-
81 situs
[st1]1 [-] situs, a, um: part. passé de sino. - [abcl][b]a - situé, placé, mis, posé. - [abcl]b - Tac. bâti, construit, élevé. - [abcl]c - placé dans, qui repose sur, qui dépend de. - [abcl]c - enseveli, enterré.[/b] - lingua in ore sita est, Cic.: la langue se trouve dans la bouche. - spes in fuga sita, Sall.: espoir placé dans la fuite. - voluptates in medio sitae, Cic.: plaisirs à la portée de tout le monde. - in te spes nobis omnis sita est, Ter.: tu es notre unique espoir. - fratres, propinqui, longius siti, Tac. An. 12: frères, parents, proches, étrangers. - urbem Philippopolim, a Macedone Philippo sitam circumsidunt, Tac. A. 3: ils assiègent la ville de Philippopolis, bâtie par Philippe de Macédoine. - situs in aliquo: qui dépend de qqn. - situs in aliqua re: qui relève de qqch. - situm est in nobis, Cic.: il dépend de nous, il est en notre pouvoir. - quantum est situm in nobis: autant qu'il est en nous. - in vestra manu situm est + inf.: il dépend de vous de... - in vestra manu situm est ut + subj.: il dépend de vous de... - in ejus pernicie patriae sitam putabant salutem, Nep.: ils pensaient que de sa mort dépendait le salut de la patrie. - in officio colendo sita vitae est honestas, Cic. Off. 1: la vertu consiste à accomplir le devoir. - situs hic est, Cic.: ci-gît. [st1]2 [-] sitŭs, ūs, m.: - [abcl][b]a - situation, position, emplacement. - [abcl]b - position (du corps), posture. - [abcl]c - position, disposition, ordre, arrangement. - [abcl]d - construction, structure. - [abcl]e - place, lieu, pays, région, contrée. - [abcl]f - saleté, crasse, ordure, moisissure, moisi, rouille, pourriture, détérioration, corruption, putréfaction. - [abcl]g - état d'une terre inculte, (terre...) en friche, abandon. - [abcl]h - vieillesse, grand âge, décrépitude. - [abcl]i - vétusté. - [abcl]j - inaction, oisiveté, repos. - [abcl]k - oubli (où l'on est), abandon, désuétude; solitude.[/b] - situs castrorum: position d'un camp. - situ corporum differunt ab... Plin.: c'est par leur posture qu'ils diffèrent de... - inexpugnabilis terrestri ac maritimo situ urbs, Liv.: ville imprenable à cause de sa situation terrestre et maritime. - a meridiano situ ad septentrionem, Plin.: du midi au nord. - (pantherae) repleturae illos situs, Plin. 27: (les panthères) abonderaient dans ce pays. - militis occupat arma situs, Tib.: la rouille recouvre les armes du soldat. - situs araneosus, Cat.: une sale toile d'araignée. - redolere situm, Plin.: sentir le moisi. - situ carpi, Sen.: se rouiller. - corrumpor situ, Plaut.: je me rouille ici (je me morfonds). - mens quemdam velut situm ducit, Quint.: l'esprit se rouille en quelque sorte. - victa situ senectus, Virg. En. 7: vieillesse vaincue par la décrépitude. - longo aevi situ, Col.: par l'action lente du temps. - marcescere situ, Liv.: languir dans l'oisiveté. - in aeterno jacere situ, Prop.: être enseveli dans un éterrnel oubli. - passus est leges istas situ atque senio emori, Gell. 20: il a laissé mourir ces lois de vieillesse et désuétude.* * *[st1]1 [-] situs, a, um: part. passé de sino. - [abcl][b]a - situé, placé, mis, posé. - [abcl]b - Tac. bâti, construit, élevé. - [abcl]c - placé dans, qui repose sur, qui dépend de. - [abcl]c - enseveli, enterré.[/b] - lingua in ore sita est, Cic.: la langue se trouve dans la bouche. - spes in fuga sita, Sall.: espoir placé dans la fuite. - voluptates in medio sitae, Cic.: plaisirs à la portée de tout le monde. - in te spes nobis omnis sita est, Ter.: tu es notre unique espoir. - fratres, propinqui, longius siti, Tac. An. 12: frères, parents, proches, étrangers. - urbem Philippopolim, a Macedone Philippo sitam circumsidunt, Tac. A. 3: ils assiègent la ville de Philippopolis, bâtie par Philippe de Macédoine. - situs in aliquo: qui dépend de qqn. - situs in aliqua re: qui relève de qqch. - situm est in nobis, Cic.: il dépend de nous, il est en notre pouvoir. - quantum est situm in nobis: autant qu'il est en nous. - in vestra manu situm est + inf.: il dépend de vous de... - in vestra manu situm est ut + subj.: il dépend de vous de... - in ejus pernicie patriae sitam putabant salutem, Nep.: ils pensaient que de sa mort dépendait le salut de la patrie. - in officio colendo sita vitae est honestas, Cic. Off. 1: la vertu consiste à accomplir le devoir. - situs hic est, Cic.: ci-gît. [st1]2 [-] sitŭs, ūs, m.: - [abcl][b]a - situation, position, emplacement. - [abcl]b - position (du corps), posture. - [abcl]c - position, disposition, ordre, arrangement. - [abcl]d - construction, structure. - [abcl]e - place, lieu, pays, région, contrée. - [abcl]f - saleté, crasse, ordure, moisissure, moisi, rouille, pourriture, détérioration, corruption, putréfaction. - [abcl]g - état d'une terre inculte, (terre...) en friche, abandon. - [abcl]h - vieillesse, grand âge, décrépitude. - [abcl]i - vétusté. - [abcl]j - inaction, oisiveté, repos. - [abcl]k - oubli (où l'on est), abandon, désuétude; solitude.[/b] - situs castrorum: position d'un camp. - situ corporum differunt ab... Plin.: c'est par leur posture qu'ils diffèrent de... - inexpugnabilis terrestri ac maritimo situ urbs, Liv.: ville imprenable à cause de sa situation terrestre et maritime. - a meridiano situ ad septentrionem, Plin.: du midi au nord. - (pantherae) repleturae illos situs, Plin. 27: (les panthères) abonderaient dans ce pays. - militis occupat arma situs, Tib.: la rouille recouvre les armes du soldat. - situs araneosus, Cat.: une sale toile d'araignée. - redolere situm, Plin.: sentir le moisi. - situ carpi, Sen.: se rouiller. - corrumpor situ, Plaut.: je me rouille ici (je me morfonds). - mens quemdam velut situm ducit, Quint.: l'esprit se rouille en quelque sorte. - victa situ senectus, Virg. En. 7: vieillesse vaincue par la décrépitude. - longo aevi situ, Col.: par l'action lente du temps. - marcescere situ, Liv.: languir dans l'oisiveté. - in aeterno jacere situ, Prop.: être enseveli dans un éterrnel oubli. - passus est leges istas situ atque senio emori, Gell. 20: il a laissé mourir ces lois de vieillesse et désuétude.* * *I.Situs, Participium. Cic. Permis.II.Situs, sita, situm. Plaut. Situé, Mis et posé.\Est situm in nobis, vt et aduersa quasi perpetua obliuione obruamus. Cic. Il est en nous et en nostre puissance, etc.\Vrbem Philippopolim a Macedone Philippo sitam. Tacitus. Bastie, Edifiee.\Ara sita Druso. Tacit. Construicte à l'honneur de Drusus.\Hic siti sunt Acarnanes, qui pro patria pugnantes, mortem occubuerunt. Liu. Ci sont mis les, etc. Ci gisent les, etc. Ci sont enterrez et inhumez.\Situs, huius situs, masc. gen. Virgil. La situation de quelque chose que ce soit.\Situs. Plin. Moisissure, Relent, Chansissure, Remugle.\Situs. Virg. Crasse et ordure.\Situs, etiam in vitibus est. Colum. Mousse.\Loca senta situ. Virg. Ords et sales et hideux.\Araneosus situs. Catul. Toile d'araigne.\Iners. Ouid. Paresse et faitardise, Nonchalance et oisiveté.\Detergere situm ferro. Sil. Nettoyer et oster l'enrouillure, La rouille.\Ducere situm. Quintil. Se moisir et chansir, Devenir ord et crasseux, Devenir remugle.\Exesi situ ligones. Claud. Mangez de rouille.\Horrent situ campi. Claud. Sont pleins d'herbes et de buissons par faulte d'estre labourez.\Pati situm indignum. Stat. Estre mis en oubli et nonchaloir.\Redolere situm. Plin. Sentir le remugle, ou le relent.\Rigido situ relicta cessat terra. Ouidius. N'est point hantee ne labouree, Demeure inculte. -
82 consisto
cōn-sisto, stitī, ere, sich beistellen, d.i. sich hinstellen, I) im allg., sich hinstellen, hintreten, auftreten, 1) eig.: a) v. Fuße u. v. leb. Wesen, ubi (crus) consistit, calx quoque terram non contingit, Cels. – is qui proxime constiterat, der Zunächststehende, Val. Max.: qui constitit intus, Ov.: c. ex diverso, Quint.: eo loci, ubi etc., Val. Max. – c. ad mensam, Cic.: ad aras, Ov.: ad fores Capitolii, Suet.: ante vestibulum regiae, Curt.: ante oculos (auch bildl.), Ov.: apud ripam, Suet.: circa alqm (von mehreren), Curt.: iuxta alqm, Eutr.: in caelo iuxta solium Iovis, Suet.: inter aves albas (v. Raben), Ov.: post (hinter) alqm, Quint.: supra ripam stagni (v. Vögeln), Ov. – in vinea media, Cic.: in limine domus suae, Curt.: in extrema parte theatri, Val. Max.: pontibus crebris (v. Bienen), Verg.: c. in pedes, auf die F. zu stehen kommen, Sen. ep. 121, 8. – calce aliquem super ipsum os debere consistere, mit dem Hacken müsse einer auf den (ausgetretenen) Knochen treten, Cels. 8, 14. – mit Ang. wie? durch Advv., recte et in loco, Cic.; od. (als wer?) durch Adii., hi proximi constitere, Liv.: ne quem paterentur in circo forove nisi positis lacernis togatum consistere, Suet.: consistens inter fratres medius, Suet. – So nun bes.: α) als Betrachter sich hinstellen, hinzutreten, fert animus propius consistere (bildl. = die Sache näher zu besprechen), Ov. art.————am. 3, 467. – β) als Zuhörer in einer Versammlung sich einfinden, tota in illa contione Italia constitit, Cic. Sest. 107. – γ) zu einer Leistung, bes. zum Kampf sich hinstellen, auftreten, sich aufstellen, vom Zitharöden, ut constitit, Suet. Ner. 21 2: v. einem Possenreißer, in scaena vero postquam solus constitit, Phaedr. 5, 5, 13. – v. Redner, c. in communibus suggestis, Cic. Tusc. 5, 29. – Aesopus media subito in turba constitit, Phaedr. 4, 5, 29. – v. Schützen (beim Wettschießen), post acer Mnestheus adducto constitit arcu, Verg. Aen. 5, 507. – vom Faustkämpfer, Athleten, Verg. Aen. 5, 426. Plin. 7, 83: v. Zweikämpfern, c. inter duas acies, Liv. 7, 10, 9: vom Gladiator, cum alqo, Petr. 19, 5 (übtr.). – v. Wächter, Schützer, Verteidiger einer Örtl., sich aufstellen, sich postieren, ante fores curiae, Val. Max.: in porta, Caes.: in ponte sublicio, Val. Max.: pari intervallo, Caes. – bes. als milit. t. t., sich aufstellen zum Kampf, Stellung nehmen, antreten, ne saucio quidem eius loci, ubi constiterat, relinquendi facultas dabatur, Caes.: c. iuxta, Caes.: contra, Caes. – c. ad Alliam, Liv.: circa alqm, Liv.: inter primos, Curt.: sub muro, Caes.: pro castris, Sall.: in sinistro cornu propius montes, Liv.: cum equitibus contra pedites, Curt.: in foro cuneatim, Liv.: in sinistra parte acie (in Schlachtordnung), Caes. – m. in u. Akk., in orbem (in einem Kreis, im Kr.), Caes.: acies quadratum con-————sistit in agmen (in einer viereckigen Marschkolonne), Tibull. – sine ducis opera copiae sic ordinatae consistunt, ut etc., Nep.: proximi cornibus constiterunt regii equites, Liv.: naves profectae ex portu nostris adversae constiterunt, Caes. – δ) als gerichtl. t. t., vor Gericht treten, -erscheinen, als Zeuge, loco testis, Val. Max. 8, 5, 6. – gew. als Kläger = seine Sache vor Gericht führen, rechten, prozessieren,ad horam, Quint.: in iure, ICt.: cum matre, Sen.: cum debitoribus, ICt.: adversus dominos, ICt.; vgl. Oehler Tert. de idol. 13 in.b) v. lebl. Subjj., und zwar als t. t. des Würfelspiels, v. Wurf, zu stehen kommen = fallen, quadringentis talis centum Venerios non posse casu consistere, Cic. de div. 2, 48.2) übtr.: a) sich auf jmds. Seite mit seiner Ansicht stellen, jmdm. beitreten, mit jmd. übereinstimmen (Ggstz. dissidere), videsne igitur Zenonem tuum cum Aristone verbis consistere, re dissidere; cum Aristotele et illis re consentire, verbis discrepare, Cic. de fin. 4, 72 zw. – b) mit jmd. sich in Erörterung über etwas einlassen, mit jmd. disputieren, de alqa re, cum alqo de alqa re, adversus alqd, Eccl.; vgl. Oehler Tert. de idol. 13 in.II) insbes., von der Bewegung aus sich hinstellen = stille stehen, stehen bleiben, A) übh., stille stehen, stehen bleiben, haltmachen (Ggstz. ire, pro-————gredi, inambulare, moveri u. dgl.), 1) eig.: a) v. leb. Wesen: consistite! Ov.: ubi ad ipsum veni diverticulum, constiti, Ter.: egressi tecta consistimus, Plin. ep.: ire modo ocius, modo consistere, Hor. – constitit hic, Verg.: c. procul, Ov.: c. non eodem loci prae ardore (v. (Redner), Suet. – u. im Bilde, in hoc igitur campo cum liceat oratori vagari libere atque ubicumque constiterit, consistere in suo, Cic.: ipsa mihi veritas manum iniecit et paulisper consistere et commorari cogit, Cic. – c. ante domum, Ov.: c. citra limen foresque, Ov.: neque is consistens in loco (auf der Stelle), sed inambulans atque ascensu ingrediens arduo, Cic.: iumenta, quae Dareum vehebant, in quadam valle constiterant, Curt.: quocumque constiti loco (wo ich gehe und stehe), ibi cogitationes meas tracto, Sen.: c. limine, Ov. – So nun bes.: α) der Unterhaltung wegen stehen bleiben, consistimus, Hor.: viatores etiam invitos consistere cogunt, Caes. – cum hoc consistit, hunc amplexatur, Cic.: in hoc loco cum altero constitit, Plaut. – β) neugierig, betrachtend, bewundernd, staunend usw. stehen bleiben, prohibitis per militem obviis ac viatoribus respicere usquam vel consistere, Suet.: hanc effigiem eius subinde respicere, sub hac consistere, praeter hanc commeare, Plin. ep.: bestiae saepe immanes cantu flectuntur et consistunt, Cic.: Hypsipyle vacuo consistit in thalamo (vor Verwunderung und Schmerz), Prop. – im Passiv————unpers., ista quae spectantur, ad quae consistitur, Sen. – γ) mitten im Tanze stille halten, si ludius constitit aut tibicen repente conticuit, Cic. de har. resp. 23 – δ) als milit. t. t., stille stehen, haltmachen, Rast machen, standhalten, sich setzen, sowohl für kurze Zeit, im Kampfe, auf dem Marsche, auf der Flucht, agmen nec progredi nec consistere audet, Curt.: agmen od. signa consistere iubet, Curt. u. Liv.: nemo consistere audet, Caes.: is locus ubi constitissent, ihr jetziger Lagerplatz, Caes.: constitit nusquam prius, quam ad Vada venit, Brut. in Cic. ep. – c. ad medium fere spatium, Caes.: c. paulum ad Rubiconem, Suet.: ad bivia, Liv.: ante oppidum, Hirt. b. Afr.: prope hostem, Caes.: sub castris Afranii, Caes.: signa consistunt in radicibus collium, Liv.: c. in hac urbe diutius quam usquam, Curt.: in locis superioribus u. bl. locis superioribus, Caes.: consistit a fuga Romana acies, Liv. – als auch auf die Dauer, eine feste Stellung einnehmen, sich festsetzen, cum (Pompeius) constiterit et timere desierit, Balb. in Cic. ep.: ego, ne consistere possit in Italia Antonius, dabo operam, Brut. in Cic. ep.: (Antonius) non mehercules horam constitisset, Planc. in Cic. ep. – ε) als Reisender, Flüchtling an einem Orte haltmachen, anhalten, sich aufhalten, v. Seefahrern auch = wo sich vor Anker legen, wo anlegen, sowohl augenblicklich, plura scribam ad te cum constitero; nunc eram plane————in medio mari, Cic.: in quibus (oppidis) consistere praetores et conventum agere solebant, Cic.: c. unum diem Veliae, Cic.: Romae vix triduum, Cic.: ad ancoram unā nocte, Cic.: contra Lissum in ancoris (v. Schiffen), Caes.: in portu (v. Schiffen), Liv. – als auch auf die Dauer sich wo aufhalten, sich niederlassen, sich ansässig machen, hic, Sen.: in agris Cadurcorum, Hirt. b. G.: in Aonia, Ov.: in ea sede, Curt.: nec tamen hāc profugum consistere Pelea terrā fata sinunt, Ov. – v. den in einer Provinz sich aufhaltenden, ansässigen röm. Bürgern, ibi negotiandi causā, Caes.: Uticae, Val. Max. – ζ) als Verkäufer wo seinen Stand haben, ausstehen, feil haben, ede, ubi consistas, Iuven. 3, 296: c. in taberna, Varr. LL. 5, 5; in schola, sub theatro Aug. Pompeiano, Corp. inscr. Lat. 6, 9404. – η) als Kollegium wo zusammentreten, in Palatio, Corp. inscr. Lat. 6, 8750: Arelicae, ibid. 5, 4017: Clastidi, ibid. 5, 7357. Vgl. Mommsen im Hermes 7, 309 f.b) von lebl. Subjj.: vel concĭdat omne caelum omnisque natura (N. = Schöpfung) consistat necesse est, Cic.: oculus consistit (Ggstz. huc illucve sine ratione movetur), Cels.: Ixionii vento (durch den W. = durch den Stillstand des W.) rota constitit orbis, Verg.: inanes nuces in summo umore consistere (sich halten, verbleiben) et plenas integro fructu ad ima deferri, Petr.: illic et nebulas, illic consistere nubes iussit,————sich lagern, Ov. – So nun bes.: α) v. Flüssigkeiten, stillstehen (Ggstz. fluere, profluere, manare), ut, si pluerit, non consistat aqua, Varr.: quin rapidum placidis etiam mare constitit undis, Tibull.: ter frigore constitit Ister, Ov.: v. Blut usw., tandem constitit sanguis, Curt.: neque sanguis ullo potis est pacto profluens consistere, Enn. tr. fr. – v. Most, sich setzen, cum iam perfecte mustum deferbuit et constitit, Col. 12, 21, 3. – u. als mediz. t. t., Konsistenz gewinnen, album ex ovo cnm rosa (Rosenöl) mixtum, adiecto, quo facilius consistat, contritae rosae pulvere, Cels. 4, 27 (20), 1. p. 154, 2 D. – β) v. Magen, Unterleib, von der Ausleerung nach oben od. unten (vom Erbrechen od. Durchfall nachlassen, sich beruhigen, stehen (als mediz. t. t.), stomachus od. ventriculus consistit, Cels.: alvus consistit, Cels. – u. v. den Absonderungen nach oben u. unten selbst, stehen, pituitae cursus (Schleimabsonderung) consistit, Cels.: tanta me διάῤῥοια arripuit, ut hodie primum videatur posse consistere, Cic.2) übtr.: a) v. Pers.u. personif. Lebl., α) stehen bleiben, αα) in der Rede bei einem Punkte stehen bleiben, verweilen, um ihn näher zu besprechen, quoniam ille hic constitit paulisper, mihi quoque necesse est paulum commorari, Cic.: ipsa mihi veritas manum iniecit et paulisper consistere et commorari coëgit, Cic. – m. in u. Abl., in uno nomine, Cic.: in————singulis, Cic. – ββ) innerhalb der Grenzen eines Faches, einer Methode stehen bleiben, sich halten, m. intra u. Akk., intra professionem suam, Cels.: u. Passiv unpers., intra quietem et unctionem et cibum consistendum est, Cels. – u. übh. innerhalb einer Grenze bei etw. stehen bleiben, es bei etw. bewenden lassen, maledictum, quod intra verba constitit, Ps. Quint. decl. 279. – u. in einem Stande verbleiben, m. in u. Abl., seu fortunā seu voluntate in equestri ordine usque ad Augusti patrem, Suet. Aug. 2, 2. – β) bestehen = existieren, sine agri cultoribus nec consistere mortales nec ali posse manifestum est, Col. 1. praef. 6.b) von Zuständen, α) stille stehen übh., teils = weder zu-, noch abnehmen, einen Stillstand eintreten lassen, im Stillstand begriffen sein (Ggstz. augeri, increscere od. decedere, minui), cum febris augeatur, consistat, decedat, Cels.: morbus increscit, consistit, minuitur, Cels. – teils = zum Stillstand kommen, stocken, nachlassen, aufhören, si infinitus forensium rerum labor... aetatis flexu constitisset, Cic.: quā novā re oblatā omnis administratio belli consistit, Caes.: cum ad Trebiam terrestre constitisset bellum, Liv. (vgl. Drak. Liv. 35, 4, 1. Fabri Liv. 21, 49, 1): consistere usura debuit, quae erat in edicto meo, die in m. E. erlaubte Verzinsung mußte aufhören, Cic.: infracta constitit ira, Ov. (s. Bach Ov. met. 6, 627). –————β) wo seinen Sitz nehmen, Platz greifen, αα) v. körperl. Übeln, teils übh. wo seinen Sitz nehmen od. haben, morbus consistit in toto corpore od. intra intestina, Cels.: maximi dolores in macerrimis consistunt corporis partibus, Sen.: si (erysipelas) circa cervicem aut caput constitit, Cels. – teils (wie καθίστημι) anhalten, fortdauern, Konsistenz gewinnen, sich festsetzen, si nihilo magis malum constitit, Cels.: dolor constitit cum furore, Scrib. – ββ) v. andern Zuständen, wo Platz greifen, stattfinden, teils = wo zur Anwendung und Geltung kommen, ut unde culpa orta esset, ibi poena consisteret, Liv.: in quo (viro) non modo culpa nulla, sed ne suspicio quidem potuit consistere, Cic.: non in te quoque constitit idem exitus, Ov.: si putabit posse omnia penes unum consistere (könne in der Hand einer Person in Anwendung kommen = sei in einer Person vereinbar), Cornif. rhet.: omni tempore summa studia officii inter nos constiterunt, Cic.: quaestio consistit inter utile atque honestum od. circa res personasque, Quint.: sunt certi denique fines, quos ultra citraque nequit consistere rectum, Hor. – teils = auf etw. beruhen, in etw. bestehen, in etw. seinen Grund haben, auf etw. sich gründen, maior pars victus eorum in lacte, caseo, carne consistit, Caes.: vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit, Caes.: omnium superiorum dimicationum fructum in eo die atque————hora consistere, Caes.: cum omnibus Gallicis navibus spes in velis armamentisque consisteret, Caes.: in interitu tuo salus et vita optimi cuiusque, libertas populi Romani dignitasque consistit, Cic.: causa perniciosissimi belli in persona tua constitit, Cic.: ea, in quibus vita beata consistit, Cic. – m. bl. Abl., ita exiguo tempore magnoque casu totius exercitus salus constitit, Caes. – mit ex u. Abl., reliquae (legiones) ex fugitivis consistebant, Auct. b. Hisp.B) prägn., zum festen Stande kommen, festen Füß fassen, sich auf den Füßen halten (Ggstz. cadere u. dgl.), 1) eig.: a) v. Pers., si prohibent consistere vires, Ov. met. 7, 573. – ita alte, ut consistere homo ipse non possit, Cels. 8, 15. p. 356, 16 D. – im Kampfe, α) v. Faustkämpfer, Ringer (Ggstz. de gradu deici, cadere), minimeque in lubrico versabitur et, si semel constiterit, numquam cadet (im Bilde v. Redner), Cic.: nec tamen tradidisti te, sed subsiluisti et acrior constitisti (im Bilde von dem, der mit dem Geschicke kämpft), Sen.: attolle animum, adversus formidata consiste, Sen. – β) als milit. t. t. v. Soldaten, in muro, Caes.: in fluctibus, in arido, Caes.: pro opere, Sall. – u. im Bilde (vom Redner), confiteor... me consistere in meo praesidio sic, ut non fugiendi hostis, sed capiendi loci causā cessisse videar, Cic. de or. 2, 294.b) v. lebl. Subjj. Halt gewinnen, quales cum ver-————tice celso aëriae quercus... constiterunt, festgewurzelt dastehen, Verg. Aen. 3, 681. – und (im Bilde), nullo in loco, nulla in persona stabilibus nixa radicibus consistunt, fesseln sich bleibend an keinen Ort, an keine Person, Val. Max. 6, 9. ext. 7.2) übtr., gleichs. festen Fuß fassen, certa aliqua in sententia, einen bestimmten, festen Entschluß fassen, Cic.: consistit consilium, der Entschluß steht fest, Cic. – So nun bes.: a) im gerichtl. Kampfe, festen od. sichern Stand gewinnen, seinen Platz od. sich behaupten, sich halten, bestehen (Ggstz. cadere, concĭdere, de gradu deici), vom Redner, in hac causa, Cic.: in forensibus causis praeclare, Cic.: contra vos in contione, Cic.: c. in dicendo (seine Rede durchführen), Cic.: Passiv unpers., aut ita consistendum est, ut etc., man muß sich so festsetzen (darauf bestehen), daß usw., Cic. – v. Beklagten, spes est et hunc miserum... aliquando tandem posse consistere, Cic.: verbo quidem me superabis ipso iudice, re autem ne consistes quidem ullo iudice, Cic.: Pisonem consulem nulla in re consistere umquam sum passus, Cic. – v. Prozesse selbst, quia magistratus aliquis reperiebatur, apud quem Alfeni causa consisteret, Cic. Quinct. 71. – b) in Stimme, Gesicht od. Gemüt Fassung (Ruhe) gewinnen od. behalten, sich fassen, sich sammeln, v. Pers., neque mente nec linguā neque ore c., Cic.: u. so c. mente, Cic.: tranquillo animo, quietā————mente, Fassung u. Ruhe des Gemüts, des Geistes gewinnen, Cic. – v. der Stimme usw. selbst, neque mens neque vox neque lingua consistit, Cic.: religiones violatae... consistere eius animum sine furore atque amentia non sinunt, Cic.: neque enim patrius consistere mentem passus amor, ihm läßt Vaterliebe nicht ruhig das Herz, Verg. – c) in der öffentlichen Meinung festen Fuß fassen, sich behaupten, Geltung gewinnen, vix singulis aetatibus binos oratores laudabiles constitisse, Cic. Brut. 333. – ⇒ consistere mit Akk. ist überall unsichere Lesart; vgl. Lachm. Lucr. 6, 11. Gronov Liv. 27, 17, 11.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > consisto
-
83 pandō
pandō pandī, passus, ere [2 PAT-], to spread out, extend, unfold, expand: ad solem pennas, V.: pictā spectacula caudā, H.: sinūs (i. e. vela), Iu.: panditur planities, extends, L.: dum se cornua latius pandunt, open out, L.: si panditur ultra (gremium), i. e. is not yet full, Iu.— To throw open, open, lay open: moenia urbis, V.: hederae pandunt vestigia nigrae, disclose, V.: rupem ferro, split, L.: panduntur inter ordines viae, open, L.— Fig., to spread, extend: alia divina (bona) longe lateque se pandunt, i. e. extend their influence: vela orationis.— To open: cuiquam ad dominationem pandere viam, L.—Of speech, to unfold, make known, publish, reveal, explain: res caligine mersas, V.: oraculum, Ct.: quae nunc panduntur fatis, L. (oracle): Pandite, Musae, Unde, etc., O.* * *pandere, pandi, passus V -
84 patior
patior passus, ī, dep., to bear, support, undergo, suffer, endure: quidvis, T.: dolor ad patiendum tolerandumque difficilis: dolorem: omnia saeva, S.: damnum haud aegerrime, L.: servitutem: extremam fortunam, Cs.—To suffer, meet with, be visited by, undergo: indignam necem, O.: rem modicam, Iu.: ultima, Cu.: iniuriam: quicquid in captivum invenire potest, Cu.: Certum est in silvis inter spelaea ferarum Malle pati, V.—To suffer, endure, bear, allow, permit, let: neque dilationem pati bellum poterat, L.: illorum delicta, H.: illam cum illo ut patiar nuptam? T.: per suos finīs eos ire pati, Cs.: ne pecudes quidem passurae esse videntur: neque consilio priorem alium pati, S.: ut vinci se consensu civitatis pateretur, L.: Cum pateris sapiens vocari, H.: patiar inconsultus haberi, H.: nullum patiebatur esse diem, quin in foro diceret: nec plura querentem Passa Venus (i. e. nec passa queri), V.—In phrases with facile, aequo animo, or their opposites, to be disposed, acquiesce, submit: apud me plus offici residere facillime patior, am quite content: consilium meum a te probari... facile patior, am well pleased: indigne pati filiam venisse, was offended: periniquo patiebar animo, te a me digredi, was greatly disappointed.—To submit: patior quemvis durare laborem, V.: Pro quo bis patiar mori, H.* * *pati, passus sum V DEPsuffer; allow; undergo, endure; permit -
85 passage
substantiv1. passage, gennemgangN.K. er egentligt kun en smal passage mellem husene
3. afsnit (tekst, musik) -
86 stavak
(-ka) Absatz m (-es, "-e), Passus m (-, -); Posten m (-s, -i; u drugom s-ku im zweiten Absatz (Passus); s-ka u računu der Posten in einer Rechnung; neplaćena s-ka ein unbezahlter Posten -
87 passage
substantiv1. passage, gennemgangN.K. er egentligt kun en smal passage mellem husene3. om astronomiske forhold (astrologi, astronomi m.m.)Venuspassager är sällsynta. Den sista passagen ägde rum 6 juni 2012 (tjugehundratolv), och sedan dröjer det till år 2117 (tjugeetthundrasjutton) innan fenomenet kan ses igen
Venuspassager er sjældne. Den sidste passage foregik den 6. juni 2012, og så varer det til år 2117, før fænomenet kan ses igen4. afsnit (tekst, musik)5. langsomt trav med høje skridt (ridesport) (sport, spil og leg)Særlige udtryk: -
88 PACE
[ADV]SPONTE[N]GRESSUS (-US) (M)PASSUS (-US) (M)INCESSUS (-US) (M)INGRESSIO (-ONIS) (F)GRADUS (-US) (M)AMBULATURA (-AE) (F)[V]GRADIOR (GRADI GRESSUS SUM)SPATIOR (-ARI -ATUS SUM)INCEDO (-ERE -CESSI -CESSUM)PASSUS: PASSIBUS EMETIOR -
89 Особые формы образования множественного числа
Особые формы:1. -а: (с потерей/изменением окончания)das Lexikon энциклопедия – die Lexika, das Genus род (грамм.) – die Genera, das Tempus время (грамм.) – die Tempora, das Femininum существительное женского рода – die Feminina, das Kosmetikum косметическое средство – die Kosmetika, das Kuriosum курьёз – die Kuriosa, das Minium минимум – die Minima, das Maximum максимум – die Maxima, das Neutrum имя существительное среднего рода – die Neutra, das Spezifikum специфичность, характерное своеобразие – die Spezifika, das Visum виза – die Visa; das Pronomen местоимение – die Pronomina/Pronomen2. -i: (с потерей/изменением окончания)der Modus наклонение (грамм.) – die Modi; der Terminus термин – die Termini, der Numerus число (грамм.) – die Numeri; das Porto почтовый сбор – die Portos/Porti, das Solo соло – die Solos/die Solidas Adverb наречие – die Adverbien, das Fossil ископаемое – die Fossilien, das Indiz примета – die Indizien, das Kapital капитал – die Kapitale/die Kapitalien, das Material материал – die Materialien, das Mineral минерал – die Minerale/Mineralien, das Numerale числительное – die Numeralien, das Partizip причастие – die Partizipien, das Prinzip принцип – die Prinzipien/(реже) die Prinzipe4. -en: (с потерей окончания)das Konto счёт – die Konten/Kontos/Konti; das Epos эпос – die Epen - die Praxis практика – die Praxen; die Villa вилла, особняк – die Villen5. -s: (с изменением окончания)der Appendix аппендикс – die Appendizes, der Index индекс – die Indizes, der Kodex кодекс – die Kodizes6. Следует запомнить:der Bus автобус – die Busse, der Kasus казус, падеж – die Kasus, der Lapsus ляпсус – die Lapsus, der Passus место, раздел – die Passus, der Konus конус – die Konusse/(техн.) die Konen7. Могут иметь окончание -e или -s:der Balkon балкон – die Balkons/Balkone; der Ballon баллон – die Ballons/Ballone; das Karussel карусель – die Karussells/Karusselle; das Klosett уборная – die Klosetts/Klosette; das Kollektiv коллектив – die Kollektivs/die Kollektive, der Lift лифт – die Lifte/Lifts; der Park парк – die Parks/die Parke, der Test тест – die Tests/(редко) die Teste8. Могут иметь иностранный суффикс, окончание -eили -s, -en (с потерей окончания):единственное число / иностранный суффикс / окончание -eили-s / -en c изменением окончания словаdas Klima - die Klimáte (проф.) die Klimasder Atlas (геогр.) - die Atlasse - die Atlanten (реже)der Atlas (ткань) die Atlasseder Kaktus - die Kaktusse (разг.) die Kakteen***Существительные, оканчивающиеся на - mann, образуют множественное число с помощью - männer или - leute.Для обозначения отдельных лиц используется - männer:der Ehemann die Ehemänner супруги (мужья)der Gewährsmann die Gewährsmänner поручители, авторитетные лицаder Hampelmann die Hampelmänner марионетки (куклы), кривлякиder Hintermann die Hintermänner (тайные) покровители, защитники (спорт)der Lebemann die Lebemänner кутилы, весельчакиder Müllmann die Müllmänner мусорщикиder Staatsmann die Staatsmänner государственные деятелиder Schneemann die Schneemänner снеговикиder Strohmann die Strohmänner подставные лицаder Supermann die Supermänner сверхчеловек; суперменДля обозначения категории/группы лиц используется - leute:der Bergmann die Bergleute горняки (редко Bergmänner)der Hauptmann die Hauptleute капитаны (воинское звание)der Fachmann die Fachleute специалистыder Geschäftsmann die Geschäftsleute деловые людиder Kaufmann die Kaufleute купцы, коммерсантыder Landsmann die Landsleute землякиОбе формы могут иметь:der Seemann die Seemänner/die Seeleute морякиder Fährmann die Fährleute/die Fährmänner паромщикder Feuerwehrmann die Feuerwehrmänner/die Feuerwehrleute пожарныеder Flügelmann die Flügelmann/die Flügelleute фланговыеder Kameramann die Kameramänner/die Kameraleute операторыder Nebenmann die Nebenmänner/die Nebenleute сидящий/работающий рядом/соседder Vertrauensmann die Vertrauensmänner/die Vertrauensleute доверенные лицаФормы die Ehemänner и die Eheleute имеют разное значение:die Ehemänner – супруги (мужья), die Eheleute – супруги (муж и жена).Грамматика немецкого языка по новым правилам орфографии и пунктуации > Особые формы образования множественного числа
-
90 absum
ab-sum, āfuī (abfuī), (āfutūrūs), abesse1) не быть, не находиться (где-л.), отсутствовать (ab или ex urbe C; ab domo Pl, L; domo et foro C)poena metusque aberant O — (в золотом веке) не существовало ни наказаний, ни страха (перед ними)aliquem absentem rodere H — бранить кого-л. за глазаplurimum a. Nep — часто отлучатьсяabsit invidia verbo погов. L — не сочтите за обиду, не взыщите на слове или (никому) не в обиду будь сказано2) не участвовать, держаться в стороне, не заниматься (bello Cs; publicis consiliis L; a periculis Sl)abest luctamen remo V — грести нетрудноnon facile est a. ab injuria temporis C — нелегко уберечься от бурного воздействия непогоды3) недоставать, не хватать (hoc unum illi afuit C; abest quod avemus Lcr)a. alicui (ab aliquo) C — не помогать кому-л.longe iis fraternum nomen populi Romani afuturum (esse) Cs — (Ариовист заявил, что в таком случае) звание братьев римского народа им нисколько не поможетmultum abest Pythagorae statuam esse Ap — совсем непохоже, чтобы это была статуя Пифагора4)а) тж. перен. отстоять, быть далеко, находиться на (большом) расстоянии ( a naturā ferarum C)a. ab urbe mille passus C — находиться в тысяче шагов от городаa. a cuitu atque humanitate provinciae Cs — быть удалённым от культурной жизни и образованности (Галльской) провинцииid enimvero hinc nunc abest Ter — это дело дальнее (т. е. теперь об этом нечего и думать)a. a culpa C — не быть виновнымa. a reprehensione alicujus rei C — не заслуживать упрёка в чём-л.a. a consilio fugiendi C — быть далёким от мысли о бегствеб) безл.istos tantum abest ut ornem, ut effici non possit, quia eos oderim C — я настолько далёк от того, чтобы их восхвалять, что (напротив) не в состоянии их не ненавидетьpaulum (haud multum) afuit, quin hostes vincerentur Cs — неприятели едва не были побеждены5) не быть свойственным, не подходить, быть чуждымquod certe abest a tua virtute Brutus ap. C — что, конечно, несовместимо с твоей доблестьюnihil a me abest longius crudelitate C — нет свойства более мне чуждого, чем жестокость -
91 ales
I āles, itis adj. [ ala ]1) окрылённый, крылатый, пернатый ( currus Sen)a. equus O — Pegasusa. puer H — Amora. deus O — MercuriusII āles, itis f. (у поэтов тж. m.)a. Junonia (Junonis) O — павлинa. Palladis O — соваalites C etc. — вещие птицы ( по полету которых гадали авгуры)2) предзнаменование, знамение, приметаalite bona ( secunda) Ctl, H — при благом предзнаменовании, в добрый час -
92 associo
as-socio, āvī, ātum, āre1) присоединять, приобщатьa. passūs (v. l. gradūs) alicui St — присоединиться к кому-либо, пойти вместе с кем-л.2) прилаживать, привязывать ( cornua summis mālis Cld) -
93 capillus
ī m.1) волос ( compti capilli C); тж. собир. волосы на голове (crinis — волосы вообще)c. passus Ter — распущенные волосыnon puto illum capillos liberos habere погов. Pt — думаю, что у него и волос нет свободных, т. е. что он по уши в долгу3) шерсть ( cuniculi Ctl)4) волокна растений (корней и др.) PM -
94 compatior
com-patior, passus sum, patī2) сострадать ( alicui Aug) -
95 insonus
īn-sonus, a, umбеззвучный, бесшумный, тихий (vestigium Ap; passus Amm); немой ( litterae Ap) -
96 mille
1. mīlle (mīle)adj. num., sg. indecl.1) тысяча (m. pedites Cs; m. passūs Pl, C, Cs etc.; bis m. equi H)2) перен. множество (m. nova consilia V)2. n. indecl. (в sg.), тж. pl. mīlia, ium n.1) тысяча (aliquārum rerum Pl etc.)m. passuum Cs — римская миля = 1478,7 метра2) множество -
97 passarius
passārius, a, um [ passus к pando II \]выставленный на солнце, т. е. сушёный ( ficus Capit — v. l.) -
98 passum
ī n. [из passus от pando II, 5. \] (sc. vinum)вино из сушёного винограда V, Col -
99 perpauculus
per-pauculus, a, um (только pl.) -
100 pes
pēs, pedis m.1) нога, ступня ( hominis PM); копыто, нога ( equi PM)pedem ferre V — идти, (при)ходитьpedem inferre C — входить, вступатьpedibus (pede) Cs, C etc. — вброд, пешком или сухим путём (ire, iter facere C etc.)pedem trahĕre O — ковылять, хроматьad pedes stare Pt — стоять в ногах (у чьего-л. ложа)servus a pedibus C (verna ad pedes M) — пеший гонец, рассыльныйante pedes (posĭtum) esse C — находиться перед самым носом, быть в наличии или быть очевиднымesse sub pedibus alicujus L — находиться под чьей-л. властьюmanibus pedibusque погов. Ter — руками и ногами, т. е. всеми средствамиper me ista trahantur pedibus погов. C — по мне, пропади оно пропадомpedibus stipendia facere или pedibus merere L — служить в пехотеad pedes descendere L (desilire Cs, degrĕdi L) — слезать с лошади, спешиватьсяpugna ad pedes it (или venit) L — завязывается бой в пешем строюpedem conferre C etc. — вступить в рукопашный бойpedem referre L, O (revocare, retrahere V) — отступитьpedibus ire in sententiam alicujus Sl, L — голосовать путём перехода на ту или другую сторону, т. е. присоединиться к чьему-л. мнению ( в сенате)pedem alicui opponere погов. O — противодействовать или Pt подставить кому-л. ножкуomni pede stare погов. Q — твёрдо стоять на ногах, быть во всеоружии3) стебель, черешок ( oleae PM)5) площадь, территория, местность (p. Zeugitanus Sol)planus p. Vtr — ровное место6) ход, движение (crepante pede H; cito pede labitur aetas O)7) (тж. p. veli C) шкот, канат, которым парус поворачивают по ветруpede aequo O (pedibus aequis C) — на всех парусахpedem facere V — управлять шкотом, т. е. лавироватьnavales pedes шутл. Pl — remiges8) римский фут = 29,57 см = 1/5 passus (murus viginti pedes altus Cs)9) мера10) стихотворная стопа (p. Lesbius H)verba pedibus claudere H (in suos pedes cogĕre O) — писать стихи
См. также в других словарях:
PASSUS — apud Matthaeum Paris. p. 443. angustias et claustra itineris montiumque denotat. Ita enim is, Dum per quoddam iter arctissimum, quod vulgariter Passus dicitur, forent transituri. Sic Matth. Westmonasteriensis A. C. 1260. Emanavit a Cancelllaria… … Hofmann J. Lexicon universale
Passus — Sm Abschnitt per. Wortschatz fach. (16. Jh.) Entlehnung. Entlehnt aus l. passus, das eigentlich Schritt bedeutet aber kanzleisprachlich auch (einzelne) Angelegenheit, Fall . Ebenso nndl. passus, ne. passus, nschw. passus, nnorw. passus;… … Etymologisches Wörterbuch der deutschen sprache
Passus — Pas sus, n.; pl. L. {Passus}, E. {Passuses}. [L., a step, a pace. See {Pace}.] A division or part; a canto; as, the passus of Piers Plowman. See 2d {Fit}. [1913 Webster] … The Collaborative International Dictionary of English
Passus — Pas sus, n.; pl. L. {Passus}, E. {Passuses}. [L., a step, a pace. See {Pace}.] A division or part; a canto; as, the passus of Piers Plowman. See 2d {Fit}. [1913 Webster] … The Collaborative International Dictionary of English
Passus — »Abschnitt, Textstelle«: Das seit dem 16. Jh. bezeugte Fremdwort wurde in der Kanzleisprache aus gleichbed. mlat. passus übernommen, das auf lat. passus »Schritt« (vgl. ↑ Pass) zurückgeht … Das Herkunftswörterbuch
Passus — (lat., Pl. passūs) steht für einen Absatz ein römisches Längenmaß, siehe Alte Maße und Gewichte (Römische Antike) Diese Seite ist eine Begriffsklärung zur Unterscheidung mehrerer mit demselben Wort b … Deutsch Wikipedia
Passus — (lat.), 1) Längenmaß = 5 Fuß, s. Schritt; 2) (Lit.), Stelle in einer Schrift … Pierer's Universal-Lexikon
Passus — (lat., »Schritt«), bei den Römern ein Maß von 5 Fuß (= 2 gradus oder 2×21/2 Fuß), die Entfernung von dem Punkte, wo im Gehen ein Fuß aufgehoben, bis dahin, wo er niedergesetzt wird, in unserm Sinn ein Doppelschritt; 1000 P. (mille p.) sind eine… … Meyers Großes Konversations-Lexikon
Passus — (lat., »Schritt«), altröm. Längenmaß von 5 röm. Fuß = 1,479 m; auch s.v.w. Schriftstelle … Kleines Konversations-Lexikon
Passus — • Passus, см. Mensura, Мера … Реальный словарь классических древностей
passus — {{/stl 13}}{{stl 8}}rz. mnż I, D. u, Mc. passussie {{/stl 8}}{{stl 7}} fragment tekstu : {{/stl 7}}{{stl 10}}Odczytać kilka passusów z pamiętnika. <łac.> {{/stl 10}} … Langenscheidt Polski wyjaśnień