-
1 sordidus
I.Lit. (syn.: squalidus, obscenus): vestem squalam et sordidam, Enn. ap. Non. 504, 6 (Trag. v. 370 Vahl.):B.amictus,
Verg. A. 6, 301; cf.:sordidior toga,
Mart. 1, 104, 5:mappa,
Hor. Ep. 1, 5, 22; Mart. 7, 20, 8:lana,
Ov. A. A. 3, 222:fumus,
Hor. C. 4, 11, 11:at pol nitent, haud sordidae videntur ambae,
Plaut. Bacch. 5, 2, 6:servolicolae,
id. Poen. 1, 2, 55:nati,
Hor. C. 2, 18, 28; cf.:magnos duces Non indecoro pulvere sordidos,
id. ib. 2, 1, 22:puer sordidissimus dentibus,
Petr. 64, 6 et saep.—Esp.:sordido in loco sedere,
Val. Max. 9, 13, 2.— Transf., of mourners, clad in mourning, Cic. Mur. 40, 86.— Poet.:Auctumnus calcatis sordidus uvis,
Ov. M. 2, 29; id. F. 4, 897;Col. poët. 10, 44: terga suis,
sooty, dingy, Ov. M. 8, 648.—Prov.: saepe est etiam sub palliolo sordido sapientia, wisdom is often hid under a ragged cloak, Caecil. ap. Cic. Tusc. 3, 23, 56.—Transf., low, base, mean, as to birth, rank, or condition; poor, humble, small, paltry (syn.:II. A.illiberalis, infimus): causam commisisse homini egenti, sordido, sine honore, sme censu,
Cic. Fl. 22, 52; id. Att. 8, 4, 2; id. Leg. 3, 16, 35; Hor. C. 1, 28, 14.— Sup.:sordidissimus quisque,
Liv. 1, 47, 11:familiae sordidissima pars,
Petr. 132, 3; cf.:loco non humili solum sed etiam sordido ortus,
Liv. 22, 25, 18:a sordidis initiis ad summa crevere,
Just. 2, 6, 2:sordidum et obscurum Macedonum nomen,
id. 6, 9, 7:genus alicujus,
id. 22, 1, 1:panis,
Plaut. As. 1, 2, 16; Sen. Ep. 18, 5:villula,
Cic. Att. 12, 27, 1; cf.tecta,
Luc. 4, 396:sedes,
id. 5, 9:lar villae,
Mart. 12, 57, 2:rura (with humiles casae),
Verg. E. 2, 28:aratra,
Claud. IV. Cons. Hon. 414;hence also, otia, i. e. ruris,
Mart. 1, 56, 4 —In gen., Cic. Phil. 1, 8, 20:B.iste omnium turpissimus et sordidissimus,
id. Att. 9, 9, 3:multo homo sordidissimus,
id. Scaur. 2, § 23:homo furiosus ac sordidus,
id. Q. Fr. 1, 1, 6, § 19:nec minus laetabor, cum te semper sordidum, quam si paulisper sordidatum viderem,
id. Pis. 41, 99:illiberales et sordidi quaestus mercenariorum omnium, quorum operae, non quorum artes emuntur... Sordidi etiam putandi, qui mercantur a mercatoribus, quod statim vendant, etc.... Opifices omnes in sordidā arte versantur, etc.... mercatura autem, si tenuis est, sordida putanda est, etc.,
id. Off. 1, 42, 150:lucrum,
Quint. 1, 2, 16 sq.; cf.: sordidissima ratio et inquinatissima, Cic. Off. 2, 6, 21:qui (oratores) ne sordidiores quidem (artis) repudiarint (opp. praeclarissimas),
id. de Or. 3, 32, 128:virtus repulsae nescia sordidae,
Hor. C. 3, 2, 17:adulterium,
Liv. 1, 58:nomen,
Quint. 8, 3, 21:verba,
id. 8, 3, 17; 8, 3, 49; 2, 5, 10:multa,
id. 2, 12, 7:omnia, id 10, 1, 9: homines nullā re bonā dignos, cum quibus comparari sordidum, confligere autem miserum et periculosum sit,
Cic. Rep. 1, 5, 9; id. Off. 2, 14, 50; cf.:qui pecuniam praeferre amicitiae sordidum existiment,
id. Lael. 17, 63.—In partic., mean, niggardly, penurious, sordid (cf. parcus):1.ita sordidus, ut se Non umquam servo melius vestiret,
Hor. S. 1, 1, 96; 1, 1, 65; 1, 2, 10; 2, 3, 164; Quint. 5, 13, 26; Plin. Ep. 2, 6, 1 (opp. sumptuosus):perjurium,
Phaedr. 4, 19, 23:cupido,
Hor. C. 2, 16, 16; cf. Cic. Off. 1, 42, 150 supra.—Hence, adv.: sordĭdē.Lit., dirtily, foully:2. 3.per plateas tractus est sordidissime,
through the deepest mire, Lampr. Heliog. 33 med. —Trop.a.Vulgarly, unbecomingly, poorly:b.loquitur laute et minime sordide,
Plaut. Mil. 4, 2, 11:dicere,
Cic. de Or. 2, 83, 339:contionari,
id. Att. 15, 2, 2:declamare (opp. splendide atque ornate),
Suet. Rhet. 6; Gell. 15, 4, 3.—Meanly, stingily, penuriously, sordidly:nimis illum sordide Simonidi dixisse, se dimidium ejus ei, quod pactus esset, pro illo carmine daturum,
Cic. de Or. 2, 86, 352:facere aliquid (opp. largissime),
Suet. Dom. 9:gerere proconsulatum,
Plin. Ep. 3, 9, 2. -
2 turpe
turpis, e, adj. [Sanscr. root tarp-, to be ashamed], ugly, unsightly, unseemly, foul, filthy (class.; esp. freq. in a trop. sense; syn.: taeter, foedus, deformis, obscaenus, immundus).I.Lit.:II. III.aspectus deformis atque turpis,
Cic. Off. 1, 35, 126; Plaut. Poen. 1, 2, 125:ornatus,
id. ib. 1, 2, 94; cf.infra, II.: vestitus,
Ter. Phorm. 1, 2, 57:colores foedā specie,
Lucr. 2, 421:pes,
Hor. S. 1, 2, 102:podex,
id. Epod. 8, 5:rana,
id. ib. 5, 19:pecus,
id. S. 1, 3, 100:viri morbo,
deformed, disfigured, id. C. 1, 37, 9:macies,
id. ib. 3, 27, 53:scabies,
Verg. G. 3, 441:podagrae,
id. ib. 3, 299:udo membra flmo,
i. e. befouled, id. A. 5, 358; cf.toral,
Hor. Ep. 1, 5, 22; Mart. 7, 36, 5; 8, 79, 2.— Sup.: simia quam similis turpissima bestia nobis, Enn. ap. Cic. N. D. 1, 35, 97 (Sat. v. 45 Vahl.)—Trop., unseemly, shameful, disgraceful, base, infamous, scandalous, dishonorable (syn.:b.inhonestus, impurus, sordidus, indecorus): pulchrum ornatum turpes mores pejus caeno collinunt,
Plaut. Most. 1, 3, 133:verbum,
Ter. Heaut. 5, 4, 19:cum esset proposita aut fuga turpis aut gloriosa mors,
Cic. Fin. 2, 30, 97:mors honesta saepe vitam quoque turpem exornat, at vita turpis saepe ne morti quidem honestae locum relinquit,
id. Quint. 15, 49:adulescentia,
id. Font. 15, 34:causam,
Auct. Her. 1, 6, 9:causa,
Caes. B. C. 3, 20:luxuria cum omni aetati turpis, tum senectuti foedissima est,
Cic. Off. 1, 34, 123:si enim disserunt, nihil esse obscenum, nihil turpe dictu,
id. Fam. 9, 22, 1:neque rogemus res turpes, nec faciamus rogati,
id. Lael. 12, 40:formido mortis,
id. Rep. 1, 3, 4:pars ingentem formidine turpi Scandunt equum,
Verg. A. 2, 400:repulsa,
Hor. Ep. 1, 1, 43:turpem senectam Degere,
id. C. 1, 31, 19:adulter,
id. ib. 1, 33, 9:meretricis amor,
id. S. 1, 4, 111:non turpis ad te, sed miser confugit,
Cic. Quint. 31, 98; id. Att. 5, 11, 5:prodis ex judice Dama Turpis,
Hor. S. 2, 7, 55:sub dominā meretrice turpis,
id. Ep. 1, 2, 25:Egestas,
Verg. A. 6, 276:facta,
Quint. 1, 2, 2:fama,
Tac. A. 12, 49:nihil turpe est, cujus placet pretium,
Sen. Ep. 95, 33:luxus,
Juv. 6, 298:fames,
Flor. 4, 5, 3:foedus,
Val. Max. 1, 6, 7:metus,
id. 2, 9, 8.— Comp.:quid hoc turpius? quid foedius?
Cic. Phil. 2, 34, 86:quid est autem nequius aut turpius effeminato viro?
id. Tusc. 3, 17, 36:nihil est turpius quam cum eo bellum gerere, quocum familiariter vixeris,
id. Lael. 21, 77; 26, 99; Caes. B. G. 4, 2.— Sup.:homo turpissimus atque inhonestissimus,
Cic. Rosc. Am. 18, 50:iste omnium turpissimus et sordidissimus,
id. Att. 9, 9, 3:turpissima fuga,
Caes. B. C. 2, 31: turpissimus calumniae quaestus, Crassus ap. Cic. de Or. 2, 55, 226:quod quidem mihi videtur esse turpissimum,
Cic. Tusc. 2, 4, 12.—As subst.: turpĕ, is, n., a base or shameful thing, a disgrace, shame, reproach:c.nec honesto quicquam honestius, nec turpi turpius,
Cic. Fin. 4, 27, 75: turpe senex miles, turpe senilis amor. Ov. Am. 1, 9, 4: honesta et turpia virtutis ac malitiae societas efficit, Sen. Ep. 31, 5.— Adv. ( poet.):turpe incedere,
in an unsightly manner, unbecomingly, Cat. 42, 8:gemens,
Stat. Th. 3, 334.—Turpe est, or simply turpe, with a subj.-clause:1.habere quaestui rem publicam, non modo turpe est, sed sceleratum etiam et nefarium,
Cic. Off. 2, 22, 77:quod facere non turpe est, modo, etc.,
id. ib. 1, 35, 127:benevolentiam adsentando colligere turpe est,
id. Lael. 17, 61:quid autem turpius quam illudi?
id. ib. 26, 99; cf. id. ib. 21, 77:turpe erit, ingenium mitius esse feris,
Ov. Am. 1, 10, 26; cf.:turpe ducet cedere pari,
Quint. 1, 2, 22.— Hence, adv.: turpĭter, in an ugly or unsightly manner.Lit. (so rare):2.ut turpiter atrum Desinat in piscem mulier formosa superne,
Hor. A. P. 3:claudicare,
Ov. Am. 2, 17, 20.—Trop., in an unseemly manner, basely, shamefully, dishonorably (class.):turpiter et nequiter facere aliquid,
Cic. Tusc. 3, 17, 36;unum illud extimescebam, ne quid turpiter facerem,
id. Att. 9, 7, 1:turpiter se in castra recipere,
Caes. B. G. 7, 20:me turpiter hodie hic dabo,
Ter. Eun. 2, 1, 24; id. Hec. 4, 4, 2; Cic. Att. 6, 3, 9; 7, 2, 7; id. Mil. 4, 9; Caes. B. G. 7, 80; id. B. C. 3, 24; Auct. B. G. 8, 13; Hor. A. P. 284; Ov. M. 4, 187; Phaedr. 1, 25, 2; Val. Max. 2, 7, 15.— Comp., Ov. Tr. 5, 6, 13.— Sup., Cic. N. D. 1, 12, 29; Sen. Ep. 82, 12. -
3 turpis
turpis, e, adj. [Sanscr. root tarp-, to be ashamed], ugly, unsightly, unseemly, foul, filthy (class.; esp. freq. in a trop. sense; syn.: taeter, foedus, deformis, obscaenus, immundus).I.Lit.:II. III.aspectus deformis atque turpis,
Cic. Off. 1, 35, 126; Plaut. Poen. 1, 2, 125:ornatus,
id. ib. 1, 2, 94; cf.infra, II.: vestitus,
Ter. Phorm. 1, 2, 57:colores foedā specie,
Lucr. 2, 421:pes,
Hor. S. 1, 2, 102:podex,
id. Epod. 8, 5:rana,
id. ib. 5, 19:pecus,
id. S. 1, 3, 100:viri morbo,
deformed, disfigured, id. C. 1, 37, 9:macies,
id. ib. 3, 27, 53:scabies,
Verg. G. 3, 441:podagrae,
id. ib. 3, 299:udo membra flmo,
i. e. befouled, id. A. 5, 358; cf.toral,
Hor. Ep. 1, 5, 22; Mart. 7, 36, 5; 8, 79, 2.— Sup.: simia quam similis turpissima bestia nobis, Enn. ap. Cic. N. D. 1, 35, 97 (Sat. v. 45 Vahl.)—Trop., unseemly, shameful, disgraceful, base, infamous, scandalous, dishonorable (syn.:b.inhonestus, impurus, sordidus, indecorus): pulchrum ornatum turpes mores pejus caeno collinunt,
Plaut. Most. 1, 3, 133:verbum,
Ter. Heaut. 5, 4, 19:cum esset proposita aut fuga turpis aut gloriosa mors,
Cic. Fin. 2, 30, 97:mors honesta saepe vitam quoque turpem exornat, at vita turpis saepe ne morti quidem honestae locum relinquit,
id. Quint. 15, 49:adulescentia,
id. Font. 15, 34:causam,
Auct. Her. 1, 6, 9:causa,
Caes. B. C. 3, 20:luxuria cum omni aetati turpis, tum senectuti foedissima est,
Cic. Off. 1, 34, 123:si enim disserunt, nihil esse obscenum, nihil turpe dictu,
id. Fam. 9, 22, 1:neque rogemus res turpes, nec faciamus rogati,
id. Lael. 12, 40:formido mortis,
id. Rep. 1, 3, 4:pars ingentem formidine turpi Scandunt equum,
Verg. A. 2, 400:repulsa,
Hor. Ep. 1, 1, 43:turpem senectam Degere,
id. C. 1, 31, 19:adulter,
id. ib. 1, 33, 9:meretricis amor,
id. S. 1, 4, 111:non turpis ad te, sed miser confugit,
Cic. Quint. 31, 98; id. Att. 5, 11, 5:prodis ex judice Dama Turpis,
Hor. S. 2, 7, 55:sub dominā meretrice turpis,
id. Ep. 1, 2, 25:Egestas,
Verg. A. 6, 276:facta,
Quint. 1, 2, 2:fama,
Tac. A. 12, 49:nihil turpe est, cujus placet pretium,
Sen. Ep. 95, 33:luxus,
Juv. 6, 298:fames,
Flor. 4, 5, 3:foedus,
Val. Max. 1, 6, 7:metus,
id. 2, 9, 8.— Comp.:quid hoc turpius? quid foedius?
Cic. Phil. 2, 34, 86:quid est autem nequius aut turpius effeminato viro?
id. Tusc. 3, 17, 36:nihil est turpius quam cum eo bellum gerere, quocum familiariter vixeris,
id. Lael. 21, 77; 26, 99; Caes. B. G. 4, 2.— Sup.:homo turpissimus atque inhonestissimus,
Cic. Rosc. Am. 18, 50:iste omnium turpissimus et sordidissimus,
id. Att. 9, 9, 3:turpissima fuga,
Caes. B. C. 2, 31: turpissimus calumniae quaestus, Crassus ap. Cic. de Or. 2, 55, 226:quod quidem mihi videtur esse turpissimum,
Cic. Tusc. 2, 4, 12.—As subst.: turpĕ, is, n., a base or shameful thing, a disgrace, shame, reproach:c.nec honesto quicquam honestius, nec turpi turpius,
Cic. Fin. 4, 27, 75: turpe senex miles, turpe senilis amor. Ov. Am. 1, 9, 4: honesta et turpia virtutis ac malitiae societas efficit, Sen. Ep. 31, 5.— Adv. ( poet.):turpe incedere,
in an unsightly manner, unbecomingly, Cat. 42, 8:gemens,
Stat. Th. 3, 334.—Turpe est, or simply turpe, with a subj.-clause:1.habere quaestui rem publicam, non modo turpe est, sed sceleratum etiam et nefarium,
Cic. Off. 2, 22, 77:quod facere non turpe est, modo, etc.,
id. ib. 1, 35, 127:benevolentiam adsentando colligere turpe est,
id. Lael. 17, 61:quid autem turpius quam illudi?
id. ib. 26, 99; cf. id. ib. 21, 77:turpe erit, ingenium mitius esse feris,
Ov. Am. 1, 10, 26; cf.:turpe ducet cedere pari,
Quint. 1, 2, 22.— Hence, adv.: turpĭter, in an ugly or unsightly manner.Lit. (so rare):2.ut turpiter atrum Desinat in piscem mulier formosa superne,
Hor. A. P. 3:claudicare,
Ov. Am. 2, 17, 20.—Trop., in an unseemly manner, basely, shamefully, dishonorably (class.):turpiter et nequiter facere aliquid,
Cic. Tusc. 3, 17, 36;unum illud extimescebam, ne quid turpiter facerem,
id. Att. 9, 7, 1:turpiter se in castra recipere,
Caes. B. G. 7, 20:me turpiter hodie hic dabo,
Ter. Eun. 2, 1, 24; id. Hec. 4, 4, 2; Cic. Att. 6, 3, 9; 7, 2, 7; id. Mil. 4, 9; Caes. B. G. 7, 80; id. B. C. 3, 24; Auct. B. G. 8, 13; Hor. A. P. 284; Ov. M. 4, 187; Phaedr. 1, 25, 2; Val. Max. 2, 7, 15.— Comp., Ov. Tr. 5, 6, 13.— Sup., Cic. N. D. 1, 12, 29; Sen. Ep. 82, 12.
См. также в других словарях:
juge — Un Juge, Iudex. Un juge et arbitre, Disceptator. Un juge des matieres criminelles, Quaestor. Juges criminels, Capitales triumuiri. Juge competant, auquel appartient la cognoissance d une chose, Competens iudex. Juges corrompus par argent, Numarij … Thresor de la langue françoyse