preparest

lăbōro, āvi, ātum, 1, v. n. and a. [2. labor].

Neutr., to labor, take pains, exert one's self, strive.

In gen.:

ne labora,

Ter. Heaut. 1, 1, 37:

sese (aratores) sibi, laborare,

Cic. Verr. 2, 3, 52, § 121:

quid ego laboravi, aut quid egi, aut in quo evigilaverunt curae et cogitationes meae, si? etc.,

id. Par. 2, 17:

ne familiares, si scuta ipsi ferrent, laborarent,

id. Phil. 5, 6:

si mea res esset, non magis laborarem,

id. Fam. 13, 44; 74:

qui non satis laborarunt,

Quint. 8 prooem. §

29: frustra laborabimus,

id. 6, 3, 35; cf.:

frustra laboret Ausus idem,

Hor. A. P. 241:

in enodandis nominibus,

to exert one's self in vain, Cic. N. D. 3, 24, 62:

circa memoriam et pronuntiationem,

Quint. 6, 4, 1:

circa nomina rerum ambitiose,

id. 3, 11, 21:

in famam, Sen. de Ira, 3, 41, 3: in commune,

Quint. 5, 11, 24; 8, 2, 18:

in spem,

Ov. M. 15, 367.—With dat., to toil for, to serve:

cui (Jovi) tertia regna laborant,

Sil. 8, 116.—With in and abl.:

quid est, in quo se laborasse dicit?

Cic. Verr. 2, 3, 53, § 124:

qua in re mihi non arbitror diu laborandum,

Quint. 2, 3, 2:

in dura humo,

Ov. F. 4, 416:

in remigando,

Vulg. Marc. 6, 48:

in omni gente,

in behalf of, Juv. 8, 239.—With pro:

pro hoc (L. Flacco) laborant,

Cic. Planc. 11, 28:

pro salute mea,

id. Dom. 11, 30:

pro Sestio,

id. Fam. 13, 8, 1.—With ut:

laborabat, ut reliquas civitates adjungeret,

Caes. B. G. 7, 31:

ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,

Cic. Planc. 20, 50:

ut vos decerneretis laboravi,

id. Prov. Cons. 11, 28:

neque te ut miretur turba labores,

Hor. S. 1, 10, 73. —With ne:

et sponsio illa ne fieret, laborasti,

Cic. Verr. 2, 3, 57, § 132: quae ego ne frustra subierim... laboro, Lent. ap. Cic. Fam. 12, 14, 5.—With inf.:

quem perspexisse laborant,

Hor. A. P. 435:

amarique ab eo laboravi,

Plin. Ep. 1, 10, 2; 2, 5, 9:

si sociis fidelissimis prospicere non laboratis,

Cic. Verr. 2, 3, 55, § 127:

quod audiri non laborarit,

Cic. Att. 5, 2, 2:

hunc superare laboret,

Hor. S. 41, 112; 2, 3, 269:

ne quaerere quidem de tanta re laborarint,

Nep. Pel. 3, 1:

describere,

Cael. Aur. Acut. 2, 1.—

In partic.

To suffer, to labor under, to be oppressed, afflicted, or troubled with.

Absol.: aliud est dolere, aliud laborare. Cum varices secabantur C. Mario, dolebat: cum aestu magno ducebat agmen, laborabat. Est mter haec tamen quaedam similitudo: consuetudo enim laborum perpessionem dolorum efficiet faciliorem, Cic. [p. 1025] Tusc. 2, 15, 35:

valetudo tua me valde conturbat: significant enim tuae litterae, te prorsus laborare,

id. Att. 7, 2, 2:

cum sine febri laborassem,

id. ib. 5, 8:

eum graviter esse aegrum, quod vehementer ejus artus laborarent,

id. Tusc. 2, 25, 61.—

With ex:

ex intestinis,

Cic. Fam. 7, 26, 1:

ex pedibus,

id. ib. 9, 23:

ex renibus,

id. Tusc. 2, 25, 60:

e dolore,

Ter. And. 1, 5, 33.—Esp. of mental disorders, etc.:

ex invidia,

Cic. Clu. 71, 202; id. Rosc. Am. 51, 149:

ex desiderio,

id. Fam. 16, 11, 1:

ex inscitia,

id. Inv. 2, 2, 5:

ex aere alieno laborare,

to be oppressed with debt, Caes. B. C. 3, 22.—

With ab:

a re frumentaria,

Caes. B. C. 3, 9:

ab avaritia,

Hor. S. 1, 4, 26.—

With abl.:

laborantes utero puellae,

Hor. C. 3, 22, 2:

domesticā crudelitate,

Cic. Rosc. Am. 53, 154:

nec vero quisquam stultus non horum morborum aliquo laborat,

id. Fin. 1, 18, 59:

odio apud hostes, contemptu inter socios,

Liv. 6, 2:

pestilentiā laboratum est,

id. 1, 31, 5:

crimine temeritatis,

Quint. 12, 9, 14.—

To grieve, be in trouble, be vexed, to be concerned, solicitous, or anxious:

animo laborabat, ut reliquas civitates adjungeret,

Caes. B. G. 7, 31:

ut vos decerneretis, laboravi,

Cic. Prov. Cons. 11:

nihil laboro, nisi ut salvus sis,

id. Fam. 16, 4, 4:

sponsio illa ne fieret laborasti,

id. Verr. 2, 3, 57, § 132.— With de (esp. of events or persons on whose account one is concerned):

sororem de fratrum morte laborantem,

Cic. Inv. 2, 26, 78:

de quibus ego ante laborabam, ne, etc.,

id. Caecin. 1, 3:

laboro, ut non minimum hac mea commendatione se consecutum videretur,

id. Fam. 13, 26, 4:

noli putare me de ulla re magis laborare,

id. Att. 6, 1, 3:

his de rebus eo magis laboro, quod, etc.,

id. Fam. 13, 56, 3:

in uno,

i. e. to love, Hor. C. 1, 17, 19: non laboro, nihil laboro, I don't trouble myself about it, it concerns me not:

cujus manu sit percussus, non laboro,

Cic. Rosc. Am. 34, 97:

quorsum recidat responsum tuum non magnopere laboro,

id. Rosc. Com. 15, 43:

Tironi prospicit, de se nihil laborat,

id. Phil. 8, 9, 26:

quid est quod de iis laborat,

id. ib. 8, 8, 27; id. Tusc. 1, 43, 103.—With abl.:

tuā causā,

Cic. Fam. 3, 7, 6:

neglegens ne qua populus laborat,

Hor. C. 3, 8, 25.—With in:

in re familiari valde laboramus,

Cic. Att. 4, 1, 3.—

To be in distress, difficulty, or danger:

quos laborantes conspexerat iis subsidia submittebat,

Caes. B. G. 4, 26:

suis laborantibus succurrere,

id. B. C. 2, 6; Sall. C. 60, 4:

ne legatus laborantibus suis auxilio foret,

id. J. 52, 6; Curt. 9, 1, 15.— Impers. pass.:

maxime ad superiores munitiones laboratur,

Caes. B. G. 7, 85.—Of inanim. things:

ut utraeque (triremes) ex concursu laborarent,

Caes. B. C. 2, 6:

nec cur fraternis luna laboret equis (of an eclipse of the moon, because the sun's light is then withdrawn from it),

Prop. 2, 34, 52 (3, 32, 48 M.); so,

luna laboret,

Cic. Tusc. 1, 38, 92:

cum luna laborare non creditur,

Plin. 2, 9, 6, § 42:

laboranti succurrere lunae,

Juv. 6, 443:

Aquilonibus Querceta laborant,

Hor. C. 2, 9, 6:

laborantem ratem deserere,

Ov. P. 2, 6, 22:

laborat carmen in fine,

Petr. 45.—

Act. (only since the Aug. per.; for in Cic. Cael. 22, 54, elaboratus is the correct reading).

To work out, elaborate, to form, make, prepare:

noctibus hibernis castrensia pensa laboro,

Prop. 4, 3, 33:

quale non perfectius Meae laborarint manus,

Hor. Epod. 5, 60:

arte laboratae vestes,

Verg. A. 1, 639:

laborata Ceres,

bread, id. ib. 8, 181:

et nobis et equis letum commune laboras,

preparest, Sil. 16, 411.—

To labor at, to cultivate:

frumenta ceterosque fructus,

Tac. G. 45.