privatim

omnĭs, e (omnia is freq. a dissyl. in the poets, as Verg. G. 4, 221; id. A. 6, 33; Lucr. 1, 1106 Lachm.), adj. [etym. dub.; perh. akin to ambo and Gr. amphi] (syn.: cunctus, universus), all, every:

omnium rerum, quas ad beate vivendum sapientia comparaverit, nihil esse majus amicitiā,

Cic. Fin. 1, 20, 65:

ego nulli omnium neque populorum neque regum... non ausim me comparare,

Liv. 37, 53, 20:

nemo omnium imperatorum, qui vivunt,

id. 42, 34, 7.—With sup.: cur, si cuiquam novo civi potuerit adimi civitas, non omnibus antiquissimis civibus possit, all, even of the oldest families, Cic. Caecin. 35, 101:

id effugiet qui non omnia minima repetet,

id. Part. Or. 17, 60.—Cf. with etiam:

ut omnium tibi auxilia adjungas, etiam infimorum,

Cic. Cat. 3, 5, 12: omnibus tuis etiam minimis commodis, Treb. Pol. ap. Cic. Fam. 12, 16, 1; Sall. C. 44, 5:

Nero ad omnes etiam minimos Circenses commeabat,

Suet. Ner. 22.—But with summa, extrema, and ultima, the neutr. plur. omnia is often closely connected in a distributive sense (= quidquid summum, etc.):

a te, qui nobis omnia summa tribuis,

Cic. de Or. 3, 4, 15:

sed is omnia summa sperans aedilicius est mortuus,

id. Brut. 28, 109:

constituit extrema omnia experiri,

Sall. C. 26, 5:

quod omnia ultima pati quam se regi tradere maluissent,

Liv. 37, 54, 2:

omnes omnium ordinum homines,

Cic. Rab. Perd. 7, 20:

omnibus precibus petere contendit,

with prayers of every kind, most urgently, Caes. B. G. 5, 6.—Esp. as subst.

omnes, ium, comm., all men, all persons:

quis est omnium, qui? etc.,

Cic. Tusc. 5, 23, 66:

unus ex omnibus,

id. de Or. 1, 22, 99.—With gen. part.:

Macedonum omnes,

Liv. 31, 45, 7:

praetorum, nisi qui inter tumultum effugerunt, omnes interficiuntur,

id. 24, 32, 8; cf. id. 10, 31, 5; cf.

also: ut omnes Tarquiniae gentis exules essent,

id. 2, 2, 11:

omnes Hernici nominis,

id. 9, 42, 11.—

omnĭa, ĭum, n., all things:

omnium nomine quicumque ludos faciunt, etc.,

Cic. Q. Fr. 1, 1, 9:

omnia facere,

to do every thing, make every exertion, spare no pains, Cic. Lael. 10, 35: omnia fore prius arbitratus sum, quam, etc., I should have believed any thing rather than that, etc., id. Att. 8, 11, 5: omnia mihi sunt cum aliquo, I agree with him on all topics, in all points (but mihi omnia communia sunt is the better read., Baiter), id. Fam. 13, 1, 2:

in eo sunt omnia,

every thing depends on that, id. ib. 15, 14, 5:

omnia, quae sunt ad vivendum necessaria,

id. Off. 1, 4, 11; 1, 43, 153; id. Fam. 4, 3, 3:

omnia, quaecumque agimus,

Liv. 30, 31, 6:

esse omnia alicui,

to be one's all, Ov. H. 12, 162:

Demetrius iis unus omnia est,

Liv. 40, 11:

per omnia,

in all points, in every thing, in every respect, Quint. 5, 2, 3:

vir alioqui per omnia laudabilis,

Vell. 2, 33:

plebes omnia quam bellum malebat,

Liv. 2, 39, 8; Sall. J. 79, 7; cf. Cic. Quint. 26, 82: eadem omnia, just the same:

mihi certum est efficere in me omnia eadem, quae tu in te faxis,

Plaut. As. 3, 3, 23: alia omnia, just the contrary:

te alia omnia, quam quae velis, agere, moleste ferrem,

Plin. Ep. 7, 15, 2; cf. alius, 6: omnia, adverbially, altogether, entirely, in every respect:

tramites, omnia plani et ex facili mobiles,

Sen. Cons. ad Marc. 25, 3:

omnia Mercurio similis,

in all respects, Verg. A. 4, 558.—

In sing., every, all, the whole:

militat omnis amans,

every lover, all lovers, Ov. Am. 1, 9, 1: quia sine omni malitiā'st, without any (colloq. for sine ullā), Plaut. Trin. 2, 2, 57; so,

sine omni periclo,

Ter. And. 2, 3, 17;

but: ne sine omni quidem sapientiā,

not without all knowledge, a complete philosophy, Cic. de Or. 2, 1, 5:

cum omnis honestas manet a partibus quattuor,

id. Off. 1, 43, 152:

materia ad omnem laudem, et publice, et privatim, etc.,

every kind of, Liv. 6, 22, 6:

castra plena omnis fortunae publicae privataeque,

id. 22, 42, 6:

cenare holus omne,

every kind of, Hor. Ep. 1, 5, 2:

Gallia est omnis divisa in partes tres,

the whole of Gallia, Caes. B. G. 1, 1; cf.:

omnis insula est in circuitu vicies centena millia passuum,

id. ib. 5, 13:

caelum,

Cic. Fin. 2, 34, 112:

corpus intenditur,

id. Tusc. 2, 23, 56:

sanguinem suum omnem profundere,

every drop of, all, id. Clu. 6, 18:

omnis in hoc sum,

I am wholly engaged in this, Hor. Ep. 1, 1, 11.—With plur. verb: omnis Graecia decoravere, etc., Cat. ap. Gell. 3, 7, 19.—As subst.: omne, is, n., every thing:

nos autem, ab omni quod abhorret ab oculorum auriumque adprobatione, fugiamus,

Cic. Off. 1, 35, 128 al. —Hence, adv.: omnīno, q. v.

omnĭs, e (omnia is freq. a dissyl. in the poets, as Verg. G. 4, 221; id. A. 6, 33; Lucr. 1, 1106 Lachm.), adj. [etym. dub.; perh. akin to ambo and Gr. amphi] (syn.: cunctus, universus), all, every:

omnium rerum, quas ad beate vivendum sapientia comparaverit, nihil esse majus amicitiā,

Cic. Fin. 1, 20, 65:

ego nulli omnium neque populorum neque regum... non ausim me comparare,

Liv. 37, 53, 20:

nemo omnium imperatorum, qui vivunt,

id. 42, 34, 7.—With sup.: cur, si cuiquam novo civi potuerit adimi civitas, non omnibus antiquissimis civibus possit, all, even of the oldest families, Cic. Caecin. 35, 101:

id effugiet qui non omnia minima repetet,

id. Part. Or. 17, 60.—Cf. with etiam:

ut omnium tibi auxilia adjungas, etiam infimorum,

Cic. Cat. 3, 5, 12: omnibus tuis etiam minimis commodis, Treb. Pol. ap. Cic. Fam. 12, 16, 1; Sall. C. 44, 5:

Nero ad omnes etiam minimos Circenses commeabat,

Suet. Ner. 22.—But with summa, extrema, and ultima, the neutr. plur. omnia is often closely connected in a distributive sense (= quidquid summum, etc.):

a te, qui nobis omnia summa tribuis,

Cic. de Or. 3, 4, 15:

sed is omnia summa sperans aedilicius est mortuus,

id. Brut. 28, 109:

constituit extrema omnia experiri,

Sall. C. 26, 5:

quod omnia ultima pati quam se regi tradere maluissent,

Liv. 37, 54, 2:

omnes omnium ordinum homines,

Cic. Rab. Perd. 7, 20:

omnibus precibus petere contendit,

with prayers of every kind, most urgently, Caes. B. G. 5, 6.—Esp. as subst.

omnes, ium, comm., all men, all persons:

quis est omnium, qui? etc.,

Cic. Tusc. 5, 23, 66:

unus ex omnibus,

id. de Or. 1, 22, 99.—With gen. part.:

Macedonum omnes,

Liv. 31, 45, 7:

praetorum, nisi qui inter tumultum effugerunt, omnes interficiuntur,

id. 24, 32, 8; cf. id. 10, 31, 5; cf.

also: ut omnes Tarquiniae gentis exules essent,

id. 2, 2, 11:

omnes Hernici nominis,

id. 9, 42, 11.—

omnĭa, ĭum, n., all things:

omnium nomine quicumque ludos faciunt, etc.,

Cic. Q. Fr. 1, 1, 9:

omnia facere,

to do every thing, make every exertion, spare no pains, Cic. Lael. 10, 35: omnia fore prius arbitratus sum, quam, etc., I should have believed any thing rather than that, etc., id. Att. 8, 11, 5: omnia mihi sunt cum aliquo, I agree with him on all topics, in all points (but mihi omnia communia sunt is the better read., Baiter), id. Fam. 13, 1, 2:

in eo sunt omnia,

every thing depends on that, id. ib. 15, 14, 5:

omnia, quae sunt ad vivendum necessaria,

id. Off. 1, 4, 11; 1, 43, 153; id. Fam. 4, 3, 3:

omnia, quaecumque agimus,

Liv. 30, 31, 6:

esse omnia alicui,

to be one's all, Ov. H. 12, 162:

Demetrius iis unus omnia est,

Liv. 40, 11:

per omnia,

in all points, in every thing, in every respect, Quint. 5, 2, 3:

vir alioqui per omnia laudabilis,

Vell. 2, 33:

plebes omnia quam bellum malebat,

Liv. 2, 39, 8; Sall. J. 79, 7; cf. Cic. Quint. 26, 82: eadem omnia, just the same:

mihi certum est efficere in me omnia eadem, quae tu in te faxis,

Plaut. As. 3, 3, 23: alia omnia, just the contrary:

te alia omnia, quam quae velis, agere, moleste ferrem,

Plin. Ep. 7, 15, 2; cf. alius, 6: omnia, adverbially, altogether, entirely, in every respect:

tramites, omnia plani et ex facili mobiles,

Sen. Cons. ad Marc. 25, 3:

omnia Mercurio similis,

in all respects, Verg. A. 4, 558.—

In sing., every, all, the whole:

militat omnis amans,

every lover, all lovers, Ov. Am. 1, 9, 1: quia sine omni malitiā'st, without any (colloq. for sine ullā), Plaut. Trin. 2, 2, 57; so,

sine omni periclo,

Ter. And. 2, 3, 17;

but: ne sine omni quidem sapientiā,

not without all knowledge, a complete philosophy, Cic. de Or. 2, 1, 5:

cum omnis honestas manet a partibus quattuor,

id. Off. 1, 43, 152:

materia ad omnem laudem, et publice, et privatim, etc.,

every kind of, Liv. 6, 22, 6:

castra plena omnis fortunae publicae privataeque,

id. 22, 42, 6:

cenare holus omne,

every kind of, Hor. Ep. 1, 5, 2:

Gallia est omnis divisa in partes tres,

the whole of Gallia, Caes. B. G. 1, 1; cf.:

omnis insula est in circuitu vicies centena millia passuum,

id. ib. 5, 13:

caelum,

Cic. Fin. 2, 34, 112:

corpus intenditur,

id. Tusc. 2, 23, 56:

sanguinem suum omnem profundere,

every drop of, all, id. Clu. 6, 18:

omnis in hoc sum,

I am wholly engaged in this, Hor. Ep. 1, 1, 11.—With plur. verb: omnis Graecia decoravere, etc., Cat. ap. Gell. 3, 7, 19.—As subst.: omne, is, n., every thing:

nos autem, ab omni quod abhorret ab oculorum auriumque adprobatione, fugiamus,

Cic. Off. 1, 35, 128 al. —Hence, adv.: omnīno, q. v.

omnĭs, e (omnia is freq. a dissyl. in the poets, as Verg. G. 4, 221; id. A. 6, 33; Lucr. 1, 1106 Lachm.), adj. [etym. dub.; perh. akin to ambo and Gr. amphi] (syn.: cunctus, universus), all, every:

omnium rerum, quas ad beate vivendum sapientia comparaverit, nihil esse majus amicitiā,

Cic. Fin. 1, 20, 65:

ego nulli omnium neque populorum neque regum... non ausim me comparare,

Liv. 37, 53, 20:

nemo omnium imperatorum, qui vivunt,

id. 42, 34, 7.—With sup.: cur, si cuiquam novo civi potuerit adimi civitas, non omnibus antiquissimis civibus possit, all, even of the oldest families, Cic. Caecin. 35, 101:

id effugiet qui non omnia minima repetet,

id. Part. Or. 17, 60.—Cf. with etiam:

ut omnium tibi auxilia adjungas, etiam infimorum,

Cic. Cat. 3, 5, 12: omnibus tuis etiam minimis commodis, Treb. Pol. ap. Cic. Fam. 12, 16, 1; Sall. C. 44, 5:

Nero ad omnes etiam minimos Circenses commeabat,

Suet. Ner. 22.—But with summa, extrema, and ultima, the neutr. plur. omnia is often closely connected in a distributive sense (= quidquid summum, etc.):

a te, qui nobis omnia summa tribuis,

Cic. de Or. 3, 4, 15:

sed is omnia summa sperans aedilicius est mortuus,

id. Brut. 28, 109:

constituit extrema omnia experiri,

Sall. C. 26, 5:

quod omnia ultima pati quam se regi tradere maluissent,

Liv. 37, 54, 2:

omnes omnium ordinum homines,

Cic. Rab. Perd. 7, 20:

omnibus precibus petere contendit,

with prayers of every kind, most urgently, Caes. B. G. 5, 6.—Esp. as subst.

omnes, ium, comm., all men, all persons:

quis est omnium, qui? etc.,

Cic. Tusc. 5, 23, 66:

unus ex omnibus,

id. de Or. 1, 22, 99.—With gen. part.:

Macedonum omnes,

Liv. 31, 45, 7:

praetorum, nisi qui inter tumultum effugerunt, omnes interficiuntur,

id. 24, 32, 8; cf. id. 10, 31, 5; cf.

also: ut omnes Tarquiniae gentis exules essent,

id. 2, 2, 11:

omnes Hernici nominis,

id. 9, 42, 11.—

omnĭa, ĭum, n., all things:

omnium nomine quicumque ludos faciunt, etc.,

Cic. Q. Fr. 1, 1, 9:

omnia facere,

to do every thing, make every exertion, spare no pains, Cic. Lael. 10, 35: omnia fore prius arbitratus sum, quam, etc., I should have believed any thing rather than that, etc., id. Att. 8, 11, 5: omnia mihi sunt cum aliquo, I agree with him on all topics, in all points (but mihi omnia communia sunt is the better read., Baiter), id. Fam. 13, 1, 2:

in eo sunt omnia,

every thing depends on that, id. ib. 15, 14, 5:

omnia, quae sunt ad vivendum necessaria,

id. Off. 1, 4, 11; 1, 43, 153; id. Fam. 4, 3, 3:

omnia, quaecumque agimus,

Liv. 30, 31, 6:

esse omnia alicui,

to be one's all, Ov. H. 12, 162:

Demetrius iis unus omnia est,

Liv. 40, 11:

per omnia,

in all points, in every thing, in every respect, Quint. 5, 2, 3:

vir alioqui per omnia laudabilis,

Vell. 2, 33:

plebes omnia quam bellum malebat,

Liv. 2, 39, 8; Sall. J. 79, 7; cf. Cic. Quint. 26, 82: eadem omnia, just the same:

mihi certum est efficere in me omnia eadem, quae tu in te faxis,

Plaut. As. 3, 3, 23: alia omnia, just the contrary:

te alia omnia, quam quae velis, agere, moleste ferrem,

Plin. Ep. 7, 15, 2; cf. alius, 6: omnia, adverbially, altogether, entirely, in every respect:

tramites, omnia plani et ex facili mobiles,

Sen. Cons. ad Marc. 25, 3:

omnia Mercurio similis,

in all respects, Verg. A. 4, 558.—

In sing., every, all, the whole:

militat omnis amans,

every lover, all lovers, Ov. Am. 1, 9, 1: quia sine omni malitiā'st, without any (colloq. for sine ullā), Plaut. Trin. 2, 2, 57; so,

sine omni periclo,

Ter. And. 2, 3, 17;

but: ne sine omni quidem sapientiā,

not without all knowledge, a complete philosophy, Cic. de Or. 2, 1, 5:

cum omnis honestas manet a partibus quattuor,

id. Off. 1, 43, 152:

materia ad omnem laudem, et publice, et privatim, etc.,

every kind of, Liv. 6, 22, 6:

castra plena omnis fortunae publicae privataeque,

id. 22, 42, 6:

cenare holus omne,

every kind of, Hor. Ep. 1, 5, 2:

Gallia est omnis divisa in partes tres,

the whole of Gallia, Caes. B. G. 1, 1; cf.:

omnis insula est in circuitu vicies centena millia passuum,

id. ib. 5, 13:

caelum,

Cic. Fin. 2, 34, 112:

corpus intenditur,

id. Tusc. 2, 23, 56:

sanguinem suum omnem profundere,

every drop of, all, id. Clu. 6, 18:

omnis in hoc sum,

I am wholly engaged in this, Hor. Ep. 1, 1, 11.—With plur. verb: omnis Graecia decoravere, etc., Cat. ap. Gell. 3, 7, 19.—As subst.: omne, is, n., every thing:

nos autem, ab omni quod abhorret ab oculorum auriumque adprobatione, fugiamus,

Cic. Off. 1, 35, 128 al. —Hence, adv.: omnīno, q. v.

omnĭs, e (omnia is freq. a dissyl. in the poets, as Verg. G. 4, 221; id. A. 6, 33; Lucr. 1, 1106 Lachm.), adj. [etym. dub.; perh. akin to ambo and Gr. amphi] (syn.: cunctus, universus), all, every:

omnium rerum, quas ad beate vivendum sapientia comparaverit, nihil esse majus amicitiā,

Cic. Fin. 1, 20, 65:

ego nulli omnium neque populorum neque regum... non ausim me comparare,

Liv. 37, 53, 20:

nemo omnium imperatorum, qui vivunt,

id. 42, 34, 7.—With sup.: cur, si cuiquam novo civi potuerit adimi civitas, non omnibus antiquissimis civibus possit, all, even of the oldest families, Cic. Caecin. 35, 101:

id effugiet qui non omnia minima repetet,

id. Part. Or. 17, 60.—Cf. with etiam:

ut omnium tibi auxilia adjungas, etiam infimorum,

Cic. Cat. 3, 5, 12: omnibus tuis etiam minimis commodis, Treb. Pol. ap. Cic. Fam. 12, 16, 1; Sall. C. 44, 5:

Nero ad omnes etiam minimos Circenses commeabat,

Suet. Ner. 22.—But with summa, extrema, and ultima, the neutr. plur. omnia is often closely connected in a distributive sense (= quidquid summum, etc.):

a te, qui nobis omnia summa tribuis,

Cic. de Or. 3, 4, 15:

sed is omnia summa sperans aedilicius est mortuus,

id. Brut. 28, 109:

constituit extrema omnia experiri,

Sall. C. 26, 5:

quod omnia ultima pati quam se regi tradere maluissent,

Liv. 37, 54, 2:

omnes omnium ordinum homines,

Cic. Rab. Perd. 7, 20:

omnibus precibus petere contendit,

with prayers of every kind, most urgently, Caes. B. G. 5, 6.—Esp. as subst.

omnes, ium, comm., all men, all persons:

quis est omnium, qui? etc.,

Cic. Tusc. 5, 23, 66:

unus ex omnibus,

id. de Or. 1, 22, 99.—With gen. part.:

Macedonum omnes,

Liv. 31, 45, 7:

praetorum, nisi qui inter tumultum effugerunt, omnes interficiuntur,

id. 24, 32, 8; cf. id. 10, 31, 5; cf.

also: ut omnes Tarquiniae gentis exules essent,

id. 2, 2, 11:

omnes Hernici nominis,

id. 9, 42, 11.—

omnĭa, ĭum, n., all things:

omnium nomine quicumque ludos faciunt, etc.,

Cic. Q. Fr. 1, 1, 9:

omnia facere,

to do every thing, make every exertion, spare no pains, Cic. Lael. 10, 35: omnia fore prius arbitratus sum, quam, etc., I should have believed any thing rather than that, etc., id. Att. 8, 11, 5: omnia mihi sunt cum aliquo, I agree with him on all topics, in all points (but mihi omnia communia sunt is the better read., Baiter), id. Fam. 13, 1, 2:

in eo sunt omnia,

every thing depends on that, id. ib. 15, 14, 5:

omnia, quae sunt ad vivendum necessaria,

id. Off. 1, 4, 11; 1, 43, 153; id. Fam. 4, 3, 3:

omnia, quaecumque agimus,

Liv. 30, 31, 6:

esse omnia alicui,

to be one's all, Ov. H. 12, 162:

Demetrius iis unus omnia est,

Liv. 40, 11:

per omnia,

in all points, in every thing, in every respect, Quint. 5, 2, 3:

vir alioqui per omnia laudabilis,

Vell. 2, 33:

plebes omnia quam bellum malebat,

Liv. 2, 39, 8; Sall. J. 79, 7; cf. Cic. Quint. 26, 82: eadem omnia, just the same:

mihi certum est efficere in me omnia eadem, quae tu in te faxis,

Plaut. As. 3, 3, 23: alia omnia, just the contrary:

te alia omnia, quam quae velis, agere, moleste ferrem,

Plin. Ep. 7, 15, 2; cf. alius, 6: omnia, adverbially, altogether, entirely, in every respect:

tramites, omnia plani et ex facili mobiles,

Sen. Cons. ad Marc. 25, 3:

omnia Mercurio similis,

in all respects, Verg. A. 4, 558.—

In sing., every, all, the whole:

militat omnis amans,

every lover, all lovers, Ov. Am. 1, 9, 1: quia sine omni malitiā'st, without any (colloq. for sine ullā), Plaut. Trin. 2, 2, 57; so,

sine omni periclo,

Ter. And. 2, 3, 17;

but: ne sine omni quidem sapientiā,

not without all knowledge, a complete philosophy, Cic. de Or. 2, 1, 5:

cum omnis honestas manet a partibus quattuor,

id. Off. 1, 43, 152:

materia ad omnem laudem, et publice, et privatim, etc.,

every kind of, Liv. 6, 22, 6:

castra plena omnis fortunae publicae privataeque,

id. 22, 42, 6:

cenare holus omne,

every kind of, Hor. Ep. 1, 5, 2:

Gallia est omnis divisa in partes tres,

the whole of Gallia, Caes. B. G. 1, 1; cf.:

omnis insula est in circuitu vicies centena millia passuum,

id. ib. 5, 13:

caelum,

Cic. Fin. 2, 34, 112:

corpus intenditur,

id. Tusc. 2, 23, 56:

sanguinem suum omnem profundere,

every drop of, all, id. Clu. 6, 18:

omnis in hoc sum,

I am wholly engaged in this, Hor. Ep. 1, 1, 11.—With plur. verb: omnis Graecia decoravere, etc., Cat. ap. Gell. 3, 7, 19.—As subst.: omne, is, n., every thing:

nos autem, ab omni quod abhorret ab oculorum auriumque adprobatione, fugiamus,

Cic. Off. 1, 35, 128 al. —Hence, adv.: omnīno, q. v.

ŏpŭlentĭa, ae, f. [opulens], riches, wealth, opulence (not in Cic. or Cæs.).

Lit.:

habemus publice egestatem, privatim opulentiam,

Sall. C. 52, 22:

opulentia neglegentiam tolerabat,

id. ib. 52. 9:

Trojae opulentia,

Verg. A. 7, 262:

metallorum,

Plin. 2, 93, 95, § 207.—In plur.:

deos decent opulentiae et factiones,

Plaut. Trin. 2, 4, 89; id. Bacch. 3, 4, 17:

copiis atque opulentiis anteire,

Gell. 20, 5, 8.—

Transf., like opes, resources, power, of a people:

invidia ex opulentiā orta est,

Sall. C. 6, 3; Nep. Cim. 2, 5:

Lydorum,

Tac. A. 4, 55.—

Trop., richness, etc.:

linguae,

Claud. Cons. Mall. Theod. 21

pello, pĕpŭli, pulsum, 3 ( pluperf. pulserat, Amm. 30, 5, 19), v. a. [kindred with Gr. pallô, pelô], to beat, strike, knock any thing or at any thing; to push, drive, hurl, impel, propel.

Lit.

In gen. (mostly poet.;

syn.: trudo, percutio): pueri pulsi,

Cic. Fin. 5, 18, 48:

pectora pellite tonsis, Enn. ap. Fest. s. v. tonsa, p. 356 Müll. (Ann. v. 235 Vahl.): terram pede,

Lucr. 5, 1402:

ter pede terram (in the tripudium),

Hor. C. 3, 18, 15:

humum pedibus,

Cat. 61, 14:

fores,

Ter. Ad. 4, 5, 4; 5, 3, 2:

impetu venientium pulsae fores,

Tac. A. 11, 37: spumat sale rate pulsum, Enn. ap. Gell. 2, 26 (Ann. v. 378 Vahl.); cf.: unda pulsa remis, Cic. Ac. Fragm. ap. Non. 162, 30; so,

vada remis,

Cat. 64, 58:

(arbor) ventis pulsa,

Lucr. 5, 1096.—

In partic.

To drive out or away, to thrust or turn out, expel, banish; esp. milit., to drive back, discomfit, rout the enemy (freq. and class.; syn.: fugo, elimino, deicio); constr. with abl., with ex, rarely with de; also with ab and abl. of the place from which one is repelled or driven back, but has not entered:

cum viri boni lapidibus e foro pellerentur,

Cic. Pis. 10, 23; so,

omnes ex Galliae finibus,

Caes. B. G. 1, 31, 11; and:

praesidium ex arce,

Nep. Pelop. 3 fin.:

a foribus,

Plaut. Am. 1, 1, 113:

istum ab Hispaniā,

Cic. Att. 10, 8, 2:

patriis ab agris Pellor,

Ov. M. 14, 477; cf. Ter. Eun. 2, 1, 9:

aliquem a sacris,

Ov. Ib. 624:

possessores suis sedibus,

Cic. Off. 2, 22, 78:

aliquem sedibus,

Sall. J. 41, 8:

aliquem possessionibus,

Cic. Mil. 27, 74:

aliquem civitate,

id. Par. 4, 1, 27:

loco,

Liv. 10, 6:

patria,

Nep. Arist. 1:

aliquem regno,

Hor. S. 1, 6, 13; Just. 35, 1, 3.—Of inanim. objects:

aquam de agro,

Plin. 18, 26, 62, § 230:

tecta, quibus frigorum vis pelleretur,

Cic. Off. 2, 11, 13:

placidam nives pectore aquam,

Tib. 1, 4, 12; 3, 5, 30:

calculos e corpore,

Plin. 22, 21, 30, § 64.—Without indicating the place whence:

qui armis perterritus, fugatus, pulsus est,

Cic. Caecin. 11, 31:

hostes pelluntur,

Caes. B. G. 7, 62, 3; cf.:

milites pulsi fugatique,

Sall. J. 74, 3:

exsules tyrannorum injuriā pulsi,

driven out, banished, Liv. 34, 26, 12:

Athenienses Diagoram philosophum pepulerunt,

Val. Max. 1, 1, 7 ext. — With abl. of manner:

pudendis Volneribus pulsus,

Verg. A. 11, 56; cf.:

si fugisset vulneratus a tergo, etc., Serv. ad loc.—Specifying the place whither: miles pellitur foras,

Ter. Eun. 5, 8, 11:

in exsilium pulsus,

Cic. de Or. 2, 13, 56.—

In milit. lang., to rout, put to flight, discomfit:

exercitum ejus ab Helvetiis pulsum et sub jugum missum,

Caes. B. G. 1, 7, 4:

compluribus his proeliis pulsis,

id. ib. 1, 10, 5:

Romanos pulsos superatosque,

id. ib. 2, 24 fin., etc.; 1, 52; Liv. 2, 50; Just. 1, 6, 13; 2, 12, 26.—

To strike, set in motion, impel:

inpello, sagitta pulsa manu,

Verg. A. 12, 320.—

Of a musical instrument, to strike the chords, play:

nervi pulsi,

struck, Cic. Brut. 54, 199:

lyra pulsa manu,

Ov. M. 10, 205; cf.:

classica pulsa,

i. e. blown, Tib. 1, 1, 4.—

Trop.

In gen., to strike, touch, move, affect, impress, etc. (class.):

totum corpus hominis et ejus omnis vultus omnesque voces, ut nervi in fidibus, ita sonant, ut a motu animi quoque sunt pulsae,

Cic. de Or. 3, 57, 216; cf.

of sound: Ille canit, pulsae referunt ad sidera valles,

Verg. E. 6, 84:

sonat amnis, et Asia longe Pulsa palus,

id. A. 7, 702:

quemadmodum visa nos pellerent,

Cic. Ac. 2, 10, 30; cf.:

visa enim ista cum acriter mentem sensumve pepulerunt,

id. ib. 2, 20, 66; id. Fin. 2, 10, 32:

quod (dictum) cum animos hominum aurisque pepulisset,

id. Or. 53, 177:

species utilitatis pepulit eum,

id. Off. 3, 10, 41:

fit saepe, ut pellantur animi vehementius,

id. Div. 1, 36, 80:

nec habet ullum ictum, quo pellat animum,

id. Fin. 2, 10, 32:

nulla me ipsum privatim pepulit insignis injuria,

id. Fam. 4, 13, 2:

ipsum in Hispaniā juvenem nullius forma pepulerat captivae,

Liv. 30, 14, 3:

non mediocri curā Scipionis animum pepulit,

id. 30, 14, 1:

pulsusque residerat ardor,

Ov. M. 7, 76:

longi sermonis initium pepulisti,

you have struck the chord of a long discussion, Cic. Brut. 87, 297.—

In partic.

To drive out or away, to banish, expel:

maestitiam ex animis,

Cic. Fin. 1, 13, 43:

procul a me dolorem,

Plaut. Most. 3, 2, 27:

pulsus Corde dolor,

Verg. A. 6, 382:

glandt famem,

Ov. M. 14, 216; so,

sitim,

Hor. C. 2, 2, 14:

frigoris vim tectis,

Cic. Off. 2, 4, 13:

somnum,

Sil. 7, 300;

Col. poët. 10, 69: Phoebeā morbos arte,

Ov. F. 3, 827:

vino curas,

Hor. C. 1, 7, 31:

moram,

Ov. M. 2, 838:

dolore pulsa est amentia,

id. ib. 5, 511:

turpia crimina a vobis,

id. A. A. 3, 379:

umbras noctis,

Cat. 63, 41:

sidera,

Ov. M. 2, 530:

nubila,

id. ib. 6, 690:

tenebras,

id. ib. 7, 703; 15, 651.—

To beat, conquer, overcome (very rare): si animus hominem pepulit, actum'st: animo servit, non sibi;

Sin ipse animum pepulit, vivit, victor victorum cluet,

Plaut. Trin. 2, 2, 27 sq.:

alicui pudicitiam,

id. Ep. 4, 1, 15.

prīvo, āvi, ātum, 1, v. a. [privus].

To bereave, deprive, rob, strip of any thing (class.; cf.: orbo, viduo).

With abl.:

haec meretrix meum erum... privavit bonis, luce, honore,

Plaut. Truc. 2, 7, 20:

donis privatus sum,

id. ib. 2, 7, 56:

aliquem approbatione,

Cic. Ac. 2, 19, 61:

praepositio in privat verbum eā vi, quam haberet, si in praepositum non fuisset,

id. Top. 11, 48:

aliquem somno,

id. Att. 9, 10, 1:

se oculis,

id. Fin. 5, 29, 87:

aliquem vitā,

id. Phil. 9, 4, 8:

aliquem communi luce,

id. Quint. 23, 74:

patriam aspectu suo,

id. Fam. 4, 9, 3:

cibo,

Lucr. 1, 1038:

lumine,

Ov. P. 1, 1, 53:

fide,

Stat. Th. 2, 695.—

With gen. (anteclass.): me cum privares tui, Afran. ap. Non. 498, 17 (Com. Rel. p. 156 Rib.).—

With acc. (ante-class.): quod res vis hunc privari pulcras quas uti solet? Nov. ap. Non. 500, 16 (l. l. p. 224 Rib.).—

To free, release, deliver from any thing; with abl.:

aliquem injuriā,

Cic. Agr. 1, 4, 13:

exsilio,

id. Att. 1, 16, 9:

molestiā,

id. ib. 12, 26, 2:

dolore,

id. Fin. 1, 11, 37:

dolore,

Lucr. 1, 60:

dominis superbis,

id. 2, 1091:

formidine,

Hor. S. 2, 7, 77.—Hence,

prīvantĭa, ĭum, n., privatives, a transl. of the Gr. sterêtika: sunt enim alia contraria, quae privantia licet appellemus Latine, Graece appellantur sterêtika, Cic. Top. 11, 48.—

prīvātus, a, um, P. a.

Apart from the State, peculiar to one's self, of or belonging to an individual, private (opp. publicus or communis; cf. domesticus;

class.): nihil privati ac separati agri,

Caes. B. G. 4, 1:

utatur privatis ut suis,

Cic. Off. 1, 7, 20:

privatus illis census erat brevis, Commune magnum,

Hor. C. 2, 15, 13:

vestem mutare privato consensu, opp. publico consilio,

Cic. Sest. 12, 27:

de communi quicquid poterat, ad se in privatam domum sevocabat,

id. Quint. 3, 13:

res quae ipsius erant privatae,

private property, id. ib. 4, 15:

privatae feriae vocantur sacrorum propriorum, velut dies natales,

Fest. p. 242 Müll.—

Esp., of persons, not in public or official life, private, deprived of office:

cum projectis fascibus et deposito imperio, privatus et captus ipse in alienam venisset potestatem,

Caes. B. C. 2, 32; Liv. 3, 41: vir privatus, a private individual, one who is not a magistrate, or in any public office:

privato viro imperium extra ordinem dare,

Cic. Phil. 11, 10, 25:

Bibulus ex iis, qui privati sunt,

id. Fam. 1, 1, 3:

privatus an cum potestate,

id. Inv. 1, 25, 35:

privati, opp. reges,

id. Div. 1, 40, 89.—

Of things:

aedificia,

isolated, apart from the villages, Caes. B. G. 1, 5:

vita privata et quieta,

a private life, withdrawn from State affairs, Cic. Sen. 7, 22.—

Neutr. absol. in the phrases in privato, in private, opp. in publico, in public, Liv. 39, 18: in privatum, for private use:

tabernas vendidit in privatum,

id. 40, 51: ex privato, from one's private property:

tributum ex privato conferre,

id. 30, 44.—

Subst.: prīvātus, i, m. (sc. homo), a man in private life, citizen (opp. magistratus):

hic qualis imperator nunc privatus est,

Plaut. Capt. 1, 2, 63: an vero P. Scipio pontifex maximus Ti. Gracchum privatus interfecit;

Catilinam nos consules perferemus?

Cic. Cat. 1, 1, 3.— Plur., Cic. Leg. 3, 19, 43:

consilium dedimus Sullae, privatus ut altum Dormiret,

Juv. 1, 16.—

In the time of the emperors, private, i. e. not imperial, not belonging to the emperor or to the imperial family:

id sibi (Domitiano) maxime formidolosum, privati hominis (i. e. Agricolae) nomen supra principis attolli,

Tac. Agr. 39:

ut summum fastigium privati hominis impleret, cum principis noluisset,

Plin. Ep. 2, 1, 2:

spectacula,

not given by the emperor, Suet. Ner. 21.— Adv.: prīvā-tō, at home (very rare for the class. privatim, q. v.): privato nos tenuissemus, Liv. Fragm. ap. Prisc. p. 1009 P.

pūblĭcĭtus, adv. [publicus].

On the public account, at the public expense, by or for the State (ante-class.): publicitus aurum praebere, Lucil. ap. Non. 513, 4:

dare publicitus cibaria,

Pompon. ib. 10: proletarius publicitus scutis Ornatur, Enn. ap. Gell. 16, 10, 1 (Ann. v. 189 Vahl.):

hospitio accipi,

i. e. into imprisonment, Plaut. Am. 1, 1, 8; 4, 2, 7:

aurum in aede Dianae publicitus servant,

id. Bacch. 2, 3, 79; Ter. Phorm. 5, 7, 85; Treb. Pol. XXX. Tyr. 18:

quae (peccata) prohibere publicitus interest,

Gell. 7 (6), 14, 4.—

Before the people, in public, publicly (ante- and post-class. for palam):

ut fiat auctio Publicitus,

Plaut. Pers. 4, 3, 40; Caecil. ap. Non. 513, 8. In this signif. freq. in App.; so M. 3, p. 136, 25;

6, p. 176, 3 (opp. privatim,

id. Flor. 2, p. 347).

rĕlĭgĭo (in poetry also rellĭgĭo, to lengthen the first syllable), ōnis, f. [Concerning the etymology of this word, various opinions were prevalent among the ancients. Cicero (N. D. 2, 28, 72) derives it from relĕgere, an etymology favored by the verse cited ap. Gell. 4, 9, 1, religentem esse oportet, religiosum nefas; whereas Servius (ad Verg. A. 8, 349), Lactantius (4, 28), Augustine (Retract. 1, 13), al., assume religare as the primitive, and for this derivation Lactantius cites the expression of Lucretius (1, 931; 4, 7): religionum nodis animos exsolvere. Modern etymologists mostly agree with this latter view, assuming as root lig, to bind, whence also lic-tor, lex, and ligare; hence, religio sometimes means the same as obligatio; v. Corss. Aussprache, 1, 444 sq.; cf. Munro ad Lucr. 1, 109.]

Reverence for God ( the gods), the fear of God, connected with a careful pondering of divine things; piety, religion, both pure inward piety and that which is manifested in religious rites and ceremonies;

hence the rites and ceremonies, as well as the entire system of religion and worship, the res divinae or sacrae, were frequently called religio or religiones (cf. our use of the word religion): qui omnia, quae ad cultum deorum pertinerent, diligenter retractarent et tamquam relegerent, sunt dicti religiosi ex relegendo, ut elegantes ex elegendo, tamquam a diligendo diligentes, ex intellegendo intellegentes: his enim in verbis omnibus inest vis legendi eadem, quae in religioso,

Cic. N. D. 2, 28, 72:

religione id est cultu deorum,

id. ib. 2, 3, 8:

religio est, quae superioris cujusdam naturae (quam divinam vocant) curam caerimoniamque affert,

id. Inv. 2, 53, 161:

(Pompilius) animos ardentes consuetudine et cupiditate bellandi religionum caeremoniis mitigavit, etc.,

id. Rep. 2, 14, 26;

with which cf.: illa diuturna pax Numae mater huic urbi juris et religionis fuit,

id. ib. 5, 2, 3:

de auguriis, responsis, religione denique omni,

Quint. 12, 2, 21:

unde enim pietas? aut a quibus religio?

Cic. Rep. 1, 2, 2; cf. id. Leg. 2, 11, 26:

aliquem a pietate, religione deducere,

id. Verr. 2, 4, 6, § 12:

horum sententiae omnium non modo superstitionem tollunt, in quā inest timor inanis deorum, sed etiam religionem, quae deorum cultu pio continetur, etc.,

id. N. D. 1, 42, 117:

quis enim istas (Democriti) imagines... aut cultu aut religione dignas judicare?

id. ib. 1, 43, 121; cf.:

cum animus cultum deorum et puram religionem susceperit,

id. Leg. 1, 23, 60:

sacra Cereris summa majores nostri religione confici caerimoniaque voluerunt,

id. Balb. 24, 55; cf. id. Leg. 2, 22, 55:

in quibus erant omnia, quae sceleri propiora sunt quam religioni,

id. Verr. 2, 4, 50, § 112:

nec vero superstitione tollenda religio tollitur,

id. Div. 2, 72, 148; cf. id. Part. 23, 31:

medemini religioni sociorum, judices, conservate vestram. Neque enim haec externa vobis est religio (sc. Cereris) neque aliena, etc.,

id. Verr. 2, 4, 51, § 114:

istorum religio sacrorum,

id. Fl. 28, 69; id. Verr. 2, 4, 6, § 12; cf. id. ib. 2, 4, 8, §

18: religio deorum immortalium,

id. Lael. 25, 96; cf.:

per deos immortales! eos ipsos, de quorum religione jam diu dicimus,

id. Verr. 2, 4, 47, § 105:

religio divum,

Lucr. 6, 1276:

mira quaedam totā Siciliā privatim ac publice religio est Cereris Hennensis... quantam esse religionem convenit eorum, apud quos eam (Cererem) natam esse constat?... tanta erit enim auctoritas illius religionis, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 4, 49, § 107; cf. id. ib. 2, 4, 45, §

99: qui (Mercurius) apud eos summā religione coleretur,

id. ib. 2, 4, 39, § 84; cf. id. ib. 2, 4, 39, § 85;

2, 4, 44, § 96: (simulacrum Dianae) translatum Carthaginem locum tantum hominesque mutarat: religionem quidem pristinam conservabat,

id. ib. 2, 4, 33, § 72; cf.

, of the same,

id. ib. 2, 4, 35, §

78: fanum Junonis tantā religione semper fuit, ut... semper inviolatum sanctumque fuit,

enjoyed such honor, was held in such reverence, id. ib. 2, 4, 46, § 103;

2, 4, 58, § 129: hac (panacea) evulsā scrobem repleri vario genere frugum religio est,

is a religious custom, Plin. 25, 4, 11, § 30; cf.:

et obrui tales religio est,

id. 30, 5, 14, § 42:

hi (barbari) ignari totius negotii ac religionis,

of religious belief, of religion, Cic. Verr. 2, 4, 35, § 77; cf.:

venit mihi fani, loci, religionis illius in mentem,

id. ib. 2, 4, 50, §

110: de religione queri,

id. ib. 2, 4, 51, § 113.—In late and eccl. Lat., a religious ordinance, ceremony, rite:

quae est ista religio?

Vulg. Exod. 12, 26:

ista est religio victimae,

id. Num. 19, 2.—In plur.:

expertes religionum omnium,

Cic. N. D. 1, 42, 119:

qui in bello religionum et consuetudinis jura continent,

id. Verr. 2, 4, 55, § 122; cf.:

a quibus (rebus) etiam oculos cohibere te religionum jura cogebant,

id. ib. 2, 4, 45, §

101: religiones expiare,

id. Mil. 27, 73:

ceterae (nationes) pro religionibus suis bella suscipiunt, istae contra omnium religiones,

id. Font. 9, 30: Druides religiones interpretantur, religious matters, religion, Caes. B. G. 6, 13:

scientia morum ac religionum ejus rei publicae,

Quint. 12, 3, 1:

civitas religionibus dedita,

Plin. Pan. 74, 5:

liberum a religionibus matutinum,

Col. 6, 2, 3.

Transf.

Subject., conscientiousness, scrupulousness arising from religion, religious scruples, scruples of conscience, religious awe, etc. (cf. sanctimonia):

refrenatus religione,

Lucr. 5, 1114:

oppressa gravi sub religione vita,

id. 1, 64:

sese cum summā religione, tum summo metu legum et judiciorum teneri,

Cic. Verr. 2, 4, 34, § 75; cf.:

ut eam non metus, non religio contineret,

id. ib. 2, 4, 45, §

101: memini perturbari exercitum nostrum religione et metu, quod serenā nocte subito candens et plena luna defecisset,

id. Rep. 1, 15, 23:

tantā religione obstricta tota provincia est, tanta superstitio ex istius facto mentes omnium Siculorum occupavit, ut, etc.,

id. Verr. 2, 4, 51, § 113; cf.:

obstrinxisti religione populum Romanum,

id. Phil. 2, 33, 83:

recitatis litteris oblata religio Cornuto est, etc.,

id. Fam. 10, 12, 3:

ad oblatam aliquam religionem,

id. Agr. 1, 2, 5:

non recordabantur, quam parvulae saepe causae vel falsae suspicionis vel terroris repentini vel objectae religionis magna detrimenta intulissent,

Caes. B. C. 3, 72:

obicere religionem,

Plaut. Merc. 5, 2, 40; cf.:

inicere religionem alicui,

Cic. Caecin. 33, 97:

vide ne quid Catulus attulerit religionis,

id. de Or. 2, 90, 367:

Gracchus cum rem illam in religionem populo venisse sentiret, ad senatum retulit,

id. N. D. 2, 4, 10:

nec eam rem habuit religioni,

id. Div. 1, 35, 77:

ut quae religio C. Mario non fuerat, quo minus C. Glauciam praetorem occideret, eā nos religione in privato P. Lentulo puniendo liberaremur,

id. Cat. 3, 6, 15:

tunc quoque, ne confestim bellum indiceretur, religio obstitit,

Liv. 4, 30:

cum ibi quoque religio obstaret, ne, etc... augures consulti eam religionem eximere,

id. 4, 31:

cum plenā religione civitas esset,

id. 7, 28; 21, 62:

nihil esse mihi, religio'st dicere,

Ter. Heaut. 2, 1, 16; cf.:

ut velut numine aliquo defensa castra oppugnare iterum, religio fuerit,

Liv. 2, 62; 6, 27:

rivos deducere nulla Religio vetuit (with fas et jura sinunt),

Verg. G. 1, 270:

nulla mihi Religio est,

Hor. S. 1, 9, 71:

nullā religione, ut scelus tegat, posse constrin gi,

Curt. 6, 7, 7:

quosdam religio ceperit ulterius quicquam eo die conandi,

Liv. 28, 15; cf.:

movendi inde thesauros incussa erat religio,

id. 29, 18:

religio fuit, denegare nolui,

Plaut. Curc. 2, 3, 71.—In plur.: non demunt animis curas ac religiones Persarum montes, Varr. ap. Non. 379, 11:

artis Religionum animum nodis exsolvere,

Lucr. 1, 932; 4, 7:

religionibus atque minis obsistere vatum,

id. 1, 109:

plerique novas sibi ex loco religiones fingunt,

Caes. B. G. 6, 37:

natio est omnis Gallorum admodum dedita religionibus,

id. ib. 6, 16:

religionibus impediri,

id. ib. 5, 6; Auct. B. Alex. 74; Phaedr. 4, 10, 4:

plenis religionum animis, prodigia insuper nunciata,

Liv. 41, 16:

nullus locus non religionum deorumque est plenus,

id. 5, 52, 2:

pontifices flaminesque neglegentiores publicarum religionum esse,

id. 5, 52, 5.—

Meton. ( effect. pro causā), a religious offence, giving rise to scruples of conscience:

ut si profectus non esset, nullā tamen mendacii religione obstrictus videretur,

Caes. B. C. 1, 11:

liberaret religione templum,

Liv. 45, 5:

se domumque religione exsolvere,

id. 5, 23.—In plur.:

inexpiabiles religiones in rem publicam inducere,

Cic. Phil. 1, 6, 13.—

In partic.: religio jurisjurandi, or absol., scrupulousness in the fulfilment of an oath, the obligation of an oath, plighted faith:

religione jurisjurandi ac metu deorum in testimoniis dicendis commoveri,

Cic. Font. 9, 20; so,

jurisjurandi,

Caes. B. C. 1, 76 fin.; 3, 28; cf.:

nec Achaeos religione obstringerent,

Liv. 39, 37; Just. 1, 9, 18; 18, 6, 11. — Absol., Caes. B. C. 2, 32:

nocturna proelia esse vitanda, quod perterritus miles in civili dissensione timori magis quam religioni consulere consuerit,

id. ib. 1, 67:

religionem servare,

Nep. Ages. 2, 5.—

In gen., a strict scrupulousness, anxiety, punctiliousness, conscientiousness, exactness, etc.: Atheniensium semper fuit prudens sincerumque judicium, nihil ut possent nisi incorruptum audire et elegans. Eorum religioni cum serviret orator, nullum verbum insolens, [p. 1557] nullum odiosum ponere audebat, Cic. Or. 8, 25; cf. id. ib. 11, 36; id. Brut. 82, 283:

fide et religione vitae defendi,

id. Deiot. 6, 16; cf.:

propter fidem et religionem judicis,

id. Rosc. Com. 15, 45; and:

testimoniorum religionem et fidem,

id. Fl. 4, 9:

homo sine ullā religione ac fide,

Nep. Chabr. 8, 2:

sin est in me ratio rei publicae, religio privati officii, etc.,

Cic. Sull. 3, 10; so,

officii,

id. Verr. 2, 3, 1, § 2:

religio in consilio dando,

id. Fam. 11, 29, 1:

alicujus facta ad antiquae religionis rationem exquirere,

id. Verr. 2, 4, 5, § 10; so,

antiqua,

id. Caecin. 10, 28:

nefas est religionem decipi judicantis,

Amm. 30, 4, 10.—In plur.:

judicum religiones,

Cic. de Or. 1, 8, 31.—

Object.

Abstr., the holiness, sacredness, sanctity inhering in any religious object (a deity, temple, utensils, etc.; cf.

sanctitas): quae (fortissimorum civium mentes) mihi videntur ex hominum vitā ad deorum religionem et sanctimoniam demigrasse,

Cic. Rab. Perd. 10, 30:

propter singularem ejus fani religionem,

id. Verr. 2, 4, 44, § 96:

in sacerdotibus tanta offusa oculis animoque religio,

Liv. 2, 40, 3; so,

fani,

Cic. Verr. 2, 4, 50, § 110; id. Inv. 2, 1, 1:

sacrarii,

id. Verr. 2, 4, 3, § 5:

templorum,

Tac. H. 1, 40:

signi,

Cic. Verr. 2, 4, 57, § 127:

jam tum religio pavidos terrebat agrestes Dira loci,

Verg. A. 8, 349.—

Concr., an object of religious veneration, a sacred place or thing:

uno tempore Agrigentini beneficium Africani (sc. signum Apollinis), religionem domesticam, ornamentum urbis, etc.... requirebant,

Cic. Verr. 2, 4, 43, § 93; cf.:

religionem restituere,

id. ib. 2, 4, 36, §

80: sacrorum omnium et religionum hostis praedoque,

id. ib.; cf.:

praedo religionum,

id. ib. 2, 4, 43, §

95: quem tibi deum tantis eorum religionibus violatis auxilio futurum putas?

id. ib. 2, 4, 35, § 78; cf.:

est sceleris, quod religiones maximas violavit,

id. ib. 2, 4, 41, § 88.— Poet.:

quae religio aut quae machina belli, of the Trojan horse,

Verg. A. 2, 151.—

A system of religious belief, a religion (late Lat.):

Christiana,

Christianity, Eutr. 10, 16 fin.; Leo M. Serm. 66, 2 init.:

Christianam religionem absolutam et simplicem anili superstitione confundens,

Amm. 21, 16, 18; Lact. 5, 2, 8.

rĕlĭgĭo (in poetry also rellĭgĭo, to lengthen the first syllable), ōnis, f. [Concerning the etymology of this word, various opinions were prevalent among the ancients. Cicero (N. D. 2, 28, 72) derives it from relĕgere, an etymology favored by the verse cited ap. Gell. 4, 9, 1, religentem esse oportet, religiosum nefas; whereas Servius (ad Verg. A. 8, 349), Lactantius (4, 28), Augustine (Retract. 1, 13), al., assume religare as the primitive, and for this derivation Lactantius cites the expression of Lucretius (1, 931; 4, 7): religionum nodis animos exsolvere. Modern etymologists mostly agree with this latter view, assuming as root lig, to bind, whence also lic-tor, lex, and ligare; hence, religio sometimes means the same as obligatio; v. Corss. Aussprache, 1, 444 sq.; cf. Munro ad Lucr. 1, 109.]

Reverence for God ( the gods), the fear of God, connected with a careful pondering of divine things; piety, religion, both pure inward piety and that which is manifested in religious rites and ceremonies;

hence the rites and ceremonies, as well as the entire system of religion and worship, the res divinae or sacrae, were frequently called religio or religiones (cf. our use of the word religion): qui omnia, quae ad cultum deorum pertinerent, diligenter retractarent et tamquam relegerent, sunt dicti religiosi ex relegendo, ut elegantes ex elegendo, tamquam a diligendo diligentes, ex intellegendo intellegentes: his enim in verbis omnibus inest vis legendi eadem, quae in religioso,

Cic. N. D. 2, 28, 72:

religione id est cultu deorum,

id. ib. 2, 3, 8:

religio est, quae superioris cujusdam naturae (quam divinam vocant) curam caerimoniamque affert,

id. Inv. 2, 53, 161:

(Pompilius) animos ardentes consuetudine et cupiditate bellandi religionum caeremoniis mitigavit, etc.,

id. Rep. 2, 14, 26;

with which cf.: illa diuturna pax Numae mater huic urbi juris et religionis fuit,

id. ib. 5, 2, 3:

de auguriis, responsis, religione denique omni,

Quint. 12, 2, 21:

unde enim pietas? aut a quibus religio?

Cic. Rep. 1, 2, 2; cf. id. Leg. 2, 11, 26:

aliquem a pietate, religione deducere,

id. Verr. 2, 4, 6, § 12:

horum sententiae omnium non modo superstitionem tollunt, in quā inest timor inanis deorum, sed etiam religionem, quae deorum cultu pio continetur, etc.,

id. N. D. 1, 42, 117:

quis enim istas (Democriti) imagines... aut cultu aut religione dignas judicare?

id. ib. 1, 43, 121; cf.:

cum animus cultum deorum et puram religionem susceperit,

id. Leg. 1, 23, 60:

sacra Cereris summa majores nostri religione confici caerimoniaque voluerunt,

id. Balb. 24, 55; cf. id. Leg. 2, 22, 55:

in quibus erant omnia, quae sceleri propiora sunt quam religioni,

id. Verr. 2, 4, 50, § 112:

nec vero superstitione tollenda religio tollitur,

id. Div. 2, 72, 148; cf. id. Part. 23, 31:

medemini religioni sociorum, judices, conservate vestram. Neque enim haec externa vobis est religio (sc. Cereris) neque aliena, etc.,

id. Verr. 2, 4, 51, § 114:

istorum religio sacrorum,

id. Fl. 28, 69; id. Verr. 2, 4, 6, § 12; cf. id. ib. 2, 4, 8, §

18: religio deorum immortalium,

id. Lael. 25, 96; cf.:

per deos immortales! eos ipsos, de quorum religione jam diu dicimus,

id. Verr. 2, 4, 47, § 105:

religio divum,

Lucr. 6, 1276:

mira quaedam totā Siciliā privatim ac publice religio est Cereris Hennensis... quantam esse religionem convenit eorum, apud quos eam (Cererem) natam esse constat?... tanta erit enim auctoritas illius religionis, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 4, 49, § 107; cf. id. ib. 2, 4, 45, §

99: qui (Mercurius) apud eos summā religione coleretur,

id. ib. 2, 4, 39, § 84; cf. id. ib. 2, 4, 39, § 85;

2, 4, 44, § 96: (simulacrum Dianae) translatum Carthaginem locum tantum hominesque mutarat: religionem quidem pristinam conservabat,

id. ib. 2, 4, 33, § 72; cf.

, of the same,

id. ib. 2, 4, 35, §

78: fanum Junonis tantā religione semper fuit, ut... semper inviolatum sanctumque fuit,

enjoyed such honor, was held in such reverence, id. ib. 2, 4, 46, § 103;

2, 4, 58, § 129: hac (panacea) evulsā scrobem repleri vario genere frugum religio est,

is a religious custom, Plin. 25, 4, 11, § 30; cf.:

et obrui tales religio est,

id. 30, 5, 14, § 42:

hi (barbari) ignari totius negotii ac religionis,

of religious belief, of religion, Cic. Verr. 2, 4, 35, § 77; cf.:

venit mihi fani, loci, religionis illius in mentem,

id. ib. 2, 4, 50, §

110: de religione queri,

id. ib. 2, 4, 51, § 113.—In late and eccl. Lat., a religious ordinance, ceremony, rite:

quae est ista religio?

Vulg. Exod. 12, 26:

ista est religio victimae,

id. Num. 19, 2.—In plur.:

expertes religionum omnium,

Cic. N. D. 1, 42, 119:

qui in bello religionum et consuetudinis jura continent,

id. Verr. 2, 4, 55, § 122; cf.:

a quibus (rebus) etiam oculos cohibere te religionum jura cogebant,

id. ib. 2, 4, 45, §

101: religiones expiare,

id. Mil. 27, 73:

ceterae (nationes) pro religionibus suis bella suscipiunt, istae contra omnium religiones,

id. Font. 9, 30: Druides religiones interpretantur, religious matters, religion, Caes. B. G. 6, 13:

scientia morum ac religionum ejus rei publicae,

Quint. 12, 3, 1:

civitas religionibus dedita,

Plin. Pan. 74, 5:

liberum a religionibus matutinum,

Col. 6, 2, 3.

Transf.

Subject., conscientiousness, scrupulousness arising from religion, religious scruples, scruples of conscience, religious awe, etc. (cf. sanctimonia):

refrenatus religione,

Lucr. 5, 1114:

oppressa gravi sub religione vita,

id. 1, 64:

sese cum summā religione, tum summo metu legum et judiciorum teneri,

Cic. Verr. 2, 4, 34, § 75; cf.:

ut eam non metus, non religio contineret,

id. ib. 2, 4, 45, §

101: memini perturbari exercitum nostrum religione et metu, quod serenā nocte subito candens et plena luna defecisset,

id. Rep. 1, 15, 23:

tantā religione obstricta tota provincia est, tanta superstitio ex istius facto mentes omnium Siculorum occupavit, ut, etc.,

id. Verr. 2, 4, 51, § 113; cf.:

obstrinxisti religione populum Romanum,

id. Phil. 2, 33, 83:

recitatis litteris oblata religio Cornuto est, etc.,

id. Fam. 10, 12, 3:

ad oblatam aliquam religionem,

id. Agr. 1, 2, 5:

non recordabantur, quam parvulae saepe causae vel falsae suspicionis vel terroris repentini vel objectae religionis magna detrimenta intulissent,

Caes. B. C. 3, 72:

obicere religionem,

Plaut. Merc. 5, 2, 40; cf.:

inicere religionem alicui,

Cic. Caecin. 33, 97:

vide ne quid Catulus attulerit religionis,

id. de Or. 2, 90, 367:

Gracchus cum rem illam in religionem populo venisse sentiret, ad senatum retulit,

id. N. D. 2, 4, 10:

nec eam rem habuit religioni,

id. Div. 1, 35, 77:

ut quae religio C. Mario non fuerat, quo minus C. Glauciam praetorem occideret, eā nos religione in privato P. Lentulo puniendo liberaremur,

id. Cat. 3, 6, 15:

tunc quoque, ne confestim bellum indiceretur, religio obstitit,

Liv. 4, 30:

cum ibi quoque religio obstaret, ne, etc... augures consulti eam religionem eximere,

id. 4, 31:

cum plenā religione civitas esset,

id. 7, 28; 21, 62:

nihil esse mihi, religio'st dicere,

Ter. Heaut. 2, 1, 16; cf.:

ut velut numine aliquo defensa castra oppugnare iterum, religio fuerit,

Liv. 2, 62; 6, 27:

rivos deducere nulla Religio vetuit (with fas et jura sinunt),

Verg. G. 1, 270:

nulla mihi Religio est,

Hor. S. 1, 9, 71:

nullā religione, ut scelus tegat, posse constrin gi,

Curt. 6, 7, 7:

quosdam religio ceperit ulterius quicquam eo die conandi,

Liv. 28, 15; cf.:

movendi inde thesauros incussa erat religio,

id. 29, 18:

religio fuit, denegare nolui,

Plaut. Curc. 2, 3, 71.—In plur.: non demunt animis curas ac religiones Persarum montes, Varr. ap. Non. 379, 11:

artis Religionum animum nodis exsolvere,

Lucr. 1, 932; 4, 7:

religionibus atque minis obsistere vatum,

id. 1, 109:

plerique novas sibi ex loco religiones fingunt,

Caes. B. G. 6, 37:

natio est omnis Gallorum admodum dedita religionibus,

id. ib. 6, 16:

religionibus impediri,

id. ib. 5, 6; Auct. B. Alex. 74; Phaedr. 4, 10, 4:

plenis religionum animis, prodigia insuper nunciata,

Liv. 41, 16:

nullus locus non religionum deorumque est plenus,

id. 5, 52, 2:

pontifices flaminesque neglegentiores publicarum religionum esse,

id. 5, 52, 5.—

Meton. ( effect. pro causā), a religious offence, giving rise to scruples of conscience:

ut si profectus non esset, nullā tamen mendacii religione obstrictus videretur,

Caes. B. C. 1, 11:

liberaret religione templum,

Liv. 45, 5:

se domumque religione exsolvere,

id. 5, 23.—In plur.:

inexpiabiles religiones in rem publicam inducere,

Cic. Phil. 1, 6, 13.—

In partic.: religio jurisjurandi, or absol., scrupulousness in the fulfilment of an oath, the obligation of an oath, plighted faith:

religione jurisjurandi ac metu deorum in testimoniis dicendis commoveri,

Cic. Font. 9, 20; so,

jurisjurandi,

Caes. B. C. 1, 76 fin.; 3, 28; cf.:

nec Achaeos religione obstringerent,

Liv. 39, 37; Just. 1, 9, 18; 18, 6, 11. — Absol., Caes. B. C. 2, 32:

nocturna proelia esse vitanda, quod perterritus miles in civili dissensione timori magis quam religioni consulere consuerit,

id. ib. 1, 67:

religionem servare,

Nep. Ages. 2, 5.—

In gen., a strict scrupulousness, anxiety, punctiliousness, conscientiousness, exactness, etc.: Atheniensium semper fuit prudens sincerumque judicium, nihil ut possent nisi incorruptum audire et elegans. Eorum religioni cum serviret orator, nullum verbum insolens, [p. 1557] nullum odiosum ponere audebat, Cic. Or. 8, 25; cf. id. ib. 11, 36; id. Brut. 82, 283:

fide et religione vitae defendi,

id. Deiot. 6, 16; cf.:

propter fidem et religionem judicis,

id. Rosc. Com. 15, 45; and:

testimoniorum religionem et fidem,

id. Fl. 4, 9:

homo sine ullā religione ac fide,

Nep. Chabr. 8, 2:

sin est in me ratio rei publicae, religio privati officii, etc.,

Cic. Sull. 3, 10; so,

officii,

id. Verr. 2, 3, 1, § 2:

religio in consilio dando,

id. Fam. 11, 29, 1:

alicujus facta ad antiquae religionis rationem exquirere,

id. Verr. 2, 4, 5, § 10; so,

antiqua,

id. Caecin. 10, 28:

nefas est religionem decipi judicantis,

Amm. 30, 4, 10.—In plur.:

judicum religiones,

Cic. de Or. 1, 8, 31.—

Object.

Abstr., the holiness, sacredness, sanctity inhering in any religious object (a deity, temple, utensils, etc.; cf.

sanctitas): quae (fortissimorum civium mentes) mihi videntur ex hominum vitā ad deorum religionem et sanctimoniam demigrasse,

Cic. Rab. Perd. 10, 30:

propter singularem ejus fani religionem,

id. Verr. 2, 4, 44, § 96:

in sacerdotibus tanta offusa oculis animoque religio,

Liv. 2, 40, 3; so,

fani,

Cic. Verr. 2, 4, 50, § 110; id. Inv. 2, 1, 1:

sacrarii,

id. Verr. 2, 4, 3, § 5:

templorum,

Tac. H. 1, 40:

signi,

Cic. Verr. 2, 4, 57, § 127:

jam tum religio pavidos terrebat agrestes Dira loci,

Verg. A. 8, 349.—

Concr., an object of religious veneration, a sacred place or thing:

uno tempore Agrigentini beneficium Africani (sc. signum Apollinis), religionem domesticam, ornamentum urbis, etc.... requirebant,

Cic. Verr. 2, 4, 43, § 93; cf.:

religionem restituere,

id. ib. 2, 4, 36, §

80: sacrorum omnium et religionum hostis praedoque,

id. ib.; cf.:

praedo religionum,

id. ib. 2, 4, 43, §

95: quem tibi deum tantis eorum religionibus violatis auxilio futurum putas?

id. ib. 2, 4, 35, § 78; cf.:

est sceleris, quod religiones maximas violavit,

id. ib. 2, 4, 41, § 88.— Poet.:

quae religio aut quae machina belli, of the Trojan horse,

Verg. A. 2, 151.—

A system of religious belief, a religion (late Lat.):

Christiana,

Christianity, Eutr. 10, 16 fin.; Leo M. Serm. 66, 2 init.:

Christianam religionem absolutam et simplicem anili superstitione confundens,

Amm. 21, 16, 18; Lact. 5, 2, 8.

rītus, ūs ( gen. rituis, Varr. ap. Non. 494, 30; abl. rite nefasto, Stat. Th. 11, 285; v. rite), m. [etym. unknown], orig. belonging to relig. lang.

Lit., the form and manner of religious observances; a religious usage or ceremony, a rite (cf. caerimonia):

Graeco ritu sacra non Romano facere,

Varr. L. L. 7, § 88 Müll.:

sacra diis aliis Albano ritu, Graeco Herculi facit,

Liv. 1, 7:

quo haec privatim et publice modo rituque flant, discunto ignari a publicis sacerdotibus,

Cic. Leg. 2, 8, 20; cf.:

morem ritusque sacrorum Adiciam,

Verg. A. 12, 836:

de more rituque priscae religionis,

Suet. Tit. 5:

ex patriis ritibus optuma colunto,

Cic. Leg. 2, 9, 21; 2, 16, 40:

tempestates, quae populi Romani ritibus consecratae sunt,

id. N. D. 3, 20, 51:

regina dei (sc. Bacchi) Ritibus instruitur,

Ov. M. 6, 591:

sacrificos docuit ritus,

id. ib. 15, 483:

profanos ritus exuere,

Tac. A. 2, 85 fin.:

lustrari magico ritu,

Ov. M. 10, 398.—

Transf., in gen., a custom, usage, manner, mode, way:

ritus, mos vel consuetudo,

Fest. p. 273 Müll.; cf. id. p. 289 ib.

Usually in abl. sing. and with a foll. gen., after the usage, wont, manner, or fashion of any thing.

With gen.:

more ferarum Quadrupedumque ritu,

Lucr. 4, 1265:

qui pecudum ritu ad voluptatem omnia referunt,

Cic. Lael. 9, 32:

pecudum, ferarumque,

Liv. 3, 47; 5, 44; Quint. 8, 3, 81; Ov. M. 6, 717; 15, 222:

latronum vivere,

Cic. Phil. 2, 25, 62:

juvenum,

Hor. A. P. 62:

Lucili,

id. S. 2, 1, 29:

Herculis (petiisse laurum),

id. C. 3, 14, 1; cf.

Dianae (cincta, etc.),

Ov. M. 1, 695; 9, 89; 10, 536:

fluminis,

Hor. C. 3, 29, 34:

tempestatis,

id. S. 2, 3, 268:

non hominis sed accipitris,

Just. 27, 2, 8:

volucri ritu flammarum,

Lucr. 1, 1102.—

With adj.:

haec mulier cantherino ritu astans somniat,

Plaut. Men. 2, 3, 46:

ritu barbarico esse,

id. Cas. 3, 6, 19:

res quaeque suo ritu procedit,

Lucr. 5, 923:

novo Sublime moliar atrium,

Hor. C. 3, 1, 46:

aleatorio,

Gell. 18, 13, 6; cf.:

rancida quo perolent projecta cadavera ritu,

in the way that, such as, Lucr. 6, 1157.—

In other cases (mostly poet. and post-Aug.), habit, custom, usage:

cognosse Sabinae Gentis ritus,

Ov. M. 15, 5:

referre Cyclopum,

id. ib. 15, 93:

humanos,

id. ib. 9, 500:

in alienos ritus mores legesque verti,

Liv. 24, 3, 12:

ritus dissimiles habuere duo examina apium,

Plin. 11, 10, 10, § 23:

moresque tractamus innumeros,

id. 7, 1, 1, § 6:

externas caerimonias, Aegyptios Judiacosque ritus compescuit,

Suet. Tib. 36; Sil. 15, 40:

de ritu nuptiarum,

Dig. 23, tit. 2. [p. 1597]

consŭlo, lŭi, ltum, 3, v. n. and a. [from con and root sal-; cf. consul and consilium].

To consider, reflect, deliberate, take counsel, reflect upon, consult.

Neutr.

In gen.

Absol.: quid nunc? etiam consulis? do you still deliberate, i. e. hesitate? Plaut. Trin. 2, 4, 171; cf. id. Truc. 2, 4, 75 Speng.: ne quid in consulendo adversi eveniat, Cato ap. Gell. 7, 3, 14:

consulto opus est,

there is need of deliberation, Sall. C. 1, 6:

dum tempus consulendi est,

Ter. Hec. 5, 1, 19:

satis facere consulentibus,

Cic. Or. 42, 143:

ut omnium rerum vobis ad consulendum potestas esset,

Liv. 8, 13, 18:

ut tot uno tempore motibus animi turbati trepidarent magis quam consulerent,

id. 21, 16, 2:

praesidium consulenti curiae,

Hor. C. 2, 1, 14 et saep.—

With in and acc.:

consulere in longitudinem,

to take thought for the future, Ter. Heaut. 5, 2, 10:

in commune,

for the common good, id. And. 3, 3, 16; Liv. 32, 21, 1; Tac. A. 12, 5; id. Agr. 12; Curt. 5, 9, 14;

and in the same sense: in medium,

Verg. A. 11, 335; Liv. 24, 22, 15; Tac. H. 2, 5; Luc. 5, 46:

in unum,

Tac. H. 1, 68; 4, 70:

in publicum (opp. suscipere proprias simultates),

Plin. Ep. 9, 13, 21; Tac. A. 1, 24.—

With de and abl.:

bello confecto de Rhodiis consultum est,

Sall. C. 51, 5; so,

de communibus negotiis,

id. J. 105, 1:

de salute suorum,

Cic. Sull. 22, 63:

omnibus de rebus,

Tac. A. 4, 40.—

With ut or ne:

consulere vivi ac prospicere debemus, ut illorum (liberorum) solitudo munita sit,

Cic. Verr. 2, 1, 58, § 153:

tu ne qua manus se attollere nobis A tergo possit, custodi et consule longe,

Verg. A. 9, 322.— Impers.:

ut urbi... satis esset praesidii, consultum atque provisum est,

Cic. Cat. 2, 12, 26:

ne deficerent, consulendum esse,

Cels. 3, 4, 31.—

Esp., consulere alicui or alicui rei, to take care for some person or thing, to be mindful of, take care of, look to, have regard for, to counsel or consult for:

tuae rei bene consulere cupio,

Plaut. Trin. 3, 2, 9:

quid me fiat, parvi pendis, dum illi consulas,

Ter. Heaut. 4, 3, 37:

qui parti civium consulunt, partem neglegunt,

Cic. Off. 1, 25, 85: consulere eorum commodis et utilitati salutique [p. 442] servire, id. Q. Fr. 1, 1, 9, § 27; so,

famae, pudicitiae tuae,

id. Phil. 2, 2, 3:

dignitati meae,

id. Fam. 11, 29, 1:

suae vitae,

Caes. B. G. 7, 12:

receptui sibi,

id. B. C. 3, 69:

reipublicae juxta ac sibi,

Sall. C. 37, 8; id. J. 58, 2; Hor. Ep. 1, 17, 1:

timori magis quam religioni,

Caes. B. C. 1, 67; cf.:

magis irae quam famae,

Sall. C. 51, 7:

qui mi consultum optime velit esse,

Ter. Phorm. 1, 3, 1: mi ires consultum male? to counsel evil or badly, Plaut. Bacch. 3, 6, 36; so,

male patriae,

Nep. Epam. 10, 1; id. Phoc. 2, 2.—With si:

melius consulet (sibi), si, etc.,

Cels. 1, 3, 55.—

Consulere aliquem (or aliquid), to consult with one, to ask his opinion or advice, to ask counsel of, to consult, question (for the sake of advice).

In gen.:

cum te consuluissem, quid mihi faciendum esse censeres,

Cic. Fam. 11, 29, 1:

te, qui philosophum audis,

id. ib. 9, 26, 1:

Apellem tragoedum, uter, etc.,

Suet. Calig. 33 al. —Of inanim. objects:

speculum suum,

Ov. A. A. 3, 136; cf.:

spectatas undas, quid se deceat,

id. M. 4, 312:

nares, an olerent aera Corinthōn,

Mart. 9, 60, 11:

diem de gemmis, etc.,

Ov. A. A. 1, 251 sq.:

animum nostrum,

Quint. 4, 2, 52:

aures meas,

id. 9, 4, 93:

suas vires,

id. 10, 2, 18 al. —With two accs.:

ibo et consulam hanc rem amicos, quid faciundum censeant,

Plaut. Men. 4, 3, 26:

nec te id consulo,

Cic. Att. 7, 20, 2:

consulere prudentiorem coepi aetates tabularum,

Petr. 88.—Freq.,

Esp. as t. t.

In the lang. of religion, to consult a deity, an oracle, omens, etc.:

Apollinem de re,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

deum consuluit auguriis, quae suscipienda essent,

Liv. 1, 20, 7:

deos hominum fibris,

Tac. A. 14, 30 fin.:

Phoebi oracula,

Ov. M. 3, 9; Suet. Vesp. 5:

Tiresiam conjectorem,

Plaut. Am. 5, 1, 76:

haruspicem,

Cic. Div. 2, 4, 11; Suet. Tib. 63; Cato, R. R. 5, 4:

vates nunc extis, nunc per aves,

Liv. 2, 42, 10:

Cumaeam anum,

Ov. F. 4, 158:

avem primum visam augur,

id. ib. 1, 180:

spirantia exta,

Verg. A. 4, 64; so,

trepidantia exta,

Ov. M. 15, 576:

sacras sortes,

id. ib. 11, 412:

Etrusci haruspices male consulentes,

Gell. 4, 5, 5.— Pass. impers.:

si publice consuletur... sin privatim,

Tac. G. 10. —With dependent question:

senatus pontificum collegium consuli jussit, num omne id aurum in ludos consumi necessum esset,

Liv. 39, 5, 9:

consulti per ludibrium pontifices, an concepto necdum edito partu rite nuberet,

Tac. A. 1, 10.—

In judic. lang., to ask advice of a lawyer, to consult, etc.:

quam inanes domus eorum omnium, qui de jure civili consuli solent,

Cic. Verr. 2, 1, 46, § 120:

consuli quidem te a Caesare scribis: sed ego tibi ab illo consuli mallem,

id. Fam. 7, 11, 2:

si jus consuleres, peritissimus,

Liv. 39, 40, 6:

munus hoc eorum qui consuluntur,

i. e. who are skilled in the law, Cic. Leg. 1, 4, 14; so id. Quint. 16, 53.—

With dependent question: consulens eum, an seni jam testato suaderet ordinare suprema judicia,

Quint. 6, 3, 92.—The formula usual in asking advice was, licet consulere? Cic. Mur. 13, 28; cf. Hor. S. 2, 3, 192.—

In publicists' lang., to take counsel with the competent authorities, to consult:

Quirites, utrum, etc.,

Liv. 31, 7, 2; so,

senatum,

Sall. J. 28, 2:

senatum de foedere,

id. ib. 39, 2;

62, 10: populum de ejus morte,

Cic. Mil. 7, 16:

plebem in omnia (tribuni),

Liv. 6, 39, 2 al. —

Aliquid.

To take counsel or deliberate upon something, to consider:

est consulere quiddam quod tecum volo,

Plaut. Most. 5, 1, 53; id. Pers. 5, 2, 63:

rem delatam consulere ordine non licuit,

Liv. 2, 28, 2; so,

consulere et explorare rem,

Cic. Att. 2, 16, 4:

consulis rem nulli obscuram,

Verg. A. 11, 344 al.:

bis repulsi Galli quid agant consulunt,

Caes. B. G. 7, 83.—

To advise something, to give advice:

tun' consulis quicquam?

Ter. Ad. 1, 2, 47; id. Phorm. 1, 3, 22.— Absol.:

ab re consulit blandiloquentulus,

advises to his hurt, Plaut. Trin. 2, 1, 17.

Sometimes meton. (causa pro effectu).

To take a resolution, resolve, conclude, determine.

Neutr.; constr. absol. or with de aliquo or in aliquem:

de nullis quam de vobis infestius aut inimicius consuluerunt,

Liv. 28, 29, 8; so,

de perfugis gravius quam de fugitivis,

id. 30, 43, 13:

in humiliores libidinose crudeliterque consulebatur,

id. 3, 36, 7; so,

crudeliter in deditos victosque,

id. 8, 13, 15; cf. Tac. Agr. 16. —

Act.:

quid in concilio consuluistis?

Plaut. Bacch. 1, 1, 6:

animum ego inducam tamen, ut illud, quod tuam in rem bene conducat, consulam,

id. Cist. 3, 4: ne quid gravius de salute tuā consulas, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 16, 1:

pessime istuc in te atque in illum consulis,

Ter. Heaut. 3, 1, 28:

quae reges irā inpulsi male consuluerint,

Sall. C. 51, 4:

nisi quod de uxore potuit honestius consuli,

id. J. 95, 3.— Pass. impers.:

aliter mihi de illis ac de me ipso consulendum est,

Cic. Att. 7, 13, 3.—

With the access. idea of judging, in the connection boni, optimi aliquid consulere, to excuse, take in good part, interpret favorably; be contented, pleased, or satisfied with:

sit consul a consulendo vel a judicando: nam et hoc consulere veteres vocaverunt, unde adhuc remanet illud Rogat boni consulas, id est bonum judices,

Quint. 1, 6, 32; cf. Paul. ex Fest. p. 41, 8 Müll.: nemo hoc rex ausus est facere, eane fieri bonis, bono genere gnatis boni consulitis? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

boni consulendum,

Varr. L. L. 7, § 40 Müll.:

tu haec quaeso consule missa boni,

Ov. P. 3, 8, 24; cf. id. Tr. 4, 1, 106; so,

nostrum laborem,

Quint. 6, prooem. § 16; Plin. Ep. 7, 12, 3:

hoc munus,

Sen. Ben. 1, 1, 8; id. Prov. 2, 4; id. Ep. 9, 20; 17, 9; 88, 17:

quaerebat argentum avaritia: boni consuluit interim invenisse minium,

Plin. 33, prooem. 2, § 4;

8, 16, 17, § 44: boni et optimi consulere,

App. M. 8, p. 205, 28.— Hence,

consultus, a, um, P. a.

Well considered or weighed, deliberated upon, maturely pondered:

bene consultum consilium surripitur saepissume, si minus, etc.,

Plaut. Mil. 3, 1, 5 sq.:

ipsi omnia, quorum negotium est, consulta ad nos et exquisita deferunt,

Cic. de Or. 1, 58, 250: neque eam usquam invenio, neque quo eam, neque quā quaeram consultum'st, I know neither, etc., Plaut. Rud. 1, 4, 6:

operā consultā,

with mature reflection, Gell. 7 (6), 17, 3;

in the same sense, consulto consilio,

Paul. Sent. 1, 9, 6:

consultius est huic poenalem quoque stipulationem subjungere,

it is better. more advantageous, Dig. 2, 15, 15.—

(Acc. to I. B. 1.) Knowing, skilful, experienced, practised, esp. in law; skilled or learned in the law:

non ille magis juris consultus quam justitiae fuit,

Cic. Phil. 9, 5, 10:

juris atque eloquentiae,

Liv. 10, 22, 7:

consultissimus vir omnis divini atque humani juris,

id. 1, 18, 1; cf. Gell. 1, 13, 10:

insanientis sapientiae,

Hor. C. 1, 34, 3:

universae disciplinae,

Col. 11, 1, 12.—Hence, subst.: consultus, i, m., a lawyer:

tu consultus modo rusticus,

Hor. S. 1, 1, 17; id. Ep 2, 2, 87; 2, 2, 159; Ov. A. A. 1, 83.— Esp. with juris, often written as one word, jūrisconsultus, i, m., v. h. v.— Absol.:

ut natura non disciplinā consultus esse videatur,

Cic. Caecin. 27, 78:

consultorum alterum disertissimum, disertorum alterum consultissimum fuisse,

id. Brut. 40, 148:

consultiores sibimet videntur Deo,

Tert. adv. Marc. 2, 2.—

Subst.: consultum, i, n.

(Acc. to I. B. 1. b.) A consultation, inquiry of a deity:

Sostratus (sacerdos) ubi laeta et congruentia exta magnisque consultis annuere deam videt, etc.,

Tac. H. 2, 4.—

(Acc. to II.) A decree, decision, resolution, plan; so first, Senatus consultum, or in one word, Senatusconsul-tum, a decree of the Senate (most freq. in all periods; the senatus consulta were not, like the plebiscita, the supreme law of the republic; but under the emperors, all new laws took this form, v. esp. Sandars, Introd., Just. Inst. § 15;

1, 2, 5),

Sall. C. 42, 3; Cic. Verr. 2, 4, 66, § 149:

senatus consultum est quod senatus jubet atque constituit, nam cum auctus esset populus Romanus... aequum visum est senatum vice populi consuli,

Just. Inst. 1, 2, 5;

for which, consulta Patrum,

Hor. Ep. 1, 16, 41. —Of a decree of the Sicilian council:

ne senatus consultum Siculi homines facere possent,

Cic. Verr. 2, 4, 65, § 146.—Also in other connections:

facta et consulta fortium et sapientium,

Cic. Leg. 1, 24, 62; cf.:

facta consultaque Alexandri,

Sall. H. 3, 7 Dietsch:

consulta et decreta,

id. J. 11, 5:

consulta sese omnia cum illo integra habere,

all objects of consultation, plans, id. ib. 108, 2; cf.:

ab occultis cavendum hominibus consultisque,

plans, Liv. 25, 16, 4; and:

approbare collegam consulta,

id. 10, 39, 10:

dum consulta petis,

responses, oracles, divinations, Verg. A. 6, 151:

tua magna,

decisions, id. ib. 11, 410; so,

mollia,

Tac. A. 1, 40:

mala,

id. ib. 6, 6:

ex consulto factum,

purposely, voluntarily, Auct. Her. 2, 30, 49.—Hence, adv., considerately, deliberately, designedly, on purpose.

Form consultō (class. in prose and poetry):

utrum perturbatione aliquā animi an consulto et cogitata fiat injuria,

Cic. Off. 1, 8, 27; Plaut. Poen. 3, 5, 43; Cic. N. D. 1, 31, 85; id. Leg. 1, 8, 25; Caes. B. G. 5, 16; 5, 37; Sall. J. 60, 5; 64, 5; Quint. 8, 4, 19; Tac. A. 4, 16; Suet. Caes. 56; * Hor. S. 1, 10, 14 al. —

Form consultē (mostly ante- and post-class.):

qui consulte, docte atque astute cavet,

Plaut. Rud. 4, 7, 14:

caute atque consulte gesta,

Liv. 22, 38, 11; Spart. Had. 2.— Comp., Liv. 22, 24, 3; Tac. H. 2, 24. — Sup., Capitol. Pert. 7.

sŭi ( gen.), dat. sibī̆, acc. and abl. se or sese, sing. and plur. (old dat. sibei, C. I. L. 1, 38; 1, 1056;

1, 1180 et saep.: sibe,

ib. 1, 1267; 5, 300; cf. Quint. 1, 7, 24; and v. Neue, Formenl. 2, p. 180 sq.; on the quantity of the final i, v. Ritschl, Opusc. 2, p. 632 sqq.; old acc. sed, C. I. L. 1, 196, 13 sq.; 1, 197, 21; strengthened acc. sepse = se ipse, Cic. Rep. 3, 8, 12; cf. Sen. Ep. 108, 32:

semet,

Hor. S. 1, 6, 78; Liv. 2, 12, 7; 2, 44, 8 al.), pron. of 3d pers. in recipr. and reflex. sense [Sanscr. sva-, svajam-, self; Gr. he, We, sphe (hou, hoi, he); cf. suus, old Lat. sovos; v. Curt. Gr. Etym. p. 396; Corss. Ausspr. 2, p. 54], of himself, of herself, of itself, of themselves; one another, each other, etc.; him, her, it, them; and, as subj. of inf., he, she, it, they (on the use of se or sese in acc., cf.: ut se dicamus, cum aliquem quid in alium fecisse ostendimus, ut puta: ille dicit se hoc illi fecisse;

cum autem in se ipsum, tunc dicamus sese, velut: dixit sese hoc sibi fecisse,

Charis. 1, 15, p. 86 P.; but the distinction is not commonly observed; the two forms being used indifferently, except that sese is preferred where there is emphasis, especially at the beginning or end of a clause, or in reference to a preceding ipse; v. infra; and cf. Neue, Formenl. 2, p. 182 sqq.).

Prop., as pron. reflex., of an object considered as receiving or affected by its own act, himself, herself, itself, themselves.

In all clauses, referring to the grammatical subject of the clause.

As direct obj. of verb:

dedistine gladium, qui se occideret?

Plaut. Trin. 1, 2, 92:

artis eloquar quem ad modum se expediant,

id. ib. 2, 1, 10:

se in plagas conicere,

id. ib. 2, 1, 12:

numquam erit alienis gravis qui suis se concinnat levem,

id. ib. 3, 2, 58: se aperiunt, Ter. And. 4, 1, 8:

adplicat ad Chrysidis patrem se,

id. ib. 5, 4, 22:

si is posset ab ea sese avellere,

id. Hec. 4, 1, 39:

hi se ad nos adplicant,

id. Heaut. 2, 4, 13:

per eos, ne causam diceret, se eripuit,

Caes. B. G. 1, 4:

cum ferrum se inflexisset,

id. ib. 1, 25:

praecipites fugae sese mandabant,

id. ib. 2, 24:

si se telo defenderet fur,

Cic. Mil. 3, 9:

Catoni licuit Tusculi se in otio delectare,

id. Rep. 1, 1, 1:

solum igitur quod se ipsum movet, numquam ne moveri quidem desinit,

id. ib. 6, 25, 27:

statim homo se erexit,

id. Rosc. Am. 22, 60:

majores acceperamus se a Gallis auro redemisse,

Liv. 22, 59, 7:

in montem sese recipere,

Caes. B. G. 1, 25; 1, 26; Cic. Fin. 3, 19, 63:

ad inpedimenta se conferre,

Caes. B. G. 1, 26:

sese alicui ad pedes proicere,

id. ib. 1, 31:

se gerere,

to behave, Cic. Agr. 2, 19, 53:

sic se res habet, ut, etc.,

id. de Or. 2, 67, 271; id. Fin. 1, 7, 25; 5, 10, 27 sq.:

quod uxor sua ex fico se suspendisset,

Quint. 6, 3, 88. — Strengthened by ipse, nom.:

hic se ipsus fallit,

Ter. And. 3, 2, 15:

ut se ipse diliget,

Cic. Fin. 2, 11, 33:

ipse enim se quisque diligit,

id. Lael. 21, 80:

ita non modo superiores, sed etiam se ipse correxerat,

id. Or. 52, 176:

omne animal se ipsum diligit,

id. Fin. 5, 9, 24:

neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset,

Nep. Paus. 4, 3:

miles se ipse interfecit,

Tac. H. 3, 51; 4, 11:

ne, ignorando regem, semet ipse aperiret quis esset,

Liv. 2, 12, 7:

nec sese ipsi gravant,

Quint. 1, 12, 10.—Sometimes acc.:

inperator qui se ipsum non continet,

Cic. Imp. Pomp. 13, 38:

quid est enim se ipsum colligere, nisi, etc.,

id. Tusc. 4, 36, 78; 1, 23, 53:

ut quidam imperatores se ipsos dis inmortalibus devoverent,

id. N. D. 2, 3, 10:

quod si se ipsos illi nostri liberatores e conspectu nostro abstulerunt,

id. Phil. 2, 44, 114:

admovisse semet ipsos lateri suo,

Curt. 7, 1, 14:

gladio se ipsam transfixit,

Vell. 2, 26, 3.—In gerund. construction:

ne sui in perpetuum liberandi occasionem dimittant,

Caes. B. G. 5, 38; 3, 6; 4, 34:

principes sui conservandi causa profugerunt,

Cic. Cat. 1, 3, 7:

maximam causam ad se inundandam terra praestabit,

Sen. Q. N. 3, 29, 4.—

As indirect obj.:

animo servit, non sibi,

Plaut. Trin. 2, 2, 27:

sapiens ipsus fingit fortunam sibi,

id. ib. 2, 2, 84:

ne ibi diffregisset crura aut cervices sibi,

id. Mil. 3, 1, 126:

nil aliud nisi quod sibi soli placet consulit,

id. Trin. 2, 3, 4:

quaerunt sibi liberos,

id. Ps. 1, 1, 21:

aurum habeat sibi,

id. Mil. 4, 2, 108:

illum multae sibi expetessunt,

id. ib. 4, 6, 16:

tum me convivam solum abducebat sibi,

Ter. Eun. 3, 1, 17:

non sibi soli postulat, etc.,

id. ib. 3, 2, 27:

nunc sibi uxorem expetit,

id. And. 3, 2, 40:

is sibi legationem ad civitates suscepit,

Caes. B. G. 1, 3:

neque sibi homines feros temperaturos existimabat, quin exirent, etc.,

id. ib. 1, 33:

hoc sibi nomen adrogare,

Cic. Rep. 1, 33, 50; 1, 5, 9:

alia sunt tamquam sibi nata,

id. Fin. 3, 19, 63:

proposita sibi morte,

id. Sest. 21, 48; id. Fin. 5, 11, 31:

ne, illo cunctante, Numidae sibi consulant,

Sall. J. 62, 1:

ut populum Romanum sibi desumerent hostem,

Liv. 7, 20, 5:

Turnus, praelatum sibi advenam aegre patiens,

id. 1, 2:

petebant ut regis sui filiam matrimonio sibi jungeret,

Curt. 8, 1, 9:

nemo sibi tantummodo errat,

Sen. Vit. Beat. 1, 4:

locum sibi ad formam sui exsculpsit,

id. Q. N. 4, 3, 4.—With ipse:

ipse tantos sibi spiritus sumpserat,

Caes. B. G. 1, 33 fin.:

nec ipsi sibi exemplo sunt,

Cic. Lael. 21, 80:

iste, quasi praeda sibi advecta, ducit,

id. Verr. 2, 5, 25, § 64:

Junius necem sibi ipse conscivit,

id. N. D. 2, 3, 7:

voluntarium non sibimet ipse solum, sed etiam funeri suo exilium indixit,

Liv. 39, 52, 9:

proinde consulant sibi ipsi,

Just. 16, 4, 15:

avaritia, quae quicquid omnibus abstulit, sibi ipsi neget,

Sen. Q. N. 1, prol. 6; cf. Cic. Marc. 5, 13. —

After substt., adjj., etc.:

omnino est amans sui virtus,

Cic. Lael. 26, 98:

ut sit sui similis,

Plaut. Trin. 2, 2, 7:

omnem naturam esse servatricem sui,

Cic. Fin. 5, 9, 26:

cum videret, si non paruisset, dissimilem se futurum sui,

id. Phil. 9, 3, 6; id. Tusc. 1, 19, 43: nihil malo quam et me mei similem esse et illos sui, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A, 2:

habetis ducem memorem vestri, oblitum sui,

Cic. Cat. 4, 9, 19:

potens sui,

Hor. C. 3, 29, 41:

nihil est tam incontinens sui,

Sen. Q. N. 3, 30, 6:

quod sibi obsit, quia sit sibi inimicus,

Cic. Fin. 5, 10, 28: inimicus ipse [p. 1795] sibi putandus est, id. ib.:

cum ipsi homines sibi sint per se cari,

id. ib. 5, 13, 38:

Medus infestus sibi,

Hor. C. 3, 8, 19:

crescit indulgens sibi hydrops,

id. ib. 2, 2, 13; cf.:

nec enim utilius quicquam est quam sibi utilem fieri,

Sen. Ben. 1, 11, 5:

Campanus se digna probra in insontem jacere,

Liv. 25, 18, 8:

(mundus) se ipse consumptione alebat sui,

Cic. Univ. 6:

cum multa adsoleat veritas praebere vestigia sui,

Liv. 40, 54, 8:

caecus amor sui,

Hor. C. 1, 18, 14:

sui contemptor,

Quint. 12, 1, 20:

in spem sui bonam adducitur,

Sen. Ira, 2, 21, 3:

(aer) ima sui parte maxime varius est,

id. Q. N. 2, 11, 1:

ipsa (virtus) pretium sui,

id. Vit. Beat. 9, 4:

neque est quod existimes illum vilem sibi fuisse: pretium se sui fecit,

id. Ben. 1, 9, 1:

saepe taedio laboris ad vilitatem sui compelluntur ignavi,

Curt. 5, 9, 7:

nemo non benignus est sui judex,

Sen. Ben. 2, 26, 1:

Romanus in ipso fine vitae vindex sui exstitit,

Val. Max. 3, 2, 11:

equestris ordinis juventus omnibus annis bis urbem spectaculo sui celebrabat,

id. 2, 2, 9; cf. with ipse:

utpote ipsa sui appellatione virorum majestati debitum a feminis reddens honorem,

id. 2, 1, 7. —

With prepp.:

qui admisit in se culpam,

Plaut. Trin. 1, 2, 6:

culpam ut ab se segregent,

id. ib. 1, 2, 42:

segregat ab se omnis,

id. Mil. 4, 6, 17; 4, 6, 62:

me ad se deduxit,

id. ib. 2, 1, 121; 3, 1, 118; id. Ps. 3, 2, 6:

quae me non excludit ab se, sed apud se occludet domi,

id. Men. 4, 2, 108:

habet aliud (negotium) magis ex se et majus,

Ter. And. 5, 4, 51:

et fingunt quandam inter se nunc fallaciam,

id. ib. 1, 3, 15:

duxit secum virginem,

id. Eun. 2, 1, 23; Cic. Att. 5, 17, 3; Liv. 35, 30; 43, 18:

ex se generare,

Quint. 1, 1, 36: — pro se quisque = unusquisque, every one, each one singly, etc., freq. in Livy (cf. suus, II. D. 2.):

Pro se quisque id quod quisque potest... Edit,

Plaut. Am. 1, 1, 76:

pro se quisque alius agnum inmolabat, alius pullum,

Sen. Q. N. 4, 6, 2:

pro se quisque sedulo Faciebant,

Ter. Heaut. 1, 1, 74:

cum pro se quisque tenderet ad portas,

Liv. 6, 3; 6, 8; 1, 9; 1, 59;

2, 6: — Boiosque receptos ad se socios sibi adsciscunt,

Caes. B. G. 1, 5 fin.:

exercitum ante se mittit,

id. ib. 1, 21:

supra se collocare,

id. ib. 1, 24:

ex materia in se omnia recipiente mundum factum esse,

Cic. Ac. 2, 37, 118:

litteras ad se ab amico missas protulit,

id. Phil. 2, 4, 7:

praedam prae se agentes,

Liv. 5, 45; 38, 21:

quam (rem publicam) exercitus, quantum in se fuit, prodebat,

id. 2, 43; 9, 40; Nep. Iphic. 3, 4; cf. id. Hann. 12, 2 (v. infra, II. B. 2.):

quibus poterat sauciis ductis secum,

Liv. 4, 39.—Rarely referring to subj. inf.:

nam dicere apud eum de facinore... cum per se ipsum consideres, grave est,

Cic. Deiot. 2, 4:

non quia per se beatum est malo caruisse,

Sen. Q. N. 1, prol. 6. —

With inf. pass. in obj.-clause:

ne quis se aut suorum aliquem praetermissum queratur,

Cic. Rep. 1, 1, 1:

quibus (nominibus) illae res publicae sese appellari velint,

id. ib. 1, 33, 50:

qui se minus timidos existimari volebant,

Caes. B. G. 1, 39, 6.—

As predicate ( = suus, II. B. 2. d; very rare):

quisquis est deus, si modo est alius... totus est sensuus, totus visuus, totus audituus, totus animae, totus animi, totus sui,

in his own power, independent, Plin. 2, 7, 5, § 14. —

Referring to a logical subject, other than the grammatical subj. of the clause.

To a definite subj.:

neque praeter se umquam ei servos fuit,

Plaut. Capt. 3, 4, 48:

hunc aiebant indignum civitate ac sese vivere,

id. Trin. 1, 2, 176: exercitum consumptum videtis;

quem turpiter se ex fuga recipientem ne qua civitas recipiat, etc.,

Caes. B. G. 7, 20 fin.:

reliquos sese convertere cogunt,

id. B. C. 1, 46:

multis illi in urbibus reficiendi se et curandi potestas fuit,

Cic. Phil. 9, 3, 6:

cur his persequendi juris sui adimis potestatem,

id. Div. in Caecil. 6, 21:

cum nihil sit periculosius quam spatium confirmandi sese Antonio dari,

id. Fam. 10, 33, 5:

tantam ingenuit animantibus conservandi sui natura custodiam,

id. N. D. 2, 48, 124:

neque sui colligendi hostibus facultatem relinquunt,

Caes. B. G. 3, 6:

ut quam minimum spatii ad se colligendos Romanis daretur,

id. ib. 3, 19; 3, 4; 4, 34; Hirt. B. G. 8, 16:

Gallica acies nullum spatium respirandi recipiendique se dedit,

Liv. 10, 28, 11:

nec raptis aut spes de se melior aut indignatio est minor,

id. 1, 9, 14: Faustulo spes fuerat regiam stirpem apud se educari, id. 1, 5, 5:

proelium cum fiducia sui commissum est,

id. 7, 33, 5; 10, 14, 17:

detecta fraus cautiores Thyreensis fecit: dato responso, nullam se novam societatem accepturos, etc.,

id. 36, 12, 8:

patres censuerunt, qui honorem, quem sibi capere per leges liceret, peteret, etc.,

id. 32, 7, 11:

jusso magistro equitum abdicare se magistratu,

id. 4, 35; 22, 33, 12:

haec cum apud timentes sibimet ipsos increpuissent,

id. 6, 37, 1:

ab ipso, quaerenti sibi commendationem ad gentem monitus,

id. 36, 8, 4 Weissenb. ad loc.:

signa peditum, prae se habentium scuta,

id. 38, 21, 3:

invenere oppidanos vim hostium ab se arcentes,

id. 6, 9, 7:

exire enim sua secum efferentibus jussis primum arma ademit,

id. 43, 18, 11; cf.

§ 10: quos in numerum pecorum redegit ignoratio sui,

Sen. Vit. Beat. 5, 2:

quia nullum illis sui regimen est,

id. Ep. 94, 67:

inter se nihil inlicitum,

Tac. H. 5, 5; 1, 64:

quasi objurgatio sui est,

Quint. 11, 3, 49.—

To indefinite subj.:

deforme est de se ipsum praedicare,

Cic. Off. 1, 38, 137:

posse enim liberalitate uti non spoliantem se patrimonio nimirum est pecuniae fructus maximus,

id. ib. 2, 18, 64:

non arbitrari sese scire quod nesciat,

id. Ac. 1, 4, 16:

cui proposita sit conservatio sui,

id. Fin. 5, 13, 37:

sic amicitiae... effectrices sunt voluptatum tam amicis quam sibi,

id. ib. 1, 20, 67:

amare... etiam si ad se ex iis nihil redeat,

id. ib. 2, 24, 78:

(judicatio) quae aut sui laudem aut adversarii vituperationem contineat,

id. Inv. 1, 51, 97; id. Or. 36, 124; id. Off. 1, 39, 139:

ut, quanti quisque se faciat, tanti fiat ab amicis,

id. Lael. 16, 59; id. Off. 1, 28, 99; id. Rosc. Com. 17, 52 fin.:

si nullus ex se metus aut spes,

Tac. A. 2, 38:

ceterum et interrogandi se ipsum et respondendi sibi solent esse non ingratae vices,

Quint. 9, 2, 14:

sibi servire gravissima est servitus,

Sen. Q. N. 3, praef. 17:

quam multa sunt vota, quae etiam sibi fateri pudet,

id. Ben. 6, 38, 5:

nec haec vilitas sui est,

id. Clem. 1, 3, 4:

culpa est, immiscere se rei ad se non pertinenti,

Dig. 50, 17, 36:

profecto est supplicio se liberare tam facile quam supplicium perpeti,

Val. Max. 3, 2, 6.

Hence, in dependent clauses, transf., as pers. pron. 3d pers., with reflex. reference, him, her, it, them; he, she, they, etc.

In gen., of an obj. indentified with,

The gram. subj. of the principal clause:

qui omnis se amare credit, quemque aspexerit,

Plaut. Mil. 4, 9, 14:

illa mulier lapidem silicem subigere ut se amet, potest,

id. Poen. 1, 2, 77; id. Cas. prol. 46:

orare jussit, si se ames, jam ut ad sese venias,

Ter. And. 4, 2, 4:

ait, si... non id metuat, ne, ubi acceperim, Sese relinquam,

id. Eun. 1, 2, 61:

timet animum amicae se erga ut sit suae,

id. Heaut. 1, 2, 15:

utrumque jussit interfici, alterum, quia viam demonstravisset interimendi sui,

Cic. Tusc. 5, 20, 60:

qui precabantur, ut sibi sui liberi superstites essent,

id. N. D. 2, 28, 72; id. Prov. Cons. 17, 42:

ne ipse quidem sua tanta eloquentia mihi persuasisset, ut se dimitterem,

id. Or. 28, 100:

impetrat a senatu, ut dies sibi prorogaretur,

id. Verr. 2, 1, 38, § 98:

hunc sibi ex animo scrupulum, qui se dies noctisque stimulat, ut evellatis, postulat,

id. Rosc. Am. 2, 6:

Iccius nuntios ad eum mittit, nisi subsidium sibi submittatur,

Caes. B. G. 2, 6 fin.:

quos cum apud se conspexisset... quid ad se venirent,

id. ib. 1, 47:

mittit, qui petant atque orent, ut sibi subveniat,

id. B. C. 1, 17:

Scipionem Hannibal eo ipso, quod adversus se dux lectus esset, praestantem virum credebat,

Liv. 21, 39, 8:

Pausanias orare coepit, ne se prodiret,

Nep. Paus. 8, 6:

cum ejus principes animadvertisset timere, ne propter se bellum eis Lacedaemonii indicerent,

id. Them. 8, 3:

Ubii legatos mittunt, qui doceant... neque ab se fidem laesam,

Caes. B. G. 6, 9:

tum Volero, ubi indignantium pro se acerrimus erat clamor, etc.,

Liv. 2, 55, 6:

transfugit, patris in se saevitiam conquerens,

id. 1, 53, 5:

praesidia imposuit in urbibus, quae ad se defecerant,

Sall. J. 61, 1:

navigia sarcina depressa parum ostendunt non aquam sibi resistere?

Sen. Q. N. 2, 9, 3.—So in phrases incorporated with a principal clause:

Nicias vehementer tua sui memoria delectatur,

Cic. Att. 13, 1, 3:

nihil est appetentius similium sui,

id. Lael. 14, 50: Pompeius facultatem sui insequendi ademerat, Caes. B. C. 1, 29:

praefectum in se ruentem trans fixit,

Curt. 4, 16, 23:

rediere cum legatis ad redimendos sese missis,

Liv. 22, 59, 18:

potestatem omnibus adeundi sui fecit,

Suet. Tib. 40:

Germanicus legiones universas sibi summam reipublicae deferentes compescuit,

id. Calig. 1:

quam si di inmortales potestatem visendi sui faciant,

Sen. Clem. 1, 19, 9:

(terra) non potest tam multa tantoque se ipsa majora nutrire, nisi, etc.,

id. Q. N. 6, 16, 3.—

Of an obj. indentified with a logical subj., other than the gram. subj. of the leading clause:

a Caesare valde liberaliter invitor, sibi ut sim legatus,

Cic. Att. 2, 18, 3:

horum unum quidque... a se potius quam ab adversariis stare demonstrabitur,

id. Inv. 1, 43, 81; id. Mil. 16, 44:

nam mihi scito jam a regibus adlatas esse litteras, quibus mihi gratias agant, quod se mea sententia reges appellaverim,

id. Fam. 9, 15, 4:

testem rei publicae relinquere, meae perpetuae erga se voluntatis,

id. ib. 1, 4, 10:

quos non tam ulcisci studeo quam sanare sibi ipsos,

id. Cat. 2, 8, 17:

quo ex oppido cum legati ad eum venissent oratum, ut sibi ignosceret,

Caes. B. G. 7, 12; Liv. 6, 42; 1, 5:

cum ei in suspitionem venisset, aliquid in epistula de se esse scriptum,

Nep. Paus. 4, 1:

cohortem octavam decimam Lugduni, solitis sibi hibernis, relinqui placuit,

Tac. H. 1, 64. —

In partic., in reported words or thoughts (orat. obliqua) referring to the person to whom they are ascribed.

As subj. or obj., direct or indirect, with inf.:

quos Hannibal misit astrictos jure jurando se redituros esse, nisi, etc.,

Cic. Off. 1, 13, 40:

Postumius mihi nuntiavit... se a Marcello ad me missum esse,

id. Fam. 4, 12, 2:

qui dixisse fertur a se visum esse Romulum... eum sibi mandasse ut populum rogaret ut sibi eo in colle delubrum fieret: se deum esse,

id. Rep. 2, 10, 20; id. Mil. 35, 95 sqq.:

nuntium mittit... sese diutius sustinere non posse,

Caes. B. G. 2, 6 fin.:

Divitiacus Caesarem obsecrare coepit... scire se illa esse vera, nec quemquam ex eo plus quam se doloris capere... sese tamen amore fraterno commoveri,

id. ib. 1, 20:

unum se esse, qui, etc.... ob eam rem se ex civitate profugisse,

id. ib. 1, 31:

haec sibi esse curae,

id. ib. 1, 40:

non sese Gallis, sed Gallos sibi bellum intulisse,

id. ib. 1, 44:

ipsos se inter multitudinem militum occultasse,

id. ib. 7, 38:

sensit Themistocles, si eo pervenisset, sibi esse pereundum,

Nep. Them. 8, 6:

dato responso (sc. a Thyreensibus), nullam se novam societatem accepturos,

Liv. 36, 12, 8.—

In subordinate clauses, questions, exhortations, etc., with subj.

In gen.:

qui abs te taciti requirunt, cur sibi hoc oneris imposueris, cur se potissimum delegeris,

Cic. Planc. 18, 46; 2, 6; id. Marc. 10, 30:

conclamavit, quid ad se venirent?

Caes. B. G. 1, 47:

unum petere ac deprecari... ne se armis despoliaret,

id. ib. 2, 31:

ad quos cum Caesar nuntios misisset, qui postularent, eos qui sibi bellum intulissent, sibi dederent,

id. ib. 4, 16:

cur sui quicquam esse imperii trans Rhenum postularet?

id. ib.:

Cicero respondit, si ab armis discedere velint, se adjutore utantur,

id. ib. 5, 41:

Veneti legationem ad Crassum mittunt, si velit suos recipere, obsides sibi remittat,

id. ib. 7, 4:

rex ignarus quae legati ejus (Hannibalis) ad se adlaturi fuissent,

Liv. 23, 39:

hac necessitate coactus, domino navis, qui sit, aperit, multa pollicens, si se conservasset,

Nep. Them. 8, 6:

legatos in Bithyniam miserunt, qui ab rege peterent, ne inimicissimum suum secum haberent sibique dederet (for secum, v. I. A. 4. supra),

id. Hann. 12, 2.—

Esp., in subordinate clauses (sub-oblique), with subj. expressing the assertion or view of the person reported as speaking:

magnam Caesarem injuriam facere, qui vectigalia sibi deteriora faceret,

Caes. B. G. 1, 36:

quod sibi Caesar denuntiaret,

id. ib.:

sed eo deceptum, quod neque commissum a se intellegeret, quare timeret,

id. ib. 1, 14:

quod nec paratus... obsecutus esset, credidissetque, cum se vidissent Aetoli, omnia, etc.,

Liv. 35, 44, 3:

Ambiorix locutus est,... sua esse ejusmodi imperia, ut non minus haberet juris in se multitudo, quam ipse in multitudinem,

Caes. B. G. 5, 27:

Divitiacus ait,... nec quemquam ex eo plus quam se doloris capere, propterea quod per se crevisset,

id. ib. 1, 20: eos incusavit, quod sibi [p. 1796] quaerendum aut cogitandum putarent, etc., id. ib. 1, 40:

decima legio Caesari gratias egit, quod de se optimum judicium fecisset,

id. ib. 1, 41:

doluisse se, quod populi Romani beneficium sibi extorqueretur,

id. B. C. 1, 9:

tum ei dormienti eundem visum esse rogare ut, quoniam sibi vivo non subvenisset, etc.,

Cic. Div. 1, 27, 57:

Scipionem Hannibal eo ipso, quod adversus se dux potissimum lectus esset, praestantem virum credebat,

Liv. 21, 39, 8:

Pausanias orare coepit... quod si eam veniam sibi dedisset, magno ei praemio futurum,

Nep. Paus. 4, 6:

neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset,

id. ib. 4, 3:

Caesar legatos cum his mandatis mittit, Quoniam... hanc sibi populoque Romano gratiam referret,

Caes. B. G. 1, 35:

nos esse iniquos, quod in suo jure se interpellaremus,

id. ib. 1, 44:

neque ipsos in his contentionibus, quas Aedui secum habuissent, usos esse, etc.,

id. ib.:

maximae sibi laetitiae esse praedicavit, quod aliquos patria sua se meliores viros haberet,

Val. Max. 6, 4, ext. 5.—Rarely with indic. when the author asserts the action as a fact: Volero, ubi indignantium pro se acerrimus erat clamor, etc. ( = eo; cf.

infra, C.),

Liv. 2, 55, 6.—

Without reflex. reference, = an oblique case of is or ipse (in the best prose rare, and mostly where the conception of the orat. obliq. is suggested by the context; cf.

B. 2. b. supra): i, seis, jube transire huc quantum possit, se ut videant domi Familiares ( = eam),

Plaut. Mil. 2, 2, 26; 1, 1, 6:

me misit miles ad Eam... ut hinc in Elatiam hodie eat secum semul,

id. Bacch. 4, 2, 9:

ut eum, qui se hic vidit, verbis vincat, ne is se viderit,

id. Mil. 2, 2, 31; cf. v. 35;

3, 2, 54: ut eam in se dignam condicicnem conlocem,

id. Trin. 1, 2, 122:

ipsi hi mihi dant viam, quo pacto ab se argentum auferam,

id. Ep. 2, 2, 9; id. Poen. 5, 2, 123:

dicit capram, quam dederam servandam sibi, etc.,

id. Merc. 2, 1, 15:

unum hoc scio, esse meritam, ut memor esses sui,

Ter. And. 1, 5, 46:

cum Epaminondas accusatur, quod ei, qui sibi ex lege praetor successerat, exercitum non tradiderit,

Cic. Inv. 1, 33, 55:

et se ipsum nobis, et eos, qui ante se fuerunt, in medio posuit,

id. ib. 2, 2, 7 (but B. and K. bracket se):

Dexo hic, quem videtis, non quae privatim sibi eripuisti, sed unicum abs te filium flagitat,

id. Verr. 2, 5, 49, § 128:

postea quam exposuit quae sibi videbantur,

id. Div. 1, 54, 122 (dub.;

B. and K. ipsi): et cum ad illum scribas, nihil te recordari de se,

id. Q. Fr. 3, 1, 7, § 23 (B. and K. bracket de se):

quem Caesar, ut erat de se meritus, donatum pronuntiavit,

Caes. B. C. 3, 53:

Caesar Rhenum transire constituit... quod auxilia contra se Treveris miserant,

id. B. G. 6, 9 init.:

Metellus... in eis urbibus, quae ad se defecerant... praesidia inponit,

Sall. J. 61, 1; 66, 1:

Bocchus flectitur, reputando quae sibi duobus proeliis venerant,

id. ib. 103, 2:

statuit urbis, quae... adversum se opportunissimae erant, circumvenire,

id. ib. 88, 4:

ipse... ex perfugis cognitis... qui cum eo (Scipione) bellum contra se gerebant,

Hirt. B. Afr. 8 fin.:

vel quia nil rectum, nisi quod placuit sibi, ducunt,

Hor. Ep. 2, 1, 83; id. S. 2, 8, 82:

centum boves militibus dono dedit, qui secum fuerant,

Liv. 7, 37, 3; 8, 35:

Hannibalem angebat, quod Capua pertinacius oppugnata ab Romanis quam defensa ab se... animos averterat,

id. 26, 38, 1:

alter victus fratrum ante se strage,

id. 1, 25, 11 Weissenb. ad loc.;

7, 6, 12: Caesar... omnibus qui contra se arma tulerant, ignovit,

Vell. 2, 56, 1:

quamquam obsidione Massiliae, quae sibi in itinere portas clauserat, retardante... tamen omnia subegit,

Suet. Caes. 34:

cujus rector circa se dimicans occubuerat,

id. Tib. 4:

quod eos coegit superare Lacedaemonios, quos ante se nemo ausus fuit aspicere,

Nep. Epam. 8, 3 (cf.:

ante illum,

id. Iphic. 1, 3):

quae nox sibi proxima venit, insomnis,

Luc. 5, 805.

Pron. recipr., each other, one another:

nam cum esset Praenestinis nuntiatum... patres ac plebem in semet ipsos versos,

Liv. 6, 28, 1; so very rare, except in phrase: inter se, one another, each other, mutually, reciprocally, = allêlous (prop. between or among them, among themselves, hence no ellips. of another se is to be assumed; cf. Krebs, Antibarb. p. 609; Hand, Turs. 3, p. 397 sqq.): nil cessarunt ilico Osculari atque amplexari inter se, Plaut. Mil. 5, 39; 2, 1, 61; 3, 1, 120:

video eos inter se amare,

Ter. Ad. 5, 3, 42:

neque solum colent inter se ac diligent (cf. ante: alter ab altero postulabit),

Cic. Lael. 22, 82:

Cicerones pueri amant inter se,

id. Att. 6, 1, 12; id. Q. Fr. 3, 3, 1; id. Cat. 3, 5, 13; id. N. D. 1, 44, 122:

inter se adspicere,

id. Cat. 3, 5, 13:

inter se congruere,

id. Rosc. Am. 22, 62:

complecti inter se milites coepisse,

Liv. 7, 42, 6:

ut neque inter se contingant trabes,

Caes. B. G. 7, 23; id. B. C. 1, 21:

inter se nondum satis noti,

Liv. 21, 39, 7:

populus et senatus Romanus placide modesteque inter se rempublicam tractabant,

Sall. J. 41, 2:

bellum summa inter se contentione gerere,

Cic. Rep. 1, 16, 25:

cum inter se timerent,

Nep. Dion, 4, 1; id. Eum. 4, 2: haec inter se quam repugnent, contradict one another, Cic. Tusc. 3, 29, 72; id. N. D. 1, 12, 30 (cf.: sibi repugnare, to be inconsistent with itself;

v. Krebs, Antibarb. p. 1018): inter se differre,

Caes. B. G. 1, 1:

cur legendi sint, nisi ipsi inter se, qui idem sentiunt, non intellego,

by one another, Cic. Tusc. 2, 3, 8:

quosdam inter se similis,

id. Ac. 2, 17, 55:

res inter se similes,

Quint. 9, 2, 51; 9, 4, 17. — With subst.:

adhaesitationes atomorum inter se,

Cic. Fin. 1, 6, 19:

quae res eos in bello inter se habuit,

Sall. J. 79, 3; cf.:

auxerant inter se opinionem,

their mutual regard, Liv. 21, 39, 9.—Pleon.:

vitam inter se utriusque conferte,

Cic. Rosc. Com. 7, 20:

compositis inter se rebus,

Sall. J. 66, 2:

vitatur duriorum inter se congressus,

Quint. 11, 3, 35.—Of local relation:

duas insulas propinquas inter se,

Sall. H. 1, 61 Dietsch; id. J. 98, 3:

postquam haud procul inter se erant,

id. ib. 53, 7:

haud longe inter se castra facere,

id. ib. 55, 6 (inter se, without recipr. reference, v. supra, I. A. 4.).

Idiomatic uses.

Se, with prepp., one ' s house, home; mostly ad se, apud se, to or at one ' s house, home, at home:

quae me non excludet ab se, sed apud se occludet domi,

Plaut. Men. 4, 2, 108:

postquam in aedis me ad se deduxit domum,

id. Mil. 2, 1, 43:

me ad se ad prandium, ad cenam vocant,

id. ib. 3, 1, 118: intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se, Lucil. ap. Charis. p. 86 P.:

L. Caesar, ut veniam ad se, rogat,

Cic. Att. 15, 4, 5:

qui a me petierit ut secum et apud se essem cottidie,

id. ib. 5, 6, 1.—

Trop.:

num tibi videtur esse apud sese?

in his senses, Ter. Hec. 4, 4, 85. —

Sibi pleonast. as dat. of the interested person:

ipse autem Ariovistus tantus sibi spiritus sumpserat,

Caes. B. G. 1, 33 fin.:

tum sibi M. Pisonis domum ubi habitaret elegerat,

Cic. Phil. 2, 25, 61; cf. I. A. 2. supra. So esp. freq. in expressions of surprise or abrupt questions (commonly, but loosely called a dat. ethic.):

quid sibi vult pater? cur simulat?

Ter. And. 2, 3, 1:

quid sibi hic vestitus quaerit?

id. Eun. 3, 5, 10:

hostes admiratio cepit, quidnam sibi repentinus clamor vellet,

Liv. 44, 12, 1:

quid ergo sibi vult pars altera orationis?

id. 40, 12, 14:

mirantes, quid sibi vellet,

id. 3, 35, 5; 3, 50, 15; 4, 13, 12;

32, 25, 10: pro deum fidem quid vobis vultis?

id. 3, 67, 7. —

Sibi with suus, emphasizing the idea of possession, his own, etc. (ante- and post-class.):

cocleae... Suo sibi suco vivont,

Plaut. Capt. 1, 1, 13:

sed is quo pacto serviat suo sibi patri,

id. ib. prol. 5;

46: si ille huc salvos revenit, reddam suom sibi,

id. Trin. 1, 2, 119 Brix. ad loc.:

suam sibi rem salvam sistam,

id. Poen. 5, 2, 123:

locus argumento'st suom sibi proscaenium,

id. ib. prol. 57;

97: omnem rem inveni, ut sua sibi pecunia hodie illam faciat leno libertam suam,

id. Pers. 1, 3, 1:

suo sibi gnato,

id. As. 4, 2, 16:

hunc telo suo sibi a foribus pellere,

id. Am. 1, 1, 113:

sua sibi ingenua indoles,

id. Mil. 3, 1, 38:

suo sibi gladio hunc jugulo,

Ter. Ad. 5, 8, 35:

uvas suo sibi pampino tegito,

Col. Arb. 11:

suo sibi jure ablui,

id. R. R. 12, 7; 12, 41:

suo sibi argumento refutatus,

Gell. 5, 10, 16:

suo sibi lacte aleret,

id. 12, 1, 6:

a suis sibi parentibus,

App. M. 1, p. 104, 35:

in suis sibi domibus,

id. ib. 1, p. 106, 31; 4, p. 157, 7;

6, p. 186, 24: qui Deo... sua sibi opera praetulerunt,

Lact. 2, 5, 6; 3, 28, 20:

in suo sibi pervoluta sanguine,

App. M. 8, p. 207, 22; Vitr. 8, 7:

cum sua sibi natione captivus,

Min. Fel. 10, 4:

IN SVO SIBI POSITVS,

Inscr. Orell. 4495:

AEDEM CVM SVO SIBI HYPOGAEO,

Inscr. Rein. p. 646, 109.—In many passages in class. prose sibi occurs with suus, but retains its pronom. force:

factus consul est bis, primum ante tempus, iterum sibi suo tempore, rei publicae paene sero,

in good time for himself, Cic. Lael. 3, 11:

satis superque esse sibi suarum cuique rerum,

id. ib. 13, 45:

priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit,

id. Phil. 2, 37, 96:

vult ille inbecillitatis sibi suae conscius timere pituitam?

Sen. Q. N. 6, 2, 4 (v. suus II. D. 3. a).

tăbella, ae ( nom. plur. TABELAI, S. C. de Bacch. Corp. I. R. 196). f. dim. [tabula].

In gen., a small board, a little table or tablet (rare and mostly poet. and in post-Aug. prose):

liminis,

i. e. the door-sill, Cat. 32, 5:

tabella aerea,

a brass plate, Plin. 33, 1, 6, § 19: hos (libellos) eme, quos artat brevibus membrana tabellis, little tablets, i. e. small pages, Mart. 1, 3, 3:

parva tabella capit ternos utrimque lapillos,

small gamingboards, Ov. A. A. 3, 365; id. Tr. 2. 481:

pistor multiplices struit tabellas,

i. e. thin cakes, Mart. 11, 31, 9.—Of the basket or cradle in which Romulus and Remus were exposed:

heu quantum fati parva tabella vehit,

the little bark, Ov. F. 2, 408.—

In partic. (class.).

A writing-tablet:

tabellis pro chartis utebantur antiqui, quibus ultro citro, sive privatim sive publice opus erat, certiores absentes faciebant, unde adhuc tabellarii dicuntur: et tabellae missae ab imperatoribus,

Fest. p. 359 Müll.:

tabellae Imponere manus,

Ov. P. 4, 2, 27:

abiegnae,

id. A. A. 3, 469:

litteras tabellae insculpere,

Quint. 1, 1, 27:

fecit et Libyn puerum tenentem tabellam,

Plin. 34, 8, 19, § 59.—

Hence, transf., in plur., a writing, written composition, letter, contract, will, etc.:

tabellas proferri jussimus... Recitatae sunt tabellae in eandem fere sententiam,

Cic. Cat. 3, 5, 10:

allatae sunt tabellae ad eam a Stratippocle, eum argentum sumpsisse,

Plaut. Ep. 2, 2, 68:

ex tabellis jam faxo scies,

id. Ps. 1, 1, 47:

tabellas consignare,

id. Curc. 2, 3, 86:

tu quidem tabellis obsignatis agis mecum,

with sealed writings, Cic. Tusc. 5, 11, 33:

publicae Heracleensium,

public records, id. Arch. 4, 9; cf. Liv. 43, 16, 13:

tabellae quaestionis plures proferuntur,

minutes of evidence, Cic. Clu. 65, 184:

cur totiens video mitti recipique tabellas?

Ov. Am. 3, 14, 31:

rasae,

id. A. A. 1, 437:

nuptiis tabellas dotis ipse consignavit,

the marriage contract, Suet. Claud. 29:

falsas signare tabellas,

forged wills, Juv. 8, 142:

laureatae,

a letter announcing a victory, Liv. 45, 1, 8.— Sing. (rare):

testimonium per tabellam dare,

in writing, Tac. Or. 36: ex tabellā pronuntiare sententiam, Suet. Claud. 15.—

A tablet for voting, a ballot.

In the comitia, used in electing a magistrate or deciding upon the acceptance of a proposed law: in the former case the elector wrote down the name of a candidate; in the latter, each voter received two tablets, on one of which were the letters U. R., i. e. uti rogas, denoting approval;

on the other, A., i. e. antiquo (for the old law), denoting rejection: me universa civitas non prius tabellā quam voce priorem consulem declaravit,

Cic. Pis. 1, 3:

an ego exspectem, dum de te quinque et septuaginta tabellae dirimantur?

id. ib. 40, 96:

tabella modo detur nobis, sicut populo data est,

id. Phil. 11, 8, 19; cf.:

si populo grata est tabella, quae frontis aperit hominum,

id. Planc. 6, 16. —

In courts of justice; here each judge usually received three tablets; one of which, inscribed A., i. e. absolvo, denoted acquittal; another, with C., i. e. condemno, written on it, denoted condemnation;

and the third, with N. L., i. e. non liquet (it is not clear), left the case undecided: cum tabella vobis dabitur, judices, non de Flacco dabitur solum: dabitur de bonis omnibus,

Cic. Fl. 39, 99:

huic judicialis tabella committetur?

id. Verr. 2, 2, 32, § 79:

de quibusdam etiam imperitus judex dimittere tabellam potest,

give his vote, Sen. Ben. 3, 7, 5:

quamlibet austeras de me ferat urna tabellas,

Prop. 4 (5), 11, 49; Caes. B. C. 3, 83; cf. Suet. Aug. 33. —

A painted tablet, a small picture or painting:

ea (exhedria) volebam tabellis ornare,

Cic. Fam. 7, 23, 3:

priscis sparsa tabellis Porticus,

Ov. A. A. 1, 71:

inveniat plures nulla tabella modos,

id. ib. 2, 680:

comicae tabellae,

Plin. 35, 10, 37, § 114; cf.:

cubicula tabellis adornavit,

Suet. Tib. 43:

Tyrrhena sigilla, tabellas, Sunt qui non habeant,

Hor. Ep. 2, 2, 180:

Pausiaca,

id. S. 2, 7, 95.—

A votive tablet, hung up in a temple, and on which one acknowledged by writing or painting the favor or aid he had received from a deity:

nunc, dea, nunc succurre mihi, nam posse mederi, Picta docet templis multa tabella tuis,

Tib. 1, 3, 28:

et posita est meritae multa tabella deae,

Ov. F. 3, 268:

votiva,

Hor. S. 2, 1, 33; so Juv. 12, 27:

memores,

Ov. M. 8, 744. —

A fan:

quos (ventos) faciet nostrā mota tabella manu,

Ov. Am. 3, 2, 38.