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 89 Müll. (Trag. v. 386 Vahl.); and:

    alte spectare si voles, etc.,

    Cic. Rep. 6, 23, 25:

    si jam eminebit foras,

    id. ib. 6, 26, 29:

    si me audietis,

    id. ib. 1, 19, 32:

    si mutuas non potero certum est sumam fenore,

    Plaut. As. 1, 3, 95:

    id persequar, si potero, subtilius,

    Cic. Rep. 2, 23, 42; cf. in the foll. z:

    nihil (offendet) si modo opus exstabit,

    id. ib. 5, 3, 5:

    si quid te volam, ubi eris?

    Plaut. As. 1, 1, 96: si quod aliud oikeion reperies, Cic. Att. 1, 10, 3.—
    (ζ).
    Fut. perf.: si te hic offendero, moriere, Enn. ap. Cic. Att. 7, 26, 1 (Trag. v. 301 Vahl.):

    si nostram rem publicam vobis et nascentem et crescentem ostendero,

    Cic. Rep. 2, 1, 3:

    tum magis assentiere, si ad majora pervenero,

    id. ib. 1, 40, 62:

    expediri quae restant vix poterunt, si hoc incohatum reliqueris,

    id. ib. 1, 35, 55;

    1, 24, 38: pergratum mihi feceris, si de amicitiā disputaris,

    id. Lael. 4, 16:

    accommodabo ad eam (rem publicam), si potuero, omnem illam orationem, etc.... quod si tenere et consequi potuero, etc.,

    id. Rep. 1, 46, 70; so,

    si potuero,

    id. ib. 2, 30, 53; id. Brut. 5, 21:

    si potuerit,

    id. Off. 3, 23, 89:

    si modo id exprimere Latine potuero,

    id. Rep. 1, 43, 66:

    si modo interpretari potuero,

    id. Leg. 2, 18, 45:

    si ne ei caput exoculassitis,

    Plaut. Rud. 3, 4, 26: si quid vos per laborem recte feceritis... Sed si quā per voluptatem nequiter feceritis, etc., Cato ap. Gell. 16, 1, 4:

    de iis te, si qui me forte locus admonuerit, commonebo,

    Cic. de Or. 3, 12, 47.—
    b.
    With subj.; so in gen. of conditions assumed in statement, but implied not to be actual; the verb in pres. (rarely perf.) implies that the condition is still possible; in the imperf. and pluperf., that it is known to be unreal (Madv. Gram. § 347 sqq.; Zumpt, Gram. § 524).
    (α).
    Pres.:

    si habeat aurum,

    Plaut. Bacch. 1, 1, 12:

    abire hinc nullo pacto possim, si velim,

    id. ib. 2, 2, 2; so,

    si velim,

    Cic. Rep. 3, 10, 17:

    cum ipsi auxilium ferre, si cupiant, non queant,

    id. ib. 1, 5, 9:

    si singulos numeremus,

    id. ib. 3, 4, 7: si jus suum populi teneant, id. ib. 1, 32, 48:

    si Scipionis desiderio me moveri negem,

    id. Lael. 3, 10:

    si ad verba rem deflectere velimus,

    id. Caecin. 18, 51:

    si quis varias gentes despicere possit, videat primum, etc.,

    id. Rep. 3, 9, 14.—In expressing a wish ( poet. for utinam), usu. with O:

    O si angulus ille accedat, qui, etc.,

    Hor. S. 2, 6, 8; 2, 6, 10:

    O mihi praeteritos referat si Juppiter annos,

    Verg. A. 8, 560;

    also alone: si nunc se nobis ille aureus arbore ramus Ostendat nemore in tanto!

    would that, yet if, if however, id. ib. 6, 187:

    si quā fata aspera rumpas, Tu Marcellus eris,

    id. ib. 6, 882; cf. b, infra.—
    (β).
    Imperf.:

    qui si unus omnia consequi posset, nihil opus esset pluribus, etc.,

    Cic. Rep. 1, 34, 52:

    quae descriptio si esset ignota vobis, explicaretur a me,

    id. ib. 2, 22, 39:

    si ullum probarem simplex rei publicae genus,

    id. ib. 2, 23, 43:

    quod non fecissent profecto, si nihil ad eos pertinere arbitrarentur,

    id. Lael. 4, 13; cf. id. Verr. 2, 5, 51, § 133; v. Zumpt, Gram. § 525: SEI QVES ESENT, QVEI SIBEI DEICERENT, S. C. de Bacch (twice). —Also with O, expressing a wish ( poet.):

    O si solitae quicquam virtutis adesset,

    Verg. A. 11, 415;

    and without O: si mihi, quae quondam fuerat... si nunc foret illa juventus,

    id. ib. 5, 398.—
    (γ).
    Perf.: SI INIVRIAM FAXIT ALTERI, VIGINTI QVINQVE AERIS POENAE SVNTO, Fragm. XII. Tabularum ap. Gell. 20, 1, 12: si jam data sit frux, Enn. ap. Prisc. p. 724 P. (Ann. v. 412 Vahl.):

    perii, si me aspexerit!

    Plaut. Am. 1, 1, 164:

    victus sum, si dixeris,

    id. ib. 1, 1, 272:

    Romani si casu intervenerint,

    Caes. B. G. 7, 20, Cic. Rep. 3, 5, 8.—
    (δ).
    Pluperf.:

    si aliter accidisset,

    Cic. Rep. 1, 4, 7:

    tum magis id diceres, si nuper in hortis Scipionis affuisses,

    id. Lael. 7, 25:

    mansisset eadem voluntas in eorum posteris, si regum similitudo permansisset,

    id. Rep. 1, 41, 64:

    si id fecisses,

    id. Phil. 2, 2, 3; 2, 15, 38; 2, 36, 90:

    si quis in caelum ascendisset, etc.,

    id. Lael. 23, 88:

    si aliquid de summā gravitate Pompeius remisisset,

    id. Phil. 13, 1, 2.—
    c.
    Ellipt.
    (α).
    With pron. indef:

    istae artes, si modo aliquid, valent, ut acuant ingenia,

    Cic. Rep. 1, 18, 30:

    aut nemo, aut, si quisquam, ille sapiens fuit,

    id. Lael. 2, 9; id. Or. 29, 103.—
    (β).
    In a negation, usu. si minus, si contra (= sin minus, sin aliter):

    plures haec tulit una civitas, si minus sapientes, at certe summā laude dignos,

    Cic. Rep. 3, 4, 7:

    educ tecum omnes tuos: si minus, quam plurimos,

    id. Cat. 1, 5, 10; id. de Or. 2, 16, 68, in this sense less freq. si non:

    utrum cetera nomina digesta habes an non? Si non... si etiam,

    id. Rosc. Com. 3, 9:

    si haec civitas est, civem esse me: si non, exsulem esse, etc.,

    id. Fam. 7, 3, 5; Plaut. Rud. 4, 3, 104 sq.; id. Ps. 3, 2, 87; id. Poen. 5, 2, 24; Hor. Ep. 1, 1, 66; 1, 6, 68; Liv. 28, 29, 4:

    hic venit in judicium, si nihil aliud, saltem ut, etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 58, § 152; so, si nihil aliud, Liv 22, 29; 30, 35; 45, 37 fin., Curt. 4, 6, 28:

    si aliud nihil,

    id. 2, 43.—
    (γ).
    With forte:

    intelleges esse nihil a me nisi orationis acerbitatem et, si forte, raro litterarum missarum indiligentiam reprehensam,

    perhaps, Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7; cf.:

    vereor, ne nihil sim tui, nisi supplosionem pedis imitatus et pauca quaedam verba et aliquem, si forte, motum,

    id. de Or. 3, 12, 47.—
    2.
    With quod, and if, but if, if however, if:

    quod si in philosophiā tantum interest... quid tandem in causis existimandum est?

    Cic. Or. 16, 51:

    quod si fuit in re publicā tempus ullum... tum profecto fuit,

    id. Brut. 2, 7:

    quod si exemeris ex rerum naturā benevolentiae conjunctionem, nec domus ulla nec urbs stare poterit,

    id. Lael. 7, 23; id. Rep. 3, 4, 7:

    quod si non hic tantus fructus ostenderetur et si ex his studiis delectatio sola peteretur: tamen, etc.,

    id. Arch. 7, 16; id. Cat. 2, 5, 10; id. Rosc. Com. 18, 54.—
    B.
    In partic.
    1.
    In subject or object-clauses, si with subj. sometimes takes the place of an inf.:

    apud Graecos opprobrio fuit adulescentibus, si amatores non haberent,

    Cic. Rep. 4, 3, 3: summa gloria constat ex tribus his;

    si diligit multitudo, si fidem habet, etc.,

    id. Off. 2, 9, 31:

    unam esse spem salutis docent, si eruptione factā extremum auxilium experirentur,

    Caes. B. G. 3, 5:

    illud ignoscere aequum erit, si... ne tuam quidem gloriam praeponam, etc.,

    Liv. 28, 41, 1; Nep. Ages. 4, 3: infinitum est, si singulos velim persequi. Sen. Q. N. 5, 17, 5; id. Tranq. 16, 2 (cf. si after mirum est, I. a. fin. supra).—
    2.
    In subst. clauses, to denote a doubtful assumption or future event (cf. quod):

    dixerunt, in eo verti puellae salutem, si postero die vindex injuriae ad tempus praesto esset,

    Liv. 3, 46:

    adjecerunt, Scipionem in eo positam habuisse spem pacis, si Hannibal et Mago ex Italiā non revocarentur,

    id. 30, 23; 35, 18.—
    3.
    Si with a relative takes the place of a relative clause, to express a class the existence or extent of which is doubtful: mortem proposuit, non eis solum qui illam rem gesserunt, sed eis etiam si qui non moleste tulerunt, i. e. if such there were, whether few or many, Cic. Phil. 13, 18, 39; id. Verr. 2, 1, 4, § 9:

    dixit errare, si qui in bello omnis secundos rerum proventus expectent,

    Caes. B. G. 7, 29:

    errat, si quis existimat facilem rem esse donare,

    Sen. Vit. Beat. 24, 1; Cic. Off. 2, 13, 44; Liv. 42, 31.—
    4.
    In syllogistic reasonings:

    si oportet velle sapere, dare operam philosophiae convenit. Oportet autem velle sapere, etc.,

    Cic. Inv. 1, 36, 65:

    si enim est verum, quod ita conectitur: si quis oriente Caniculā natus est, in mari non morietur, illud quoque verum est: si Fabius oriente Canicula natus est, Fabius in mari non morietur,

    id. Fat. 6, 12.—
    5.
    = etiamsi, with foll. tamen, even if, although, albeit (class.):

    quae si exsequi nequirem, tamen, etc.,

    Cic. Sen. 11, 38; cf.:

    quae si causa non esset, tamen, etc.,

    id. Mur. 4, 8; and:

    quae si dubia essent, tamen, etc.,

    Sall. J. 85, 48.—
    II.
    Transf., in dependent clauses expressing an interrogation or doubt, it is nearly = num, but forms a looser connection, if, whether, if perchance (class., but very rare in Cic.):

    ibo et visam huc ad eum, si forte est domi,

    Plaut. Bacch. 3, 5, 4; Ter. Eun. 3, 4, 7; id. Heaut. 1, 1, 118; cf. id. Phorm. 3, 3, 20:

    jam sciam, si quid titubatum est, ubi reliquias videro,

    Plaut. Men. 1, 2, 33; cf. id. Merc. 1, 2, 44:

    fatis incerta feror, si Juppiter unam Esse velit urbem,

    Verg. A. 4, 110; Plaut. Mil. 4, 8, 52:

    primum ab iis quaesivit, si aquam hominibus in totidem dies, quot frumentum imposuissent,

    Liv. 29, 25; 39, 50:

    id modo quaeritur, si (lex) majori parti et in summam prodest,

    id. 34, 3; cf. id. 40, 49 fin.:

    jam dudum exspecto, si tuom officium scias,

    Plaut. Poen. prol. 12:

    hanc (paludem) si nostri transirent, hostes exspectabant,

    Caes. B. G. 2, 9; id. B. C. 2, 34; cf.:

    Pompeius eadem spectans, si itinere impeditos deprehendere posset,

    id. ib. 3, 75:

    non recusavit quo minus vel extremo spiritu, si quam opem rei publicae ferre posset, experiretur,

    Cic. Phil. 9, 1, 2; cf. id. de Or. 2, 85, 398:

    statui expectandum esse si quid certius adferretur,

    id. Fam. 15, 1, 2:

    Philopoemen quaesivit si Lycortas incolumis evasisset,

    Liv. 39, 50:

    expertique simul, si tela artusque sequantur,

    Val. Fl. 5, 562:

    Helvetii nonnumquam interdiu, saepius noctu, si perrumpere possent, conati,

    Caes. B. G. 1, 8 fin.; cf.:

    temptata res est, si primo impetu capi Ardea posset,

    Liv. 1, 57.—
    B.
    With ellipsis of a verb or clause on which the condition depends (cf. I. c. supra): ei rei suam operam dat, si possiet illam invenire ( to see) whether he can, Plaut. Cist. 1, 3, 37:

    L. Minucium cum omni equitatu praemittit, si quid celeritate itineris proficere possit,

    to see, to try, Caes. B. G. 6, 29 fin.:

    circumfunduntur hostes, si quem aditum reperire possent,

    id. ib. 6, 37:

    fame et inopiā adductos clam ex castris exisse, si quid frumenti in agris reperire possent,

    id. ib. 7, 20, 10; cf. id. ib. 7, 55 fin.; 7, 89 fin.; id. B. C. 3, 8 fin.; 3, 56:

    pergit ad speluncam, si forte eo vestigia ferrent,

    Liv. 1, 7:

    saxa volvebant, si quā Possent tectam aciem perrumpere,

    Verg. A. 9, 512:

    ad Gonnum castra movet, si potiri oppido posset,

    Liv. 42, 67, 6: haud aspernatus Tullius, tamen, si vana adferantur, in aciem educit ( that he might be ready) if, etc., id. 1, 23, 6:

    milites in praesidio erant, si quo operā eorum opus esset,

    id. 27, 28, 5:

    alii offerunt se, si quo usus operae sit,

    id. 26, 9, 9: ille postea, si comitia sua non fierent, urbi minari, i. e. ( that he would attack it) if, etc., Cic. Att. 4, 3, 3:

    Carthaginiensibus in Hasdrubale ita, si is movisset Syphacem, spes omnis erat,

    Liv. 29, 35, 9; 5, 8, 9:

    consul aedem Fortunae vovit, si eo die hostis fudisset,

    id. 29, 36, 8: erat Athenis reo damnato, si fraus capitalis non esset, quasi [p. 1690] poenae aestimatio, Cic. de Or. 1, 54, 232: quattuor legiones Cornelio, si qui ex Etruriā novi motus nuntiarentur, relictae, to meet the case, that, to be ready, if, etc., Liv. 6, 22:

    is in armis tenuit militem, si opus foret auxilio,

    id. 5, 8:

    ut patricios indignatio, si cum his gerendus esset honos, deterreret,

    id. 4, 6, 10; 1, 40, 2; 24, 36.—
    B.
    Si... si, for sive... sive, whether... or:

    si deus si dea es,

    Cato, R. R. 139; cf.:

    hostiam si deo, si deae immolabant,

    Gell. 2, 28, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > sei

  • 10 si

    (orig. and ante-class. form seī), conj. [from a pronominal stem = Gr. he; Sanscr. sva-, self; cf. Corss. Ausspr. 1, 778; Curt. Gr. Etym. 396], a conditional particle, if.
    I.
    Prop.
    a.
    With indic.; so in gen., in conditions which are assumed to be true, with the verb in pres. or perf.; less freq. in imperf or pluperf.; and in conditions which may probably become true, with the verb in fut. or fut. perf. (Madv. Gram. § 332; Zumpt, Gram. § 517).
    (α).
    Pres.: SI IN IVS VOCAT, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25, and ap. Porphyr. Hor. S. 1, 9, 65: SI MORBVS AEVITASVE VITIVM ESCIT... SI NOLET, etc., id. ap. Gell. l. l.: spero, si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):

    si vis, dabo tibi testes,

    Cic. Rep. 1, 37, 58:

    si voltis,

    id. ib. 1, 28, 44:

    si placet,

    id. ib. 2, 44, 71;

    1, 21, 34: si tuo commodo fleri potest,

    id. ib. 1, 9, 14:

    si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

    id. ib. 1, 18, 30:

    si populus plurimum potest,

    id. ib. 3, 14, 23:

    si Massilienses per delectos cives summā justitiā reguntur, inest tamen, etc.,

    id. ib. 1, 27, 43; cf. id. Off. 3, 8, 35:

    quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si nec privata domus continere voces conjurationis tuae potest? si illustrantur, si erumpunt omnia?

    id. Cat. 1, 3, 6:

    si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit,

    id. Rep. 3, 18, 28:

    Si quaerimus, cur, etc.,

    id. Brut. 95, 325. —Strengthened by modo:

    magnifica quidem res, si modo est ulla,

    Cic. Div. 1, 1, 1:

    deliget populus, si modo salvus esse vult, optimum quemque,

    id. Rep. 1, 34, 51:

    quae (virtus) est una, si modo est, maxime munifica,

    id. ib. 3, 8, 12; id. Tusc. 2, 4, 33; id. de Or. 2, 43, 182:

    si quisquam est facilis, hic est,

    id. Att. 14, 1, 2:

    si ulla res est, quam tibi me petente faciendam putes, haec ea sit,

    id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 11:

    SI AGNATVS NEC ESCIT, GENTILIS FAMILIAM NANCITOR, Fragm. XII. Tab. in Collat. Leg. Mos. et Rom. 16, 4: quae (libertas), si aequa non est, ne libertas quidem est,

    Cic. Rep. 1, 31, 47; 1, 32, 49:

    id si minus intellegitur, ex dissensionibus percipi potest,

    id. Lael. 7, 23: BACANALIA SEI QVA SVNT, EXSTRAD QVAM SEI QVID IBEI SACRI EST... FACIATIS VTEI DISMOTA SIENT, S. C. de Bacch. fin.:

    dicito, si quid vis, non nocebo,

    Plaut. Am. 1, 1, 235:

    si qui sunt, qui philosophorum auctoritate moveantur,

    Cic. Rep. 1, 7, 12:

    si quid generis istiusmodi me delectat, pictura delectat,

    id. Fam. 7, 23, 3:

    si aliquid dandum est voluptati,

    id. Sen. 13, 44;

    four times repeated,

    id. ib. 11, 38.—So esp. after mirum est or miror, as expressing reality (= quod or cum; cf. Gr. ei):

    noli mirari, si hoc non impetras,

    Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:

    ecquid mirum est, si tam ab amico animo pacem petit? Curt 4, 11, 4: miraris, si superbiam tuam ferre non possumus?

    id. 8, 7, 14.—

    With a negative conclusion, to denote that, although the condition is true, or is conceded, a certain inference does not follow: nec, si omne enuntiatum aut verum aut falsum est, sequitur ilico esse causas, etc.,

    Cic. Fat. 12, 28:

    nec. si non obstatur, propterea etiam permittitur,

    id. Phil. 13, 6, 19:

    si veniam meretur qui inprudens nocuit, non meretur praemium qui inprudens profuit,

    Quint. 5, 10, 73:

    nec ideo ignis minus urere potest, si in materiam incidit inviolabilem flammis,

    Sen. Ben. 5, 5, 1.—
    (β).
    Imperf.:

    ea si erant, magnas habebas omnibus, dis gratias,

    Plaut. As. 1, 2, 17; Cic. Rep. 1, 27, 43:

    si quis antea mirabatur, quid esset, quod, etc.,

    id. Sest. 1.—
    (γ).
    Perf.:

    SI MEMBRVM RVPIT NI CVM EO PACIT TALIO ESTO, Fragm. XII. Tab. ap. Fest. s. v. talio, p. 363 Müll.: si animum contulisti in istam rationem, etc.,

    Cic. Rep. 1, 23, 37:

    si Roma condita est secundo anno Olympiadis septimae, etc.,

    id. ib. 2, 10, 18:

    quos (tyrannos) si boni oppresserunt, recreatur civitas: sin audaces, fit illa factio,

    id. ib. 1, 44, 68; cf. id. ib. 1, 42, 65:

    si ita sensit, ut loquitur,

    id. ib. 3, 21, 32;

    1, 27, 43: si modo hoc in Lycurgi potestate potuit esse,

    id. ib. 2, 12, 24:

    si modo in philosophiā aliquid profecimus,

    id. Off. 3, 8, 37: si quis eorum [p. 1689] (servorum) sub centone crepuit, nullum mihi vitium facit, Cato ap. Fest. s. v. prohibere, p. 234 sq. Müll.:

    si quid sceleste fecit,

    Plaut. As. 2, 2, 27:

    si quam opinionem jam vestris mentibus comprehendistis, etc.,

    Cic. Clu. 2, 6:

    si quando regi justo vim populus attulit regnove eum spoliavit, etc.,

    id. Rep. 1, 42, 65; cf. id. ib. 1, 38, 59; id. Lael. 7, 24.—After mirum est or miror, to express a reality (cf. a, supra):

    minime mirum, si ista res adhuc nostrā linguā inlustrata non est,

    Cic. de Or. 2, 13, 55; id. Deiot. 4, 12:

    quid mirum, si haec invitus amisi?

    Tac. A. 12, 37:

    miraris, si eo tempore matrona dicere potuit, escende?

    Sen. Contr. 2, 13, 1:

    minime est mirandum, si vita ejus fuit secura,

    Nep. Cim. 4, 4.—Very often followed by certe, profecto, etc., to express a conclusion, as certain as the unquestionable assumption:

    quod si fuit in re publicā tempus ullum, cum, etc., tum profecto fuit,

    Cic. Brut. 2, 7:

    si quisquam fuit umquam remotus ab inani laude, ego profecto is sum,

    id. Fam. 15, 4, 13:

    etenim si nulla fuit umquam tam imbecillo mulier animo, quae, etc., certe nos, etc.,

    id. Fam. 5, 16, 6:

    si umquam in dicendo fuimus aliquid, tum profecto, etc.,

    id. Att. 4, 2, 2; id. Mil. 2, 4; 7, 19.—Esp. with a negative conclusion (v. a fin. supra, and cf. quia, etsi):

    non, si tibi ante profuit, semper proderit,

    Cic. Phil. 8, 4, 12:

    non, si Opimium defendisti, idcirco te isti bonum civem putabunt,

    id. de Or. 2, 40, 170:

    neque enim, si tuae res gestae ceterorum laudibus obscuritatem attulerunt, idcirco Pompeii memoriam amisimus,

    id. Deiot. 4, 12:

    nec, si capitis dolorem facit, inutilis hominibus sol est,

    Quint. 5, 10, 82.—
    (δ).
    Pluperf.: si improbum Cresphontem existimaveras, etc., Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:

    nec mirum, eos si orationes turbaverant,

    Liv. 32, 20, 2 (Trag. v. 156 Vahl.):

    si hoc ita fato datum erat, ut,

    Liv. 30, 30, 3.—So esp. in indef. clauses of repeated action:

    plausum si quis eorum aliquando acceperat, ne quid peccasset pertimescebat,

    whenever, Cic. Sest. 49, 105:

    si quando nostri navem religaverant, hostes succurrebant,

    Caes. B. C. 2, 6:

    si quando suis fortunis forte desperare coeperant,

    id. B. G. 3, 12.—
    (ε).
    Fut.: SI VOLET SVO VIVITO... SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45; cf.: si voles advortere animum, comiter monstrabitur, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 89 Müll. (Trag. v. 386 Vahl.); and:

    alte spectare si voles, etc.,

    Cic. Rep. 6, 23, 25:

    si jam eminebit foras,

    id. ib. 6, 26, 29:

    si me audietis,

    id. ib. 1, 19, 32:

    si mutuas non potero certum est sumam fenore,

    Plaut. As. 1, 3, 95:

    id persequar, si potero, subtilius,

    Cic. Rep. 2, 23, 42; cf. in the foll. z:

    nihil (offendet) si modo opus exstabit,

    id. ib. 5, 3, 5:

    si quid te volam, ubi eris?

    Plaut. As. 1, 1, 96: si quod aliud oikeion reperies, Cic. Att. 1, 10, 3.—
    (ζ).
    Fut. perf.: si te hic offendero, moriere, Enn. ap. Cic. Att. 7, 26, 1 (Trag. v. 301 Vahl.):

    si nostram rem publicam vobis et nascentem et crescentem ostendero,

    Cic. Rep. 2, 1, 3:

    tum magis assentiere, si ad majora pervenero,

    id. ib. 1, 40, 62:

    expediri quae restant vix poterunt, si hoc incohatum reliqueris,

    id. ib. 1, 35, 55;

    1, 24, 38: pergratum mihi feceris, si de amicitiā disputaris,

    id. Lael. 4, 16:

    accommodabo ad eam (rem publicam), si potuero, omnem illam orationem, etc.... quod si tenere et consequi potuero, etc.,

    id. Rep. 1, 46, 70; so,

    si potuero,

    id. ib. 2, 30, 53; id. Brut. 5, 21:

    si potuerit,

    id. Off. 3, 23, 89:

    si modo id exprimere Latine potuero,

    id. Rep. 1, 43, 66:

    si modo interpretari potuero,

    id. Leg. 2, 18, 45:

    si ne ei caput exoculassitis,

    Plaut. Rud. 3, 4, 26: si quid vos per laborem recte feceritis... Sed si quā per voluptatem nequiter feceritis, etc., Cato ap. Gell. 16, 1, 4:

    de iis te, si qui me forte locus admonuerit, commonebo,

    Cic. de Or. 3, 12, 47.—
    b.
    With subj.; so in gen. of conditions assumed in statement, but implied not to be actual; the verb in pres. (rarely perf.) implies that the condition is still possible; in the imperf. and pluperf., that it is known to be unreal (Madv. Gram. § 347 sqq.; Zumpt, Gram. § 524).
    (α).
    Pres.:

    si habeat aurum,

    Plaut. Bacch. 1, 1, 12:

    abire hinc nullo pacto possim, si velim,

    id. ib. 2, 2, 2; so,

    si velim,

    Cic. Rep. 3, 10, 17:

    cum ipsi auxilium ferre, si cupiant, non queant,

    id. ib. 1, 5, 9:

    si singulos numeremus,

    id. ib. 3, 4, 7: si jus suum populi teneant, id. ib. 1, 32, 48:

    si Scipionis desiderio me moveri negem,

    id. Lael. 3, 10:

    si ad verba rem deflectere velimus,

    id. Caecin. 18, 51:

    si quis varias gentes despicere possit, videat primum, etc.,

    id. Rep. 3, 9, 14.—In expressing a wish ( poet. for utinam), usu. with O:

    O si angulus ille accedat, qui, etc.,

    Hor. S. 2, 6, 8; 2, 6, 10:

    O mihi praeteritos referat si Juppiter annos,

    Verg. A. 8, 560;

    also alone: si nunc se nobis ille aureus arbore ramus Ostendat nemore in tanto!

    would that, yet if, if however, id. ib. 6, 187:

    si quā fata aspera rumpas, Tu Marcellus eris,

    id. ib. 6, 882; cf. b, infra.—
    (β).
    Imperf.:

    qui si unus omnia consequi posset, nihil opus esset pluribus, etc.,

    Cic. Rep. 1, 34, 52:

    quae descriptio si esset ignota vobis, explicaretur a me,

    id. ib. 2, 22, 39:

    si ullum probarem simplex rei publicae genus,

    id. ib. 2, 23, 43:

    quod non fecissent profecto, si nihil ad eos pertinere arbitrarentur,

    id. Lael. 4, 13; cf. id. Verr. 2, 5, 51, § 133; v. Zumpt, Gram. § 525: SEI QVES ESENT, QVEI SIBEI DEICERENT, S. C. de Bacch (twice). —Also with O, expressing a wish ( poet.):

    O si solitae quicquam virtutis adesset,

    Verg. A. 11, 415;

    and without O: si mihi, quae quondam fuerat... si nunc foret illa juventus,

    id. ib. 5, 398.—
    (γ).
    Perf.: SI INIVRIAM FAXIT ALTERI, VIGINTI QVINQVE AERIS POENAE SVNTO, Fragm. XII. Tabularum ap. Gell. 20, 1, 12: si jam data sit frux, Enn. ap. Prisc. p. 724 P. (Ann. v. 412 Vahl.):

    perii, si me aspexerit!

    Plaut. Am. 1, 1, 164:

    victus sum, si dixeris,

    id. ib. 1, 1, 272:

    Romani si casu intervenerint,

    Caes. B. G. 7, 20, Cic. Rep. 3, 5, 8.—
    (δ).
    Pluperf.:

    si aliter accidisset,

    Cic. Rep. 1, 4, 7:

    tum magis id diceres, si nuper in hortis Scipionis affuisses,

    id. Lael. 7, 25:

    mansisset eadem voluntas in eorum posteris, si regum similitudo permansisset,

    id. Rep. 1, 41, 64:

    si id fecisses,

    id. Phil. 2, 2, 3; 2, 15, 38; 2, 36, 90:

    si quis in caelum ascendisset, etc.,

    id. Lael. 23, 88:

    si aliquid de summā gravitate Pompeius remisisset,

    id. Phil. 13, 1, 2.—
    c.
    Ellipt.
    (α).
    With pron. indef:

    istae artes, si modo aliquid, valent, ut acuant ingenia,

    Cic. Rep. 1, 18, 30:

    aut nemo, aut, si quisquam, ille sapiens fuit,

    id. Lael. 2, 9; id. Or. 29, 103.—
    (β).
    In a negation, usu. si minus, si contra (= sin minus, sin aliter):

    plures haec tulit una civitas, si minus sapientes, at certe summā laude dignos,

    Cic. Rep. 3, 4, 7:

    educ tecum omnes tuos: si minus, quam plurimos,

    id. Cat. 1, 5, 10; id. de Or. 2, 16, 68, in this sense less freq. si non:

    utrum cetera nomina digesta habes an non? Si non... si etiam,

    id. Rosc. Com. 3, 9:

    si haec civitas est, civem esse me: si non, exsulem esse, etc.,

    id. Fam. 7, 3, 5; Plaut. Rud. 4, 3, 104 sq.; id. Ps. 3, 2, 87; id. Poen. 5, 2, 24; Hor. Ep. 1, 1, 66; 1, 6, 68; Liv. 28, 29, 4:

    hic venit in judicium, si nihil aliud, saltem ut, etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 58, § 152; so, si nihil aliud, Liv 22, 29; 30, 35; 45, 37 fin., Curt. 4, 6, 28:

    si aliud nihil,

    id. 2, 43.—
    (γ).
    With forte:

    intelleges esse nihil a me nisi orationis acerbitatem et, si forte, raro litterarum missarum indiligentiam reprehensam,

    perhaps, Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7; cf.:

    vereor, ne nihil sim tui, nisi supplosionem pedis imitatus et pauca quaedam verba et aliquem, si forte, motum,

    id. de Or. 3, 12, 47.—
    2.
    With quod, and if, but if, if however, if:

    quod si in philosophiā tantum interest... quid tandem in causis existimandum est?

    Cic. Or. 16, 51:

    quod si fuit in re publicā tempus ullum... tum profecto fuit,

    id. Brut. 2, 7:

    quod si exemeris ex rerum naturā benevolentiae conjunctionem, nec domus ulla nec urbs stare poterit,

    id. Lael. 7, 23; id. Rep. 3, 4, 7:

    quod si non hic tantus fructus ostenderetur et si ex his studiis delectatio sola peteretur: tamen, etc.,

    id. Arch. 7, 16; id. Cat. 2, 5, 10; id. Rosc. Com. 18, 54.—
    B.
    In partic.
    1.
    In subject or object-clauses, si with subj. sometimes takes the place of an inf.:

    apud Graecos opprobrio fuit adulescentibus, si amatores non haberent,

    Cic. Rep. 4, 3, 3: summa gloria constat ex tribus his;

    si diligit multitudo, si fidem habet, etc.,

    id. Off. 2, 9, 31:

    unam esse spem salutis docent, si eruptione factā extremum auxilium experirentur,

    Caes. B. G. 3, 5:

    illud ignoscere aequum erit, si... ne tuam quidem gloriam praeponam, etc.,

    Liv. 28, 41, 1; Nep. Ages. 4, 3: infinitum est, si singulos velim persequi. Sen. Q. N. 5, 17, 5; id. Tranq. 16, 2 (cf. si after mirum est, I. a. fin. supra).—
    2.
    In subst. clauses, to denote a doubtful assumption or future event (cf. quod):

    dixerunt, in eo verti puellae salutem, si postero die vindex injuriae ad tempus praesto esset,

    Liv. 3, 46:

    adjecerunt, Scipionem in eo positam habuisse spem pacis, si Hannibal et Mago ex Italiā non revocarentur,

    id. 30, 23; 35, 18.—
    3.
    Si with a relative takes the place of a relative clause, to express a class the existence or extent of which is doubtful: mortem proposuit, non eis solum qui illam rem gesserunt, sed eis etiam si qui non moleste tulerunt, i. e. if such there were, whether few or many, Cic. Phil. 13, 18, 39; id. Verr. 2, 1, 4, § 9:

    dixit errare, si qui in bello omnis secundos rerum proventus expectent,

    Caes. B. G. 7, 29:

    errat, si quis existimat facilem rem esse donare,

    Sen. Vit. Beat. 24, 1; Cic. Off. 2, 13, 44; Liv. 42, 31.—
    4.
    In syllogistic reasonings:

    si oportet velle sapere, dare operam philosophiae convenit. Oportet autem velle sapere, etc.,

    Cic. Inv. 1, 36, 65:

    si enim est verum, quod ita conectitur: si quis oriente Caniculā natus est, in mari non morietur, illud quoque verum est: si Fabius oriente Canicula natus est, Fabius in mari non morietur,

    id. Fat. 6, 12.—
    5.
    = etiamsi, with foll. tamen, even if, although, albeit (class.):

    quae si exsequi nequirem, tamen, etc.,

    Cic. Sen. 11, 38; cf.:

    quae si causa non esset, tamen, etc.,

    id. Mur. 4, 8; and:

    quae si dubia essent, tamen, etc.,

    Sall. J. 85, 48.—
    II.
    Transf., in dependent clauses expressing an interrogation or doubt, it is nearly = num, but forms a looser connection, if, whether, if perchance (class., but very rare in Cic.):

    ibo et visam huc ad eum, si forte est domi,

    Plaut. Bacch. 3, 5, 4; Ter. Eun. 3, 4, 7; id. Heaut. 1, 1, 118; cf. id. Phorm. 3, 3, 20:

    jam sciam, si quid titubatum est, ubi reliquias videro,

    Plaut. Men. 1, 2, 33; cf. id. Merc. 1, 2, 44:

    fatis incerta feror, si Juppiter unam Esse velit urbem,

    Verg. A. 4, 110; Plaut. Mil. 4, 8, 52:

    primum ab iis quaesivit, si aquam hominibus in totidem dies, quot frumentum imposuissent,

    Liv. 29, 25; 39, 50:

    id modo quaeritur, si (lex) majori parti et in summam prodest,

    id. 34, 3; cf. id. 40, 49 fin.:

    jam dudum exspecto, si tuom officium scias,

    Plaut. Poen. prol. 12:

    hanc (paludem) si nostri transirent, hostes exspectabant,

    Caes. B. G. 2, 9; id. B. C. 2, 34; cf.:

    Pompeius eadem spectans, si itinere impeditos deprehendere posset,

    id. ib. 3, 75:

    non recusavit quo minus vel extremo spiritu, si quam opem rei publicae ferre posset, experiretur,

    Cic. Phil. 9, 1, 2; cf. id. de Or. 2, 85, 398:

    statui expectandum esse si quid certius adferretur,

    id. Fam. 15, 1, 2:

    Philopoemen quaesivit si Lycortas incolumis evasisset,

    Liv. 39, 50:

    expertique simul, si tela artusque sequantur,

    Val. Fl. 5, 562:

    Helvetii nonnumquam interdiu, saepius noctu, si perrumpere possent, conati,

    Caes. B. G. 1, 8 fin.; cf.:

    temptata res est, si primo impetu capi Ardea posset,

    Liv. 1, 57.—
    B.
    With ellipsis of a verb or clause on which the condition depends (cf. I. c. supra): ei rei suam operam dat, si possiet illam invenire ( to see) whether he can, Plaut. Cist. 1, 3, 37:

    L. Minucium cum omni equitatu praemittit, si quid celeritate itineris proficere possit,

    to see, to try, Caes. B. G. 6, 29 fin.:

    circumfunduntur hostes, si quem aditum reperire possent,

    id. ib. 6, 37:

    fame et inopiā adductos clam ex castris exisse, si quid frumenti in agris reperire possent,

    id. ib. 7, 20, 10; cf. id. ib. 7, 55 fin.; 7, 89 fin.; id. B. C. 3, 8 fin.; 3, 56:

    pergit ad speluncam, si forte eo vestigia ferrent,

    Liv. 1, 7:

    saxa volvebant, si quā Possent tectam aciem perrumpere,

    Verg. A. 9, 512:

    ad Gonnum castra movet, si potiri oppido posset,

    Liv. 42, 67, 6: haud aspernatus Tullius, tamen, si vana adferantur, in aciem educit ( that he might be ready) if, etc., id. 1, 23, 6:

    milites in praesidio erant, si quo operā eorum opus esset,

    id. 27, 28, 5:

    alii offerunt se, si quo usus operae sit,

    id. 26, 9, 9: ille postea, si comitia sua non fierent, urbi minari, i. e. ( that he would attack it) if, etc., Cic. Att. 4, 3, 3:

    Carthaginiensibus in Hasdrubale ita, si is movisset Syphacem, spes omnis erat,

    Liv. 29, 35, 9; 5, 8, 9:

    consul aedem Fortunae vovit, si eo die hostis fudisset,

    id. 29, 36, 8: erat Athenis reo damnato, si fraus capitalis non esset, quasi [p. 1690] poenae aestimatio, Cic. de Or. 1, 54, 232: quattuor legiones Cornelio, si qui ex Etruriā novi motus nuntiarentur, relictae, to meet the case, that, to be ready, if, etc., Liv. 6, 22:

    is in armis tenuit militem, si opus foret auxilio,

    id. 5, 8:

    ut patricios indignatio, si cum his gerendus esset honos, deterreret,

    id. 4, 6, 10; 1, 40, 2; 24, 36.—
    B.
    Si... si, for sive... sive, whether... or:

    si deus si dea es,

    Cato, R. R. 139; cf.:

    hostiam si deo, si deae immolabant,

    Gell. 2, 28, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > si

  • 11

        (old, sei), conj.    [SOVO]-, as a conditional particle.—With indic., in conditions assumed as true, or (with fut.) which will probably be fulfilled, if, when, inasmuch as, since: si vis, dabo tibi testīs: si voluntas mea, si industria, si aures patent omnibus: magnifica quaedam res, si modo est ulia: si quisquam est facilis, hic est: si aliquid dandum est voluptati: istae artes, si modo aliquid, valent ut acuent ingenia: educ tecum omnīs tuos; si minus, quam plurimos: auferat omnia oblivio, si potest; si non, utrumque silentium tegat, L.: ignosce, Caesar, si rex cessit, etc.: non, si Opimium defendisti, idcirco, etc.: aut nemo, aut si quisquam, ille sapiens fuit: si Athenienses, sublato Areopago, nihil nisi populi scitis ac decretis agebant, etc.: si vis erat, si fraus, si metus: si neglegentiam dices, mirabimur: di persequar, si potero, subtilius: pergratum mihi feceris, si de amicitiā disputaris.—Esp. with pluperf., in indef. clauses of repeated action: plausum si quis eorum aliquando acceperat, ne quid peccasset pertimescebat, whenever: si quando forte suis fortunis desperare coeperant, Cs.—With subj praes. or perf., in conditions assumed as possible, if, even if, though: satis facere rei p. videmur, si istius furorem vitemus: si ad verba rem deflectere velimus: rem facias, rem, Si possis, recte; si non, quocumque modo rem, H.: innocens, si accusatus sit, absolvi potest.— With subj imperf. or pluperf., implying that the condition is contrary to fact, if: servi mei, si me isto pacto metuerent, domum meum relinquendam putarem: quod ne fecissent profecto, si nihil ad eos pertinere arbitrarentur: Si mihi, quae quondam fuerat... si nunc foret illa iuventus, V.— Followed by tamen, even if, although, albeit: quas si exsequi nequirem, tamen, etc.: quae si dubia essent, tamen, etc., S.: si aliter accidisset: si quis in caelum ascendisset, etc.—In the parenthetic phrase, si forte, perhaps, perchance: vereor, ne nihil sim tui, nisi supplosionem pedis imitatus et aliquem, si forte, motum.—With subj. (rarely indic.), in place of an inf, if, when, that: apud Graecos opprobrio fuit adulescentibus, si amatores non haberent (i. e. amatores non habere): illud ignoscere aequum erit, si... ne tuam quidem gloriam praeponam, etc., L.—In dependent questions, if, whether, if perchance: ut illum quaeram, Idque adeo visam, si domist, T.: fatis incerta feror, si Iuppiter unam Esse velit urbem, V.: primum ab iis quaesivit, si aquam hominibus... imposuissent, L.: statui expectandum esse si quid certius adferretur.—In expressing a wish (poet. for utinam), usu. with O, if only, would that, O that: o si angulus ille accedat, qui, etc., H.: Si nunc se nobis ille aureus arbore ramus Ostendat nemore in tanto! would that, V.—With a relat., to express a class vaguely or doubtfully, if there be any such, whoever they may be: mortem proponit... eis etiam si qui non moleste tulerunt: dimissis, si qui parum idonei essent, L.—In clauses of purpose, if, in order to, to try whether, to see if, that if possible: Minucium cum omni equitatu praemittit, si quid celeritate itineris proficere possit, to see whether, Cs.: neque ullum munus despiciens, si in Caesaris complexum venire posset, Cs.: pergit ad speluncam, si forte eo vestigia ferrent, L.—In clauses of contingency, against the case that: haud aspernatus Tullius, tamen, si vana adferantur, in aciem educit, in order to be ready, if, etc., L.: ille postea, si comitia sua non fierent, urbi minari, i. e. threatened an attack if, etc.: erat reo damnato, si fraus capitalis non esset, quasi poenae aestimatio: quattuor legiones Cornelio, si qui ex Etruriā novi motūs nuntiarentur, relictae, to be ready, in case, etc., L.
    * * *
    if, if only; whether

    quod si -- but if; si quis/quid -- if anyone/anything

    Latin-English dictionary >

См. также в других словарях:

  • EXECUTIO Setentiae capitalis — apud Hebraeos, hoc modo fiebat. Sententiâ condemnationis latâ, Synedri in locum procul a Synedrio duci faciebant reum, ubi poenam subiret. Levit c. 24. v. 14. Educito blasobemum istum extra castra. Maimonides distantiam loci fuisse ait aut esse… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • proces — Proces, Controuersia, Dica dicae, Lis. Proces criminel, Iudicium capitis. Un proces verbal, Renuntiatio. Un proces où il est question de la liberté ou servage d aucun, Liberalis causa. Proces pour raison de succession, Haereditaria controuersia.… …   Thresor de la langue françoyse

  • PERDUELLIS — apud antiquos, idem cum hoste, Festus. Unde Cicero Offic. l. 1. c. 12. quidem illud etiam, inquit, animadverto, quod qui propriô nemine Perduellis esset, is hostis vocaretur, lenotate verbi tristitiam mitigante: Hostie enim apud Maiores nostros… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • LITHOSTROTOS — nomen loci, in quo sedit Pilatus, Christum Dominum nostrum morti adiudicaturus, qui locus sic dictus, quod stratus fuerat lapidibus. Eius mentio Ioh. c. 19. v. 13. Pilatus cum audîsset hunc sermonem eduxit foras Iesum consedit in tribunali, in… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • STATERIUS — civis Roman. aetate Ciceronis, qui, ob convitiosa verba et sermones mordaculos, rei capitalis iure damnatus est …   Hofmann J. Lexicon universale

  • adjourner — aucun, Diem alicui dicere, Diem illi dare, vel dicere, Citare, Exhibere reum. Adjourner quelqu un pour venir se defendre et purger, Ad causam dicendam euocare. Fay moy adjourner, Lege agito, B. ex Terentio. Faire adjourner, Iudicium dictare,… …   Thresor de la langue françoyse

  • condamner — Condamner, Condemnare, Damnare. Condamner avant, ou devant, Praedamnare. Faire condamner, Condemnare dicitur accusator reum. Il a fait condamner sa partie par justice, Reum damnauit ad iudicem. B. Faire condamner sa partie à l amende, et és… …   Thresor de la langue françoyse

  • crime — Crime, et cas qu on a commis, Crimen. Un crime pour lequel y a peine de mort, ou d infamie, Capitale facinus, vel crimen. Crime de lese majesté, Perduellio. Pour certain crime ou cas, Certo nomine maleficij. Commettre un crime, ou faire une faute …   Thresor de la langue françoyse

  • RYSVICUM i. e. RYSWYK — RYSVICUM, i. e. RYSWYK pagus celebris, et peramoenus Hollandiae, suburbanus Hagae Comitum, Potentissimi, Augustissimi, Felicissini, Serenissimi VILHELMI III. Magnae Britanniae Regis, Castro sumptuosissimo, magnificentissimo nobilitatus; in cuius… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • VERBERA — multiplicis generis, ususque. In Scholis verbere monita iuventus, sapere discit: de cuiusmodi Verberibus Scholasticis Ausonius; Gratiani Imp. Praeceptor, Ep. 4. Ausonius; cuius ferulam nunc sceptra verentur. Item Protrept. ad Nepotem, Eidyll. 4.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Aves de Brasil — Anexo:Aves de Brasil Saltar a navegación, búsqueda Brasil tiene una de las diversidades de pájaros más ricas en el mundo, con más 1700 especies, aproximadamente 57% de las especies de toda América del Sur. Estos números todavía están aumentando,… …   Wikipedia Español

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»