-
1 HLÝÐA
(-dda, -tt), v.1) to listen (eyrum hlýðir hann, en augum skoðar);hlýða e-m, to listen (give ear) to one;hlýða messu, tíðum, to hear mass, attend service;hlýða á e-t or til e-s, to listen to (sitja menn þar umhverfis ok hlýða til sögunnar);2) to yield to, obey (hlýða ráðum, orðum e-s);3) to do, be permissible or proper;hlýðir það hvergi (it will not do) at hafa eigi lög í landi;engum öðrum skyldi þat hlýða, nobody else should dare to do so;Einar lét engum hlýða móti at mæla, E. would not hear of any one’s gainsaying;4) refl. to listen (hann hlýðist um, hvárt nökkurir vekti); to be allowable (konungr sagði, at þeim skyldi þat ekki hlýðast).* * *dd, [hljóð A]:I. prop. to hearken, listen; eyrum hlýðir en augum skoðar, Hm. 7: with dat. to listen to one, 623. 27, Fms. vii. 245, Eg. 694; var hann ekki svá mikillátr at eigi hlýddi ( to give ear to) hann mönnum er skylt áttu við hann at ræða, Ó. H. 68; h. messu, tíðum, lestri, to hear mass, attend service, go to church, 671 B, 655 xi. 4, Bs. i. 131 passim.2. with prep.; hlýða á e-t, to listen to a thing, Fms. ix. 472; h. til e-s, a law term, to listen to a pleading, Nj. 36, Grág. i. 76; h. til tals e-s, Fas. ii. 517; sitja menn þar umhverfis ok hlýða til sögunnar, Fbr. 87 new Ed.; h. e-m yfir, to hear a pupil’s lessons, of a teacher holding the book whilst the pupil recites the lesson; hlýða yfir Fræðin, Faðir Vor, Kverið, Lektíuna, etc.3. to yield to; glöddusk allir er þeir höfðu hlýtt því ráði, Fb. i. 439; þeim er eigi vildu h. hans orðum, ii. 64: to obey, as children their parents, h. föður, móður sinni, h. Guði, freq. in mod. usage, but it seems not to be used in old writers exactly in this sense.II. metaph. to be due, to do, be proper; hlýðir þat hvergi ( it will not do), at hafa eigi lög í landi, Nj. 149; má eigi vita hvat helzt hlýðir, Fms. vii. 105: to do, suffice, eigi man h. svá búit, this will not do, something must be done (in an extreme case), Eg. 507, Fms. i. 104; hlýðir þó þeir sé þrír, three will do, Grág. ii. 139; nú hlýðir þat eigi, but if that will not do, K. Þ. K. 88; en með því at þeir höfðu liðs-kost góðan, þá hlýddi, it went off well, Fms. i. 66: e-m hlýðir e-t, it does, is possible for a person, Sinfjötla hlýddi þat, Fas. i. 130.β. to be allowed to a person; engum öðrum skyldi þat h., nobody else should dare to do so, Hkr. i. 209; Einarr lét öngum h. móti at mæla, E. would not hear of any one’s gainsaying, let nobody contradict, Orkn. 40; er þat undr er þér látið honum hvatvetna h., Eg. 71; ella eru mjök aldauða várir foreldrar er eigi létu konungum h. slik úlög, Fms. vi. 37.III. reflex. to listen; hann hlýðisk um hvárt nokkurir vekti, Gísl. 29; þá héldu þeir upp árum ok hlýddusk um, Fas. ii. 517; nema þeir staðar undir búðar-vegginum ok hlýðask þaðan um, Fbr. 87 new Ed.; Sturla bað menn hlýðask um, Sturl. i. 82: to be allowed, dare to do a thing with impunity, margir munu hér eptir taka ef þessum hlýðsk, 36; konungr sagði þeim skyldi þat ekki hlýðask, Fas. i. 45. -
2 MEGA
(má, mátta, mátt), v.1) to be able to do, with acc.; eigi eru Asynjur úhelgari ok eigi megu þær minna, they are not less powerful; svá at vér mættim ekki, so that we could do nothing; m. betr, to be the stronger; m. við e-m, to be able to withstand one (hann mun ekki m. einn við mörgum); skulu mikit þín orð m. við mik, thy words shall have much weight with me;2) of health; m. vel, to be well; m. lítt, illa, to be poorly (hann spurpi, hversu hann mætti. — Eigi má ek nú vel, sagði hann); m. e-m, to do for one (má yðr þat, er yfir margan gengr);3) with infin., to be able; mátt þú sjá hana, ef þú vill, thou canst see her, if thou wilt; hann mátti ekki mæla, he could say nothing;4) to be permitted, allowed (hann mátti aldri tala til Kjartans, svá at Þorkell var hjá); nú man eigi m. sitjanda hlut í eiga, one must not remain sitting, be inactive;5) ellipt., the verb being understood (lemja man ek bogann, ef ek má); ferr þat sem má, go that as it may; má, at, it is possible that; þeir spurðu hversu þat mætti, how that could be.* * *pres. in a pret. form má, mátt, má; plur. megum, megut, megu, later and mod. megit, mega; pret. mátti; subj. pres. megi, pret. mætti; part. mátt; with suff. má’k = má ek, Og. 33; mætta’k = mætta ek, Þkv. 3; máttú = mátt-þú, passim: with neg. suff. pres. 1st pers. má’k-a, I cannot, Stor. 18; má’k-at ek, Am. 12; má’k-a’k, 52; má’kk-at-ek, Hallfred (Fs. 107): pret. mátti’g-a’k, I could not, Og. 32: [Ulf. magan = δύνασθαι; A. S. magan; Engl. may, might; Germ. mögen; Dan. maae.]B. To have strength to do, avail; svá at vér mættim ekki, so that we availed not, Am. 17; mega betr, to be the stronger, Karl. 423; allt má þó nauðigr skyldi, a saying, i. e. necessity is a great schoolmaster, Sturl. iii. 255; eigi megu þær minna, they are not less powerful, Edda 13; hverr er sá Guð, eða hvat má hann? 2: with dat., mega við e-m, to be able to withstand one; hann mun ekki mega einn við mörgum, Art. 22; ekki má við marginum, none can withstand the many, Fms. xi. 278; mega sér, var honum haldit til vinnu þegar er hann mátti sér nokkut, as soon as he grew strong, had any strength, Bs. i. 35; skulu mikit þín orð mega við mik, thy words shall go for much, Nj. 175; jafnmikit mega níu momentur ok tólf, Rb. 458.2. of health, like Lat. valere; mega vel, to be well; mega ílla, lítt, to be poorly, and so on; Komtú í Hitardal? segir Sturla—Já, sagði ferðamaðr—Hversu mátti Þorleifr?—Vel mátti hann, ok því var betr, at hann mátti vel, Sturl. i. 89; Hallr spurði, hversu þær mætti,—Harðla vel megum vit, Fms. ii. 201; hann var spurðr hversu hann mætti,—Má ek harða ílla, vi. 237; hann spyrr at Sigvalda, honum er sagt, at hann mátti lítið, xi. 102; hann spurði hversu hann mætti,—Eigi má ek nú vel, sagði hann, Bs. i. 182:—to do for one, má yðr þat er yfir margan gengr, it will do for one, what all others must bear, Eb. 168.II. followed by an infinitive, to be able; mátt þú sjá hana ef þú vill, thou canst see her if thou wilt, Nj. 3; þóttusk menn eigi mega leita hans, Eg. 230; at hann mætti fá sæmd sína, Fms. vi. 398; allt þat hann má miðla, Grág. i. 250; fé máttu þeir ekki bjarga, Nj. 267; hann mátti ekki mæla, Band. 14; sá einn hlutr var svá, at Njáli féll svá nær, at hann mátti aldri úklökvandi um tala, Nj. 171; þaðan sem þú mátt vel eta, 75; litlar sögur megu ganga frá hesti mínum, 90; fá mættim vér betr; landtöku, id.; í öllu er prýða má góðan höfðingja, Fms. x. 230; dyrr þær er ganga mátti upp í húsit, Eg. 421; svá at hann mátti kveða um morguninn, id.; má vera, it may be, Nj. 75: hvat megi! as adverb, hvat megi til vita! nema þér vilit bíða vár hér, may be ye will wait here for us, Band. 40 new Ed.; hvat megi vinna okkrum ástum? Konnak; and so in countless instances.2. to be permitted, allowed; hann mátti aldri tala til Kjartans svá at Þorkell væri hjá, Ld. 232; halda máttú þessu sæti þótt hón komi sjálf til, Nj. 6; graut má göra hvárt er sygnt er eða heilagt, N. G. L. i. 349; kynfylgju spell, svá at hann má eigi ( cannot) lag eiga við konu sína, þá megu þau ( then they may) skiljast, H. E. i. 248; nú man eigi mega sitjanda hlut í eiga, in that case one must not remain sitting, be inactive, a looker on, Nj. 110; hann kvað þat eigi mega (that would not do, not be lawful) er maðr var sekr orðinn, 117.3. ellipt., the verb göra or vera being understood; lemja man ek bogann, ef ek má (viz. göra þat), Fms. x. 362; þat má vel, sagði Özurr. I may as well do so, I will, Nj. 6, Barl. 2, 4, 25: ef svá má (viz. vera), if so be, Grág. i. 411: the saying, ungr má en gamall skal, the young may, the old must (die); nálgastú mik ef þú megir, if thou canst, Gm.; þeir spurðu, hversu þat mætti, Fms. ix. 239; ok má (it may be, perhaps), at hans menn fari á land, Fbr. 74 new Ed.; en þá, verðr eptir þat sem má, leave the rest to luck, Gullþ. 7; ferr þat sem má, fare that as it may, go that as it may, Nj. 38; en þat mætti (viz. vera) at vér vikim þá skammt inn at leginu, Fms. vii. 361; má ok, at sumir sé vinhollir nokkut, ix. 331; má, at hana hendi eigi slík úgipta í annat sinn, Nj. 23; má, at ek leiti þagat vináttu. Fms. vi. 399: the ellipt. mættim (hafa), ix. 239 (lines 17, 18), is a mere slip.III. part. megandi, availing, mighty, strong; athafnarlauss ok ekki megandi, listless and of no avail, Fms. iii. 154; fylldi hann þat heit, er hann var megandi maðr, as soon as he grew to be a man of might, Bs. i. 791; lítt megandi, ‘of little main,’ feeble, helpless, Vsp. 17; ú-megandi, poor, destitute; cp. ú-magi. -
3 NÁ
* * *(nái, náða, nát), v.1) to get hold of, reach, overtake, with dat. (Ingimundr hleypr nú í skóginn ok náðu þeir honum ekki); ná til e-s, to reach one (með sverðinu);2) to get, obtain (er hann náði konungs fundi); vér höfum eigi nát lögum, we have not had a lawful trial;3) with infin., to be able, be allowed (náði engi maðr at bera konungsnafn, nema hann einn); heilindi sitt ef maðr hafa náir, if a man may enjoy his good health;4) impers., kennimenn þeir er á þvísa landi næði, those clergymen who were to be got in this country;5) refl., nást, to be caught; ef þat náist eigi, if that cannot be attained; recipr., to reach one another; þar var mýrlent ok máttu þeir eigi nást til, they could not come to close quarters.* * *pres. nái, náir, nái, (mod. næ, nær, nær); pl. nám; reflex. náisk, mod. næst; pret. náði; subj. næði; part. náð, better náit; pret. infin. náðu, Fms. vi. 409 (in a verse): with neg. suff. náði-t, could not, Geisli 19, Sighvat (Ó. H. 218): [Dan. naa, akin to ná-, = to come near.]B. To reach, catch, overtake, and the like, with dat.; þá mun Sveinn eptir leggja ok hans menn ok vilja ná þér, to overtake thee, Fb. ii. 8; bjarndýri er ek náða á Íslandi, Fs. 27; þegar at ek nái honum, Fær. 94; náit þér honum eigi, Nj. 63; Sigurðr var manna fóthvatastr, fengu þeir honum ekki náit at sinni, Fagrsk. 167; allir hans menn þeir sem náit var, who were caught, O. H. L. 17; þótti þá ván at braut mundi ná heininni, to get it out, Edda 59; Helgi býr ferð sína at ná í braut Yrsu, Fas. i. 32; en er þeir náðu stokkunum, Eg. 90: ná til, to reach; ef höfuðit næði til bolsins, 625. 97; ná til eins með sverði, Dropl. 25.II. metaph. to get, obtain; hann vill biðja sér konu ok náir hann eigi ráðinu, Nj. 259; at hann náir eigi víngarðinum af honum, Stj. 600; menn þá er eigi máttu þjónustu ná, Sól. 60; ok þó eigi ráðit hvárt vér næðim þeirri er oss er meiri hugr á, Fms. iv. 196; skal Steinþórr ná lögum, Eb. 226; vér höfum eigi náð lögum, we have not had a lawful trial. Eg. 353; láti hann eigi þessu ná, Gísl. 63: the saying, gott meðan góðu náir, ‘tis good as long as it lasts; ok er hann náði konungs fundi, Ísl. ii. 234; ná máli e-s, Nj. 8.2. hann skal allt féit láta virða, þat er hann náir, so much of it as he can, Grág. i. 208; ef hann náir, if he can, Eg. 114; miklu meiri en aðrir menn, er þeir náðu framast, much beyond those who succeeded best, Hom. 127.III. followed by an infin., to be able, be allowed; svá at þeir nái at flytja eyrendi sín, Ó. H. 54; heilindi sitt ef maðr hafa náir, Hm. 67; ok nái hann þurrfjallr þruma, 29; ef þú segja né náir einum allan hug, 122; enginn þeirra náði at koma inn um Þrándheims-minni, Fms. i. 55; náði engi maðr at bera konungs nafn nema hann einn, 1; lát mik ná at þegja fyrir þér, vii. 119; ef sá randviðr röskvask næði, Stor. 11; ná komask, Sól. 1; svá at eigi nái nökkurr undan at flýja, Stj. 594; er oss orðinn mikill tíma-dagr er vér náðum þik at finna, Fb. i. 237; hón bað grátandi at hón næði son sinn til kirkju at færa, Orkn. 174.2. periphrast., hann náði leggja, eyða, skína, líta, he did lay, did waste, shine, behold, see Lex. Poët.IV. impers., ef því um náir, if it is possible, if that can be done, Grág. i. 2; Ísleifr var miklu nýtri en aðrir kenni-menn þeir er á þvísa landi næði, Isleif was much before all other clergymen who were then to be got in the county, Íb. 14.V. reflex. to be caught; fátt náðisk af kirkju-viðinum, Ld. 328; ef þat náisk eigi, if that cannot be attained, Fms. xi. 59; Glúmr gékk þá at ok náisk jafnaðr, Glúm. 356.2. recipr. to reach one another; þar var mýrlent ok máttu þeir eigi násk til, they could not come to close quarters, Fms. xi. 354. -
4 BYGGJA
* * *I)(-ða, -ðr), v., older form byggva;1) to settle in a place, as colonist; sumar þat, er þeir Ingólfr fóru at byggja Ísland, when I went out to settle in Iceland; Ingólfr bygði fyrstr landit, was the first settler; absol., Helgi bygði norðr í Eyjafirði, settled in E.;2) to people (eptir Nóaflóð lifðu átta menn, er bygðu heiminn) Ísland bygðist (was peopled) ór Norvegi;3) to inhabit, live in a country (þá er landit hafði sex tigi vetra bygt verit); þess get ek, at menn byggi húsit, that the house is inhabited; byggja bœ, to settle on a farm (hann bygði bœ þann er í Eyju heitir); absol., kona, er bygði (lived) í einum afdal; hvar byggir þú, where dwellest thou?;4) to dwell in, occupy (byggja höll, helli); byggja eina sæng, to share the same bed (of a niarried couple; also absol., byggja með erri); bygði hann í skipuin, he dwelt (lived) in ships.(-ða, -ðr), v.1) to let out (konungr má byggja almenning hverjum sem hann vill); nú byggir maðr dýrra (lets out at a higher rent) en vandi hefir á verit;2) to lend money at interest (engi skal byggja dautt fé á leigu); Hrútr bygði allt féit, H. put all the money out at interest;3) byggja frændsemi, sifjar, to enter into a marriage with a relation or one allied by by marriage (in such or such degree); þat var bannat at byggja svá náit at frændsemi, intermarriage between so near relations was forbidden.* * *older form byggva, ð, [for the etymology v. búa], gener. to inhabit, settle, people, always in a transitive sense—not neut. as. búa—but often used absol. or ellipt., land being understood:α. to settle as a colonist; Hrollaugr bygði austr á Síðu, Ketilbjörn bygði suðr at Mosfelli, Auðr bygði vestr í Breiðafirði, Helgi bygði norðr í Eyjafirði, all these instances referring to the first settlers of Icel., Íb. ch. 1. 2; en þat vas es hann tók byggva landit, id.; sumar þat er þeir Ingólfr fóru at b. Ísland, the summer before Ingolf settled in Iceland, ch. 6; Íngólfr … bygði fyrstr landit, i. e. Ingolf was the first settler, id.; so in numberless instances, esp. of the Íb. and Landn., e. g. Landn. 42, 334, Eb. 8, Hrafn. 4, Eg. 99, 100; eptir Nóa-flóð lifðu átta menn þeir er heiminn bygðu ( peopled), Edda (pref.)β. to inhabit, live in a country; þesskonar þjóð es Vínland hefir bygt, Íb. ch. 6; þá er landit hafði sex tigi vetra bygt verit, Landn. 321; þeir b. þat hérað á Vindlandi er Ré heitir, Fms. xi. 378, H. E. i. 494, Bret. 100: allit. phrases, á bygðu bóli, i. e. among men, where men live; bygðr bólstaðr, possessed land, Grág. ii. 214: the proverb, með lögum skal land byggja, with laws shall man build land, i. e. law builds (makes) lands and home; and some add, en með ólögum eyða; eyða ( to lay waste) and byggja are thus opposed to one another, Nj. 106; b. bæ, to settle on a farm; segi ek af því fyrst hversu bærinn hefir bygzk í Skálaholti … Ketilbjörn bygði þann bæ fyrstr er í Skálaholti heitir, Bs. i. 60; hann bygði bæ þann er í Eyju heitir, Gísl. 91, where it does not mean to build houses, as in the mod. use of this phrase, but to settle, Lat. inhabitare.γ. in more special or law phrases, to dwell in, occupy; b. sæng, to keep one’s bed, sleep, Fas. i. 314; b. eina sæng, of married people, Fms. ii. 134; b. með e-m, to cohabit, Stj. 176; b. höll, to occupy a hall, Fms. vi. 147, x. 236; b. á skipum, undir tjöldum, to live aboard ship, in tents, vii. 138; b. hálfrými, a naut. term, viii. 199: metaph., cf Guð byggvir í þeim, Eluc. 52, cp. also the references from the N. T. above under búa, where most of the Icel. Edd. use byggja.2. to build a house, ship, or the like, [Scot. and North. E. to big; Dan. bygge; Swed. bygga]: this sense, common over all Scandinavia and North Britain, seems not to occur in Icel. writers before the 15th century or the end of the 14th, but is freq. at the present time; it occurs in the Ann. 1401, 1405, etc. Old writers always say, reisa or göra hús, skip …, not byggja.3. reflex. to be inhabited; Ísland bygðisk fyrst ór Noregi, Íb. ch. 1; Grænland fansk ok bygðisk af Íslandi, ch. 6; hundraði ára fyrr en Ísland bygðisk af Norðmönnum, Landn. (pref.); en áðr Ísland bygðisk, id.; þá er Ísland fansk ok bygðisk af Noregi, id.II. [Goth. bugjan, by which Ulf. renders αγοράζειν, and once πωλειν, which is elsewhere rendered by frabugjan; A. S. bycgean; Engl. buy; Hel. buggean]:—to let out, esp. land or cottage; konungr má b. almenning hverjum sem hann vill, Gþl. 453; ef umboðsmaðr konungs byggir jarðar (acc.) konungs … því at svá skal konungs jarðir b. sem um aðrar jarðir skill í lögum, 336; nú byggir maðr dýrra ( lets out at a higher rent) en vandi hefir á verit, 337; Ingimundr bygði þeim Hrolleifi bæinn í Ási, Fs. 34; er þeir bygðu lönd sín eðr tóku sér hjú, Grág. i. 445; hann tók mikit af landnámi Una, ok bygði þat ( parcelled it out) frændum sínum, Landn. 244; byggja e-m út, to expel a tenant; b. e-m inn, to settle a tenant on one’s estate.2. more properly, to lend money at interest; þat er ok ef menn b. dautt fé, eðr krefja framar af þeim hlutum er menn ljá, en innstæða, K. Á. 204; engi skal b. dautt fé á leigu, Bs. i. 684; um okr, er menn b. dautt fé, H. E. i. 459; Rútr … bygði allt féit, R. put all the money out at interest, Nj. 11.3. the peculiar eccl. law phrase of the forbidden degrees; b. sifjar, frændsemi, to marry into such or such degree; this phrase may refer to buying (cp. brúðkaup), or to cohabitation; þat er nýmæli, at jafn-náit skal b. sifjar ok frændsemi at fimta manni hvárt, i. e. intermarriage in the fifth degree is allowed, according to the decision of the council of Lateran, A. D. 1215, Grág. i. 304; frændsemi er eigi byggjandi, i. e. is forbidden, 307, 308, 321, N. G. L. i. 350; en þat var bannat með Ásum at b. svá náit at frændsemi, Hkr. Yngl. ch. 4.III. part. as subst. -
5 EIGA
* * *I)(á, átta, áttr), v.1) to own, possess (Starkaðr átti hest góðan);2) to have (eiga börn, föður, móður, vin);eiga konu, to have her for wife;hann átti Gró, he was married to G.;hann gekk at eiga Þóru, he took Th. for his wife, he married Th.;enga vil ek þessa eiga, I will not marry any of these;eiga heima, to have a home, to live (þeir áttu heima austr í Mörk);eiga sér e-t = eiga e-t (Höskuldr átti sér dóttur, er Hallgerðr hét);eiga ván e-s, to have hope of a thing, to reckon upon;eiga hlut at or í e-u, to have a share in a thing, to be concerned in;eiga vald á e-u, to have within one’s power;3) to be under obligation, be obliged, have to do a thing;tólf menn, þeir er fylgð áttu með konungi, who were bound to attend the king’s person;á ek þar fyrir at sjá, I am bound (I have) to see to that;átti Hrútr för í Vestfjorðu, H. had to go to the V.;4) to have a right (claim) to, be entitled to (eiga högg ok höfn í skóginum);eiga mál í e-m, to have a charge against one;eiga rétt á sér, to have a (personal) claim to redress;5) to keep, hold;eiga fund, þing, samkvámu, stefnu, to hold a meeting;eiga kaupstefnu, to hod a market;eiga orrustu við e-n, to fight a battle with one;eiga högg við e-n, to exchange blows with one;eiga illt við e-n, to quarrel with;eiga tal (or mál) við e-n, to speak, converse with one;6) as an auxiliary with pp. = hafa (þat er við áttum mælt);eiga skilit, to have stipulated;7) to have to (skal Þ. eigi at því eiga at spotta);eiga hendr sínar it verja, to have to act in self-defence;eiga um vandræði at halda, to be in a strait;8) eiga e-m e-t, to owe to one (mun æ, hvat þú átt þeim er veitir);þat muntu ætla, at ek mun eiga hinn bleika uxann, that the fawn-coloured ox means me;10) with preps.:eiga e-t at e-m, to have something due from one, to expect from one (þat vil ek eiga at þér, at þú segir mér frá ferð þinni);to deserve from one (ok á ek annat at þér);þeir er mikit þóttust at sér eiga, had much in their power;eiga e-t eptir, to have to do yet, to have left undone (þat áttu eptir, er erfiðast er, en þat er at deyja);to leave behind one (andaðist ok átti eptir tvá sonu vaxna);eiga e-t saman, to own in common;eiga skap saman, to agree well, be of one mind;eigi veit ek, hvárt við eigum heill saman, whether we shall live happy together;eiga saman, to quarrel, = eiga deild saman;eiga um við e-n, to have to deal with (við brögðótta áttu nú um);þar sem við vini mína er um at eiga, where my friends are concerned;eiga e-t undir e-m, to have in another’s hands;Njáll átti mikit fé undir Starkaði ok í Sandgili, N. had much money out at interest with St. and at Sandgil, er sá eigi vel staddr, er líf sitt á undir þinum trúnaði, whose life depends on thy good faith;eiga mikit (lítit) undir sér, to have much (little) in one’s power;far þú við marga menn, svá at þú eigir allt undir þér, that the whole matter rests in thy own hands;hann sá, at hann átti ekki undir sér, that he had no influence;eiga við e-n, to have to do with, fight with (brátt fundu þeir, at þeir áttu þar ekki við sinn maka);ekki á ek þetta við þik, this is no business between thee and me;eiga gott (illt) við e-n, to be on good (bad) terms with one;eiga við konu, to have intercourse with, = eiga lag (samræði) við konu;recipr., eigast við, to deal with one another; fight, quarrel;eigast við deildir, to be engaged in strife;áttust þeir höggvaskipti við, they exchanged blows with one another.f.1) possession;kasta sinni eigu, leggja sína eigu, í e-t, to take possession of;2) property.* * *pret. átti; pret. subj. ætti, pres. eigi; pres. ind. á, 2nd pers. átt (irreg. eigr, Dipl. v. 24), pl. eigum, 3rd pers. pl. old form eigu, mod. eiga; imperat. eig and eigðu; sup. átt; with suffixed neg. pres. ind. 1st pers. á’k-at, 2nd pers. átt-attu; pret. subj. ættim-a: [Gr. ἔχω; Goth. aigan; A. S. âgan; Hel. êgan; O. H. G. eigan; Swed. äga; Dan. eje; Engl. to owe and own, of which the former etymologically answers to ‘eiga,’ the latter to ‘eigna’]:—to have, possess.A. ACT.I. denoting ownership, to possess:1. in a proper sense; allt þat góz sem þeir eiga eðr eigandi verða, D. N. i. 80; hann eigr hálfa jörðina, Dipl. v. 24; Björn hljóp þá á skútu er hann átti, Eb. 6; Starkaðr átti hest góðan, Nj. 89; þau áttu gnótt í búi, 257; hón á allan arf eptir mik, 3; átti hón auð fjár, Ld. 20; ef annarr maðr ferr með goðorð en sá er á, Grág. i. 159; annat vápnit, ok á þat Þorbjörn, en Þorgautr á þetta, Ísl. ii. 341; eignir þær er faðir hans hafði átt, Eb. 4; í ríki því er Dana konungar höfðu átt þar lengi, Fms. xi. 301, Rb. 494, Eb. 54, 118, 256, 328, Sturl. ii. 60, Eg. 118; e. saman, to own in common, Grág. i. 199; ef tveir menn eigo bú saman, ii. 44; e. skuld (at e-m), to be in debt, Engl. to owe; en ef hann átti engar skuldir, if he owed no debts, i. 128; þar til átti honum ( owed him) meistari Þorgeirr ok þá mörk, D. N. iv. 288 (Fr.); e. fé undir e-m, to be one’s creditor, Nj. 101; in mod. usage, e. fé hjá e-m, or ellipt., e. hjá e-m.2. in a special sense;α. eiga konu, to have her to wife; hann átti Gró, Eb. 16; hann átti Ynghvildi, 3; Þorgerðr er (acc.) átti Vigfúss, … Geirríðr er (acc.) átti Þórólfr, 18; hann gékk at eiga Þóru, he married Thora, id.; Þuríði hafði hann áðr átta, Thorida had been his first wife, 42; enga vil ek þessa e., I will not marry any of these, Nj. 22; Björn átti þá konu er Valgerðr hét, 213, 257; faðir Hróðnýjar er átti Þorsteinn, Landn. 90; Ásdísi átti síðar Skúli, S. was A.’s second husband, 88; Þorgerðr er átti Önundr sjóni, 89; Vigdís er átti Þorbjörn enn digri, 87; Árnþrúðr er átti Þórir hersir, 66; Húngerð er átti Svertingr, 6l, 86, and in numberless passages: old writers hardly ever say that the wife owns her husband—the passages in Edda 109 (vide elja) and Nj. 52 (til lítils kemr mér at eiga hinn vaskasta mann á Íslandi) are extraordinary—owing to the primitive notion of the husband’s ‘jus possessionis’ (cp. brúðkaup); but in mod. usage ‘eiga’ is used indiscriminately of both wife and husband; Icel. even say, in a recipr. sense, eigast, to own one another, to be married: þau áttust, they married; hann vildi ekki at þau ættist, hann bannaði þeim að eigast, he forbade them to marry:—to the ancients such a phrase was almost unknown, and occurs for the first time in K. Á. 114.β. eiga börn, to have children, of both parents; áttu þau Jófriðr tíu börn, J. and her husband had ten bairns, Eg. 708; hann átti dóttur eina er Unnr hét, Nj. 1; þau Þorsteinn ok Unnr áttu son er Steinn hét, Eb. 10, Nj. 91, 257; áttu þau Þórhildr þrjá sonu, 30; e. móður, föður, to have a mother, father, Eb. 98; vænti ek ok, at þú eigir illan föður, id.γ. the phrase, e. heima, to have a home; þeir áttu heima austr í Mörk, Nj. 55; því at ek tek eigi heim í kveld, þar sem ek á heima út á Íslandi, 275; in mod. usage = to live, abide, in regard to place, cp. the questions put to a stranger, hvað heitir maðrinn? hvar áttu heima? used in a wider sense than búa.δ. eiga sér, to have, cp. ‘havde sig’ in Dan. ballads; Höskuldr átti sér dóttur er Hallgerðr hét, Nj. 3; ef hann á sér í vá veru, Hm. 25, (freq. in mod. use.)3. without strict notion of possession; e. vini, óvini, to have friends, enemies, Nj. 101; hverja liðveizlu skal ek þar e. er þú ert, what help can I reckon upon from thee? 100; e. ván e-s, to have hope of a thing, to reckon upon, 210; e. til, to have left; ekki eigu it annat til ( there is nothing left for you) nema at biðja postulann. Jóh. 623. 22: in mod. usage e. til means to own, to have left; hann á ekkert til, he is void of means, needy; eiga góða kosti fjár, to be in good circumstances, Ísl. ii. 322; e. vald á e-u, to have within one’s power, Nj. 265; the phrase, e. hlut at e-u, or e. hlut í e-u, to have a share, be concerned with; eptir þat átti hann hlut at við mótstöðumenn Gunnars, 101, 120; þar er þú ættir hlut at, where thou wast concerned, 119; mik uggir at hér muni eigi gæfu-menn hlut í e., 179: hence ellipt., e. í e-u, to be engaged in, chiefly of strife, adversity, or the like; thus, e. í stríði, fátaekt, baráttu, to live, be deep in struggle, want, battle, etc.II. denoting duty, right, due, obligation:1. to be bound, etc.; þeir menn er fylgð áttu með konungi, the men who owed following to (i. e. were bound to attend) the king’s person, Fms. vii. 240; á ek þar fyrir at sjá, I am bound to see to that, Eg. 318; Tylptar-kviðr átti um at skilja, Eb. 48; þeir spurðu hvárt Njáli þætti nokkut e. at lýsa vígsök Gunnars, Nj. 117; nú áttu, Sigvaldi, now is thy turn, now ought thou, Fms. xi. 109, Fs. 121; menn eigu ( men ought) at spyrja at þingfesti, Grág. i. 19; þá á þann kvið einskis meta, that verdict ought to be void, 59; ef sá maðr á ( owns) fé út hér er ómagann á ( who ought) fram at færa, 270; nú hafa þeir menn jammarga sem þeir eigu, as many as they ought to have, ii. 270; tíunda á maðr fé sitt, … þá á hann þat at tíunda, … þá á hann at gefa sálugjafir, i. 202:—‘eiga’ and ‘skal’ are often in the law used indiscriminately, but properly ‘ought’ states the moral, ‘shall’ the legal obligation,—elska skalt þú föður þinn og móður, þú skalt ekki stela, where ‘átt’ would be misplaced; sometimes it is merely permissive, gefa á maðr vingjafir at sér lifanda, ef hann vill, a man ‘may’ whilst in life bequeath to his friends, if he will, id.; maðr á at gefa barni sínu laungetnu tólf aura, ef hann vill, fyrir ráð skaparfa sinna, en eigi meira nema erfingjar lofi, a man ‘may’ bequeath to the amount of twelve ounces to his illegitimate child without leave of the lawful heir, etc., 203; ef þat á til at vilja, if that is to happen, Fas. i. 11.2. denoting claim, right, to own, be entitled to, chiefly in law phrases; e. dóm, sakir, to own the case, i. e. be the lawful prosecutor; ok á sá þeirra sakir, er …, Grág. i. 10; eðr eigu þeir eigi at lögum, or if they be not entitled to it, 94; e. mál á e-m, to have a charge against one, Nj. 105; e. rétt á e-u, to own a right; sá sem rétt á á henni, who has a right to her, K. Á. 16; þeir sögðu at þeim þótti slíkr maðr mikinn rétt á sér e., such a man had a strong personal claim to redress, Nj. 105; hence the phrase, eiga öngan rétt á sér, if one cannot claim redress for personal injury; þá eigu þeir eigi rétt á sér, then they have no claim to redress whatever, Grág. i. 261; e. sök, saka-staði á e-u, to have a charge against; þat er hann átti öngva sök á, Nj. 130; saka-staði þá er hann þótti á eiga, 166; kalla Vermund eigi ( not) eiga at selja sik, said V. had no right to sell them, Eb. 116: hence in mod. usage, eiga denotes what is fit and right, þú átt ekki að göra það, you ought not; eg ætti ekki, I ought not: in old writers eiga is seldom strictly used in this sense, but denotes the legal rather than the moral right.β. eiga fé at e-m (mod. e. hjá e-m), to be one’s creditor, Grág. i. 90, 405, Band. 1 C: metaph. to deserve from one, ok áttu annat at mér, Nj. 113; e. gjafir at e-m, 213; in a bad sense, kváðusk mikit e. at Þráni, they had much against Thrain, 138.γ. the law phrase, e. útkvæmt, fært, to have the right to return, of a temporary exile, Nj. 251: at hann skyli eigi e. fært út hingat, Grág. i. 119; ok á eigi þingreitt, is not allowed to go to the parliament, ii. 17; e. vígt, Grág., etc.III. denoting dealings or transactions between men (in a meeting, fight, trade, or the like), to keep, hold; þætti mér ráðliga at vér ættim einn fimtardóm, Nj. 150; e. orrustu við e-n, to fight a battle, Fms. i. 5, Eg. 7; e. högg við e-n, to exchange blows, 297; e. vápna-viðskipti, id., Fms. ii. 17; eiga handsöl at e-u, to shake hands, make a bargain, x. 248; e. ráð við e-n, to consult, hold a conference with, Nj. 127; e. tal við e-n, to speak, converse with one, 129; e. mál við e-n, id., Grág. i. 10; e. fund, to hold a meeting, Nj. 158; e. þing, samkvámu, stefnu, to hold a meeting, Eg. 271; þetta haust áttu menn rétt (a kind of meeting) fjölmenna, Eb. 106; e. kaupstefnu, to hold a market, exchange, 56; e. féránsdóm, Grág. i. 94; e. gott saman, to live well together, in peace and goodwill, Ld. 38; e. illt við e-n, to deal ill with, quarrel with, Nj. 98; e. búisifjar, q. v., of intercourse with neighbours, Njarð. 366; e. drykkju við e-n, to be one’s ‘cup-mate,’ Eg. 253; e. við e-n, to deal with one; ekki á ek þetta við þik, this is no business between thee and me, Nj. 93; gott vilda ek við alla menn e., I would live in goodwill with all, 47; e. við e-n, to fight one; eigum vér ekki við þá elligar (in a hostile sense), else let us not provoke them, 42; eðr hvárt vili it Helgi e. við Lýting einn eðr bræðr hans báða, 154; brátt fundu þeir, at þeir áttu þar eigi við sinn maka, Ld. 64; Glúmr kvað hann ekki þurfa at e. við sik, G. said he had no need to meddle with him, Glúm. 338; e. um að vera, to be concerned; ekki er við menn um at e., Nj. 97; þar sem við vini mína er um at e., where my friends are concerned, 52; við færi er þá um at e., ef Kári er einn, there are fewer to deal with, to fight, if K. be alone, 254; við brögðótta áttu nú um, Fms. v. 263; ætla ek at oss mun léttara falla at e. um við Svein einn, iv. 80; Sveinn svarar, at þeir áttu við ofrefli um at e., that they had to deal with odds, 165.β. almost as an auxiliary verb; e. skilt (skilit), to have stipulated; hafa gripina svá sem hann átti skill, Fms. vi. 160; þat átta ek skilit við þik, ii. 93; sem Hrani átti skilt, iv. 31; e. mælt, of oral agreement; sem vit áttum mælt með okkr, xi. 40; þá vil ek þat mælt e., 124: in mod. usage e. skilit means to deserve, eg á ekki þetta skilit af hér, etc.γ. sometimes used much like geta; við því átti Búi eigi gert, B. could not guard against that, Fms. i. 117, cp. xi. 109:—also, e. bágt, to be in a strait, poor, sickly; e. heimilt, to have at one’s disposal, Eb. 254.IV. to have to do; skal Þorleifr eigi ( not) e. at því at spotta, Eb. 224; e. hendr sínar at verja, to have to defend one’s own hands, to act in self-defence, Nj. 47; e. e-m varlaunað, to stand in debt to one, 181; e. um vandræði at halda, to be in a strait, Eb. 108; e. erindi, to have an errand to run, 250; en er þeir áttu um þetta at tala, when they had to talk, were talking, of this, Stj. 391; e. ríkis at gæta, to have the care of the kingdom, Nj. 126; en þó á ek hverki at telja við þik mægðir né frændsemi, i. e. I am no relation to thee, 213; ok ætti þeir við annan at deila fyrst, 111; e. mikið at vinna, to be much engaged, hard at work, 97; e. e-t eptir, to have left a thing undone, 56; e. för, ferð, to have a journey to take, 11, 12; hann átti þar fé at heimta, 261; e. eptir mikit at mæla, 88.2. metaph. in the phrases, e. mikit (lítið) ‘at’ ser, or ‘undir’ sér, to have much (or little) in one’s power; margir menn, þeir er mikit þóttusk at sér e., Sturl. i. 64; far þú við marga menn, svá at þú eigir allt undir þér, go with many men, so that thou hast the whole matter in thy hands, Ld. 250; en ávalt átta ek nokkuð undir mér, Vígl. 33; kann vera at hann eigi mikit undir sér, Fas. i. 37; eigum heldr undir oss ( better keep it in our own hands), en ganga í greipar þeim mæðginum, Fs. 37; sem þeir, er ekki eigu undir sér, who are helpless and weak, Þorst. St. 55; e. þykisk hann nokkut undir sér, i. e. he bears himself very proudly, Grett. 122; þetta ráð vil ek undir sonum mínum e., I will leave the matter in my sons’ hands, Valla L. 202; e. líf sitt undir e-m, to have one’s life in another’s hands, Grett. 154; mun ek nú senda eptir mönnum, ok e. eigi undir ójöfnuði hans, and trust him not, 110: hence in mod. usage, e. undir e-u, to risk; eg þori ekki að e. undir því, I dare not risk it: e. saman, to have or own in common; the saying, það á ekki saman nema nafnið, it has nothing but the name in common; rautt gull ok bleikt gull á ekki saman nema nafn eitt, Fms. v. 346: the proverb, þeygi á saman gamalt og ungt, Úlf. 3. 44; e. skap saman, to agree well; kemr þú þér því vel við Hallgerði, at it eigit meir skap saman, you are quite of one mind, Nj. 66; eigi veit ek hvárt við eigum heill saman, I know not whether we shall have luck, i. e. whether we shall live happy, together, 3.β. to deal with one another (sam-eign); er vér skulum svá miklu úgæfu saman e., that we are to have so much mischief between us, Nj. 201; e. e-t yfir höfði, to have a thing hanging over one’s head, Sks. 742.V. to agree with, to fit, to suit one:1. with acc., það á ekki við mig, it suits me not, it agrees not with me.2. with dat., medic. to agree, heal, the sickness in dat., thus the proverb, margt á við mörgu, cp. ‘similia similibus curantur,’ Vidal. ii. 109.3. absol. to apply to; at hann skyldi eigi trúa lágum manni rauðskeggjuðum, því at meistarinn átti þetta, the description suited to the master, Fms. xi. 433; þat muntu ætla, at ek muna e. hinn bleika uxann, that the dun ox means me, Vápn. 21.B. REFLEX., in a reciprocal sense, in the phrase, eigask við, to deal with one another, chiefly to fight; en er þeir höfðu langa hríð við átzk, when they had fought a long time, Eb. 238, 74; eigask við deildir, to be engaged in strife, 246; áttusk þeir höggva-viðskipti við, they came to a close fight, Fms. i. 38; áttusk þeir fá högg við, áðr …, they had a short fight before …, Eg. 297; fátt áttusk þeir við Þjóstólfr ok Þorvaldr, Thostolf and Thorwald had little to do with one another, kept aloof from each other, Nj. 18; var nú kyrt þann dag, svá at þeir áttusk ekki við, tbat day passed quietly, so that they came not to a quarrel, 222.β. to marry, vide above (A. I. 2). -
6 FRÆNDI
* * *(pl. frændr), m. kinsman (also used of a brother and a son); yðrir fyrri frændr, your ancestors.* * *an irreg. part. of the obsolete frjá, pl. frændr. gen. frænda, dat. frændum, [Ulf. renders φίλος by frijonds; A. S. freond; Engl. friend; Hel. friund; O. H. G. friunt; Germ. freund; all of them meaning friend = Lat. amicus; whereas in the Scandin. languages, Icel. as well as mod. Swed. and Dan., it is only used in a metaph. sense; Dan. frænde; Swed. frände]:—a kinsman; not a single instance is on record of the word having ever been used in another sense, unless an exception be allowed in the allit. phrase, sem frændr en eigi sem fjándr, in the old Griðamál, Grág. (Kb.) i. 170:—the same usage prevails in the oldest poems, e. g. Hm.,—deyr fé, deyja frændr, 75; sumr er af senum sæll sumr af frændum, 68; and Dags frændr, the kinsmen ( great grandsons) of Dag, Ýt. 10. This change in the sense of the word is very curious and characteristic of the Scandinavians, with whom the bonds of kinship and brotherhood were strong, and each family formed a kind of confederacy or fellowship equally bound in rights and in duties; cp. such phrases as, frænd-bálkr, frænd-garðr: frændr often denotes kinsmen in a narrower sense = brethren; yet sons and frændr are distinguished in Hm. 68; but generally frændr is a collective word, Nj. 4; of a brother, Fs. 57; frændi, my son, Nj. 143, cp. Fms. vii. 22, 315, the laws and Sagas passim; ná-frændi, a near kinsman.COMPDS: frændaafli, frændabálkr, frændagengi, frændagipta, frændalát, frændalið, frændaráð, frændaróg, frændaskömm, frændastyrkr, frændatjón. -
7 HALLR
I)a.1) leaning to one side, lying over, sloping (vóru jakarnir hallir mjök út af skerinu); bera hallt höfuðit, to carry the head on one side; standa höllum fœti, to stand unevenly; verðr hallt á e-n, one is worsted;2) biassed, partial; inclined or attached to one (hallr til e-s or undir e-n); hallr til illsku, prone, inclined, to evil.m.1) slope, hill;2) big stone (enn harði hallr).* * *1.adj., fem. höll, leaning to one side, swerving, sloping; jakarnir vóru hallir út af skerinu, Eb. 238; jakarnir vóru bæði hálir ok hallir, 240; hann (the ship) ferr jafnan hallr, it heeled over, Fb. i. 520, Fms. x. 368; h. í göngu, limping, Vápn. 6; bera hallt höfuðit, to bear the head on one side, Fms. ii. 70; hallt ker, a half-filled cup, Hm. 51; standa höllum fæti, to stand slanting, Nj. 97; bar hallan skjöldinn, the shield came aslant, Eg. 378; láta verða hallt á e-n, to overmatch one, metaph. from rowing or from the balance, Fbr. 122:—hann lætr ekki á sik hallt, ok höggr í móti, he allowed no inequality, but cut in return, i. e. he paid blow for blow, O. H. L. 92; nú leikr mér þat eigi í hug, at á yðr verði hallt um vár skipti, Þorf. Karl. 404: so in the phrases, aka höllu fyrir e-m (halloki) or aka höllum fæti (MS.), to be upset, to stoop or crouch before one, metaph. from driving, Ld. 206; fara höllum fæti, to he worsted, Bs. i. 907; aka undan höllum (öllum MS.) fæti, Lv. 76.II. metaph. swerving, biased; alþýðan er höll til ílsku ok synda, Ver. 7; hann var mest hallr at allri vináttu til Inga konungs, Fms. vii. 233: biased, attached to one, vera hallr undir e-n, id.; hann var hallr undir Einar í mála-ferlum þeirra Sturlu, Sturl. i. 75; þvíat hann var meir hallr undir þá feðga, 94; með mikla sveit þá er undir Rómverja vóru hallir, Clem. 29; þvíat hann var mest undir hann hallr at allri vináttu, and hann var mest h. undir Rögnvald jarl, 442, Fms. vii. 229, Bs. i. 714, Stj. 476; cp. vinhallr, partial, as a friend.2.m. [Ulf. hallus = πέτρα], a slope, hill; þá gékk hann frá bardaganum upp í hallinn ok settisk þar niðr, Sturl. i. 85; ok var mjök bratt at ganga upp í hallinn til steinveggsins, Fms. vii. 8i, a paraphrase from the verse in p. 82; this sense is rare and obsolete.II. a big stone, boulder, Gs. 10, 12, 16, 22 (of a millstone); Gísli fær sér hall einn ok kastaði út í skerit, Gísl. 123: of a precious stone, a gem, Fms. iii. 180; gler-h., a crystal (mod.): freq. in pr. names, of men, Hallr, Hall-björn, Hall-dórr (qs. Hall-þórr), Hall-freðr, Hall-gils, Hall-geirr, Hall-grímr, Hall-kell, Hall-mundr, Hall-ormr, Hall-steinn, Hall-varðr, Hall-aðr; of women, Halla, Hall-dóra, Hall-dís, Hall-fríðr, Hall-gerðr, Hall-gríma, Hall-katla, Hall-veig, Hall-vör: suffixed in Þór-hallr and Þór-halla: in local names, Hall-land, a county in Sweden; Hall-lendingar, Hallanders, Fms. xii.III. metaph. a stain, colour, meton. from steinn, Orkn. (in a verse). -
8 kirkju-gengt
n. part., an eccl. term; eiga k., to be allowed to go to church, not being under ban, Sturl. ii. 42, K. Þ. K. 26. -
9 kjöt-ætr
adj. eatable; also of days on which flesh was allowed; fugla þá er kjötætir eru, K. Þ. K. 132, Sks. 180; á þeim tíðum er kjötætt er, id. -
10 KOSTR
(-ar, pl. -ir, acc. -i or -u), m.1) choice, alternative (hann sá engan sinn kost annan);mun ek engan kost á gøra, I will give no choice in the matter;2) choice, terms (hvern kost vili þér nú gøra Ingjaldi);hugsat hefi ek kostinn, I have thought over the terms;3) choice, chance, opportunity;kostr er e-s, there is a chance (þat er hverjum manni boðit at leita sér lífs, meðan kostr er);eiga e-s kost, to have a choice of (eiga slíkra manna kost);eiga alls kosti við e-n, to have one altogether in one’s power;4) match (Sigríðr hét dóttir hans ok þótti bezir kostr á Hálogalandi);hann spyrr, hverr eigi að ráða fyrir kosti hennar, who was to give her away;5) state, condition;sjá fyrir sínum kosti, to take care of oneself;síðan lét Símon varðveita kost hennar, look after her affairs;7) means, victuals, provisions (bauð hann Oddi alla kosti með sér);8) food (þat var siðr at fœra konum þeim kost, er á sæng hvíldu);9) board (þá bauð Ketill fé fyrir kost hennar);10) stores, goods (tvau skip hlaðin vænum kosti);11) good quality, good things;segja kost ok löst á e-u, to tell both the good and the bad of a thing;fær þú fátt af mér fríðra kosta, thou shalt get little good from me;13) adverb. usages:þat er til kostar, ef, it is well done, if;at þeim kosti, on that condition;at öðrum kosti, else, otherwise;at síðasta, efsta kosti, in the last instance, last emergency;alls kostar, quite, in every respect;eigi eins kostar, not very, not peculiarly;annars kostar, as for the rest;nökkurs kostar, in any wise;þess kostar, in this case, thus.* * *m., gen. kostar, pl. kostir, old acc. pl. kostu, which is used in old poets as Sighvat (Ó. H. 39), Arnór (Edda 50); but the usual form in the MSS. as well as in mod. usage is kosti; [Ulf. kustus = δοκιμή, 2 Cor. ii. 9, xiii. 3; Germ. and Dan. kost = fare, food]:—a choice, the fundamental notion being trial;I. condition, chance, but mostly with the notion of a hard choice; eru nú tveir kostir til, sá annarr, at …, hinn annarr, at …, Nj. 199; sá er hinn þriði kostr, Grág. ii. 83; munu þér hinn sama kost fyrir höndum eiga sem vær áttum, at verja fé yðvart ok frelsi … en at öðrum kosti, Eg. 8; hann sá engan sinn kost annan, en hann lét fallask þvers undan laginu, Nj. 246, Eg. 24; sám vér þann helzt várn kost at firrask fund hans, 70; nú má Flosi sjá sinn kost, hvárt hann vill sættask til þess at sumir sé utan sætta, Nj. 250; það er hverjum manni boðit, at leita sér lífs meðan kostr er, 202; einbeygðr kostr, the only choice left, Orkn. 58.2. choice, terms; hvern kost vili þér nú göra Ingjaldi? Nj. 3; ek göri þér skjótan kost, Dropl. 6; göra e-m tvá kosti, Ld. 212, Fs. 57; tók Kali þenna kost, Orkn. 214.3. a chance, opportunity, possibility; göra kost á e-u, Nj. 155, 271; mun ek öngan kost á göra, I will give no choice in the matter, i. e. will not do it, 149; kost muntú láta at etja, 90:—kostr er á, or gen. kostr e-s, a thing is possible, there is a chance, 254, 263; ef þess er k., Grág. ii. 56; Háreks var ekki við k., there was no question as to H., Ísl. ii. 315; þá er mín er eigi við kostr, when I am gone, Stj. 363:—eiga e-s kosti, to have a chance of, be able, allowed, Grág. i. 63, 468, Ld. 84, 160, 184, Nj. 57, 132, Eg. 16, 60, 531, Sks. 20 B.4. a match, of an unmarried woman; Sigríðr hét dóttir hans ok þótti beztr kostr á Hálogalandi, Eg. 25; hann átti dóttur eina er Unnr hét, hón var væn kona ok kurteis ok vel at sér, ok þótti sá beztr k. á Rangárvöllum, Nj. (begin.); Hallr kvað góðan kost í henni, H. said she was a good match, 180, Fs. 88, Stj. 187; engi kostr þótti þá þvílíkr sem Helga hin Fagra í öllum Borgarfirði, Ísl. ii. 206: giving a woman away, hann spyrr hverr ráða eigi fyrir kosti hennar, who was to give her away, Band. 9 new Ed.; mey til kosta, a maid to be married, Hm. 81, (MS. kossa), cp. liggja heima sem mær til kosta, Fas. iii. 409, (ráða-kostr, a match); kvennkostr (q. v.), góðr kvennkostr.5. choice, state, condition; þat mun mína kosti hér fram draga, at þú átt ekki vald á mér, Orkn. 120; kostum drepr kvenna karla ofríki, i. e. the tyranny of man crushes a woman’s right, Am. 69; drap þá brátt kosti, then the state grew worse, id.; sjá fyrir sínum kosti, to take care of oneself, Fms. x. 236; eigi mun honum þykkja batnað hafa várr kostr, Eg. 287; eigi treystusk menn at raska kosti þeirra, people dared not meddle with them, disturb them, Ld. 146; bændr vildu verja kost sinn, defend themselves, Fms. ix. 306; síðan lét Simon varðveita kost hennar, guard her affairs, vii. 233; þá heldr hann kosti sínum, then he holds his place, loses not his right, Grág. ii. 209; ú-kostir, afar-kostir, a hard, evil choice; ör-kostr, lack of choice, poverty.II. cost, expence; allan þann kost er hann hefir fyrir haft, Jb. 321; sá er vitna þarf skal standa þeim kost allan, 358; hver maðr er sik ok sín hjú heldr á sínum kosti, K. Á. 78; þat skip höfðu bæjar-menn látið göra af sínum kosti, Fms. ix. 270; hann hélt sik ríkmannlega at klæðum ok öllum kosti ( fare), ii. 278; hann lét alla sína félaga á sinn kost þann vetr, Gullþ. 9; hví hann var svá djarfr at taka slíka menn upp á kost hans, Landn. 149, v. l.; hann gaf sér mikinn kost til ( he took great pains), at koma þeim öllum í vingun við Guð, Hom. 108; þóat hann hefði mörgu sinni mikinn kost ( pains) til gefit, Al. 116; hann lézk þar vildu sína kosti til leggja ( do his best), at þeir Hákon deildi enga úhæfu, Fms. i. 22.III. means; er (þeir) synja ölmusu, er kosti höfðu til, Hom. 64; hafa meira kost, to be the strongest, Fb. ii. 361; eiga alls kosti við e-n, to have it all in one’s power, i. e. to be the strongest; Jökull gaf honum líf ok átti áðr alls kosti við hann, Fs. 10; eiga alla kosti, Fms. iv. 296, Stj. 481; Bessus er slíks átti kosti við hann er hann vildi gört hafa, Al. 101; eiga nokkurs góðs kosti, 96; hafa lítils kosti, to have small chance, be little worth, Mar.: means, provisions, meðan mér endask föng til, þótt ek véla um mína kosti, though I am left to my own supplies, Eg. 66; bauð hann Oddi alla kosti með sér, Fas. ii. 540; ef vér hittumk síðar svá at þeir hafi meiri kosli ( forces), Fms. v. 87; bændr efldu þá kost hans um búit, Sturl. iii. 196 C: stores, tvau skip hlaðin vænum kosti, Fms. xi. 436; hér sé ek beggja kost, I see here plenty of either, Sighvat; mungát né aðra kosti ( fare), setjask í kosti e-s, Fms. viii. 58; bændr uggðu at sezt mundi á kost þeirra, ok kurruðu ílla, Bs. i. 549: victuals, provisions, Germ. kost, selja silfr fyrir kost, Fas. i. 450; hveiti ok annarr kostr, Stj. 112; Kirkja á þetta í kosti, tvær vættir skreiðar, vætt smjörs, vætt kjöts, Pm. 34; tvau hundruð í haustlagi, tíu aura í kosti, Vm. 42: board, bóndi skal halda honum kost, Jb. 374; þá bauð Ketill fé fyrir kost hennar, Dropl. 4; til kostar ok klæða, fare and clothing, B. K. 108; at konungs kosti, at the king’s table, Bs. i. 782; far-k. (q. v.), a ship, vehicle; liðs-k., forces, troops.IV. cost, quality; af léttum kosti, Fms. x. 173; þat sax var afburðar-járn kosti, of fine steel, id.2. good things; friði fylgja allir kostir ok öll fríðindi, Clem. 29; kyn ok kostr ( quality), MS. 4. 9; fátt fríðra kosta, Hdl. 45: þeir kostir skulu ok fylgja, at þik skal aldri kala í skyrtunni, Fas. ii. 529, 531; þá ferr hann ór skyrtu sinni, ok hélt hón öllum kostum sínum, 539: fatness, Lat. ubertas glebae, jarðarinnar kost ok feitleik, Stj. 167; þar vóru allgóðir lands-kostir, Hkr. i. 55; er mér sagt gott frá landa-kostum, at þar gangi fé sjálfala á vetrum en fiskr í hverju vatni, Fs. 20, 25, Landn. 225, v. l.; af kostum skal þessu landi nafn gefa ok kalla Markland, Fb. i. 539.3. virtue; þeir stígask yfir af hermönnum Krists fyrir helga kosti, Hom. 27; Kristni þróask at mannfjölda ok kostum, MS. 677. 8; eigi er þat rúnanna kostr, … heldr er þat þinn kostr, Skálda 162, freq. in mod. usage.4. a good quality, virtue; segja kost ok löst, to tell fairly the good and bad of a thing; skalt þú segja kost ok löst á konunni, Nj. 23; hann sagði kost ok löst af landinu, Landn. 30; löstu ok kostu bera ljóða synir blandna brjóstum í, Hm. 134; ú-kostr, a fault, flaw; mann-kostir, virtues.5. spec. of a horse, plur. a fine pace; hestr óð kafs af kostum, Sighvat.V. spec. and adverb. usages; til kostar, well! all right! well done! er þat til kostar, ef eigi flýjum vér fyrir mönnunum, Fms. xi. 139; þat er til kostar, ef …, well done, if …, Hým. 33; er þat ok til kostar ( it is a comfort) at Höskuldi muni þá tveir hlutir ílla líka, Ld. 70: because, allra mest af þeim kosti, at …, Hom. 33: sagði Ósvífr at þeir mundi á kostum ( indeed) finna, at þau Guðrún vóru eigi jafnmenni, Ld. 122; þeim kosti, in that case, Grág. i. 40; engum kosti, by no means, MS. 4. 21; at þeim kosti, on that condition, Grág. ii. 239; at öðrum kosti, else, otherwise, Eg. 8, 749; at þriðja kosti, thirdly, 14, Grág. i. 395; at síðasta, efsta kosti, in the last instance, last emergency, Nj. 221; at fæsta kosti, at least, N. G. L. i. 61; at versta kosti, in the worst case, 101; at minnsta kosti, at least: gen., alls kostar, quite, in every respect, Sks. 674 B, passim; eigi eins kostar, not very, not peculiarly, Ísl. ii. 322; annars kostar, as for the rest, 108 B; nokkurs kostar, in any wise, Fms. xi. 79, Fb. i. 74; sums kostar, in some respect, Fas. ii. 547, v. 69, Hom. 89; þess kostar, in this case, thus, Fms. xi. 79, Rb. 36, Hom. (St.): acc., þá kostu, as adv., in such a manner, N. G. L. i. 327; fyrir hvern kost, by every means. ☞ Kostr, in sense I, is in old writers often omitted, and left to be supplied by the adjective or pronoun, e. g. þann (viz. kost) munu vér af taka, Ld. 188; at hann mundi verða þann upp at taka, Eg. 157, Nj. 222; er þá ok sá einn (viz. kostr) til, 227, Fms. vii. 265; er oss nú engi annarr til, Nj. 143, Eg. 405; er yðr engi annarr á görr en snúa aptr, Nj. 207; Hákon jarl er alltrauðr undir trúna at ganga, ok þykkir vera harðr (viz. kostr) á annat borð, Fms. xi. 39.COMPDS: kostarhald, kostarlauss, kostaboð, kostamikill, kostamunr, kostavandr, kostavanr. -
11 leyfi-ligr
adj. permitted, allowed, Fs. 23. -
12 ná
* * *(nái, náða, nát), v.1) to get hold of, reach, overtake, with dat. (Ingimundr hleypr nú í skóginn ok náðu þeir honum ekki); ná til e-s, to reach one (með sverðinu);2) to get, obtain (er hann náði konungs fundi); vér höfum eigi nát lögum, we have not had a lawful trial;3) with infin., to be able, be allowed (náði engi maðr at bera konungsnafn, nema hann einn); heilindi sitt ef maðr hafa náir, if a man may enjoy his good health;4) impers., kennimenn þeir er á þvísa landi næði, those clergymen who were to be got in this country;5) refl., nást, to be caught; ef þat náist eigi, if that cannot be attained; recipr., to reach one another; þar var mýrlent ok máttu þeir eigi nást til, they could not come to close quarters.* * *f. = gná (q. v.), Skáld H. passim, and in mod. poetry. -
13 pína
I)f.1) fine (undir pínu tólf aura gjalds);2) torment, torture.(-da, -dr), v.1) to punish;2) to torment, torture (á krossi píndr).* * *1.u, f. [Lat. poena], a fine; undir pínu tólf aura gjalds, Bs. i. 733; hverjar pínur skyldask á þá menn, K. Á. 224; banns-pína.2. in mod. usage, pine, torment, Vídal., Pass.2.d, [A. S. pînan], to torment, torture, Fms. i. 4, Mork. 221, Grág. ii. 129; pína e-n til sagna, i. 347; þar skulu djöflar pína yðr, Hom. 158, passim.2. to punish; verk pínt ok lofat, punished or allowed, Mar.; píndr er stuldr, Skálda 204 (in a verse); til þess ér hafit yðrar syndir píndar, Hom. 158. -
14 SEGJA
* * *(segi, sagða, sagðr), v.1) to say, tell (seg þú mér þat, er ek spyr þik);þeir sögðu, at þeir skyldu aldri upp gefast, they said they would never yield;segja e-m leið, to tell the way, esp. on the sea, to pilot;segja tíðendi, to tell news;impers. it is told (hér segir frá Birni bunu);sem áðr sagði, as was told before;segjanda er allt vin sínum, all can be told to a friend;2) to say, declare, in an oath;ek segi þat guði (Æsi), I declare to God (to the ‘Áss’);3) law phrases;segja sik í þing, lög, to declare oneself member of a community;segja sik ór þingi, lögum, to declare oneself out of, withdraw from, a community;segja skilit við konu, to declare oneself separated from, divorce, one’s wife;segja fram sök, to declare one’s case;segja lög, to recite the law, of the lögsögumaðr;4) to signify, mean (þetta segir svá);5) with preps., segja e-n af e-u, to declare one off a thing, take it from him;segja e-t á e-n, to impose on (bœta at þeim hluta, sem lög segði á hann); to announce (segja á reiði, úsátt sína);segja eptir e-m, to tell tales of one;segja frá e-u, to tell, relate;Unnr, er ek sagða þér frá, U. of whom I told thee;segja fyrir e-u, to prescribe (svá var með öllu farit, sem hann hafði fyrir sagt);segja fyrir skipi, to bid God-speed to a ship;segja e-t fyrir, to predict, foretell (segja fyrir úorðna hluti);segja e-u sundr, í sundr, to break up, dissolve (segja sundr friði, frændsemi, hjúskap);segja til e-s, to tell, inform of (segit honum ekki til, hvat þér hafit gört við hrossit);segja til nafns síns, segja til sín, to tell (give) one’s name;segja upp e-t, to pronounce (segja upp dóm, gørð);segja upp lög, to proclaim the law (from the law-hill);segja e-n upp, to give one up;segja upp e-u, to declare at an end (segja upp friði, griðum);segja upp þjónustu við e-n, to leave one’s service;6) refl., segjast, to declare of oneself;hann sagðist þá vaka, he said that he was awake;kristnir menn ok heiðnir sögðust hvárir ór lögum annarra, they declared themselves each out of the other’s laws;láta (sér) segjast, to let oneself be spoken to, listen to reason;impers., e-m segist svá, one’s tale runs so.* * *pres. segi, segir, segi, pl. segjum, segit, segja; pret. sagði, pl. sögðu; pres. subj. segja; pret. segða, segðir, segði; imperat. seg, segðú; part. sagðr: doubtful forms are sagat, sagaðr, Merl. 2. 4: a pres. indic. seg, segr, ek seg, Grág. i. 64, 134; segr hann, Fms. x. 421; segsk, Grág.i. 159, ii. 57: with a neg. suff. segr-at, Grág. ii. 214; sagðit, Hým. 14; segit-a, tell ye not! Vkv. 21: an older form seggja with a double g is suggested in Lex. Poët. in two or three passages, cp. A. S. secgan, as also seggr; but in Haustl. l. c. the g in ‘sagna’ is soft, and not hard (gg) as in mod. Icel. pronunciation, and sagna would fairly rhyme with segjaandum: [a word common to all Teut. languages, except that, strangely enough, no Goth. form is recorded, for Ulf. renders λαλειν, λέγειν, εἰπειν, by maþljan, quiþan, rodjan; so it may be that the earliest sense was not to say = Lat. dicere, but a limited one, to tell, proclaim; A. S. secgan; Engl. say; Dan. sige; Swed. segja.]A. To say, in the oldest poems chiefly,I. to tell, report, Lat. narrare, dicere; segðu, imperat. tell thou me! say! Vþm. 11, 13, 15. 17, 20, 22, 24, 26, 28, 30, 34, 36, 38, 40, 42, Alm. 10, 12, 14, 16. etc., Skm. 3; segðu mér ór helju ek man ór heimi, Vtkv. 6; atgeirinn sagði ( foretold) manns bana, eins eðr fleiri, Nj. 119; mér segir svá hugr um, my mind tells me, I have a foreboding; eigi segir mér vel hugr um þessa ferð, Ld. 366; sagði honum mjök úvænt hugr um hennar hag, Fms. x. 215; sagðit honum hugr vel þá, Hým. 14; seg oss draum þinn, Nj. 95; hann segir honum greiniliga slíkt er hann spurði, Fms. ii. 99; þessi saga er nú ætlu vér at segja, viii. 1 (see saga); hann spurði hvers synir þeir væri,—þeir sögðu, Nj. 125; fór sveinninn ok sagði til Haralds, Fms. vii. 167; hvat hark var þat?—Honum var sagt, 168; svá hafa spakir menn sagt, Ib. 6; svá sagði Þorkell oss, 5; svá sagði Teitr oss, id.; svá sagði oss Úlfhéðinn Gunnarsson, 9; þenna atburð sagði Teitr oss, at því es Kristni kom á Ísland, 13; en Hallr sagði oss svá, 15; svá sagði hann oss, id.; en honum sagði Þórarinn bróðir hans, 16; es sannliga es sagt, at fyrst færi til Íslands, 4; hvatki er missagt es í fræðum þessum (pref.); þar sagði hann eigi koma dag á vetr, Landn. (pref.); svá segja vitrir menn, … en svá er sagt, 25; svá sagði Sæmundr prestr enn fróði, 27; er svá sagt, at honum hafi flestir hlutir höfðingligast gefnir verit, Nj. 254: of inscriptions, writing, segja þær (the Runes) formála þenna allan, Eg. 390; segja bækr, at …, 625. 88; skal sú skrá hafa sitt mál, er lengra segir, Grág. i. 7: segja leið, to tell the way, to guide, esp. on the sea, to pilot, Fms. xi. 123, Eg. 359 (leið-sögn, leiðsögu-maðr):—to tell, bid, far þú ok seg Agli, at þeir búisk þaðan fimmtán, Nj. 94; hann sendi húskarl at segja Steinari, at hann færði bústað sinn, to tell S. to change his abode, Eg. 749; segðu honum að koma, tell him to come!2. with prepp.; segja eptir e-m, to tell tales of one, inform against, Al. 125; hann sagði eptir mér, segðu ekki eptir mér!—s. frá e-u (frá-sögn), to tell, relate, Nj. 96; þar er hón nú, Unnr, er ek sagða þér frá, U., of whom I told thee, 3; eigi má ofsögum segja frá vitsmunum þínum, Ld. 132: s. fyrir, to dictate, Fms. vii. 226, Fb. iii. 533, Nj. 256: to foretel, Rb. 332; s. fyrir úorðna hluti, Fms. i. 76, viii. 5: segja fyrir skipi, to bid Godspeed to a ship (on her first voyage), ix. 480: to prescribe, Ld. 54; þeir sigldu um nóttina, en hann sagði fyrir ( piloted) með viti ok gæfu, Bs. i. 562: s. manni fyrir jörðu, to give notice as to the redemption of an estate, Gþl. 295–297, 301 sqq.:—segja til, to give up; s. til nafns sins, to give one’s name (on being asked), Hbl.; hvat er nafn höfðingja yðvars? Rútr segir til sin. R. told his name (said, my name is R.) Nj. 8; sagði Örnólfr til svá-felldra itaka, Dipl. i. 1; skal ek hér fá þér sæmd ok virðing, þá er þú kannt mér sjálfr til s., Eg. 312.3. impers. it is told: hér hefsk Landnáma-bok, ok segir í hinum fyrsta kapitula, hversn, Landn. 24: hér segir frá Birni bunu, 39; segir nokkut af hans orrostum, Fms. viii. 3; sem segir í sögu hans, i. 4 (see saga); sem áðr sagði, … sem sagði fyrr, as was told before, x. 382, 410.II. to say, pronounce, declare; eg seg þat Guði, I declare to God (in an oath, cp. Engl. ‘so help me, God’), Grág. i. 64, 134; ok segi ek þat Æsi, Glúm. 388.2. so in the law phrases, segja sik í þing, lög, and the like, to declare oneself in a community, to enter a community under the law; as also, segja sik ór þingi, lögum, to declare oneself out of, to withdraw from, a community, Grág. and the Sagas passim; segja skilit við konu, to declare oneself separated from, to divorce one’s wife, Nj. 50; segja þing laust, to declare a meeting at an end, Grág, i. 116:—segja lög, to say the law, used of the speaker’s (lögsögu-maðr) decisions; syni Erlings segi ek engi lög, i. e. I give no sentence for him, Fms. ix. 331: iron., sögðu sverð þeirra ein lög öllum Svíum, ii. 315; s. prófan (á) málum, K. Á. 216; s. dóm, to give sentence.3. with prepp.; s. e-n af e-n, to ‘declare a person off a thing,’ i. e. take it from him; hann sagði Vastes af drottningar-dómi ok öllu því ríki, Sks. 462; þá er hann þegar sagðr af lærðra manna tign, 694; skipta svá miklum ríkdómi, ok segja hann af einhverjum ok til annars, i. e. to take it from one and give it to another, Fms. ix. 330; þann dag segja lög mann at aptni af griði, Grág. i. 146; s. e-n afhendan, to declare a person off one’s hands, give him up, Fs. 34:—s. e-t á, to announce:þú skalt segja á reiði mína, Nj. 216; s. á úsátt sína, 256; bæta at þeim hluta sem lög segði á hann, as the law declared, imposed, Fms. x. 152:—s. aptr, to break up, dissolve; s. friði aptr, N. G. L. i. 103:—segja sundr = segja aptr, s. sundr griðum, frændsemi, Fms. ix. 276, x. 133, Fas. ii. 136:—s. fram, to say, pronounce, esp. of pleading, to read; s. fram sök and the like, Grág., Nj. passim:—s. fyrir, see l. 2:—s. upp, to pronounce; er hann hafði þenna kost upp sagðan, Fms. xi. 284: segja upp görð, dóm, sætt, to pronounce sentence, as a judge or umpire, Grág., Nj. Band. 12, passim; s. upp lög, to proclaim the law from the law-hill (the act was called upp-saga), Ib. 17, Bs. i. 25; at hann segði upp lögin, Nj. 164: s. e-n upp, to give one up, Sturl. iii. 181 C: segja e-u upp, to declare at an end; segja upp friði, griðum, Fms. x. 133; segja upp þjónustu við e-n, to leave one’s service, Hkr. iii. 68. to speak, talk; skaut konungr á erendi, talaði hátt ok hvellt ok segir svá—þat er …, Fms. i. 215; ‘þenna kost viljum vér,’ segir Skapti, Nj. 150; ‘frauva,’ segir hann, ‘þat er satt er þú mælir,’ Fms. x. 421. 2. in a dialogue: segir hann, segir hón, says he, says she, etc.; ‘Kenni ek víst,’ segir Otkell,—‘Hverr á,’ segir Skamkell; ‘Melkólfr þræll,’ segir Otkell,—‘Kenna skulu þá fleiri,’ segir Skamkell, ‘en vit tveir,’ 75; Gunnarr mælti—‘Veiztú hvat þér mun verða at bana?’—‘Veit ek,’ segir Njáll,—‘Hvat?’ segir Gunnarr;—‘Þat sem allir munn sízt ætla,’ segir Njáll, 85; and so in countless instances.IV. to signify, mean; þetta segir svá, Fms. viii. 239; ‘fiat voluntas tua,’ þat segir svá, ‘verði þinn vili,’ Hom. 157.B. Reflex. to declare of oneself; hann sagðisk þá vaka, he said that he was awake, Nj. 153; sagðisk Haraldr vilja leggja við hann vináttu, Fms. i. 53; þeir sem sögðusk segja fyrir úvorðna hluti, 76; at þú sér annarr en þú segisk, Fas. ii. 544, freq. esp. in mod. usage, for the old writers in this case prefer kveðsk, káðusk (from kveða).II. as a law phrase, þú segsk í þing með Áskatli goða, Nj. 231; maðr skal segjask í þing með goða þeim er hann vill, Grág. i. 159; nefndu hvárir vátta, Kristnir menn ok heiðnir, ok sögðusk hvárir ór lögum annarra, Nj. 164 (Id. 11, Bs. i. 22); hón sagðisk í ætt sína, she told her origin, i. e. she was exactly like her parents, Njarð. 382: impers. phrase, e-m segisk svá, one’s tale runs so; honum sagðisk svá til, his story runs; or, honum segist vel, he speaks well; honum sagðist vél í dag, he preached well to-day! það segist á e-u, there is a penalty on it, ‘tis not allowed; láta sér segjask. to let oneself be spoken to, be reasonable, Am. 29, and in mod. usage.III. part., sönnu sagðr, convicted of, Sdm. 25; Jupiter vill vita hvárt hann er sönnu sagðr, if the charge is true, Bret. 12: gerund., in the saying, segjanda er allt vin sínum, all can be said to a friend, one can open one’s, heart to him. Eg. 330.IV. pass. it is said; svá segisk, at …, Fms. i. 98; þessi kvikendi segjask augnafull umhverfis, Hom. 48; hann segisk ( is said to be, Lat. dicitur) skapaðr ór jörðn, Eluc. 21; segist í hverri viku sálu-messa, Dipl. i. 8; Zabulon, þat má hér segjast bygging, Stj.; ef nokkut riptist eðr af segðist, Dipl. iii. 11; segist þetta með öngu móti aptr, cannot be refuted, Fms. ix. 476, Hom. 154; af sögðum bæjum, aforesaid, Vm. 84; fyrr-sagðr, aforesaid; but this passive is unclassical, being taken from the Latin, and rare even in mod. usage.V. segendr, part. pl. (seggendr, with a double g. Haustl.), sayers, reporters; sjáendr eða segendr, Grág. ii. 88. segjands-saga, u, f. a hearsay tale; skoluð ér hér vera ok sjá þau tíðendi er hér görask, er yðr þá eigi segjanz-saga til, þvíat ér skolut frá segja ok yrkja um síðan, Ó. H. 206; hence the mod. það er segin saga, a told tale, a thing of course [cp. Fr. ca va sans dire]. -
15 SEL
(gen. pl. selja), n. shed on a mountain pasture (where the milk-cows are kept in the summer months).* * *n., gen. pl. selja, dat. seljum, [sel stands for an obsolete ‘sali,’ and the word is akin to salr, q. v.; A. S. sele]:— a shed on a mountain pasture, but within the landmarks of each farm (not in the almenningar), where the milch-kine are kept in the summer months (it answers to Germ. senn-hütte). An Icel. word; in Norway such huts are called setr (or sætr), q. v.; sel skal hverr göra sér í almenningi er vill ok sitja í sumar-setri ef hann vill, N. G. L. i. 251 (in Icel. this was not allowed, eigi skal sel göra í afrétt, Grág. ii. 302); tvá stöðla ok sel (sæll), D. N. i. 81; ek á sel skamt héðan, vertú þar í nótt, Fs. 59; þá snéru þeir til selja Gríss, Fms. ii. 247; Víga-kolr fór frá seli áðan, Nj. 55; fara í sel, fara til sels, Grág. ii. 277; færa í sel, to bring the kine to the sel (in June); fara, flytja úr seli, to bring them back, in the autumn; spurði konungr ef nokkur sel væri þar, er þeir mætti í búa, Ó. H. 187; sels-dyrr, -gluggr, -hurð, -veggr, -tópt, Rd. 310, Ld. 244, 278, 280, Þorst. S. hvíta 43, cp. Ld. ch. 55, 62, 63, Vd. ch. 40, 41, Þorst. S. hvíta 42, 43, Vápn. 24, Hallfr. S. ch. 9, Grett. 139.II. freq. in Icel. local names, Sel, Seljar, Selja-land (whence Seljalands-múli), Sel-tungur, Sels-hagi, Sel-á, Selár-dalr (whence Sel-dælir, the men from S.), Sel-fors, Heiðar-sel, Landn., Dipl., map of Icel.B. COMPDS: Selbúar, selbyggr, selfangi, selflutningr, selför, selgresi, selgörð, selhestr, selland, selmánuðr, selsetr, selstaða. -
16 sjálf-dæmi
n. ‘self-doom,’ absolute power, Greg. 8.II. as a law term, ‘self-judgment,’ when, instead of submitting a case to arbitration or to the judgment of a court, one party gave it over to his adversary to give judgment himself; this was by the old customs the greatest satisfaction that could be given, and it often was allowed to an injured man; it was also sometimes used as the last appeal to the justice and generosity of a powerful adversary; the Sagas afford many instances, thus, Sturl. i. ch. 26, 27, ii. ch. 35 sqq., viii. ch. 24, Glúm. ch. 7, Eg. ch. 84, 85, Ld. ch. 50, Nj. ch. 36, 51, Gunnl. S. ch. 10; taka s., selja s., Nj. 54, 77, Ísl. ii. 245. -
17 sjálf-leyfðr
(- lofaðr), part. ‘self-allowed,’ requiring no special licence, H. E. i. 394. -
18 UNNA
(ann, unna, unnat and unnt), v.1) not to grudge; to grant, allow, bestow; unna e-m e-s (Hreiðmarr unni þeim einskis pennings af gullinu); unna e-m laga, to give one the benefit of the law, give one a fair trial; ek ann þér eigi faðmlagsins Helgu ennar fögru, I grudee thee the embrace of H. the Fair; with infinitive, hann unni øngum at njóta fjárins nema. sér, he could not bear that any one should enjoy the money but himself;2) to love, with dat. (eigi leyna augu, ef ann kona manni); unna e-m hugdstum, to love one dearly; þeim var ek verst, er ek unna mest, I was worst to him whom I loved the most;3) recipr., unnast, to love one another (þau unnust mikit systkin).* * *see Gramm. p. xxiii; pres. with a pret. form ann, annt, ann, pl. unnum, unnut, unnu; pret. unni; subj. ynni; part. neut. unnt and unnat; unnt, Band. (Cod. Reg.) 20, Sturl. i. 207, Ld. 94, 194, Nj. 146: unnat (as kunnat from kunna), Fb. i. 36, Str. 32, (Nj. a vellum fragment, Lat. Ed. 315, foot-note y): a weak pret. unti (Dan. undte) occurs in later vellums, Fb. iii. 469 (l. 6 from the bottom), Gísl. 129 (paper transcript), and is used in mod. speech: even a weak pres. occurs in the burden to an Icel. lullaby, sofðú, eg unni þér, sleep thou, I love thee: [A. S. and Hel. unnan; Engl. own; in Early Engl. with a pres. pret. an (Morris, Spec. 36, l. 19); Germ. g-önnen, qs. ge-unnan.]B. USAGE.—To grant, allow, bestow, with dat. of the person, gen. of the thing (unna e-m e-s); ann ek honum ísetu í dómi, Grág. i. 17, 78; bæta munda-baugi er jamnendr unnu, the sum which the umpires allowed, Hbl.; bið þú Ólaf, at hann unni þér grundar sinnar, Ó. H. (in a verse); unna e-m gamans, Skm. 39; Hreiðmarr unni þeim einskis pennings af gullinu, Edda 73, Þiðr. 308; hann unni honum öngra bóta fyrir, Fs. 125; þá penninga sem biskup vildi unna honum, Dipl. v. 2; unna e-m sætta, Fær. 113; unna e-m sæmdar, Fms. vi. 133; unna e-m laga, to give one the benefit of the law, give one a fair trial. Eg. 473; unna e-m sannmælis, to give a fair report; þeir unnu þeim bezt ríkis er þeim vóru undir hendi, Fms. i. 7; ef þú annt honum betr konungdómsins, Sks. 761: eigi má þat vita, þar sem margir koma saman, þeir sem lítt eru vandaðir, nema nökkurir ynni sér glæps, where many who are not very honest are gathered together, some will allow themselves evil, i. e. will do some wicked thing, Fms. xi. 275: allvel ann ek þér nafns þessa, vi. 229; gaf honum ríki, þvíat hann unni honum bezt at njóta, Fb. ii. 134; unna honum ennar æztu tignar, Ó. H. 35; varð þeim þá unnt af metorða, Laxdælum, Ld. 94; nú mætti svá vera, at svá kæmi málinu Odds, at oss frændum væri þess af unnt, at Bandamenn tæki sjálfdæmi, that we might succeed in getting sjálfdæmi, Band. 20 (MS.); ek meðkennist at ek hafi unnt ok veitt velbornum manni, Birni Guðnasyni, míns herra kongsins sýslu ok umboð, Safn ii. 191; ek ann þér eigi faðmlagsins Helgu innar Fögru, Ísl. ii. 269; Guð unti (sic) honum eigi ríkisins, Fb. iii. 469; ek ann eigi þess Þorkatli frænda mínum, Nj. 223; ek ann eigi þess frændum mínum ok fóstbræðrum ( I cannot bear that), at þeir hafi hingat þvílíka ferð, Eb. 332; ek ann engum manni tignar-namn(s) í þessu landi nema mér einum, O. H. L. 18.2. the phrase, unna e-m ást, to bestow one’s love on one; öll Engla fylki unnu heita ást Guði, ‘paid warm love to God,’ i. e. loved God, Hom. 136; (þeir) er svá heita ást unnu Guði, 135: henceII. with dat. to love, prop, ellipt., qs. unna e-m ást, to bestow one’s love on a person; unna e-m hugástum, to love dearly, Fms. x. 239; maðr sá er manngi ann, Hm. 49; unna frá vísum vilja, 98; Egill unni henni lítið, Eg. 702; einn son er hann ann lítið, Hkr. i. 204; meistari þinn ann þér mikit, Bs. i. 228; hón unni honum mikit, Nj. 27; ek mun þér vel unnandi verða, 24; hón varð honum lítt unnandi, Ísl. ii. 274; Magnúss varð henni eigi unnandi, Fms. vii. 176; hvárt unni öðru með leyndri ást. Fb. ii. 134; hón þú annt at vísu, … þú mátt unna, Str. 8; hinir sem Guði hafa unnat, Fb. i. 36; aldrei hafði hann henni meirr unnt enn þá, Sturl. i. 207; þú hefir engum manni jamnmikit unnt sem Bolla, Ld. 194; eigi leyna augu, ef ann kona manni, a saying, Ísl. ii. 251; lengi hefi ek mikit unnt Þráni, Nj. 146; þeim var ek verst er ek unna mest, Ld. 334.2. recipr., unnusk þau af öllu hjarta, Mar.; þau unnusk mikit systkin, Fms. iii. 107; ok unnumk vit mikit, Glúm. 326, Gísl. 44; þeir unnusk mikit fóstbræðr, Ld. 110; svá unntusk (sic) þau mikit, Gísl. 129. -
19 þing-færr
adj. able to go to the þing; þá var Gizurr biskup eigi þ., Sturl. i. 204 (Bs. i. 69); þ. hestr, Grág. i. 52; eiga þingfært, referring to outlaws (sekr maðr) who were not allowed to appear at a þing (cp. vargr í véum), Grág. ii. 78. -
20 þing-vært
n. adj., in the phrase, eiga þingvært, to be allowed to be present at a þing, of an outlaw, Grág. ii. 84.
Страницы
- 1
- 2
См. также в других словарях:
allowed claim — a claim of a creditor (or an equity interest) that is approved by the court for satisfaction under the plan of reorganization (Glossary of Common Bankruptcy Terms) (or allowed interest) (Common Bankruptcy Terms) A claim of a creditor (or an… … Glossary of Bankruptcy
allowed interest — a claim of a creditor (or an equity interest) that is approved by the court for satisfaction under the plan of reorganization (Glossary of Common Bankruptcy Terms) (or allowed claim) (Common Bankruptcy Terms) A claim of a creditor (or an equity… … Glossary of Bankruptcy
allowed — I adjective acceptable, accepted, acknowledged, admissible, admitted, allowable, approvable, approved, authorized, certified, chartered, commissioned, conceded, consented, eligible, empowered, endorsed, enfranchised, granted, justified, lawful,… … Law dictionary
allowed — allowed; un·allowed; … English syllables
allowed claim — USA A claim which the court has approved for payment under a plan of reorganization. Practical Law Dictionary. Glossary of UK, US and international legal terms. www.practicallaw.com. 2010 … Law dictionary
allowed — (adj.) late 14c., praised; mid 15c., assigned as a due share; late 15c., permitted, pp. adjective from ALLOW (Cf. allow) … Etymology dictionary
Allowed — Allow Al*low , v. t. [imp. & p. p. {Allowed}; p. pr. & vb. n. {Allowing}.] [OE. alouen, OF. alouer, aloer, aluer, F. allouer, fr. LL. allocare to admit as proved, to place, use; confused with OF. aloer, fr. L. allaudare to extol; ad + laudare to… … The Collaborative International Dictionary of English
Allowed cell rate — The allowed cell rate is the rate in cells per second at which a source device may send data in ATM networks … Wikipedia
allowed — /euh lowd /, adj. Physics. involving a change in quantum numbers, permitted by the selection rules: allowed transition. [ALLOW + ED2] * * * … Universalium
allowed him to — permitted him to, allowed him to; made it possible for him to … English contemporary dictionary
allowed outage time — leidžiamoji prastovos trukmė statusas Aprobuotas sritis branduolinė sauga apibrėžtis Maksimalus laikas, kurį leidžiamas saugai svarbios sistemos ar komponento atjungimas arba išjungimas dėl techninės priežiūros, įskaitant remontą. atitikmenys:… … Lithuanian dictionary (lietuvių žodynas)
