penates

rĕ-mĕo, āvi, 1, v. n., to go or come back, to turn back, return (not freq. till after the [p. 1561] Aug. period; only once in Cic.; in Cæs. not at all; syn.: redeo, regredior).

Lit.:

remeabo intro,

Plaut. Ep. 5, 1, 55:

remeato audacter,

id. As. 1, 3, 75:

in ludum, Afr. ap. Fest. s. h. v. p. 277 Müll. (Com. Rel. p. 151 Rib.): in patriam,

Ov. M. 15, 480:

patrias in sedes,

Tac. A. 14, 25 fin.:

rursum in terga (with cedere),

id. ib. 3, 21:

ad se (legati),

Liv. 9, 16:

ex Campaniā,

Tac. A. 15, 60; cf.

Aegypto,

id. ib. 2, 69:

eodem remeante nuntio,

Liv. 9, 3:

navibus remeabat disjecto agmine,

Tac. H. 5, 22; cf. Suet. Vit. Plin. fin.:

(coturnices) cum ex Italiā trans mare remeant,

Varr. R. R. 3, 5, 8:

greges nocte remeabant ad stabula,

Liv. 24, 3, 5; Pall. 1, 39, 1. —

Poet. and late Lat. with acc.:

patrias remeabo inglorius urbes,

Verg. A. 11, 793:

Euboicos penates,

Stat. S. 3, 5, 12:

destinatas remeārunt sedes,

Amm. 17, 13, 34:

castra,

App. M. 7 pr.—

Of inanimate subjects: cum umore consumpto neque terra ali posset neque remearet aër, would flow back again, * Cic. N. D. 2, 46, 118:

(naves) mari remeabant,

Tac. A. 12, 17 fin.:

remeante flumine,

receding, id. H. 1, 86 fin.:

bis adfluunt bisque remeant (aquae),

Plin. 2, 97, 99, § 212.—

In partic., to come back as a victor, return home in triumph ( poet.; cf. Cort. ad Luc. 7, 256; Burm. ad Val. Fl. 4, 589):

victor ad Argos,

Verg. A. 2, 95; cf.:

victor domito ab hoste,

Ov. M. 15, 569:

Scythicis Crassus victor ab oris,

Luc. 2, 553:

nunc neque te longi remeantem pompa triumphi Excipit,

id. 1, 286:

triumpho,

Stat. Th. 12, 164.—With acc.: vetitos remeare triumphos, to return home to the triumph denied ( me), Luc. 7, 256.—

Trop., to come back, return:

transiit aetas, Quam cito, non segnis stat remeatque dies,

Tib. 1, 4, 28.—With acc.:

si natura juberet A certis annis aevom remeare peractum,

Hor. S. 1, 6, 94.—In discourse:

ad ordinem remeabo coeptorum,

Amm. 22, 16, 24 al.

form remānant = remeant (like dănunt = dant, prodīnunt = prodeunt, redīnunt = redeunt): rivos camposque remanant, Enn. Fragm. ap. Fest. p. 282 Müll. (Ann. v. 72 Vahl.).

rĕ-păro, āvi, ātum, 1, v. a., to get, acquire, or procure again; to recover, retrieve; to restore, repair, renew (not freq. till after the Aug. per.; not in Cæs.; cf.: recupero, redimo, reficio).

Lit.:

id perdere videbatur, quod alio praetore eodem ex agro reparare posset,

Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; cf.:

reparare quod amiseris gravius est,

Plin. Ep. 6, 8, 6:

id quod amittitur non parvo sumptu reparatur,

Col. 7, 3, 10:

classes,

Suet. Aug. 16; Auct. B. Alex. 72; Lucr. 1, 1037:

amissas res,

Hor. S. 2, 5, 2:

bibliothecas incendio absumptas,

Suet. Dom. 20: Academiae villam, Laurea Tullius ap. Plin. 31, 2, 3, § 8:

tecta Trojae,

Hor. C. 3, 3, 60:

sublapsa aedificia,

Plin. Ep. 10, 70 (75), 1 (Keil, relaxentur):

exercitum,

Liv. 30, 7:

majores copias,

Curt. 4, 9, 11:

auxilia,

Tac. A. 3, 73:

capillos, si effluxerint,

Plin. 27, 13, 111, § 138:

aegerrime ignem dimissum,

Plin. Ep. 4, 9, 11:

aliud ex aliis,

Lucr. 3, 965:

ex aliis alias figuras,

Ov. M. 15, 253:

nova cornua (luna),

id. ib. 1, 11:

populos artibus,

id. ib. 1, 363.—

In partic., in mercant. lang., to procure by exchange; to purchase, obtain with something:

vina Syrā reparata merce,

Hor. C. 1, 31, 12:

alios boves his nummis,

Dig. 15, 3, 16:

merces,

ib. 45, 1, 122.—

Trop.

To renew, restore, repair, etc.:

tribuniciam potestatem, rem intermissam, reparare,

Liv. 3, 37; cf.:

intermissam historias scribendi industriam,

Quint. 10, 1, 75:

bellum,

Liv. 4, 45 Drak.; 24, 42 (with instaurare); 30, 7; Just. 3, 6, 1; 22, 3, 9; 24, 1, 7:

proelium,

id. 3, 6, 7:

pristinam fortunam,

Curt. 5, 1, 8.—

Of loss or damage, to make good, restore, repair ( poet. and post-Aug.):

damna,

Hor. C. 4, 7, 13; Just. 14, 3, 6; Sen. Phaedr. 476; Lact. Epit. 71, 8. —

Like reficere, recreare, to refresh, restore, revive, recruit:

tam assiduus in tribunali, ut labore refici ac reparari videretur,

Plin. Pan. 77, 5:

attrita cottidiano actu forensi ingenia optime rerum talium blanditiā reparantur,

Quint. 10, 1, 27:

animos,

Liv. 44, 38:

haec (quies) reparat vires, fessaque membra novat,

Ov. H. 4, 90:

magnas novi exercitūs vires,

Vell. 2, 37, 1:

respublica per Augustum reparata,

Vop. C. 3:

ea fessa Membra reparat labori,

Ov. M. 4, 216:

corpora fessa reparas labori,

id. ib. 11, 625:

pars magna terrarum (Aegypti) mergi repararique amne consueta,

Plin. Pan. 30, 3:

nec (Cleopatra) latentes Classe citā reparavit oras ( = alias sibi parare studuit regiones),

Hor. C. 1, 37, 24;

v. Orell. ad h. l.: PATRIOS PENATES ( = repetere),

Inscr. Orell. 1587:

rapidos meatus,

Aus. Mos. 35.

rĕ-pĕto, īvi or ĭi, ītum, 3, v. a., to fall upon or attack again or anew, to strike again (syn. repercutio).

Lit. (in gen. not till after the Aug. per.):

regem repetitum saepius cuspide ad terram affixit,

after he had repeatedly attacked him, Liv. 4, 19; cf.:

mulam calcibus et canem morsu,

Sen. Ira, 3, 27, 1:

repetita per ilia ferrum,

Ov. M. 4, 733; 6, 562.— Absol.:

bis cavere, bis repetere,

to attack twice, Quint. 5, 13, 54:

signum erat omnium, Repete!

strike again, Suet. Calig. 58:

ad Nolam armis repetendam,

Liv. 9, 28:

repetitus toxico,

id. Claud. 44. —

In partic.

To prosecute again:

condicione propositā, ut, si quem quis repetere vellet, par periculum poenae subiret,

Suet. Aug. 32; id. Dom. 8 and 9; Dig. 48, 2, 3; 48, 16, 10; 15.—

To seek again; to go back to, return to, revisit a person or thing.

With acc.:

fratresque virumque,

Ov. H. 3, 143:

Nearchum,

Hor. C. 3, 20, 6:

Penates, ab orā Hispanā,

id. ib. 3, 14, 3:

viam, quā venisset,

to retrace, Liv. 35, 28; cf. id. 9, 2, 8:

castra,

id. 31, 21; Suet. Tib. 12:

domum,

Hor. C. 1, 15, 6; Ov. P. 4, 4, 41; id. M. 3, 204:

patriam,

id. H. 18, 123; Just. 32, 3, 7:

Africam,

Liv. 25. 27:

locum,

id. 3, 63:

retro Apuliam,

id. 22, 18; cf. id. 31, 45 fin.; 40, 58 fin.:

rursus Bithyniam,

Suet. Caes. 2:

urbem atque ordinem senatorium,

id. Vit. 1:

paludes,

Hor. C. 3, 27, 9:

cavum,

id. Ep. 1, 7, 33:

praesepia,

Verg. E. 7, 39:

urbem,

id. A. 2, 749:

Macedoniam,

Nep. Eum. 6, 1:

pugnam (shortly before, redire in pugnam),

Liv. 37, 43:

expeditionem,

Suet. Claud. 1.—

With prep.:

onerarias retro in Africam repetere,

Liv. 25, 25 fin. Drak.:

ad vada,

Verg. Cul. 104:

ad prima vestigia,

Grat. Cyn. 245.—

Absol.:

quid enim repetiimus (sc. patriam)?

Liv. 5, 51.—Freq. in medic. lang., to return, recur:

morbi repetunt,

Cels. 2, 1; 3, 22; 4, 4; 14 al. —

Transf. (class.).

To fetch, bring, or take back (cf. revoco).

Lit.:

filium istinc repetere,

Plaut. Truc. 4, 3, 72:

repudiatus repetor,

Ter. And. 1, 5, 14:

Lysias est Atticus, quamquam Timaeus eum quasi Liciniā et Muciā lege repetit Syracusas,

Cic. Brut. 16, 63:

qui maxime me repetistis atque revocastis,

id. Dom. 57, 144:

navigo in Ephesum, ut aurum repetam ab Theotimo domum,

Plaut. Bacch. 4, 6, 7:

ad haec (impedimenta) repetenda,

Caes. B. C. 3, 76:

aliquid ab Urbe,

Suet. Calig. 39; cf.:

thoracem Magni Alexandri e conditorio ejus,

id. ib. 52 fin.:

partem reliquam copiarum continenti,

id. Aug. 16:

alii (elephanti) deinde repetiti ac trajecti sunt,

others were then brought and passed over, Liv. 21, 28:

ut alium repetat in eundem rogum,

Sen. Oedip. 61. —

Trop., in partic.

To take hold of or undertake again; to enter upon again; to recommence, resume, renew, repeat an action, a speech, etc. (cf.:

renovo, restauro): praetermissa repetimus, incohata persequimur,

Cic. Fin. 5, 19, 51:

longo intervallo haec studia repetentem,

id. Fat. 2, 4; id. Att. 15, 11, 1:

oratio carens hac virtute (sc. ordine) necesse est multa repetat, multa transeat,

Quint. 7, prooem. §

3: ad verbum repetita reddantur,

id. 11, 2, 39 et saep.:

eadem vetera consilia,

Cic. Verr. 1, 6, 17:

hoc primus repetas opus, hoc postremus omittas,

Hor. Ep. 1, 6, 48:

susurri Compositā repetantur horā,

id. C. 1, 9, 20:

relicta,

id. Ep. 1, 7, 97:

verba,

Ov. H. 20, 9:

audita,

id. ib. 20, 193:

repetitum Mulciber aevum Poscit,

id. M. 9, 422:

auspicia de integro,

Liv. 5, 17:

pugnam,

id. 10, 36 acrius bellum, Just. 12, 2, 13:

iter,

Ov. A. A. 3, 747:

sollemnia,

Tac. A. 3, 6 fin.:

spectacula ex antiquitate,

to restore, Suet. Claud. 21; cf.:

genera ignominiarum ex antiquitate,

id. Tib. 19:

legatum,

Dig. 30, 1, 32:

usum fructum,

ib. 7, 4, 3.— With de:

de mutatione litterarum nihil repetere hic necesse est,

Quint. 1, 7, 13.— With object-clause:

repetam necesse est, infinitas esse species,

Quint. 6, 3, 101; 46: ut repetam coeptum pertexere dictis, Lucr. 1, 418; cf.:

commemorare res,

id. 6, 936.— Poet.: rĕpĕtītus, a, um, as an adv., repeatedly, anew, again:

repetita suis percussit pectora palmis,

Ov. M. 5, 473; 12, 287:

robora caedit,

id. ib. 8, 769:

vellera mollibat longo tractu,

by drawing out repeatedly, id. ib. 6, 20; cf.:

haec decies repetita placebit,

Hor. A. P. 365. —

In discourse, to draw, deduce, derive from anywhere; to go back to, begin from anywhere (cf. deduco):

populum a stirpe,

Cic. Rep. 3, 12, 21:

repetere populi originem,

id. ib. 2, 1, 3:

ipsius juris ortum a fonte... stirpem juris a naturā,

id. Leg. 1, 6, 20:

usque a Corace nescio quo et Tisiā,

id. de Or. 1, 20, 91; 2, 2, 6:

ab ultimā antiquitate,

id. Fin. 1, 20, 65:

brevis erit narratio, si non ab ultimo repetetur,

id. Inv. 1, 20, 28; Quint. 5, 10, 83:

aliquid a Platonis auctoritate,

Cic. Tusc. 5, 12, 34:

ingressio non ex oratoriis disputationibus ducta sed e mediā philosophiā repetita,

id. Or. 3, 11:

res remotas ex litterarum monumentis,

id. Inv. 1, 1, 1: initia amicitiae ex parentibus nostris, Bithyn. ap. Cic. Fam. 6, 16 init.:

verba ex ultimis tenebris, ex vetustate,

Quint. 8, 3, 25; 11, 1, 49; 1, 4, 4:

alte vero et, ut oportet, a capite repetis, quod quaerimus,

Cic. Leg. 1, 6, 18:

tam longa et tam alte repetita oratio,

id. de Or. 3, 24, 91; id. Rep. 4, 4, 4:

repetam paulo altius, etc.,

id. Clu. 24, 66:

altius omnem Expediam primā repetens ab origine famam,

Verg. G. 4, 286; so,

altius,

Quint. 5, 7, 27; 6, 2, 2; 11, 1, 62; Suet. Ner. 2:

transilire ante pedes posita et alia longe repetita sumere,

Cic. de Or. 3, 40, 160; so,

longe,

id. Fam. 13, 29, 2; id. Div. 2, 58, 119:

longius,

id. Inv. 1, 49, 91; Quint. 5, 7, 17; 5, 11, 23:

repetitis atque enumeratis diebus,

reckoned backwards, Caes. B. C. 3, 105; so,

repetitis diebus ex die vulneris,

Dig. 9, 2, 51, § 2:

repetitā die,

ib. 10, 4, 9, § 6; 39, 2, 15, § 31; 43, 19, 1, § 10; 22, 4, 3.—

Repetere aliquid memoriā, memoriam rei, or (rarely without memoriā) aliquid, to call up again in the mind; to call to mind, recall, recollect (cf.:

revoco, recordor): cogitanti mihi saepenumero et memoriā vetera repetenti,

Cic. de Or. 1, 1, 1; id. Fam. 11, 27, 2; id. Rep. 1, 8, 13; Verg. A. 1, 372:

repete memoriā tecum, quando, etc.,

Sen. Brev. Vit. 3, 3; cf. with object-clause: memoriā repeto, diem esse hodiernum, quo, etc., Scipio Afric. ap. Gell. 4, 18, 3; Quint. 1, 6, 10:

repete temporis illius memoriam,

Cic. Deiot. 7, 20; id. Verr. 2, 4, 47, § 105:

memoriam ex annalibus,

Liv. 8, 18:

veteris cujusdam memoriae recordationem,

Cic. de Or. 1, 2, 4.—Without memoriā:

reminisci quom ea, quae tenuit mens ac memoria, cogitando repetuntur,

Varr. L. L. 6, § 44 Müll.:

si omnium mearum praecepta litterarum repetes, intelleges, etc.,

Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7:

supra repetere et paucis instituta majorum disserere,

Sall. C. 5, 9:

unde tuos primum repetam, mea Cynthia, fastus,

Prop. 1, 18, 5:

cum repeto noctem, quā, etc.,

Ov. Tr. 1, 3, 3:

te animo repetentem exempla tuorum,

Verg. A. 12, 439.— With object-clause:

repeto, me correptum ab eo, cur ambularem,

Plin. Ep. 3, 5, 16; 7, 6, 7; 13; Suet. Gram. 4:

multum ante repetito, concordem sibi conjugem, etc.,

Tac. A. 3, 33.— Absol.:

inde usque repetens, hoc video,

Cic. Arch. 1, 1:

genitor mihi talia (namque Nunc repeto) Anchises fatorum arcana reliquit,

Verg. A. 7, 123; 3, 184.—

To ask, demand, or take again or back; to demand or claim what is due (syn. reposco).

In gen.

Lit.:

si quis mutuom quid dederit, fit pro proprio perditum, quom repetas,

Plaut. Trin. 4, 3, 45; cf. id. ib. 5, 2, 7:

suom,

id. Ps. 1, 3, 63:

neque repeto pro illā quidquam abs te pretii,

Ter. Eun. 4, 6, 11:

bona sua,

Cic. Verr. 2, 3, 13, § 32:

abs te sestertium miliens ex lege,

id. Div. in Caecil. 5, 19:

ereptas pecunias,

id. ib. 5, 18; cf.:

quae erepta sunt,

id. Sull. 32, 89:

mea promissa,

id. Planc. 42, 101:

obsides,

Caes. B. G. 1, 31:

urbes bello superatas in antiquum jus,

Liv. 35, 16, 6:

Homerum Colophonii civem esse dicunt suum, Chii suum vindicant, Salaminii repetunt,

Cic. Arch. 8, 19:

Cicero Gallum a Verticone repetit, qui litteras ad Caesarem referat,

applied again for, Caes. B. G. 5, 49:

si forte suas repetitum venerit plumas,

Hor. Ep. 1, 3, 18:

nec repetita sequi curet Proserpina matrem,

Verg. G. 1, 39:

Politorium rursus bello,

to retake, Liv. 1, 33, 3.—

Trop.: qui repetit eam, quam ego patri suo quondam spoponderim, dignitatem, Cic. Fl. 42, 106; cf.:

pro eo (beneficio) gratiam repetere,

Liv. 1, 47:

civitatem in libertatem,

id. 34, 22, 11:

parentum poenas a consceleratissimis filiis,

Cic. Rosc. Am. 24, 67:

ab isto eas poenas vi repetisse, aliquo,

id. Verr. 2, 5, 63, § 163:

ut ne mors quidem sit in repetendā libertate fugiendā,

in the effort to recover, id. Phil. 10, 10, 20:

libertatem per occasionem,

Liv. 3, 49; cf.:

dies ille libertatis improspere repetitae,

Tac. A. 1, 8:

beneficia ab aliquo,

Sall. J. 96, 2:

honores quasi debitos ab aliquo,

id. ib. 85, 37:

repete a me rempublicam,

take back from me, Suet. Caes. 78: repetitumque, duobus uti mandaretur consulum nomen imperiumque, it was demanded again, that, etc., Liv. 3, 33: se repetere, to recover one ' s self, Sen. Ep. 104, 6.—

In partic., publicists' and jurid. t. t.

Of the fetiales: repetere res, to demand back from the enemy things which they had taken as booty; hence, in gen., to demand satisfaction:

(fetiales) mittebantur antequam conciperetur (bellum), qui res repeterent,

Varr. L. L. 5, § 86 Müll.; Liv. 1, 32; 4, 30; 7, 6; 32; Cic. Off. 1, 11, 36:

jure gentium res repeto,

Sall. H. 3, 61, 17 Dietsch:

amissa bello repetere,

Just. 6, 6, 7; cf. clarigatio and clarigo. —

In jurid. lang.: res repetere, to demand back or reclaim one ' s property before a court:

in iis rebus repetendis, quae mancipi sunt,

Cic. Mur. 2, 3.— Hence, transf., in gen., to seek to obtain, to reclaim: non ex jure manum consertum, sed magi' ferro Rem repetunt, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 277 Vahl.).—

Pecuniae repetundae, or simply repetundae, money or other things extorted by a provincial governor, and that are to be restored (at a later period, referring to any bribed officer):

L. Piso legem de pecuniis repetundis primus tulit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 195; 2, 4, 25, § 56; id. Brut. 27, 106; id. Off. 2, 21, 75:

quorum causā judicium de pecuniis repetundis est constitutum,

id. Div. in Caecil. 4, 11:

clames te lege pecuniarum repetundarum non teneri,

id. Clu. 53, 148:

pecuniarum repetundarum reus,

Sall. C. 18, 3:

oppugnatus in judicio pecuniarum repetundarum,

id. ib. 49, 2:

quā lege a senatore ratio repeti solet de pecuniis repetundis,

Cic. Clu. 37, 104:

accusare de pecuniis repetundis,

id. Rab. Post. 4, 9; id. Clu. 41, 114:

cum de pecuniis repetundis nomen cujuspiam deferatur,

id. Div. in Caecil. 3, 10:

de pecuniis repetundis ad recuperatores itum est,

Tac. A. 1, 74 fin. —With ellipsis of pecuniis:

repetundarum causae, crimen, lex,

Quint. 4, 2, 85; 5, 7, 5; 4, 2, 15; Tac. A. 4, 19; 13, 43; 12, 22; 13, 33; id. H. 1, 77; 4, 45; Plin. Ep. 2, 11, 3:

repetundarum reus,

Val. Max. 9, 12, 7:

repetundarum argui,

Tac. A. 3, 33:

accusare,

Suet. Dom. 8:

postulari,

Tac. A. 3, 66; Suet. Caes. 4:

absolvi,

Tac. A. 13, 30:

convinci,

Suet. Caes. 43:

damnari,

Tac. A. 3, 70; 14, 28:

teneri,

id. ib. 11, 7: Pilius de repetundis eum postulavit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 2 (for which, §

3, de pecuniis repetundis): neque absolutus neque damnatus Servilius de repetundis,

id. ib. §

3: damnatum repetundis consularem virum,

Suet. Oth. 2 fin.

sŭb-ĕo, ĭi, ĭtum, īre ( perf. subīvit, Ov. F. 1, 314; Stat. S. 2, 1, 155: subivimus, Claud. ap. Tac. A. 11, 24 dub.), v. n. and a., to come or go under any thing; to come or go up to, to approach, draw near, advance or proceed to a place; to come or go on; to follow, succeed; to go down, sink; to come up, spring up (cf. succedo).

Lit.

In gen.:

subire sub falas,

Plaut. Most. 2, 1, 10:

in nemoris latebras,

Ov. M. 4, 601; cf.: in aliquem locum, to enter, Auct. B. Alex. 74, 4:

in adversum Romani subiere,

Liv. 1, 12, 1:

in adversos montes,

id. 41, 18, 11:

testudine factā subeunt,

advance, Caes. B. G. 7, 85, 7:

Albani subiere ad montes,

Liv. 1, 28, 5:

subire ad portam castrorum,

id. 34, 16, 2; cf.:

ad urbem subeunt,

id. 31, 45, 4; 39, 27, 10; 36, 19, 1; and:

subeundum erat ad hostes,

id. 2, 31, 4:

ad tecta subibant,

Verg. A. 8, 359.—With dat.:

muro subibant,

Verg. A. 7, 161; so,

muro,

id. ib. 9, 371:

portu Chaonio (with accedere urbem),

id. ib. 3, 292:

luco,

id. ib. 8, 125:

dumis,

Sil. 5, 283:

ingenti feretro,

Verg. A. 6, 222:

age cervici inponere nostrae: Ipse subibo umeris,

id. ib. 2, 708:

per vices subeunt elephanti,

Plin. 8, 7, 7, § 23:

pone subit conjux,

follows, Verg. A. 2, 725; so Val. Fl. 4, 197; cf.:

dexterae alae sinistra subiit,

Liv. 27, 2, 7:

subeuntis alii aliis in custodiam,

id. 25, 37, 6; and:

subiit argentea proles,

Ov. M. 1, 114:

subit ipse meumque Explet opus,

succeeds me, takes my place, id. ib. 3, 648:

Volscus saxa objacentia pedibus ingerit in subeuntes,

climbing, Liv. 2, 65, 4:

vel eodem amne vel Euphrate subire eos posse,

i. e. sail up stream, Curt. 9, 10, 3; cf.:

adverso amne Babylona subituros,

id. 10, 1, 16.—

Of things:

stamen a stando: subtemen, quod subit stamini,

Varr. L. L. 5, § 113 Müll.:

cum luna sub orbem solis subisset,

Liv. 37, 4, 4:

tertio die mixtum flumini subibat mare,

Curt. 9, 9, 7:

venae nonnumquam incipiente febre subeunt,

the pulse sinks, Cels. 3, 6 med.:

subeunt herbae,

come up, spring up, Verg. G. 1, 180; so,

barba,

i. e. sprouts, grows, Mart. 7, 83, 2:

subisse aquam in caelum,

Plin. 31, 3, 21, § 32.—

In partic., to come on secretly, to advance or approach stealthily, to steal upon, steal into ( poet.), Prop. 1, 9, 26; Ov. Am. 1, 2, 6; id. A. A. 1, 742.—

Trop.

In gen., to come in, succeed, take place; to enter stealthily, come secretly or by degrees: in quarum locum subierunt inquilinae impietas, perfidia, impudentia, Varr. ap. Non. 403, 27:

fugere pudor verumque fidesque: In quorum subiere locum fraudesque dolique,

Ov. M. 1, 130:

pulchra subit facies,

id. ib. 14, 827:

subit ecce priori Causa recens,

id. ib. 3, 259:

an subit (amor) et tacitā callidus arte nocet?

id. Am. 1, 2, 6: subeunt morbi [p. 1775] tristisque senectus, Verg. G. 3, 67:

namque graves morbi subeunt segnisque senectus,

Nemes. Cyn. 117; cf.:

duo pariter subierunt incommoda,

arise, come up, Quint. 5, 10, 100:

ne subeant animo taedia justa tuo,

Ov. P. 4, 15, 30:

regio, quā vero ipsa subit ad Medos,

approaches, Plin. 6, 26, 29, § 115. —

In partic., to come into the mind, to occur, suggest itself:

omnes sententiae verbaque omnia sub acumen stili subeant et succedant necesse est,

Cic. de Or. 1, 34, 151:

cum in loca aliqua post tempus reversi sumus, quae in his fecerimus, reminiscimur personaeque subeunt,

Quint. 11, 2, 17:

cum subeant audita aut cognita nobis,

Ov. M. 15, 307:

subit umbra,

id. ib. 12, 591:

subeunt illi fratresque parensque,

id. ib. 11. 542:

subiit cari genitoris imago... subiit deserta Creusa Et direpta domus et parvi casus Iuli,

Verg. A. 2, 560 sq.; Tac. A. 1, 13:

subeant animo Latmia saxa tuo,

Ov. H. 18, 62:

ne subeant animo taedia,

id. P. 4, 15, 30:

quantum subire animo sustinueris, tantum tecum auferas,

to grasp with the mind, Val. Max. 3, 3, ext. 7.—

Subit, with subj. - or rel.-clause ( poet. and in postAug. prose), Ov. M. 2, 755:

quo magis ac magis admirari subit,

Plin. 12, prooem. § 2;

35, 7, 31, § 49: misereri sortis humanae subit,

id. 25, 3, 7, § 23:

quid sim, quid fuerimque subit,

Ov. Tr. 3, 8, 38.

Lit.

In gen., to come or go under, to enter; to submit to; to approach, etc.:

exercitatissimi in armis, qui inter annos XIV. tectum non subissent,

had not come under a roof, Caes. B. G. 1, 36:

tecta,

Quint. 2, 16, 6; Ov. M. 6, 669:

jam subeunt Triviae lucos atque aurea tecta,

Verg. A. 6, 13:

limina victor Alcides subiit,

id. ib. 8, 363:

domos,

Ov. M. 1, 121:

penates,

id. ib. 5, 650:

macra cavum repetes artum, quem macra subisti,

Hor. Ep. 1, 7, 33:

cum novies subiere paludem,

had plunged under, Ov. M. 15, 358; id. F. 1, 314:

et juncti currum dominae subiere leones,

Verg. A. 3, 313:

leones jugum subeant,

Plin. 10, 45, 62, § 128:

asellus gravius dorso subiit onus,

i. e. submits to, receives, Hor. S. 1, 9, 21:

subire iniquissimum locum,

Caes. B. G. 2, 27: iniquum locum, Auct. B. Alex. 76, 2; id. B. Hisp. 24, 3:

collem,

to go up, mount, climb, scale, Hirt. B. G. 8, 15:

consules utrimque aciem subeuntium jam muros adgrediuntur,

Liv. 7, 12, 3:

muros,

id. 27, 18:

impositum saxis Anxur,

Hor. S. 1, 5, 25:

si subeuntur prospera castra,

Juv. 16, 2 et saep.:

perfurit, Fadumque Herbesumque subit,

comes up to, attacks, assails, Verg. A. 9, 344; cf.:

interim fallendus est judex et variis artibus subeundus,

Quint. 4, 5, 5:

precibus commota Tonantem Juno subit,

approaches, Stat. Th. 9, 510:

subit ille minantem,

id. ib. 8, 84:

Aeneae mucronem,

Verg. A. 10, 798:

qui procul hostium conspectu subibant aquam,

Curt. 4, 13, 10:

Hispo subit juvenes, i. e. paedicat,

Juv. 2, 50.—

Of things:

umbra subit terras,

Ov. M. 11, 61:

quos (lucos) aquae subeunt et aurae,

enter, Hor. C. 3, 4, 8:

montes Trasimenus,

Liv. 22, 4, 2:

litora pelagus, Mel. praef. 2: mare quod Ciliciam subit,

Curt. 7, 3, 19:

radices (petrae) Indus amnis subit,

id. 8, 11, 7:

clarus subit Alba Latinum,

succeeds, Ov. M. 14, 612 (al. clarus subit ecce Latinum Epytus); cf. id. ib. 1, 114:

furcas subiere columnae,

come into the place of, succeed, id. ib. 8, 700:

aqua subit altitudinem exortus sui,

rises to, reaches, Plin. 31, 6, 31, § 57:

lunamque deficere cum aut terram subiret aut sole premeretur,

Curt. 4, 10, 5.—

In partic., to approach secretly, to steal upon or into (cf. supra, I. A. 2.):

multi Nomine divorum thalamos subiere pudicos,

Ov. M. 3, 282:

subit furtim lumina fessa sopor,

id. H. 19, 56.—

Trop.

In gen. (very rare):

sera deinde poenitentia subiit regem,

came upon, overtook, Curt. 3, 2, 19.—

In partic.

To come into, enter, occur to one's mind (cf. supra, I. B. 2.):

deinde cogitatio animum subiit, indignum esse, etc.,

Liv. 36, 20:

ut beneficiorum memoria subiret animos patrum,

id. 37, 49, 3:

spes animum subibat deflagrare iras vestras posse,

id. 40, 8, 9:

otiosum animum aliae cogitationes,

Quint. 11, 2, 33:

majora intellectu animos non subibunt,

id. 1, 2, 28:

mentem subit, quo praemia facto, etc.,

Ov. M. 12, 472; 7, 170:

subit ergo regem verecundia,

Curt. 5, 2, 15:

me recordantem miseratio,

Plin. Ep. 3, 7, 10: feminas voluptas, id. Pan. 22, 3:

horum cogitatio subibat exercitum,

Curt. 7, 1, 4.—

To follow in speech, interrupt, answer (post - class. and rare):

dicturum plura parentem Voce subis,

Claud. IV. Cons. Hon. 352:

subit ille loquentem talibus,

id. Cons. Mall. Theod. 173; id. Rapt. Pros. 3, 133.—

(The figure taken from stooping under a load, under blows, etc.) To subject one's self to, take upon one's self an evil; to undergo, submit to, sustain, endure, suffer it (class.;

a favorite expression of Cic.): omnes terrores periculaque omnia succurram atque subibo,

Cic. Rosc. Am. 11, 31:

omnia tela intenta in patriam subire atque excipere,

id. Prov. Cons. 9, 23; cf.:

quis est non ultro appetendus, subeundus, excipiendus dolor?

id. Tusc. 2, 5, 14:

subire vim atque injuriam,

id. Prov. Cons. 17, 41:

inimicitiae sunt: subeantur,

id. Verr. 2, 5, 71, § 182:

maximas rei publicae tempestates,

id. Mur. 2, 4:

invidiam, pericula, tempestates,

id. Fam. 15, 4, 12:

nefarias libidinum contumelias turpitudinesque,

id. Pis. 35, 86:

potentiam, victoriam,

id. Fam. 6, 1, 6:

contumeliarum verbera,

id. Rep. 1, 5, 9:

majora Verbera,

Hor. S. 1, 3, 120:

non praecipuam, sed parem cum ceteris fortunae condicionem,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

fortunam,

id. Fam. 14, 5, 1:

judicium multitudinis imperitae,

id. Fl. 1, 2:

odium eorum,

id. Att. 11, 17, 2:

usum omnium,

id. de Or. 1, 34, 157:

aliquid invidiae aut criminis,

id. N. D. 3, 1, 3:

quemque casum,

id. Att. 8, 1, 3:

quamvis carnificinam,

id. Tusc. 5, 27, 78:

dupli poenam,

id. Off. 3, 16, 65:

legis vim,

id. Caecin. 34, 100:

summae crudelitatis famam,

id. Cat. 4, 6, 12; cf.:

minus sermonis,

id. Att. 11, 6, 2:

poenam exsilii,

Val. Max. 6, 5, 3:

simultates,

Plin. Ep. 2, 18, 5:

offensas,

id. ib. 13, 9, 26:

periculum,

Vulg. 2 Macc. 11, 7:

jam tum peregrinos ritus novā subeunte fortunā,

Curt. 4, 6, 29. —With inf., to attempt, try, undertake:

adversa tela pellere,

Stat. S. 5, 2, 105:

clavum torquere,

Claud. Cons. Mall. Theod. 46.— Hence, sŭbĭtus, a, um, P. a., that has come on suddenly or unexpectedly, i. e. sudden, unexpected (freq. and class.; cf.:

repens, improvisus): res subita,

Plaut. Curc. 2, 3, 23:

in rebus tam subitis,

Cic. Fam. 10, 16, 2:

maris subita tempestas,

id. Tusc. 3, 22, 52:

subita et improvisa formido,

id. Prov. Cons. 18, 43:

laetitia, etc.,

Auct. Her. 1, 8, 13:

subita pugna, non praeparata,

Quint. 7, 1, 35:

ut sunt Gallorum subita et repentina consilia,

Caes. B. G. 3, 8:

novae rei ac subitae admiratio,

Liv. 2, 2:

bellum,

Caes. B. G. 3, 7:

incursiones hostium,

Hirt. B. G. 8, 11:

ministeria belli,

Liv. 4, 27:

imbres,

Lucr. 5, 216:

vis,

id. 1, 286; 4, 1210:

res,

id. 6, 1282:

mors,

Quint. 7, 2, 14:

casus,

id. 10, 3, 3; Suet. Aug. 73:

tristia,

Val. Max. 1, 6, 12:

silentium,

Quint. 12, 5, 3: miles, hastily collected (opp. vetus expertusque;

syn. subitarius),

Tac. H. 4, 76; cf.:

aqua mulsa subita ac recens (opp. inveterata),

Plin. 22, 24, 51, § 110: imagines non subitae, not newly sprung up, i. e. old, ancient, Plin. Ep. 8, 10, 3:

homo,

rash, Cic. Pis. Fragm. 5: clivi, sudden, i. e. steep, Stat. Th. 6, 258.—Esp., = subito (post-Aug.):

non percussor ille subitus erumpet?

Quint. 6, 2, 31; so,

manūs dux Trapezuntem subitus irrupit,

Tac. H. 3, 47:

subitum inopinatumque venisse,

Plin. Ep. 1, 13, 3:

evadere,

Flor. 4, 2, 59.—

As subst.: sŭbĭtum, i. n., a sudden or unexpected thing, a sudden occurrence, etc.:

Lesbonicum foras evocate: ita subitum'st, propere eum conventum volo,

Plaut. Trin. 5, 2, 51; cf.:

subitum est ei remigrare,

Cic. Fam. 13, 2:

si tibi subiti nihil est,

Plaut. Pers. 4, 4, 36:

in subito,

Plin. 7, 44, 45, § 143.—In plur.:

ut subitis ex tempore occurrant,

Quint. 10, 7, 30; cf.:

etiam fortes viros subitis terreri,

Tac. A. 15, 59:

quamvis non deficeretur ad subita extemporali facultate,

Suet. Aug. 84:

si repentina ac subita dominantur,

Sen. Ep. 16, 6: sive meditata sive subita proferret, whether he spoke after deliberation or off-hand, Plin. Ep. 1, 16, 2.—With gen.:

ad subita rerum,

Liv. 9, 43:

ad subita belli,

id. 6, 32; 25, 15, 20; Flor. 1, 1, 11.—

Adverb., suddenly, unexpectedly:

per subitum erumpit clamor,

Sil. 10, 505; so,

per subitum,

id. 7, 594; 8, 628; 12, 654; 14, 330; 15, 145;

15, 404: in subitum,

id. 7, 527: ad subitum, Cassiod. Var. praef. med. —Hence, adv.: sŭbĭtō, suddenly, unexpectedly (freq. and class.; cf.: repente, extemplo, ilico): ut subito, ut propere, ut valide tonuit! Plaut. Am. 5, 1, 10; cf. id. Curc. 2, 3, 4:

nova res subito mihi haec objecta est,

id. Ps. 2, 2, 7:

ita abripuit repente sese subito,

id. Mil. 2, 2, 21:

subito tanta te impendent mala,

Ter. Phorm. 1, 4, 2:

cum tot bella subito atque improviso nascantur,

Cic. Font. 19, 42:

ex oculis subito fugit,

Verg. G. 4, 499:

cum subito ecce,

Cic. Caecin. 10, 30:

ut subito nostras Hymen cantatus ad aures Venit,

Ov. H. 12, 137; Curt. 9, 9, 19:

subito deficere,

Quint. 7, 2, 14:

quod serenā nocte subito candens et plena luna defecisset,

Cic. Rep. 1, 15, 23:

tantus subito timor omnem exercitum occupavit,

Caes. B. G. 1, 39:

subito opprimi,

Liv. 41, 3:

si vespertinus subito te oppresserit hospes,

Hor. S. 2, 4, 17 et. saep.:

subito dicere,

without preparation, extempore, Cic. de Or. 1, 33, 150:

quod vox et gestus subito sumi non potest,

id. ib. 1, 59, 252:

neque potest quisquam nostrum subito fingi,

id. Sull. 25, 69:

aliquid subito ex tempore conjectura explicare,

id. Div. 1, 33, 72; so,

dicere,

Quint. 10, 3, 30; 11, 3, 12:

inventa (opp. domo allata),

id. 4, 5, 4:

cum subito evaserunt,

Col. 9, 9, 3:

tam subito copias contrahere non potuit,

so quickly, Nep. Dat. 7, 3.

sum, fui, esse (2d pers. es, but usu. es in Plaut and Ter; old forms, indic. pres. esum for sum, acc. to Varr. L. L. 9, § 100 Mull.: essis for es, Att. ap. Non. 200, 30, or Trag. Rel. p. 283 Rib.: simus for sumus, used by Augustus, acc. to Suet. Aug. 87; fut. escit for erit, XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25:

esit, XII. Tab. ap. Fest. s. v. nec, p. 162 Mull.: escunt for erunt,

Cic. Leg. 2, 24, 60, 3, 3, 9; Lucr. 1, 619; perf. fuvimus for fuimus, Enn. ap. Cic. de Or. 3, 42, 168:

FVVEIT, C. I. L. 1, 1051: fuit,

Plaut. Capt. 3, 4, 23; id. Mil. 3, 1, 159:

fuerim,

id. ib. 4, 8, 54:

fuerit,

id. As. 4, 1, 37; subj. pres. siem, sies, siet, etc., very freq., esp. in Plaut.; e. g. siem, Am. prol. 57; Ter. And. 3, 4, 7:

sies,

Plaut. Am. 3, 2, 43; Ter. And. 2, 5, 13:

siet,

Plaut. Am. prol. 58; Ter. And. 1, 4, 7; Lucr. 3, 101:

sient,

Plaut. Am. 1, 1, 54; Ter. And. 2, 3, 16; cf. Cic. Or. 47, 157; also,

fuam, fuas, etc., regarded by G. Curtius, de Aorist. Lat. Rel. in Studien zur Gr. u. Lat. Gram. 1, 431 sqq., as an aorist: fuam,

Plaut. Bacch. 1, 2, 48; id. Mil. 2, 6, 112: fuas, Liv. Andron. ap. Non 111, 13; Plaut. Capt. 2, 3, 71; 2, 3, 83; id. Pers. 1, 1, 52; id. Trin. 2, 1, 32: fuat, Pac. ap. Non. 111, 8; Carm. ap. Liv. 25, 12; Plaut. Am. 3, 4, 2; id. Aul. 2, 2, 56; id. Capt. 2, 2, 10 et saep.; Ter. Hec. 4, 3, 4; Lucr. 4, 639; Verg. A. 10, 108:

fuant,

Plaut. Bacch. 4, 9, 110; id. Ep. 5, 1, 13; id. Ps. 4, 3, 12: fuvisset, Enn. ap. Gell. 12, 4, 4; part. pres. ens, used by Caesar, acc. to Prisc. p. 1140 P.; and by Sergius Flavius, acc. to Quint. 8, 3, 33; fut. inf. fore for futurum esse, very freq., and so always with partt.; cf. Madv. Gram. § 108; whence, subj. imperf. forem fores, etc., for essem; esp. in conditional sentences and in the histt., but very rare in Cic.; v. Neue, Formenl. 2, 597 sqq.), v. n. [root es; Sanscr. as-mi, and the Greek es-mi, whence eimi; perf. fui; root in Sanscr. bhu, to become; bhavas, condition; Gr. phuô, to beget; cf.: fetus, futuo, etc.], to be, as a verb substantive or a copula.

As a verb substantive, to be.

In gen.

Asserting existence, to be, exist, live:

definitionum duo sunt genera prima: unum earum rerum quae sunt: alterum earum quae intelleguntur. Esse ea dico, quae cerni tangive possunt, ut fundum, aedes, parietem, cetera. Non esse rursus ea dico, quae tangi demonstrarive non possunt, cerni tamen animo atque intellegi possunt, ut si usucapionem, si tutelam, etc.... definias,

Cic. Top. 5, 26 sq.:

si abest, nullus est,

Plaut. Bacch. 2, 2, 16:

nunc illut est, quom me fuisse quam esse nimio mavelim,

id. Capt. 3, 3, 1:

ita paene nulla sibi fuit Phronesium ( = paene mortuus est),

id. Truc. 1, 2, 95:

omne quod eloquimur sic, ut id aut esse dicamus aut non esse,

Cic. de Or. 2, 38, 157:

non statim, quod esse manifestum est, etiam quid sit apparet,

Quint. 3, 6, 81: est locus, Hesperiam quam mortales perhibebant, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 23 Vahl.):

flumen est Arar, quod, etc.,

Caes. B. G. 1, 12:

homo nequissimus omnium qui sunt, qui fuerunt, qui futuri sunt!

Cic. Fam. 11, 21, 1; cf. id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:

si quos inter societas aut est aut fuit aut futura est,

id. Lael. 22, 83:

nec enim, dum ero, angar ulla re, cum omni vacem culpa: et, si non ero, sensu omnino carebo,

id. Fam. 6, 3, 4:

si modo futuri sumus, erit mihi res opportuna,

id. Att. 11, 4, 1:

si quando erit civitas, erit profecto nobis locus: sin autem non erit, etc.,

id. Fam. 2, 16, 6:

nolite arbitrari, me cum a vobis discessero, nusquam aut nullum fore,

id. Sen. 22, 79:

si erit ulla res publica... sin autem nulla erit,

id. Fam. 2, 16, 5:

fuimus Troes, fuit Ilium,

Verg. A. 2, 325:

sive erimus seu nos fata fuisse volunt,

Tib. 3, 5, 32: per quinquennia decem fuimus, Prud. Cath. praef. 2.—

Of events, to be, happen, occur, befall, take place:

illa (solis defectio) quae fuit regnante Romulo,

Cic. Rep. 1, 16, 25:

neque enim est periculum, ne, etc.,

id. ib. 1, 23, 37:

amabo, quid tibi est?

Ter. Heaut. 2, 4, 24:

quid se futurum esset,

Liv. 33, 27. —

Of location, to be present, to be at a place.

With adv., or other expressions of place:

cum non liceret quemquam Romae esse, qui, etc.,

Cic. Verr. 2, 2, 41, § 100:

cum Athenis decem ipsos dies fuissem,

id. Fam. 2, 8, 3; id. de Or. 2, 7, 27:

cum Africanus constituisset in hortis esse,

id. Rep. 1, 9, 14:

cum essemus in castris,

id. ib. 1, 15:

nonne mavis sine periculo tuae domi esse quam cum periculo alienae?

id. Fam. 4, 7, 4:

vos istic commodissime sperem esse,

id. ib. 14, 7, 2: te hic tutissime puto fore, Pompon. ap. Cic. Att. 8, 11, A.—

Of passages in a book or writing, with in and abl., to be, stand, be written, etc.:

deinceps in lege est, ut, etc.,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

quid enim in illis (litteris) fuit praeter querelam temporum,

id. Fam. 2, 16, 1.—

Of personal relations, with ad or apud and acc., or cum and abl. of person:

cum esset (Sulpicius Gallus) casu apud M. Marcellum,

Cic. Rep. 1, 14, 21:

eram cum Stoico Diodoto: qui cum habitavisset apud me mecumque vixisset, etc.,

id. Brut. 90, 309:

erat nemo, quicum essem libentius quam tecum et pauci, quibuscum essem aeque libenter,

id. Fam. 5, 21, 1:

qui me admodum diligunt multumque mecum sunt,

id. ib. 4, 13, 6; cf. with simul:

Smyrnae cum simul essemus complures dies,

id. Rep. 1, 8, 13.—Hence, esp.: esse cum aliquo (aliqua), to be with, i. e. live with, associate with, as husband or wife:

cujus soror est cum P. Quintio,

Cic. Quint. 24, 77:

ea nocte mecum illa hospitis jussu fuit,

Plaut. Merc. 1, 1, 101; Ov. A. A. 3, 664:

cum hac (meretrice) si qui adulescens forte fuerit,

Cic. Cael. 20, 49; Ov. Am. 2, 8, 27: tum ad me fuerunt, qui, etc., Varr. ap. Non. 133, 28:

Curio fuit ad me sane diu,

Cic. Att. 10, 4, 8:

cum ad me bene mane Dionysius fuit,

id. ib. 10, 16, 1; cf.:

esse sub uno tecto atque ad eosdem Penates,

Liv. 28, 18.—

Of relations analogous to place, of dress, condition, position, office, etc., to be, live, be found, etc., with in and abl.:

cum est in sagis civitas,

Cic. Phil. 8, 11, 32:

in laxa toga,

Tib. 2, 3, 78: sive erit in Tyriis, Tyrios laudabis amictus;

Sive erit in Cois, Coa decere puta,

Ov. A. A. 2, 297: hominem non modo in aere alieno nullo, sed in suis nummis multis esse et semper fuisse, Cic. Verr [p. 1798] 2, 4, 6, §

11: in servitute,

id. Clu. 7, 21:

in illa opinione populari,

id. ib. 51, 142:

in magno nomine et gloria,

id. Div. 1, 17, 31:

in spe,

id. Fam. 14, 3, 2:

in tanta moestitia,

id. Phil. 2, 15, 37:

in odio,

id. Att. 2, 22, 1:

in probris, in laudibus,

id. Off. 1, 18, 61:

in officio,

id. ib. 1, 15, 49:

in injustitia,

id. ib. 1, 14, 42:

in vitio,

id. ib. 1, 19, 62; id. Tusc. 3, 9, 19:

ne in mora quom opus sit, sies,

Ter. And. 2, 5, 13:

ne in mora illi sis,

id. ib. 3, 1, 9:

hic in noxia'st,

id. Phorm. 2, 1, 36:

quae (civitas) una in amore atque in deliciis fuit,

Cic. Verr. 2, 4, 1, § 3:

in ingenti periculo,

Liv. 5, 47:

in pace,

id. 31, 29.—So with abl. without in, when qualified by an adj.:

(statua) est et fuit tota Graecia summo propter ingenium honore et nomine,

Cic. Verr. 2, 2, 35, § 87:

si quis asperitate ea est et inmanitate naturae,

id. Lael. 23, 87:

ne quo periculo proprio existimares esse,

id. Fam. 4, 15, 2 (B. and K. ex conj.:

in periculo): ego sum spe bona,

id. ib. 12, 28, 3:

res nunc difficili loco mihi videtur esse,

id. ib. 12, 28, 3:

incredibili sum sollicitudine de tua valetudine,

id. ib. 16, 15, 1; esp. in phrase periculo alicujus esse, to be at the risk of any one:

rem illam suo periculo esse,

id. Att. 6, 1, 6:

ut quae in naves inposuissent, ab hostium tempestatisque vi publico periculo essent,

Liv. 23, 49, 2 Weissenb. ad loc.:

dare nummos meo periculo,

Dig. 46, 1, 24:

communi periculo,

ib. 13, 6, 21, § 1 (cf. II. B. 1. b. infra).—

To depend upon, rest with, with in and abl.:

res erat non in opinione dubia,

Cic. Dom. 5, 11:

sed totum est in eo, si, etc.,

id. Att. 2, 22, 5:

omnem reliquam spem in impetu esse equitum,

Liv. 10, 14, 12:

quoniam totum in eo sit, ne contrectentur pocula,

Col. 12, 4, 3. —

In partic.

Esse (est, sunt, etc.) often stands without a subject expressed, or with an indef. subj., as antecedent of a rel.-clause, whose verb may be in the indic. or subj.; the former only when the subject is conceived as particular or limited, and actually existing; the latter always when it is conceived as indefinite; cf. Zumpt, Gram. § 562 sq.; Roby, Gram. § 1686 sq.; Madv. Gram. § 365; but the distinctions usually drawn by grammarians are not always observed by the best writers; and the subjunctive is always admissible, being the prevailing construction after sunt qui in class. prose, and nearly universal in postAug. writers: sunt, qui (quae), there are those ( people or things) who ( that), or simply some.

With indic.

Without subject expressed:

mulier mane: sunt Qui volunt te conventam,

Plaut. Cist. 4, 2, 37:

sunt hic quos credo inter se dicere,

id. Cas. prol. 67:

sunt quae te volumus percontari,

id. Ps. 1, 5, 47:

quid est, quod tu gestas tabellas?

id. ib. 1, 1, 10:

quid est, quod tu me nunc optuere?

id. Most. 1, 1, 69; cf.:

quid hoc est, quod foris concrepuit?

id. ib. 5, 1, 15:

tun' is es, Qui in me aerumnam obsevisti?

id. Ep. 4, 1, 34:

quid est, quod tuo animo aegre est?

id. Cas. 2, 2, 9; id. Cist. 4, 1, 3:

at ego est quod volo loqui,

id. As. 1, 3, 79:

est quod te volo secreto,

id. Bacch. 5, 2, 30:

sunt quos scio amicos esse, sunt quos suspicor,

id. Trin. 1, 2, 54:

ita subitum'st, quod eum conventum volo,

id. ib. 5, 2, 51:

sunt quae ego ex te scitari volo,

id. Capt. 2, 2, 13:

sed est quod suscenset tibi,

Ter. And. 2, 6, 17:

est quod me transire oportet,

id. Hec. 2, 2, 31:

quid sit quapropter te jussi, etc.,

id. ib. 5, 1, 7:

sunt item quae appellantur alces,

Caes. B. G. 6, 27 init.:

(nationes) ex quibus sunt qui ovis vivere existimantur,

id. ib. 4, 10 fin.:

sunt qui putant posse te non decedere,

Cic. Fam. 1, 9, 25:

sunt autem, qui putant non numquam complexione oportere supersederi,

id. Inv. 1, 40, 72:

quamquam sunt, qui propter utilitatem modo petendas putant amicitias,

id. ib. 2, 55, 167:

sunt autem quae praeterii,

id. Att. 10, 4, 11:

sunt, qui abducunt a malis ad bona, ut Epicurus. Sunt, qui satis putant ostendere, nihil inopinati accidisse... Sunt etiam qui haec omnia genera consolandi colligunt,

id. Tusc. 3, 31, 76 Kuhn. N. cr.:

sunt, qui, quod sentiunt, non audent dicere,

id. Off. 1, 24, 84:

Argiletum sunt qui scripserunt ab Argola, etc.,

Varr. L. L. 5, § 157 Mull.:

sunt qui ita dicunt,

Sall. C. 19, 4:

sunt qui spiritum non recipiunt sed resorbent,

Quint. 11, 3, 55:

sunt, quos curriculo pulverem Olympicum Collegisse juvat,

Hor. C. 1, 1, 3; cf. id. S. 1, 4, 24: sunt quibus unum opus est, etc., id. C. 1, 7, 5:

sunt quibus in satira videor nimis acer,

id. S. 2, 1, 1:

sunt quorum ingenium nova tantum crustula promit,

id. ib. 2, 4, 47.—

With a subject expressed by an indefinite word or clause:

sunt alii qui te volturium vocant,

Plaut. Trin. 1, 2, 64:

est genus hominum qui se primos omnium esse volunt,

Ter. Eun. 2, 2, 17:

multae sunt causae, quam ob rem cupio abducere,

id. ib. 1, 2, 65 Fleck. (Ussing, cupiam):

erat quidam eunuchus, quem mercatus fuerat,

id. ib. 3, 5, 21:

multaeque res sunt in quibus de suis commodis viri boni multa detrahunt,

Cic. Lael. 16, 57:

sunt ejus aliquot orationes, ex quibus lenitas ejus perspici potest,

id. Brut. 48, 177:

fuerunt alia genera philosophorum, qui se omnes Socraticos esse dicebant,

id. de Or. 3, 17, 62:

nonnulli sunt, qui aluerunt, etc.,

id. Cat. 1, 12, 301:

sunt quidam, qui molestas amicitias faciunt, cum ipsi se contemni putant,

id. Lael. 20, 72:

sunt vestrum, judices, aliquam multi, qui L. Pisonem cognoverunt,

id. Verr. 2, 4, 25, § 56:

multae et pecudes et stirpes sunt, quae sine procuratione hominum salvae esse non possunt,

id. N. D. 2, 52, 130:

sunt bestiae quaedam, in quibus inest aliquid simile virtutis, etc.,

id. Fin. 5, 14, 38:

permulta sunt, quae dici possunt, quare intellegatur, etc.,

id. Rosc. Am. 33, 94; cf. id. Div. in Caecil. 7, 22; id. Off. 1, 14, 43; 1, 20, 69; id. Div. 1, 54, 123:

fuere complures, qui ad Catilinam initio profecti sunt,

Sall. C. 39, 5: haec sunt, quae clamores et admirationes in bonis oratoribus efficiunt. Cic. de Or. 1, 33, 152:

alia fuere, quae illos magnos fecere,

Sall. C. 52, 21.—

With. subj.: sunt, qui discessum animi a corpore putent esse mortem;

sunt qui nullum censeant fieri discessum,

Cic. Tusc. 1, 9, 18:

sunt qui in rebus contrariis parum sibi constent,

id. Off. 1, 21, 71:

de impudentia singulari sunt qui mirentur,

id. Verr. 2, 1, 2, § 6:

est eisdem de rebus quod dici potest subtilius,

id. Tusc. 3, 15, 32:

praesto est qui neget rem ullam percipi esse sensibus,

id. Ac. 2, 32, 101:

quicquid est quod deceat, id, etc.,

id. Off. 1, 27, 94:

sunt qui nolint tetigisse nisi illas, etc.,

Hor. S. 1, 2, 28:

sunt qui Crustis et pomis viduas venentur avaras,

id. Ep. 1, 1, 78:

vestes Gaetulo murice tinctas Sunt qui non habeant, est qui non curet habere,

id. ib. 2, 2, 182 et saep.—

With a more or less indefinite expression of the subject:

sunt quidam e nostris, qui haec subtilius velint tradere et negent satis esse, etc.,

Cic. Fam. 1, 9, 31:

rarum est quoddam genus eorum, qui se a corpore avocent,

id. Div. 1, 49, 111:

quotus igitur est quisque qui somniis pareat?

id. ib. 2, 60, 125; id. de Or. 2, 50, 196:

solus est hic, qui numquam rationes ad aerarium referat,

id. Verr. 2, 1, 38, § 98:

quae quibusdam admirabilia videntur, permulti sunt, qui pro nihilo putent,

id. Lael. 23, 86:

erat nemo in quem ea suspicio conveniret,

id. Rosc. Am. 23, 65, cf.:

quis enim miles fuit, qui Brundisii illam non viderit? quis, qui nescierit, etc.,

id. Phil. 2, 25, 61:

sit aliquis, qui nihil mali habeat,

id. Tusc. 1, 35, 85:

sunt nonnullae disciplinae, quae officium omne pervertant,

id. Off. 1, 2, 5:

est quaedam animi sanitas quae in insipientem quoque cadat,

id. Tusc. 4, 13, 30:

Syracusis lex est de religione, quae jubeat,

id. Verr. 2, 2, 51, § 126:

unus est qui curet constantia magis quam consilio,

id. Att. 1, 18, 7:

si est una ex omnibus quae sese moveat,

id. Rep. 6, 26, 28:

multi sunt, qui non acerbum judicent vivere, sed supervacuum,

Sen. Ep. 24, 26:

erant sententiae quae castra Vari oppugnanda censerent,

Caes. B. C. 2, 30:

fuere cives qui seque remque publicam obstinatis animis perditum irent,

Sall. C. 36, 4:

sunt verba et voces, quibus hunc lenire dolorem Possis,

Hor. Ep. 1, 1, 34:

sunt delicta tamen, quibus ignovisse velimus,

id. A. P. 347.—

Poet.: est, quibus (acc. to the Gr. estin hois):

est quibus Eleae concurrit palma quadrigae: est quibus in celeres gloria nata pedes,

Prop. 3, 9 (4, 8), 17.—

With dat., to belong or pertain to; or, rendering the dative as the subject of the verb, to have ( possess, = the Fr. etre a used of property, and of permanent conditions or characteristics, not of temporary states, feelings, etc.; cf. Krebs, Antibarb. p. 417 sq.): aliquid reperiret, fingeret fallacias, Unde esset adulescenti, amicae quod daret, Ter. Heaut. 3, 2, 23:

nomen Mercurio'st mihi, Plaut Am. prol. 19: nisi jam tum esset honos elo quentiae,

Cic. Brut. 10, 40:

est igitur homini cum deo similitudo,

id. Leg. 1, 8, 25:

familiaritas, quae mihi cum eo est,

id. Att. 8. 3, 2:

privatus illis census erat brevis,

Hor. C. 2, 15, 13; cf.:

Trojae et huic loco nomen est,

Liv. 1, 1, 5:

Hecyra est huic nomen fabulae,

Ter. Hec. prol. 1:

cui saltationi Titius nomen esset,

Cic. Brut. 62, 225:

cui (fonti) nomen Arethusa est,

id. Verr. 2, 4, 53, § 118:

Scipio, cui post Africano fuit cognomen,

Liv. 25, 2, 6.—With ellips. of dat. ( poet.):

nec rubor est emisse palam (sc. ei),

nor is she ashamed, Ov. A. A. 3, 167:

neque testimonii dictio est (sc. servo),

has no right to be a witness, Ter. Phorm. 2, 1, 63.—

Esse alicui cum aliquo, to have to do with, to be connected with a person:

tecum nihil rei nobis, Demipho, est,

Ter. Phorm. 2, 3, 74:

sibi cum illa mima posthac nihil futurum,

Cic. Phil. 2, 31, 77:

jussit bona proscribi ejus, quicum familiaritas fuerat, societas erat,

id. Quint. 6, 25:

si mihi tecum minus esset, quam est cum tuis omnibus,

id. Fam. 15, 10, 2.—

Esse with certain prepp. and their cases (cf. also I. A. 2. 3. 4. supra).

Esse ab aliquo, to be of a person, to be the servant, disciple, adherent, partisan, etc., of:

es ne tu an non es ab illo milite e Macedonia?

do you belong to? Plaut. Ps. 2, 2, 21:

ab Andria est ancilla haec,

Ter. And. 3, 1, 3; 4, 4, 17:

erat enim ab isto Aristotele,

Cic. de Or. 2, 38, 160:

sed vide ne hoc, Scaevola, totum sit a me,

makes for me, id. de Or 1, 13, 55 (cf. ab, I. B. 3., II. B. 2. o.). —

Esse pro aliquo, to be in favor of, make for:

(judicia) partim nihil contra Habitum valere, partim etiam pro hoc esse,

Cic. Clu. 32, 88.—

Esse ex aliqua re, to consist of, be made up of:

(creticus) qui est ex longa et brevi et longa,

Cic. de Or. 3, 47, 183; cf.:

duo extremi chorei sunt, id est, e singulis longis et brevibus,

id. Or. 63, 212:

etsi temeritas ex tribus brevibus et longa est,

id. ib. 63, 214; 64, 215 (v. also 6. infra). —

Euphem., in perf. tempp., of one who has died or a thing that has perished, to be no more, to be gone, departed, dead ( poet.):

horresco misera, mentio quoties fit partionis: Ita paene tibi fuit Phronesium,

i. e. had almost died, Plaut. Truc. 1, 2, 92:

nunc illud est, cum me fuisse quam esse nimio mavelim,

id. Capt. 3, 3, 1:

sive erimus, seu nos fata fuisse velint,

Tib. 3, 5, 32:

fuimus Troes, fuit Ilium et ingens Gloria Teucrorum,

Verg. A. 2, 325:

certus in hospitibus non est amor: errat ut ipsi, Cumque nihil speres firmius esse, fuit,

Ov. H. 16, (17), 192.—

Pregn., to be real or a fact, to be the case; so esp.: est, esto, it is even so, be it so, such is or let such be the case, granted, well, etc.:

quid tibi vis dicam, nisi quod est?

Plaut. Ep. 1, 1, 17:

sunt ista, Laeli,

Cic. Lael. 2, 6:

ista esse credere,

id. Tusc. 1, 6, 10: est vero, inquit, Africane, id. Fragm. ap. Lact. 1, 18:

est ut dicis, inquam,

id. Fin. 3, 5, 19:

sit quidem ut sex milia seminum intereant,

Col. 3, 3, 13:

esto: ipse nihil est, nihil potest,

Cic. Div. in Caecil. 15, 47; cf.:

verum esto,

id. Fin. 2, 23, 75:

esto,

Verg. A. 7, 313; 10, 67; Hor. Ep. 1, 1, 81; 1, 17, 37 al.—Hence,

The connections est ut, ubi, cum, quod, or with a subject-clause, it happens or chances that, it is the case that, there is cause or reason why, there is a time when, it is allowed or permissible that, one may, etc.

Est ut, it is the case or fact, that, etc.:

sin est, ut velis Manere illam apud te, dos hic maneat,

Ter. Phorm. 5, 7 (8), 32:

si est, ut dicat velle se, Redde,

id. Hec. 4, 1, 43:

si est, culpam ut Antipho in se admiserit,

id. Phorm. 2, 1, 40:

est, ut id maxime deceat,

Cic. Or. 59, 199:

quando fuit, ut, quod licet, non liceret?

id. Cael. 20, 48:

non est igitur, ut mirandum sit, ea praesentiri, etc.,

id. Div 1, 56, 128:

non erat, ut fieri posset, mirarier umquam,

Lucr. 5, 979:

futurum esse ut omnes pellerentur,

Caes. B. G. 1, 31:

non est, ut copia major Ab Jove donari possit tibi,

Hor. Ep. 1, 12, 2:

est ut viro vir latius ordinet Arbusta sulcis,

id. C. 3, 1, 9; Dig. 38, 7, 2.—Cf. esse after a neg., with quin:

numquam est enim, quin aliquid memoriae tradere velimus,

Auct. Her. 3, 24, 40.—Also, est ut, there is reason, that, etc.:

magis est ut ipse moleste ferat errasse se, quam ut, etc.,

Cic. Cael. 6, 14 fin.: ille erat ut odisset primum defensorem salutis meae, he had good reason for hating [p. 1799] id. Mil. 13, 35; cf.:

quid erat cur Milo optaret,

id. ib. 13, 34:

neque est ut putemus ignorari ea ab animalibus,

Plin. 18, 1, 1, § 3. —

Est ubi, sometime or another, sometimes:

erit, ubi te ulciscar, si vivo,

Plaut. Ps. 5, 2, 26:

est, ubi id isto modo valeat,

Cic. Tusc. 5, 8, 23.—

Est cum, sometimes:

est cum non est satius, si, etc.,

Auct. Her. 4, 26, 36.—

Est quod, there is reason to, I have occasion:

est quod visam domum,

Plaut. Aul. 2, 2, 26:

etsi magis est, quod gratuler tibi quam quod te rogem,

I have more reason to, Cic. Att. 16, 5, 2:

est quod referam ad consilium: sin, etc.,

Liv. 30, 31, 9:

quod timeas non est,

Ov. H. 19, 159:

nil est illic quod moremur diutius,

Ter. Heaut. 4, 7, 6:

non est quod multa loquamur,

Hor. Ep. 2, 1, 30.—Cf. with cur:

non est cur eorum spes infragatur,

Cic. Or. 2, 6:

nihil est cur,

id. Fam. 6, 20, 1.—

Est, sit, etc., with infin. in Gr. constr., it is possible, is allowed, permitted, one may, etc. (mostly poet. and post-class.):

est quadam prodire tenus, si non datur ultra,

Hor. Ep. 1, 1, 32:

Cato, R. R. prooem. § 1: scire est liberum Ingenium atque animum,

Ter. Ad. 5, 3, 42:

nec non et Tityon terrae omniparentis alumnum Cernere erat,

Verg. A. 6, 596; 8, 676; Sil. 2, 413:

neque est te fallere quicquam,

Verg. G. 4, 447:

unde Plus haurire est,

Hor. S. 1, 2, 79:

est Gaudia prodentem vultum celare,

id. ib. 2, 5, 103:

quod versu dicere non est,

id. ib. 1, 5, 87:

quod tangere non est,

Ov. M. 3, 478:

quae verbo objecta, verbo negare sit,

Liv. 42, 41, 2 Weissenb. ad loc.:

ut conjectare erat intentione vultus,

Tac. A. 16, 34:

est videre argentea vasa,

id. G. 5; Val. Max. 2, 6, 8; v. Zumpt, Gram. § 227.— With dat.:

ne tibi sit frigida saxa adire,

Prop. 1, 20, 13; Tib. 1, 6, 24 (32):

tu procul a patria (nec sit mihi credere tantum!) Alpinas nives Me sine vides,

Verg. E. 10, 46:

fuerit mihi eguisse aliquando amicitiae tuae,

Sall. J. 110, 3; Dig. 46, 3, 72, § 4.—

In eo ease ut, etc., to be in a condition to reach the point that, to be possible, etc., to be about to, on the point of, etc. ( impers. or with res, etc., as subj.):

cum jam in eo esset, ut in muros evaderet miles,

Liv. 2, 17, 5:

si viderent in eo jam esse ut urbs caperetur,

id. 28, 22, 8:

jamque in eo rem fore, ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,

id. 8, 27, 3:

cum res non in eo essent ut, etc.,

id. 33, 41, 9:

non in eo esse Carthaginiensium res, ut, etc.,

id. 30, 19, 3; 34, 41. —With person. subj. (late Lat.):

cum ab Ulixe adducta Iphigenia in eo esset, ut immolaretur,

Hyg. Fab. 261. —

Like the Engl. to be, for to come, fall, reach, to have arrived, etc. (hence also with in and acc.):

ecquid in mentem est tibi, Patrem tibi esse?

Plaut. Bacch. 1, 2, 54:

nam numero mi in mentem fuit,

id. Am. 1, 1, 26:

ex eo tempore res esse in vadimonium coepit,

Cic. Quint. 5, 22:

portus in praedonum fuisse potestatem sciatis,

id. Imp. Pomp. 12, 33:

ut certior fieret, quo die in Tusculanum essem futurus,

id. Att. 15, 4, 2:

qui neque in provinciam cum imperio fuerunt,

id. Fam. 8, 8, 8:

quae ne in potestatem quidem populi Romani esset,

Liv. 2, 14, 4:

nec prius militibus in conspectum fuisse,

Suet. Aug. 16:

esse in amicitiam populi Romani dicionemque,

Cic. Div. in Caecil. 20, 66; cf.:

in eorum potestatem portum futurum,

id. Verr. 2, 5, 38, § 98; v. Gell. 1, 7, 16 sq.; Zumpt, Gram. § 316.—

Of time, to pass, elapse (rare but class.):

diem scito nullum esse, quo, etc.,

Cic. Q. Fr. 3, 3, 1.

As a copula, to be any thing or in any manner.

In gen.

With an adj., subst., or pron.:

et praeclara res est et sumus otiosi,

Cic. Lael. 5, 17:

quod in homine multo est evidentius,

id. ib. 8, 27:

sperare videor Scipionis et Laelii amicitiam notam posteritati fore,

id. ib. 4, 15:

non sum ita hebes, ut istud dicam,

id. Tusc. 1, 6, 12:

cum, ignorante rege, uter esset Orestes, Pylades Orestem se esse diceret, Orestes autem ita ut erat, Orestem se esse perseveraret,

id. Lael. 7, 24:

consul autem esse qui potui? etc.,

id. Rep. 1, 6, 10:

nos numerus sumus et fruges consumere nati,

are a mere number, Hor. Ep. 1, 2, 27:

pars non minima triumphi est victimae praecedentes,

Liv. 45, 49:

nobile erit Romae pascua vestra forum,

Prop. 4 (5), 9, 20:

sanguis erant lacrimae,

Luc. 9, 811:

ego tu sum, tu es ego: unanimi sumus,

Plaut. Stich. 5, 4, 49:

tuos sum,

id. Bacch. 1, 1, 60: domus non ea est, quam parietes nostri cingunt, Cic. Rep. 1, 13, 19:

is enim fueram, cui, etc.,

id. ib. 1, 4, 7.—

Less freq. with adv. (esp. in colloq. language): Am. Satin' tu sanus es? Sos. Sic sum ut vides, Plaut. Am. 2, 1, 57:

sic, inquit, est,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

est, inquit, ut dicis,

id. ib. 1, 40, 63:

quod ita cum sit,

id. ib. 1, 45, 69:

quia sunt haud procul ab hujus aetatis memoria,

id. ib. 1, 1, 1 B. and K.:

nec vero habere virtutem satis est,

id. ib. 1, 2, 2: frustra id inceptum Volscis fuit. Liv. 2, 25:

dato qui bene sit: ego, ubi bene sit, tibi locum lepidum dabo,

Plaut. Bacch. 1, 1, 51:

apud matrem recte est,

Cic. Att. 1, 7:

cum in convivio comiter et jucunde fuisses,

id. Deiot. 7, 19:

omnes hanc quaestionem haud remissius sperant futuram,

id. Rosc. Am. 5, 11:

dicta impune erant,

Tac. A. 1, 72.—Esp.: facile alicubi (in aliqua re) esse, with pleasure, glad to be:

quod in maritimis facillime sum,

Cic. Fam. 2, 16, 2:

locum habeo nullum ubi facilius esse possum,

id. Att. 13, 26, 2 (on esse with an adverb, v. Haase ap. Reisig, Vorles. p. 394; cf. also bene under bonus fin.).—

In partic.

With gen. part., to be of, belong to a class, party, etc.:

in republica ita est versatus, ut semper optimarum partium et esset et existimaretur,

Nep. Att. 6, 1:

qui ejusdem civitatis fuit,

id. Them. 9, 1:

qui Romanae partis erant, urbe excesserunt,

Liv. 35, 51, 7: ut aut amicorum aut inimicorum Campani simus;

si defenditis, vestri, si deseritis, Samnitium erimus,

id. 7, 30, 9 sq. —

With gen. or abl. denoting quality.

With gen.:

nimium me timidum, nullius animi, nullius consilii fuisse confiteor,

Cic. Sest. 16, 36:

disputatio non mediocris contentionis est,

id. de Or. 1, 60, 257:

magni judicii, summae etiam facultatis esse debebit,

id. Or. 21, 70:

(virtus) nec tantarum virium est, ut se ipsa tueatur,

id. Tusc. 5, 1, 2; id. Fin. 5, 12, 36:

Sulla gentis patriciae nobilis fuit,

Sall. J. 95, 3:

summi ut sint laboris,

Caes. B. G. 4, 2:

civitas magnae auctoritatis,

id. ib. 5, 54:

refer, Cujus fortunae (sit),

Hor. Ep. 1, 7, 54:

se nullius momenti apud exercitum futurum,

Nep. Alcib. 8, 4:

qui ejusdem aetatis fuit,

id. ib. 11, 1:

invicti ad laborem corporis erat,

Liv. 9, 16:

nec magni certaminis ea dimicatio fuit,

id. 21, 60:

somni brevissimi erat,

Suet. Claud. 33.—So of extent, number, etc.:

classis centum navium,

Nep. Them. 2, 2; 2, 5:

annus trecentarum sexaginta quinque dierum,

Suet. Caes. 40.—

With abl.:

bono animo es,

Ter. Eun. 1, 2, 4:

jam aetate ea sum, ut, etc.,

id. Hec. 5, 1, 11:

bellum varia victoria fuit,

Sall. J. 5, 1:

L. Catilina nobili genere natus fuit magna vi et animi et corporis, set ingenio malo,

id. C. 5, 1:

Sulla animo ingenti,

id. J. 95, 3:

esse magna gratia,

Caes. B. G. 1, 8:

tenuissima valetudine esse,

id. ib. 5, 40:

si fuerit is injustus, timidus, hebeti ingenio atque nullo,

Cic. Tusc. 5, 15, 45:

mira sum alacritate ad litigandum,

id. Att. 2, 7, 2:

bono animo sint et tui et mei familiares,

id. Fam. 6, 18, 1:

ut bono essent animo,

id. Rep. 1, 17, 29:

ut uxores eodem jure sint quo viri,

id. ib. 1, 43, 67:

qui capite et superciliis semper est rasis,

id. Rosc. Com. 7, 20:

abi, quaere, unde domo quis, Cujus fortunae, quo sit patre quove patrono,

Hor. Ep. 1, 7, 54 (cf. I. A. 4. supra). —

With gen. or abl. of price or value.

With gen.:

pluris est oculatus testis quam auriti decem,

Plaut. Truc. 2, 6, 8:

videtur esse quantivis pretii,

Ter. And. 5, 2, 15:

a me argentum, quanti (servus) est, sumito,

id. Ad. 5, 9, 20:

si ullo in loco frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

ager nunc multo pluris est, quam tunc fuit,

id. Rosc. Com. 12, 33:

ut quisque, quod plurimi sit, possideat, ita, etc.,

id. Par. 6, 2, 48:

magni erunt mihi tuae litterae,

id. Fam. 15, 15, 4:

parvi sunt foris arma, nisi, etc.,

id. Off. 1, 22, 76:

an emat denario quod sit mille denarium,

id. ib. 3, 23, 92:

parvi pretii est quod nihili est,

id. Q. Fr. 1, 2, 4:

mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo,

is worth more to me, weighs more with me, id. Att. 12, 28, 2:

neque pluris pretii cocum quam vilicum habeo,

Sall. J. 85, 39:

erat (agellus) centum milium nummum,

Plin. Ep. 6, 3, 1. —

With abl.: sextante sal et Romae et per totam I i aliam erat, was worth, stood at, Liv. 29, 37.—

With gen. of possession, etc., it belongs, pertains to; or it is the part, property, nature, mark, sign, custom, or duty of, etc.

In gen.:

audiant eos, quorum summa est auctoritas apud, etc.,

who possess, Cic. Rep. 1, 7, 12:

ea ut civitatis Rhodiorum essent,

Liv. 37, 55, 5:

teneamus eum cursum, qui semper fuit optimi cujusque,

Cic. Rep. 1, 2, 3:

quamobrem neque sapientis esse accipere habenas,

id. ib. 1, 5, 9; id. de Or. 2, 20, 86:

sapientis est consilium explicare suum, etc.,

id. ib. 2, 81, 333:

temeritas est florentis aetatis, prudentia senescentis,

id. Sen. 6, 20:

est adulescentis majores natu vereri,

id. Off. 1, 34, 122:

Aemilius, cujus tum fasces erant,

Liv. 8, 12, 13:

tota tribuniciae potestatis erat,

id. 3, 48:

alterius morientis prope totus exercitus fuit,

id. 22, 50:

jam me Pompeii totum esse scis,

Cic. Fam. 2, 13, 2:

hominum, non causarum, toti erant,

Liv. 3, 36:

plebs novarum, ut solet, rerum atque Hannibalis tota esse,

were devoted to, favored, id. 23, 14:

Dolopes numquam Aetolorum fuerant: Philippi erant,

id. 38, 3:

Ptolemaeus propter aetatem alieni arbitrii erat,

id. 42, 29:

est miserorum ut malevolentes sint,

Plaut. Capt. 3, 4, 51:

quod alterum divinitatis mihi cujusdam videtur,

Cic. de Or. 2, 20, 86:

negavit moris esse Graecorum, ut, etc.,

id. Verr. 2, 1, 26, § 66:

non est gravitatis ac sapientiae tuae, ferre immoderatius casum incommodorum tuorum,

id. Fam. 5, 16, 5:

est hoc Gallicae consuetudinis, uti, etc.,

Caes. B. G. 4, 5.—Rarely with pronom. posses.:

est tuum, Cato, videre quid agatur,

Cic. Mur. 38, 83:

fuit meum quidem jam pridem rem publicam lugere,

id. Att. 12, 28, 2.—

Esp., with gerundive, to denote tendency, effect, etc.:

quae res evertendae rei publicae solerent esse,

Cic. Verr. 2, 2, 53, § 132:

regium inperium, quod initio conservandae libertatis fuerat,

Sall. C. 6, 7:

qui utilia ferrent, quaeque aequandae libertatis essent,

Liv. 3, 31, 7:

ea prodendi imperii Romani, tradendae Hannibali victoriae esse,

id. 27, 9, 12:

nihil tam aequandae libertatis esse quam potentissimum quemque posse dicere causam,

id. 38, 51, 8:

frustrationem eam legis tollendae esse,

id. 3, 24, 1 Weissenb. ad loc.; 3, 39, 8; 5, 3, 5; 40, 29, 11.—

With dat. of the end, object, purpose, etc.:

vitam hanc rusticam tu probro et crimini putas esse oportere,

Cic. Rosc. Am. 17, 48:

etiam quae esui potuique non sunt, contineri legato,

Dig. 33, 9, 3; Gell. 4, 1, 20:

ut divites conferrent, qui essent oneri ferendo,

Liv. 2, 9:

magis vis morbi curae esset, maxime quod, etc.,

id. 4, 21, 5:

cum solvendo aere (i. e. aeri) alieno res publica non esset,

id. 31, 13:

iniciuntur ea, quae umori extrahendo sunt,

Cels. 4, 10 fin. — Esp. in phrase solvendo esse, to be solvent, able to pay:

tu nec solvendo eras,

Cic. Phil. 2, 2, 4:

cum solvendo civitates non essent,

id. Fam. 3, 8, 2 (v. solvo).—

With predicative dat. sing., denoting that which the subject is, becomes, appears to be, etc.

Without second dat. of pers.:

auxilio is fuit,

Plaut. Am. prol. 94:

magis curae'st,

id. Bacch. 4, 10, 3; id. Curc. 4, 2, 15; id. As. 1, 3, 23; id. Capt. 5, 2, 13 sq.:

cui bono fuerit,

Cic. Phil. 2, 14, 35:

eo natus sum ut Jugurthae scelerum ostentui essem,

Sall. J. 24, 10: cupis me esse nequam;

tamen ero frugi bonae,

Plaut. Ps. 1, 5, 51:

magnoque esse argumento, homines scire pleraque antequam nati sint, quod, etc.,

Cic. Sen. 21, 78:

multi Indicioque sui facti persaepe fuere, Lucr 4, 1019: ejus rei ipsa verba formulae testimonio sunt,

Cic. Rosc. Com. 4, 11:

haec res ad levandam annonam impedimento fuit,

Liv. 4, 13:

cujus rei Demosthenes atque Aeschines possunt esse documento,

Quint. 7, 1, 2.—

With second dat. of pers.:

obsecro vos ego mi auxilio sitis,

Plaut. Aul. 4, 9, 5; id. Ep. 5, 2, 11; id. Most. 1, 2, 68:

ne quid Captioni mihi sit,

id. ib. 3, 3, 19:

mihi cordi est,

id. Cist. 1, 1, 110:

ubi eris damno molestiae et dedecori saepe fueris,

id. As. 3, 2, 25:

metuo illaec mihi res ne malo magno fuat,

id. Mil. 2, 6, 12:

nec Salus nobis saluti jam esse potest,

id. Most. 2, 1, 4:

bono usui estis nulli,

id. Curc. 4, 2, 15:

quae sint nobis morbo mortique,

Lucr. 6, 1095:

quo magis quae agis curae sunt mihi,

Ter. Ad. 4, 5, 46:

omitto innumerabiles viros, quorum singuli saluti huic civitati fuerunt,

Cic. Rep. 1, 1, 1: ut mihi magnae curae tuam vitam ac dignitatem esse scires, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A fin.:

accusant ei, quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,

Cic. Rosc. Am. 5, 13: haec tam parva [p. 1800] civitas praedae tibi et quaestui fuit, id. Verr. 2, 3, 37, § 85:

ea dictitare, quae detrimento, maculae, invidiae, infamiae nobis omnibus esse possint,

id. ib. 2, 3, 62, §

144: minus ea bella curae patribus erant, quam, etc.,

Liv. 35, 23, 1:

sciant patribus aeque curae fuisse, ne, etc.,

id. 4, 7, 6:

si hoc perinde curae est tibi quam illud mihi,

Plin. Ep. 6, 8, 9:

quantaeque curae tibi fuit, ne quis, etc.,

id. Pan. 25, 3:

quantae sit mihi curae,

id. Ep. 6, 8, 2:

si judicibus ipsis aut gloriae damnatio rei aut deformitati futura absolutio,

Quint. 6, 1, 12.—Rarely with dat. gerund:

nec tamen impedimento id rebus gerundis fuit,

Liv. 26, 24 (for a full account of this dative, v. Roby, Gram. 2, praef. pp. xxv.-lvi., and § 1158 sq.).—

Esse ad aliquid, to be of use for, to serve for:

vinum murteum est ad alvum crudam,

Cato, R. R. 125:

completae naves taeda et pice reliquisque rebus quae sunt ad incendia,

Caes. B. C. 3, 101:

valvae, quae olim ad ornandum templum erant maxime,

Cic. Verr. 2, 4, 56, § 124.—

Id est or hoc est, with predic.-clause by way of explanatory addition, that is, that is to say; sometimes also with a climax in the sense, which is as much as to say, or which is the same thing:

sed domum redeamus, id est ad nostros revertamur,

Cic. Brut. 46, 172:

quodsi in scena, id est in contione verum valet, etc.,

id. Lael. 26, 97:

meos amicos, in quibus est studium, in Graeciam mitto, id est ad Graecos ire jubeo,

id. Ac. 1, 2, 8:

si Epicurum, id est si Democritum probarem,

id. ib. 1, 2, 6:

ut (sapiens) aegritudine opprimatur, id est miseria,

id. Tusc. 3, 13, 27: a parte negotiali, hoc est pragmatikêi, Quint. 3, 7, 1:

cum in bona tua invasero, hoc est, cum te docuero,

id. 8, 3, 89.—

Poet., with Greek inf. pleonastically:

esse dederat monumentum,

Verg. A. 5, 572 (cf.: dôke xeinêion einai, Hom. Il. 10, 269).

sum = eum, Enn. ap. Fest., v. is.

sum- in composition, for sub before m; v. sub fin.

testor, ātus, 1, v. a. [1. testis].

To be a witness, speak as witness, to bear witness, give evidence, depose, testify, attest any thing.

Lit. (very rare, and not in Cic.; cf.

testificor): confiteor: testere licet: signate Quirites,

thou canst attest it, Ov. P. 4, 15, 11:

quasi inclamaret aut testaretur locutus est,

Quint. 11, 3, 172.—

Transf., in gen., to make known, show, prove, demonstrate; to give to understand, to declare, aver, assert, bear witness to, etc. (class and very freq.):

ego quod facio, me pacis, otii, etc.... causā facere, clamo atque testor,

Cic. Mur. 37, 78:

auctoritatem hujus indicii monumentis publicis,

id. Sull. 14, 41:

nunc illa testabor, non me sortilegos... agnoscere,

id. Div. 1, 58, 132:

testatur isto audiente, se pro communi necessitudine id primum petere,

id. Quint. 21, 66:

clarissimā voce se nomen Oppianici... delaturum esse testatur,

id. Clu. 8, 23:

ea quae accidere testatus antea,

Sall. H. 4, 61, 10 Dietsch:

testatus, quae praestitisset civibus eorum, etc.,

Liv. 25, 10, 8:

vectigal testandi causā publicum agrum esse imponere,

id. 31, 13, 7:

assiduoque suos gemitu testata dolores,

Ov. M. 2, 486:

quod Cicero pluribus et libris et epistulis testatur,

Quint. 12, 2, 6:

utraeque (venae et arteriae) vim quandam incredibilem artificiosi operis divinique testantur,

Cic. N. D. 2, 55, 138:

sunt Agamemnonias testantia litora curas,

Prop. 3, 7 (4, 6), 21:

ut pura testantur sidera caelo,

Tib. 4, 1, 10:

verba nos testantia gratos,

Ov. M. 14, 307:

carmina raros testantia mores,

id. P. 1, 9, 43:

campus sepulcris proelia testatur,

Hor. C. 2, 1, 31:

numerus autem (saepe enim hoc testandum est) est non modo non poëtice junctus, verum etiam, etc.,

Cic. Or. 68, 227; Quint. prooem. § 26; 11, 1, 5.—

In partic., to publish one ' s last will or testament, to make a will, provide by will for any thing, Cic. Inv. 2, 21, 62:

cum ignorans nurum ventrem ferre, immemor in testando nepotis decessisset,

Liv. 1, 34, 3:

quis dubitaret, quin ea voluntas fuisset testantis, ut is non nato filio heres esset,

Quint. 7, 6, 10:

si exheredatum a se filium pater testatus fuerit elogio,

id. 7, 4, 20:

primipilari seni jam testato,

id. 6, 3, 92:

intestati appellantur, qui cum possent testamentum facere, testati non sunt,

Dig. 38, 16, 1; 29, 1, 19 pr.;

49, 14, 45 pr.: nomen testatas intulit in tabulas,

i. e. into his will, Cat. 68, 122.—

To call upon or invoke a person or thing as witness (likewise class.):

Venus Cyrenensis, testem te testor mihi,

Plaut. Rud. 5, 2, 51:

vos, di patrii ac penates, testor, me defendere, etc.,

Cic. Sull. 31, 86:

C. Marii et ceterorum virorum mentis testor, me pro illorum famā propugnandum putare, etc.,

id. Rab. Perd. 10, 30: omnes deos, with an obj.-clause, id. Q. Fr. 1, 3, 2:

ego omnes homines deosque testor,

id. Caecin. 29, 83:

deos immortales,

id. Clu. 68, 194:

me potissimum testatus est, se aemulum mearum laudum exstitisse,

id. Phil. 2, 12, 28 stuprata per vim Lucretia a regis filio, testata cives, se ipsa interemit, id. Fin. 2, 20, 66:

implorarem sensus vestros, uniuscujusque indulgentiam in suos testarer, etc.,

id. Sull. 23, 64:

consulibus deos hominesque testantibus,

Liv. 4, 53, 5:

Jovem et laesi foederis aras,

Verg. A. 12, 496:

vos, aeterni ignes, et non violabile vestrum testor numen,

id. ib. 2, 155:

Theseus infernis, superis testatur Achilles, Hic Ixioniden, ille Menoetiaden,

Prop. 2, 1, 37:

volnera testor,

Ov. F. 4, 885:

id testor deos, Ter Hec. 3, 5, 26: hoc vos, judices, testor,

Cic. Sull. 12, 35.

Act. collat. form testo, āre, acc. to Prisc. p. 797 P.—

Pass. (acc. to I. B.), Cic. Fl. 11, 26:

cum aliorum monumentis tum Catonis oratione testatum est,

shown, proved, attested, Quint. 2, 15, 8; 2, 17, 2; 8, prooem. § 20.—Hence, P. a. in pass. force: testātus, a, um, public, manifest, published (class.):

ut res quam maxime clara ac testata esse posset,

Cic. Verr. 2, 2, 76, § 187; 2. 2, 42, § 104;

1, 16, 48: haec testata sunt atque inlustria,

id. Fam. 11, 27, 6:

ut testatum esse velim, de pace quid senserim,

id. Att. 8, 9, 1:

nihil religione testatum,

id. Fl. 11, 26.— Comp.:

ut res multorum oculis esset testatior,

Cic. Cael. 27, 64: quo notior testatiorque virtus ejus esset, Hirt. B. G. 8, 42:

quo testatior esset poena improborum,

id. ib. 8, 44; Nep. Alcib. 4, 5.— Sup.:

testatissima miracula,

Aug. Conf. 8, 6.—Hence, adv.: testātō, before witnesses:

jussum accipiendum est, sive testato quis, sive verbis, aut per nuntium, jusserit,

Dig. 15, 4, 1; cf. ib. 18, 6, 1; 45, 1, 122; App. Mag. p. 324, 11.—

As is well known or evident, Plin. 8, 36, 54, § 130.—

After making a will, testate:

sive testato, sive intestato, decesserint,

Dig. 49, 14, 45.

testor, ātus, 1, v. a. [1. testis].

To be a witness, speak as witness, to bear witness, give evidence, depose, testify, attest any thing.

Lit. (very rare, and not in Cic.; cf.

testificor): confiteor: testere licet: signate Quirites,

thou canst attest it, Ov. P. 4, 15, 11:

quasi inclamaret aut testaretur locutus est,

Quint. 11, 3, 172.—

Transf., in gen., to make known, show, prove, demonstrate; to give to understand, to declare, aver, assert, bear witness to, etc. (class and very freq.):

ego quod facio, me pacis, otii, etc.... causā facere, clamo atque testor,

Cic. Mur. 37, 78:

auctoritatem hujus indicii monumentis publicis,

id. Sull. 14, 41:

nunc illa testabor, non me sortilegos... agnoscere,

id. Div. 1, 58, 132:

testatur isto audiente, se pro communi necessitudine id primum petere,

id. Quint. 21, 66:

clarissimā voce se nomen Oppianici... delaturum esse testatur,

id. Clu. 8, 23:

ea quae accidere testatus antea,

Sall. H. 4, 61, 10 Dietsch:

testatus, quae praestitisset civibus eorum, etc.,

Liv. 25, 10, 8:

vectigal testandi causā publicum agrum esse imponere,

id. 31, 13, 7:

assiduoque suos gemitu testata dolores,

Ov. M. 2, 486:

quod Cicero pluribus et libris et epistulis testatur,

Quint. 12, 2, 6:

utraeque (venae et arteriae) vim quandam incredibilem artificiosi operis divinique testantur,

Cic. N. D. 2, 55, 138:

sunt Agamemnonias testantia litora curas,

Prop. 3, 7 (4, 6), 21:

ut pura testantur sidera caelo,

Tib. 4, 1, 10:

verba nos testantia gratos,

Ov. M. 14, 307:

carmina raros testantia mores,

id. P. 1, 9, 43:

campus sepulcris proelia testatur,

Hor. C. 2, 1, 31:

numerus autem (saepe enim hoc testandum est) est non modo non poëtice junctus, verum etiam, etc.,

Cic. Or. 68, 227; Quint. prooem. § 26; 11, 1, 5.—

In partic., to publish one ' s last will or testament, to make a will, provide by will for any thing, Cic. Inv. 2, 21, 62:

cum ignorans nurum ventrem ferre, immemor in testando nepotis decessisset,

Liv. 1, 34, 3:

quis dubitaret, quin ea voluntas fuisset testantis, ut is non nato filio heres esset,

Quint. 7, 6, 10:

si exheredatum a se filium pater testatus fuerit elogio,

id. 7, 4, 20:

primipilari seni jam testato,

id. 6, 3, 92:

intestati appellantur, qui cum possent testamentum facere, testati non sunt,

Dig. 38, 16, 1; 29, 1, 19 pr.;

49, 14, 45 pr.: nomen testatas intulit in tabulas,

i. e. into his will, Cat. 68, 122.—

To call upon or invoke a person or thing as witness (likewise class.):

Venus Cyrenensis, testem te testor mihi,

Plaut. Rud. 5, 2, 51:

vos, di patrii ac penates, testor, me defendere, etc.,

Cic. Sull. 31, 86:

C. Marii et ceterorum virorum mentis testor, me pro illorum famā propugnandum putare, etc.,

id. Rab. Perd. 10, 30: omnes deos, with an obj.-clause, id. Q. Fr. 1, 3, 2:

ego omnes homines deosque testor,

id. Caecin. 29, 83:

deos immortales,

id. Clu. 68, 194:

me potissimum testatus est, se aemulum mearum laudum exstitisse,

id. Phil. 2, 12, 28 stuprata per vim Lucretia a regis filio, testata cives, se ipsa interemit, id. Fin. 2, 20, 66:

implorarem sensus vestros, uniuscujusque indulgentiam in suos testarer, etc.,

id. Sull. 23, 64:

consulibus deos hominesque testantibus,

Liv. 4, 53, 5:

Jovem et laesi foederis aras,

Verg. A. 12, 496:

vos, aeterni ignes, et non violabile vestrum testor numen,

id. ib. 2, 155:

Theseus infernis, superis testatur Achilles, Hic Ixioniden, ille Menoetiaden,

Prop. 2, 1, 37:

volnera testor,

Ov. F. 4, 885:

id testor deos, Ter Hec. 3, 5, 26: hoc vos, judices, testor,

Cic. Sull. 12, 35.

Act. collat. form testo, āre, acc. to Prisc. p. 797 P.—

Pass. (acc. to I. B.), Cic. Fl. 11, 26:

cum aliorum monumentis tum Catonis oratione testatum est,

shown, proved, attested, Quint. 2, 15, 8; 2, 17, 2; 8, prooem. § 20.—Hence, P. a. in pass. force: testātus, a, um, public, manifest, published (class.):

ut res quam maxime clara ac testata esse posset,

Cic. Verr. 2, 2, 76, § 187; 2. 2, 42, § 104;

1, 16, 48: haec testata sunt atque inlustria,

id. Fam. 11, 27, 6:

ut testatum esse velim, de pace quid senserim,

id. Att. 8, 9, 1:

nihil religione testatum,

id. Fl. 11, 26.— Comp.:

ut res multorum oculis esset testatior,

Cic. Cael. 27, 64: quo notior testatiorque virtus ejus esset, Hirt. B. G. 8, 42:

quo testatior esset poena improborum,

id. ib. 8, 44; Nep. Alcib. 4, 5.— Sup.:

testatissima miracula,

Aug. Conf. 8, 6.—Hence, adv.: testātō, before witnesses:

jussum accipiendum est, sive testato quis, sive verbis, aut per nuntium, jusserit,

Dig. 15, 4, 1; cf. ib. 18, 6, 1; 45, 1, 122; App. Mag. p. 324, 11.—

As is well known or evident, Plin. 8, 36, 54, § 130.—

After making a will, testate:

sive testato, sive intestato, decesserint,

Dig. 49, 14, 45.

trādo ( transdo, C. I. L. 1, 198, 54 and 58; Ter. Phorm. prol. 2, and most freq. in Cæs.; v. infra; cf. Neue, Formenl. 2, 734), dĭdi, dĭtum, 3 (in tmesi: transque dato endoque plorato, i. e. tradito et implorato, Vet. Lex ap. Fest. s. v. sub vos, p. 309 Müll.), v. a. [trans-do], to give up, hand over, deliver, transmit, surrender, consign (syn.: dedo, remitto).

Lit.

In gen.

Form trado:

ut amico traderem (thesaurum),

Plaut. Trin. 1, 2, 143:

mihi trade istuc (argentum),

id. As. 3, 3, 99; id. Curc. 3, 15: aliquid [p. 1884] in manum, id. Merc. 2, 2, 7:

poculum alicui,

Cic. Tusc. 1, 40, 96:

aedem Castoris sartam tectam,

id. Verr. 2, 1, 50, § 131:

magistris traditi,

id. Tusc. 3, 1, 2:

pecuniam regiam quaestoribus,

Liv. 24, 23, 3:

pueros magistris,

Ov. Am. 1, 13, 17:

equos domitoribus,

Cic. Off. 1, 26, 90:

testamentum tibi legendum,

Hor. S. 2, 5, 51:

ademptus Hector Tradidit fessis leviora tolli Pergama Graiis,

id. C. 2, 4, 11:

miserat ad legatum Romanum, traditurum se urbem,

Liv. 34, 29, 9:

armis traditis,

Caes. B. G. 1, 27; 2, 13:

obsides, arma, perfugae traditi,

id. ib. 1, 28: hunc ad carnificem. Plaut. Rud. 3, 6, 19:

in pistrinum tradier,

id. Most. 1, 1, 16:

aliquem in custodiam vel in pistrinum,

Cic. Q. Fr. 1, 2, 4, § 14:

aliquem supplicio,

Suet. Vit. 14:

Augustus filiam suam equiti Romano tradere meditatus est,

to give in marriage, Tac. A. 4, 40 med. —With acc. of place:

ea quae in Insulā erat Achradinam tradita est,

Liv. 24, 23, 4.—

Form transdo: tot tropaea transdes, Att. ap. Non. 517, 26 (Trag. Rel. v. 366 Rib.):

navem in fugam transdunt,

id. ib. 155, 8 (Trag. Rel. v. 630 ib.):

ut arma per manus necessario transderentur,

Caes. B. C. 1, 68:

per manus sevi ac picis transditas glebas,

id. B. G. 7, 25; Hirt. B. G. 8, 15:

sibi captivos transdi,

Caes. B. C. 3, 71:

neque se hostibus transdiderunt,

id. B. G. 7, 77:

se (alicui),

id. ib. 7, 47; Hirt. B. G. 8, 43:

se adversariis ad supplicium,

Caes. B. C. 1, 76.—

In partic.

Pregn., to deliver, commit, intrust, confide for shelter, protection, imprisonment, etc. (syn.: commendo, committo).

Form trado:

sic ei te commendavi et tradidi,

Cic. Fam. 7, 17, 2:

totum denique hominem tibi ita trado de manu, ut aiunt, in manum tuam,

id. ib. 7, 5, 3:

alicui se laudare et tradere,

Hor. Ep. 1, 9, 3:

hunc hominem velles si tradere,

id. S. 1, 9, 47; id. Ep. 1, 18, 78:

hos (obsides) Aeduis custodiendos tradit,

Caes. B. G. 6, 4; Liv. 22, 22, 4:

catenis ligatus traditur,

id. 24, 45, 9:

in tuam custodiam meque et meas spes trado,

Plaut. Most. 2, 1, 59.—

Form transdo:

ab illo transditum initio et commendatum,

Caes. B. C. 3, 57:

sibi a Divitiaco transditus,

id. B. G. 7, 39. —

To give up or surrender treacherously, to betray:

causam tradere advorsariis,

Ter. Phorm. 2, 1, 7:

quos tradituros sperabas, vides judicare,

Cic. Rosc. Am. 22, 61:

tibi trado patriosque meosque Penates,

Ov. M. 8, 91:

ferisne paret populandas tradere terras?

id. ib. 1, 249:

tradimur, heu!

Claud. in Rufin. 2, 261:

Judas ausus magistrum tradere,

Sedul. 2, 74.—

Trop.

In gen., to give up, surrender, hand over, deliver, intrust, etc.

Form trado:

et meam partem loquendi et tuam trado tibi,

Plaut. As. 3, 1, 14:

eo ego, quae mandata, amicus amicis tradam,

id. Merc. 2, 3, 51:

quae dicam trade memoriae,

Cic. Rep. 6, 10, 10 (different from tradere memoriae, B. 2. b.):

si liberam possessionem Galliae sibi tradidisset,

Caes. B. G. 1, 44:

Cingetorigi principatus atque imperium est traditum,

id. ib. 6, 8.— Poet., with inf.:

tristitiam et metus Tradam protervis in mare Creticum Portare ventis,

Hor. C. 1, 26, 2.—

Form transdo:

summa imperii transditur Camulogeno Aulerco,

Caes. B. G. 7, 57:

Vergasillauno Arverno summa imperii transditur,

id. ib. 7, 76.—

In partic.

Pregn., with se, to give one ' s self up, to yield, surrender, or devote one ' s self to any thing:

se totos voluptatibus,

Cic. Lael. 23, 86:

se quieti,

id. Div. 1, 29, 61: se lacrimis ac tristitiae, Luccei. ap. Cic. Fam. 5, 14, 2:

se studiis vel otio,

Plin. Ep. 1, 9, 7:

si se consiliis ejus (rex) tradidisset,

Flor. 2, 8, 6:

se in studium aliquod quietum,

Cic. Inv. 1, 3, 4:

se in disciplinam alicujus,

id. Phil. 2, 2, 3; cf.:

cogitationibus suis traditus,

Sen. Ep. 9, 16.—

To make over, transmit, as an inheritance; to leave behind, bequeath (syn. lēgo):

qui in morte regnum Hieroni tradidit,

Plaut. Men. 2, 3, 59: inimicitias posteris, Anton. ap. Cic. Att. 14, 13, A, 3:

consuetudo a majoribus tradita,

Cic. Div. 2, 72, 150:

morbi per successiones traduntur,

Plin. Ep. 1, 12, 4: traduntque metus. Sil. 4, 32:

traditumque inde fertur, ut in senatum vocarentur,

it is said that this was the origin of the custom, Liv. 2, 1, 11.—

To hand down or transmit to posterity by written communication; to relate, narrate, recount:

quarum nomina multi poëtae memoriae tradiderunt,

Cic. Inv. 2, 1, 3: pugnae memoriam posteris, Liv. 8, 10, 8:

cujus (Socratis) ingenium variosque sermones immortalitati scriptis suis Plato tradidit,

Cic. de Or. 3, 16, 60:

qualia permulta historia tradidit,

id. Div. 1, 53, 121:

aliquid posteris,

Plin. Ep. 6, 16, 1:

tradit Fabius Pictor in Annalibus suis, hirundinem, etc.,

Plin. 10, 24, 34, § 71:

ipsum regem tradunt... operatum his sacris se abdidisse,

Liv. 1, 31, 8.—Esp., pass. pers. or impers., it is said, is recorded, they say, etc.:

qui (Aristides) unus omnium justissimus fuisse traditur,

Cic. Sest. 67, 141: cujus (Lycurgi) temporibus Homerus etiam fuisse traditur. id. Tusc. 5, 3, 7:

nec traditur certum, nec interpretatio est facilis,

Liv. 2, 8, 8; cf. id. 9, 28, 5:

sic enim est traditum,

Cic. Leg. 1, 1, 3; cf.:

hoc posteris memoriae traditum iri, Aequos et Volscos, etc.,

Liv. 3, 67, 1:

Galbam, Africanum, Laelium doctos fuisse traditum est,

Cic. Tusc. 1, 3, 5:

ut Isocratem dixisse traditum est,

id. Brut. 56, 204:

unguenta quis primus invenerit, non traditur,

Plin. 13, 1, 1, § 2:

de hoc constantius traditur,

Front. Aquaed. 7; cf.: traditur memoriae, with subj.-clause, Liv. 5, 21, 16. —

To deliver by teaching; to propose, propound, teach any thing (syn. praecipio).

Form trado:

ea, quae dialectici nunc tradunt et docent,

Cic. Fin. 4, 4, 9:

elementa loquendi,

id. Ac. 2, 28, 92:

praecepta dicendi,

id. de Or. 1, 18, 84:

optimarum artium vias meis civibus,

id. Div. 2, 1, 1:

aliquid artificio et viă,

id. Fin. 4, 4, 10:

haec subtilius,

id. ib. 1, 9, 31:

aliquid,

Caes. B. G. 7, 22:

virtutem hominibus,

Cic. de Or. 1, 58, 247:

eodem tempore tradi omnia et percipi possint,

Quint. 1, 12, 1:

nec tamquam tradita sed tamquam innata,

id. 7, 10, 14:

praecepta,

Sen. Ep. 40, 3.— Absol.:

si qua est in his culpa, tradentis (i.e. magistri) est,

Quint. 3, 6, 59.—

Form transdo:

multa praeterea de sideribus atque eorum motu... disputant et juventuti transdunt,

Caes. B. G. 6, 14:

Minervam operum atque artificiorum initia transdere,

id. ib. 6, 17.—

Aliquid oblivioni, to forget utterly (late Lat.):

omnes justitiae ejus oblivioni tradentur,

Vulg. Ezech. 33, 13; Greg. Mag. in Job, 25, 8.