Перевод: с исландского на все языки

со всех языков на исландский

obligation+de

  • 1 skuldbinding, skylda, kvöî

    Íslensk-ensk orðabók > skuldbinding, skylda, kvöî

  • 2 vandi

    I)
    m.
    1) difficulty, difficult task (lízt mér þat mikill vandi);
    2) responsibility (ek af sel vanda mér af höndum, hversu sem gefst);
    3) obligation, duty, esp. of relationship; e-m er v. á við e-n, one is under obligation to a person (er þér miklu meiri v. á við Eirik konung en Egil); binda sér vanda við e-n, to enter into obligation.
    m. custom, habit, wont (leggja e-t í vanda); at (or eptir) vanda, as usual.
    * * *
    1.
    a, m. a difficulty, difficult task; lízk mér þat mikill vandi, Korm. 150, Nj. 177; þó nökkurr vandi liggi á, Fms. vi. 10; hafa bæði vit ok vanda at vera höfðingi, xi. 217: sayings, þat er vandi vel boðnu að neita ( a good offer is not to be refused); vandi fylgir vegsemd hverri, cp. noblesse oblige.
    II. obligation, duty, esp. of relationship; thus in the phrase, e-m er vandi á við e-n, þótt þér sé vandi á við Helga, Ld. 264; er þér miklu meiri vandi á við Eirík konung en Egil, Eg. 423; þat er mér ókunnara hverr vandi mér er á við hann, Fms. i. 297; sveiktú þann er þér var meiri vandi á enn við mik, vi. 17; fyrir vanda sakir ok tengda, xi. 11; binda sér vanda við e-n, to enter into an obligation, Gísl. 11.
    COMPDS: vandabundinn, vandahlutr, vandalauss, vandalítill, vandamaðr, vandamál, vandamikill, vandaráð, vandasamligr, vandasamr.
    2.
    a, m., qs. vanði (vanþi, Ó. H.); [from vanr, and different to the preceding word]:—a custom, habit, want. Eg. 41, 70; dró til vanda með þeim, Nj. 12; leggja í vanda, Glúm. 324; at vanda, as usual, Nj. 3, 103, Eg. 125, 491; ú-vandi, unmanners, whimsies, wayward manners. vanda-tíðir, f. pl. customary feasts, Bs. i. 164.

    Íslensk-ensk orðabók > vandi

  • 3 EIGA

    * * *
    I)
    (á, átta, áttr), v.
    1) to own, possess (Starkaðr átti hest góðan);
    2) to have (eiga börn, föður, móður, vin);
    hann átti Gró, he was married to G.;
    hann gekk at eiga Þóru, he took Th. for his wife, he married Th.;
    enga vil ek þessa eiga, I will not marry any of these;
    eiga heima, to have a home, to live (þeir áttu heima austr í Mörk);
    eiga sér e-t = eiga e-t (Höskuldr átti sér dóttur, er Hallgerðr hét);
    eiga ván e-s, to have hope of a thing, to reckon upon;
    eiga hlut at or í e-u, to have a share in a thing, to be concerned in;
    eiga vald á e-u, to have within one’s power;
    3) to be under obligation, be obliged, have to do a thing;
    tólf menn, þeir er fylgð áttu með konungi, who were bound to attend the king’s person;
    á ek þar fyrir at sjá, I am bound (I have) to see to that;
    átti Hrútr för í Vestfjorðu, H. had to go to the V.;
    4) to have a right (claim) to, be entitled to (eiga högg ok höfn í skóginum);
    eiga mál í e-m, to have a charge against one;
    5) to keep, hold;
    eiga fund, þing, samkvámu, stefnu, to hold a meeting;
    eiga kaupstefnu, to hod a market;
    eiga orrustu við e-n, to fight a battle with one;
    eiga högg við e-n, to exchange blows with one;
    eiga illt við e-n, to quarrel with;
    eiga tal (or mál) við e-n, to speak, converse with one;
    6) as an auxiliary with pp. = hafa (þat er við áttum mælt);
    eiga skilit, to have stipulated;
    7) to have to (skal Þ. eigi at því eiga at spotta);
    eiga hendr sínar it verja, to have to act in self-defence;
    eiga um vandræði at halda, to be in a strait;
    8) eiga e-m e-t, to owe to one (mun æ, hvat þú átt þeim er veitir);
    þat muntu ætla, at ek mun eiga hinn bleika uxann, that the fawn-coloured ox means me;
    10) with preps.:
    eiga e-t at e-m, to have something due from one, to expect from one (þat vil ek eiga at þér, at þú segir mér frá ferð þinni);
    to deserve from one (ok á ek annat at þér);
    þeir er mikit þóttust at sér eiga, had much in their power;
    eiga e-t eptir, to have to do yet, to have left undone (þat áttu eptir, er erfiðast er, en þat er at deyja);
    to leave behind one (andaðist ok átti eptir tvá sonu vaxna);
    eiga e-t saman, to own in common;
    eiga skap saman, to agree well, be of one mind;
    eigi veit ek, hvárt við eigum heill saman, whether we shall live happy together;
    eiga saman, to quarrel, = eiga deild saman;
    eiga um við e-n, to have to deal with (við brögðótta áttu nú um);
    þar sem við vini mína er um at eiga, where my friends are concerned;
    eiga e-t undir e-m, to have in another’s hands;
    Njáll átti mikit fé undir Starkaði ok í Sandgili, N. had much money out at interest with St. and at Sandgil, er sá eigi vel staddr, er líf sitt á undir þinum trúnaði, whose life depends on thy good faith;
    eiga mikit (lítit) undir sér, to have much (little) in one’s power;
    far þú við marga menn, svá at þú eigir allt undir þér, that the whole matter rests in thy own hands;
    hann sá, at hann átti ekki undir sér, that he had no influence;
    eiga við e-n, to have to do with, fight with (brátt fundu þeir, at þeir áttu þar ekki við sinn maka);
    ekki á ek þetta við þik, this is no business between thee and me;
    eiga gott (illt) við e-n, to be on good (bad) terms with one;
    eiga við konu, to have intercourse with, = eiga lag (samræði) við konu;
    recipr., eigast við, to deal with one another; fight, quarrel;
    eigast við deildir, to be engaged in strife;
    áttust þeir höggvaskipti við, they exchanged blows with one another.
    f.
    kasta sinni eigu, leggja sína eigu, í e-t, to take possession of;
    * * *
    pret. átti; pret. subj. ætti, pres. eigi; pres. ind. á, 2nd pers. átt (irreg. eigr, Dipl. v. 24), pl. eigum, 3rd pers. pl. old form eigu, mod. eiga; imperat. eig and eigðu; sup. átt; with suffixed neg. pres. ind. 1st pers. á’k-at, 2nd pers. átt-attu; pret. subj. ættim-a: [Gr. ἔχω; Goth. aigan; A. S. âgan; Hel. êgan; O. H. G. eigan; Swed. äga; Dan. eje; Engl. to owe and own, of which the former etymologically answers to ‘eiga,’ the latter to ‘eigna’]:—to have, possess.
    A. ACT.
    I. denoting ownership, to possess:
    1. in a proper sense; allt þat góz sem þeir eiga eðr eigandi verða, D. N. i. 80; hann eigr hálfa jörðina, Dipl. v. 24; Björn hljóp þá á skútu er hann átti, Eb. 6; Starkaðr átti hest góðan, Nj. 89; þau áttu gnótt í búi, 257; hón á allan arf eptir mik, 3; átti hón auð fjár, Ld. 20; ef annarr maðr ferr með goðorð en sá er á, Grág. i. 159; annat vápnit, ok á þat Þorbjörn, en Þorgautr á þetta, Ísl. ii. 341; eignir þær er faðir hans hafði átt, Eb. 4; í ríki því er Dana konungar höfðu átt þar lengi, Fms. xi. 301, Rb. 494, Eb. 54, 118, 256, 328, Sturl. ii. 60, Eg. 118; e. saman, to own in common, Grág. i. 199; ef tveir menn eigo bú saman, ii. 44; e. skuld (at e-m), to be in debt, Engl. to owe; en ef hann átti engar skuldir, if he owed no debts, i. 128; þar til átti honum ( owed him) meistari Þorgeirr ok þá mörk, D. N. iv. 288 (Fr.); e. fé undir e-m, to be one’s creditor, Nj. 101; in mod. usage, e. fé hjá e-m, or ellipt., e. hjá e-m.
    2. in a special sense;
    α. eiga konu, to have her to wife; hann átti Gró, Eb. 16; hann átti Ynghvildi, 3; Þorgerðr er (acc.) átti Vigfúss, … Geirríðr er (acc.) átti Þórólfr, 18; hann gékk at eiga Þóru, he married Thora, id.; Þuríði hafði hann áðr átta, Thorida had been his first wife, 42; enga vil ek þessa e., I will not marry any of these, Nj. 22; Björn átti þá konu er Valgerðr hét, 213, 257; faðir Hróðnýjar er átti Þorsteinn, Landn. 90; Ásdísi átti síðar Skúli, S. was A.’s second husband, 88; Þorgerðr er átti Önundr sjóni, 89; Vigdís er átti Þorbjörn enn digri, 87; Árnþrúðr er átti Þórir hersir, 66; Húngerð er átti Svertingr, 6l, 86, and in numberless passages: old writers hardly ever say that the wife owns her husband—the passages in Edda 109 (vide elja) and Nj. 52 (til lítils kemr mér at eiga hinn vaskasta mann á Íslandi) are extraordinary—owing to the primitive notion of the husband’s ‘jus possessionis’ (cp. brúðkaup); but in mod. usage ‘eiga’ is used indiscriminately of both wife and husband; Icel. even say, in a recipr. sense, eigast, to own one another, to be married: þau áttust, they married; hann vildi ekki at þau ættist, hann bannaði þeim að eigast, he forbade them to marry:—to the ancients such a phrase was almost unknown, and occurs for the first time in K. Á. 114.
    β. eiga börn, to have children, of both parents; áttu þau Jófriðr tíu börn, J. and her husband had ten bairns, Eg. 708; hann átti dóttur eina er Unnr hét, Nj. 1; þau Þorsteinn ok Unnr áttu son er Steinn hét, Eb. 10, Nj. 91, 257; áttu þau Þórhildr þrjá sonu, 30; e. móður, föður, to have a mother, father, Eb. 98; vænti ek ok, at þú eigir illan föður, id.
    γ. the phrase, e. heima, to have a home; þeir áttu heima austr í Mörk, Nj. 55; því at ek tek eigi heim í kveld, þar sem ek á heima út á Íslandi, 275; in mod. usage = to live, abide, in regard to place, cp. the questions put to a stranger, hvað heitir maðrinn? hvar áttu heima? used in a wider sense than búa.
    δ. eiga sér, to have, cp. ‘havde sig’ in Dan. ballads; Höskuldr átti sér dóttur er Hallgerðr hét, Nj. 3; ef hann á sér í vá veru, Hm. 25, (freq. in mod. use.)
    3. without strict notion of possession; e. vini, óvini, to have friends, enemies, Nj. 101; hverja liðveizlu skal ek þar e. er þú ert, what help can I reckon upon from thee? 100; e. ván e-s, to have hope of a thing, to reckon upon, 210; e. til, to have left; ekki eigu it annat til ( there is nothing left for you) nema at biðja postulann. Jóh. 623. 22: in mod. usage e. til means to own, to have left; hann á ekkert til, he is void of means, needy; eiga góða kosti fjár, to be in good circumstances, Ísl. ii. 322; e. vald á e-u, to have within one’s power, Nj. 265; the phrase, e. hlut at e-u, or e. hlut í e-u, to have a share, be concerned with; eptir þat átti hann hlut at við mótstöðumenn Gunnars, 101, 120; þar er þú ættir hlut at, where thou wast concerned, 119; mik uggir at hér muni eigi gæfu-menn hlut í e., 179: hence ellipt., e. í e-u, to be engaged in, chiefly of strife, adversity, or the like; thus, e. í stríði, fátaekt, baráttu, to live, be deep in struggle, want, battle, etc.
    II. denoting duty, right, due, obligation:
    1. to be bound, etc.; þeir menn er fylgð áttu með konungi, the men who owed following to (i. e. were bound to attend) the king’s person, Fms. vii. 240; á ek þar fyrir at sjá, I am bound to see to that, Eg. 318; Tylptar-kviðr átti um at skilja, Eb. 48; þeir spurðu hvárt Njáli þætti nokkut e. at lýsa vígsök Gunnars, Nj. 117; nú áttu, Sigvaldi, now is thy turn, now ought thou, Fms. xi. 109, Fs. 121; menn eigu ( men ought) at spyrja at þingfesti, Grág. i. 19; þá á þann kvið einskis meta, that verdict ought to be void, 59; ef sá maðr á ( owns) fé út hér er ómagann á ( who ought) fram at færa, 270; nú hafa þeir menn jammarga sem þeir eigu, as many as they ought to have, ii. 270; tíunda á maðr fé sitt, … þá á hann þat at tíunda, … þá á hann at gefa sálugjafir, i. 202:—‘eiga’ and ‘skal’ are often in the law used indiscriminately, but properly ‘ought’ states the moral, ‘shall’ the legal obligation,—elska skalt þú föður þinn og móður, þú skalt ekki stela, where ‘átt’ would be misplaced; sometimes it is merely permissive, gefa á maðr vingjafir at sér lifanda, ef hann vill, a man ‘may’ whilst in life bequeath to his friends, if he will, id.; maðr á at gefa barni sínu laungetnu tólf aura, ef hann vill, fyrir ráð skaparfa sinna, en eigi meira nema erfingjar lofi, a man ‘may’ bequeath to the amount of twelve ounces to his illegitimate child without leave of the lawful heir, etc., 203; ef þat á til at vilja, if that is to happen, Fas. i. 11.
    2. denoting claim, right, to own, be entitled to, chiefly in law phrases; e. dóm, sakir, to own the case, i. e. be the lawful prosecutor; ok á sá þeirra sakir, er …, Grág. i. 10; eðr eigu þeir eigi at lögum, or if they be not entitled to it, 94; e. mál á e-m, to have a charge against one, Nj. 105; e. rétt á e-u, to own a right; sá sem rétt á á henni, who has a right to her, K. Á. 16; þeir sögðu at þeim þótti slíkr maðr mikinn rétt á sér e., such a man had a strong personal claim to redress, Nj. 105; hence the phrase, eiga öngan rétt á sér, if one cannot claim redress for personal injury; þá eigu þeir eigi rétt á sér, then they have no claim to redress whatever, Grág. i. 261; e. sök, saka-staði á e-u, to have a charge against; þat er hann átti öngva sök á, Nj. 130; saka-staði þá er hann þótti á eiga, 166; kalla Vermund eigi ( not) eiga at selja sik, said V. had no right to sell them, Eb. 116: hence in mod. usage, eiga denotes what is fit and right, þú átt ekki að göra það, you ought not; eg ætti ekki, I ought not: in old writers eiga is seldom strictly used in this sense, but denotes the legal rather than the moral right.
    β. eiga fé at e-m (mod. e. hjá e-m), to be one’s creditor, Grág. i. 90, 405, Band. 1 C: metaph. to deserve from one, ok áttu annat at mér, Nj. 113; e. gjafir at e-m, 213; in a bad sense, kváðusk mikit e. at Þráni, they had much against Thrain, 138.
    γ. the law phrase, e. útkvæmt, fært, to have the right to return, of a temporary exile, Nj. 251: at hann skyli eigi e. fært út hingat, Grág. i. 119; ok á eigi þingreitt, is not allowed to go to the parliament, ii. 17; e. vígt, Grág., etc.
    III. denoting dealings or transactions between men (in a meeting, fight, trade, or the like), to keep, hold; þætti mér ráðliga at vér ættim einn fimtardóm, Nj. 150; e. orrustu við e-n, to fight a battle, Fms. i. 5, Eg. 7; e. högg við e-n, to exchange blows, 297; e. vápna-viðskipti, id., Fms. ii. 17; eiga handsöl at e-u, to shake hands, make a bargain, x. 248; e. ráð við e-n, to consult, hold a conference with, Nj. 127; e. tal við e-n, to speak, converse with one, 129; e. mál við e-n, id., Grág. i. 10; e. fund, to hold a meeting, Nj. 158; e. þing, samkvámu, stefnu, to hold a meeting, Eg. 271; þetta haust áttu menn rétt (a kind of meeting) fjölmenna, Eb. 106; e. kaupstefnu, to hold a market, exchange, 56; e. féránsdóm, Grág. i. 94; e. gott saman, to live well together, in peace and goodwill, Ld. 38; e. illt við e-n, to deal ill with, quarrel with, Nj. 98; e. búisifjar, q. v., of intercourse with neighbours, Njarð. 366; e. drykkju við e-n, to be one’s ‘cup-mate,’ Eg. 253; e. við e-n, to deal with one; ekki á ek þetta við þik, this is no business between thee and me, Nj. 93; gott vilda ek við alla menn e., I would live in goodwill with all, 47; e. við e-n, to fight one; eigum vér ekki við þá elligar (in a hostile sense), else let us not provoke them, 42; eðr hvárt vili it Helgi e. við Lýting einn eðr bræðr hans báða, 154; brátt fundu þeir, at þeir áttu þar eigi við sinn maka, Ld. 64; Glúmr kvað hann ekki þurfa at e. við sik, G. said he had no need to meddle with him, Glúm. 338; e. um að vera, to be concerned; ekki er við menn um at e., Nj. 97; þar sem við vini mína er um at e., where my friends are concerned, 52; við færi er þá um at e., ef Kári er einn, there are fewer to deal with, to fight, if K. be alone, 254; við brögðótta áttu nú um, Fms. v. 263; ætla ek at oss mun léttara falla at e. um við Svein einn, iv. 80; Sveinn svarar, at þeir áttu við ofrefli um at e., that they had to deal with odds, 165.
    β. almost as an auxiliary verb; e. skilt (skilit), to have stipulated; hafa gripina svá sem hann átti skill, Fms. vi. 160; þat átta ek skilit við þik, ii. 93; sem Hrani átti skilt, iv. 31; e. mælt, of oral agreement; sem vit áttum mælt með okkr, xi. 40; þá vil ek þat mælt e., 124: in mod. usage e. skilit means to deserve, eg á ekki þetta skilit af hér, etc.
    γ. sometimes used much like geta; við því átti Búi eigi gert, B. could not guard against that, Fms. i. 117, cp. xi. 109:—also, e. bágt, to be in a strait, poor, sickly; e. heimilt, to have at one’s disposal, Eb. 254.
    IV. to have to do; skal Þorleifr eigi ( not) e. at því at spotta, Eb. 224; e. hendr sínar at verja, to have to defend one’s own hands, to act in self-defence, Nj. 47; e. e-m varlaunað, to stand in debt to one, 181; e. um vandræði at halda, to be in a strait, Eb. 108; e. erindi, to have an errand to run, 250; en er þeir áttu um þetta at tala, when they had to talk, were talking, of this, Stj. 391; e. ríkis at gæta, to have the care of the kingdom, Nj. 126; en þó á ek hverki at telja við þik mægðir né frændsemi, i. e. I am no relation to thee, 213; ok ætti þeir við annan at deila fyrst, 111; e. mikið at vinna, to be much engaged, hard at work, 97; e. e-t eptir, to have left a thing undone, 56; e. för, ferð, to have a journey to take, 11, 12; hann átti þar fé at heimta, 261; e. eptir mikit at mæla, 88.
    2. metaph. in the phrases, e. mikit (lítið) ‘at’ ser, or ‘undir’ sér, to have much (or little) in one’s power; margir menn, þeir er mikit þóttusk at sér e., Sturl. i. 64; far þú við marga menn, svá at þú eigir allt undir þér, go with many men, so that thou hast the whole matter in thy hands, Ld. 250; en ávalt átta ek nokkuð undir mér, Vígl. 33; kann vera at hann eigi mikit undir sér, Fas. i. 37; eigum heldr undir oss ( better keep it in our own hands), en ganga í greipar þeim mæðginum, Fs. 37; sem þeir, er ekki eigu undir sér, who are helpless and weak, Þorst. St. 55; e. þykisk hann nokkut undir sér, i. e. he bears himself very proudly, Grett. 122; þetta ráð vil ek undir sonum mínum e., I will leave the matter in my sons’ hands, Valla L. 202; e. líf sitt undir e-m, to have one’s life in another’s hands, Grett. 154; mun ek nú senda eptir mönnum, ok e. eigi undir ójöfnuði hans, and trust him not, 110: hence in mod. usage, e. undir e-u, to risk; eg þori ekki að e. undir því, I dare not risk it: e. saman, to have or own in common; the saying, það á ekki saman nema nafnið, it has nothing but the name in common; rautt gull ok bleikt gull á ekki saman nema nafn eitt, Fms. v. 346: the proverb, þeygi á saman gamalt og ungt, Úlf. 3. 44; e. skap saman, to agree well; kemr þú þér því vel við Hallgerði, at it eigit meir skap saman, you are quite of one mind, Nj. 66; eigi veit ek hvárt við eigum heill saman, I know not whether we shall have luck, i. e. whether we shall live happy, together, 3.
    β. to deal with one another (sam-eign); er vér skulum svá miklu úgæfu saman e., that we are to have so much mischief between us, Nj. 201; e. e-t yfir höfði, to have a thing hanging over one’s head, Sks. 742.
    V. to agree with, to fit, to suit one:
    1. with acc., það á ekki við mig, it suits me not, it agrees not with me.
    2. with dat., medic. to agree, heal, the sickness in dat., thus the proverb, margt á við mörgu, cp. ‘similia similibus curantur,’ Vidal. ii. 109.
    3. absol. to apply to; at hann skyldi eigi trúa lágum manni rauðskeggjuðum, því at meistarinn átti þetta, the description suited to the master, Fms. xi. 433; þat muntu ætla, at ek muna e. hinn bleika uxann, that the dun ox means me, Vápn. 21.
    B. REFLEX., in a reciprocal sense, in the phrase, eigask við, to deal with one another, chiefly to fight; en er þeir höfðu langa hríð við átzk, when they had fought a long time, Eb. 238, 74; eigask við deildir, to be engaged in strife, 246; áttusk þeir höggva-viðskipti við, they came to a close fight, Fms. i. 38; áttusk þeir fá högg við, áðr …, they had a short fight before …, Eg. 297; fátt áttusk þeir við Þjóstólfr ok Þorvaldr, Thostolf and Thorwald had little to do with one another, kept aloof from each other, Nj. 18; var nú kyrt þann dag, svá at þeir áttusk ekki við, tbat day passed quietly, so that they came not to a quarrel, 222.
    β. to marry, vide above (A. I. 2).

    Íslensk-ensk orðabók > EIGA

  • 4 þyrmslir

    f. pl.; þyrmsl, n. pl.; þyrmslur, f. pl.:— any sacred or lawful obligation of respect or forbearance due to others:
    1. as a law phrase, the obligation of a client or dependent towards his master; nú skal leysingi hafa þyrmslir við skap-dróttinn sinn, eigi skal hann í févélum né í fjörvélum við hann vera, né í dómum gegn honum …, hverfa eigi odd né egg móti honum …, bera eigi vitni á hönd honum …, N. G. L. i. 34; svá skulu leysingja-kaup fara þeirra er eigi hafa keypt þyrmslar af sér, 234; þá er hann (viz. the client) ór þyrmslum við þann mann, 211.
    2. any obligation, from relationship or the like; allar þær þyrmslur sem hirðmönnum byrjar at hafa innan-hirðar, N. G. L. ii. 440.
    3. eccl., of forbidden degrees of relationship; geymi menn at þyrmslum sínum verði lýst áðr samgangr hjóna verðr í millum, H. E. i. 414; þær eru konur aðrar er enn eru í meirum þyrmslum við oss, … ef vér vinnum líkams losta við þær, N. G. L. i. 15: veita þyrmslur úvígðum kirkjum, K. Á. 36; þat er mælt í lögum at eigi skal bera vápn í kirkju … slík þyrmsl eru ok á bæna-húsum …, 38.
    4. medic. abstinence, fasting (?); þat görðisk eitt hvert sinn at konungr var í þyrmslum eptir blóðlát sitt, it happened once upon a time that the king was abstaining after blood-letting, Sks. 642. þyrmsla-maðr, m. a law phrase, a kind of client, a dependent ranking between a bondsman and a freeman, N. G. L. i. 158, 220.

    Íslensk-ensk orðabók > þyrmslir

  • 5 FALLA

    * * *
    (fell; féll, féllum; fallinn), v.
    eigi fellr tré við fyrsta högg, a tree falls not with the first stroke;
    falla af baki, to fall from horse back;
    falla á kné, to fall on one’s knees;
    falla áfram (á bak aptr), to fall forwards (backwards);
    falla flatr, to fall prostrate;
    falla til jarðar, to fall to the ground;
    refl., láta fallast (= sik falla), to let oneself fall (þá lét Loki falla í kné Skaða);
    2) to drop down dead, be killed, fall (in battle);
    3) to die of plague (féllu fátœkir menn um alit land);
    4) to flow, run (of water, stream, tide);
    særinn fell út frá landi, ebbed;
    féll sjór fyrir hellismunnann, the sea rose higher than the cave-mouth;
    síðan féll sjór at, the tide rose;
    þeir sá þá ós mikinn falla í sjóinn, fall into the sea;
    á fél (a river flowed) við skála Ásólfs;
    var skipit svá hlaðit, at inn féll um söxin, that the sea rushed in at the prow;
    5) of clothes, hair, to fall, hang down;
    hárit féll á herðar honum aptr, the hair fell back on his shoulders;
    létu kvennváðir um kné falla, they let women’s dress fall about hi s knees;
    6) to fall, calm down (of the wind);
    féll veðrit (the storm fell) ok gerði logn;
    7) to fail, be foiled;
    sá eiðr fellr honum til útlegðar, if he fails in taking the oath, he shall be liable to outlawry;
    falla á verkum sínum, to have been caught red-handed, to be justly slain;
    falla or fallast at máli, sókn, to fail in one’s suit;
    falla frá máli, to give it up;
    fallinn at frændum, bereft of kinsmen;
    dœmi ek fyrir dráp hans fallnar yðrar eignir, I sentence your estates to be forfieited for his slaughter;
    refl., ef gerðarmenn láta fallast, if the umpires fail to do their duty;
    þá fallust öllum Ásum orðtök ok svá hendr, then voice and hands alike failed the Gods;
    féllust þeim allar kvéðjur, their greetings died on their lips;
    vill sá eigi falust láta andsvör, he will not fail or falter in replying;
    mér féll svá gæfusamliga (it befell me so quickly), at;
    stundum kann svá at falla, at, sometimes it may so happen that;
    9) to be had or produced (þat járn fellr í firði þeim; þar fellr hveiti ok vín);
    10) with adv., e-m fellr e-t þungt, létt, a thing falls heavily, lightly upon one (þetta mun ðr þungt falla);
    féll þá keisaranum þyngra bardaginn, the battle turned against the emperor;
    e-m fellr e-t nær, it falls nigh to one, touches one nearly;
    henni féll meinit svá nær, at, the illness fell on her so sore, that;
    mér fellr eigi firr en honum, it touches me no less than him;
    hörmuliga fellr oss nú, at, it falls out sadly for us, that;
    11) to please, suit;
    kvað sér, þat vel falla til attekta, said that it suited him well for drawing revenue from;
    honum féll vel í eyru lofsorð konungs, the king’s praise was pleasant in his ears;
    jarli féllst þat vel í eyru, the earl was well pleased to hear it;
    mun mér illa falla, ef, it will displease me, if;
    féll vel á með þeim, they were on good terms;
    refl., honum féllst þat vel í skap, it suited his mind well, he was pleased with it;
    féllst hvárt öðru vel í geð, they loved each other;
    12) with preps. and advs.,
    falla af, to fall, abate (féll af vindr, byrr);
    falla á e-n, to befall one;
    þær féllu lyktir í, at, the end was, that;
    falla í e-t, to fall into;
    falla í brot, to fall in a fit;
    falla í óvit, to faint, swoon;
    falla í villu, to fall into heresy;
    falla í vald e-s, to fall into one’s power;
    féll veðrit í logn, the storm calmed down;
    falla niðr, to fall, drop;
    mitt kvæði mun skjótt niðr falla, my poem will soon be forgotten;
    féll svá niðr þeirra tal, their conversation dropped, they left off talking;
    falla saman, to fill in with, agree;
    þó at eigi félli alit saman með þeim, though they, did not agree in everything;
    falla til, to occur, happen, fall out;
    ef auðna fellr til, if luck will have it so;
    litlu síðar féll til fagrt leiði, fair wind came on;
    öll þingviti, er til falla, all the fines that may fall in, be due;
    nema þörf falli til, unless need be;
    sem sakir falla til, as the case falls;
    falla undir e-n, to fall to one’s lot (of inheritance, obligation);
    arfr fellr undir e-n, devolves upon one;
    falla út, to recede, of the tide (þá er út féll sjórinn);
    falla við árar, to fall to at the oars.
    * * *
    pret. féll, 2nd pers. féllt, mod. féllst, pl. féllu; pres. fell, pl. föllum; part. fallinn; reflex. féllsk, fallisk, etc., with the neg. suffix fellr-at, féll-at, féllsk-at, Am. 6, vide Lex. Poët. [Common to all Teut. languages except Goth. (Ulf. renders πίπτειν by drjûsan); A. S. feallan; Engl. fall; Germ. fallen; Dan. falde; Swed. falla.]
    A. to fall; as in Engl. so in Icel. falla is the general word, used in the broadest sense; in the N. T. it is therefore used much in the same passages as in the Engl. V., e. g. Matth. v. 14, vii. 25, 27, x. 29, xii. 11, xiii. 4, xxi. 44, Luke xiv. 5, John xii. 24, Rom. xi. 11, xiv. 4, 1 Cor. x. 12, 1 Tim. vi. 9, Rev. viii. 10: blómstrið fellr, James i. 11: again, the verbs hrynja and hrapa denote ruin or sudden fall, detta a light fall, hrasa stumbling; thus in the N. T. hrynja is used, Luke xxiii. 30, Rev. vi. 16; hrapa, Luke x. 18, xi. 17, xiii. 4, Matth. xxiv. 29; hrasa, Luke x. 30; detta, xvi. 21: the proverb, eigi fellr tré við hit fyrsta högg, a tree falls not by the first stroke, Nj. 163, 224; hann féll fall mikit, Bs. i. 343; hón féll geigvænliga, id.; falla af baki, to fall from horseback, 344; f. áfram, to fall forwards, Nj. 165; f. á bak aptr, to fall on the back, 9; f. um háls e-m, to fall on one’s neck, Luke xv. 20; f. til jarðar, to fall to the ground, fall prostrate, Fms. vii. 13, Pass. 5. 4: to fall on one’s face, Stj. 422. Ruth ii. 10; f. fram, to fall down, Matth. iv. 9; f. dauðr ofan, to fall down dead, Fær. 31; ok jafnsnart féll á hann dimma og myrkr, Acts xiii. 11; hlutr fellr, the lot fell (vide hlut-fall), i. 26.
    2. to fall dead, fall in battle, Lat. cadere, Nj. 31, Eg. 7, 495, Dropl. 25, 36, Hm. 159, Fms. i. 8, 11, 24, 38, 95, 173, 177, 178, ii. 318, 324, 329, iii. 5, iv. 14, v. 55, 59, 78, 85, vi. 406–421, vii–xi, passim.
    3. of cattle, to die of plague or famine, Ann. 1341.
    4. medic., falla í brot, to fall in a fit, Bs. i. 335; f. í óvit, to swoon, Nj. 210: the phrase, f. frá, to fall, die (frá-fall, death), Grág. i. 139, 401, Fms. iv. 230, vii. 275; f. í svefn, to fall asleep, Acts xx. 9.
    II. to flow, run, of water, stream, tide, etc.: of the tide, særinn féll út frá landi, ebbed, Clem. 47; féll þar sær fyrir hellismunnann, the sea rose higher than the cave’s mouth, Orkn. 428; síðan féll sjór at, the tide rose, Ld. 58; ok þá er út féll sjórinn, Þorf. Karl. 420; sjórinn féll svá skjótt á land, at skipin vóru öll á floti, Fms. iv. 65: also used of snow, rain, dew, Vsp. 19; snjó-fall, a fall of snow: of the ashes of a volcano, cp. ösku-fall, s. v. aska: of a breaker, to dash, menn undruðusk er boði féll í logni, þar sem engi maðr vissi ván til at fyrri hefði fallit, Orkn. 164: of a river, nema þar falli á sú er eigi gengr fé yfir, Grág. ii. 256; vötn þau er ór jöklum höfðu fallit, Eg. 133; á féll ( flowed) við skála Ásólfs, Landn. 50, A. A. 285; þeir sá þá ós (fors, Hb.) mikinn falla í sjóinn, Landn. 29, v. l., cp. Fms. i. 236; Markar-fljót féll í millum höfuð-ísa, Nj. 142; á fellr austan, Vsp. 42; falla forsar, 58; læk er féll meðal landa þeirra, Landn. 145: of sea water, sjár kolblár fellr at þeim, the ship took in water, Ld. 118, Mar. 98; svá at inn féll um söxin, that the tea rushed in at the stern, Sturl. iii. 66.
    2. to stream, of hair; hárit silki-bleikt er féll ( streamed) á herðar honum aptr, Fms. vii. 155.
    β. of clothes, drapery, Edda (Ht. 2) 121.
    III. to fall, of the wind; féll veðrit ok görði logn, the wind fell, Eg. 372; þá féll byrrinn, Eb. 8; ok fellr veðrit er þeir koma út at eyjum, Ld. 116; hón kvaðsk mundu ráða at veðrit félli eigi, Gullþ. 30; í því bili fellr andviðrit, Fbr. 67; þá féll af byrrinn, Fms. vi. 17.
    2. falla niðr, to fall, drop; mitt kvæði mun skjótt niðr f., my poem will soon be forgotten, Fms. vi. 198; mun þat (in the poem) aldri niðr f. meðan Norðrlönd eru bygð, 372; féll svá þeirra tal, their speech dropped, they left off talking, Fas. iii. 579; as a law term, to let a thing drop, lát niðr f., Fs. 182; féllu hálfar bætr niðr fyrir sakastaði þá er hann þótti á eiga, Nj. 166, 250, Band. 18; þat eitt fellr niðr, Grág. i. 398, Fms. vii. 137; falla í verði, to fall in price, etc.
    IV. to fail, be foiled, a law term; sá (viz. eiðr) fellr honum til útlegðar, i. e. if he fails in taking the oath he shall be liable to outlawry, N. G. L. i. 84 (eið-fall); en ef eiðr fellr, þá fari hann útlægr, K. Á. 214; fellr aldri sekt handa á milli, the fine is never cancelled, N. G. L. i. 345; f. á verkum sínum, to have been caught red-handed, to be justly slain, Eg. 736; vera fallinn at sókn, to fail in one’s suit, N. G. L. i. 166; hence metaph. fallin at frændum, failing, bereft of friends, Hðm. 5; fallinn frá minu máli, having given my case up, Sks. 554, 747; því dæmi ek fyrir dráp hans fallnar eignir ykkar, I sentence your estates to lie forfeited for his slaughter, Fs. 122; f. í konungs garð, to forfeit to the king’s treasury. Fms. iv. 227; reflex., ef honum fellsk þessor brigð, if his right of reclamation fails, Gþl. 300; ef menn fallask at því, if men fail in that, N. G. L. ii. 345; ef gerð fellsk, if the reparation comes to naught, id.; ef gerðar-menn láta fallask, if they fail to do their duty, id., cp. i. 133, 415; to fail, falter, in the phrase, e-m fallask hendr, the hands fail one; bliknaði hann ok féllusk honum hendr, Ó. H. 70; þá féllusk öllum Ásum orðtök ok svá hendr, their voice and hands alike failed them, Edda 37; en bóndum féllusk hendr, því á þeir höfðu þá engan foringja, Fms. vi. 281; féllusk þeim allar kveðjur er fyrir vóru, their greeting faltered, i. e. the greeting died on their lips, Nj. 140; vill sá eigi fallask fáta andsvör, he would not fail or falter in replying, Hkr. i. 260; féllskat saðr sviðri, her judgment did not fail, Am. 6.
    V. metaph., falla í villu, to fall into heresy, Ver. 47; f. í hórdóm, to fall into whoredom, Sks. 588; f. í vald e-s. to fall into one’s power, Ld. 166; f. í fullsælu, to drop ( come suddenly) into great wealth, Band. 31; f. í fullting við e-n, to fall a-helping one, to take one’s part, Grág. i. 24; lyktir falla á e-t, to come to a close, issue, Fms. ix. 292. xi. 326; f. á, to fall on, of misfortune, vide á-fall.
    2. falla undir e-n, to full to one’s lot, of inheritance, obligation; arfr fellr undir e-n. devolves upon one, Gþl. 215; f. frjáls á jörð to be free born, N. G. L. i. 32; f. ánanðigr á jörð, to be born a bondsman, Grág. ii. 192.
    3. falla við árar, to fall to at the oars, Fms. xi. 73, 103; Þorgeirr féll þá svá fast á árar (pulled, so bard), at af gengu báðir háirnir, Grett. 125 A; f. fram við árar, id., Fas. ii. 495 (in a verse).
    VI. to fall out, befall; ef auðna fellr til, if it so falls out by luck, Fms. iv. 148; ef auðna vildi til f. með þeim, xi. 267; litlu siðar fellr til fagrt leiði, a fair wind befell them, 426; alla hluti þá er til kunni f., Nj. 224; öll þingvíti er til f., all the fines that may fall in, be due, Gþl. 21; nema þörf falli til, unless a mishap befalls him, i. e. unless he be in a strait, 76; mér féll svá gæfusamliga, it befell me so luckily, Barl. 114; verðuliga er fallit á mik þetta tilfelli, this accident has justly befallen me, 115; sem sakir f. til, as the case falls, Eg. 89.
    2. to fall, be produced; þat (the iron) fellr í firði þeim er Ger heitir, Fas. iii. 240; þar fellr hveiti ok vín, 360.
    VII. impers. in the phrases, e-m fellr e-t þungt, létt, etc., a thing falls lightly, heavily upon, esp. of feeling; þetta mun yðr þungt f., it will fall heavily on you, Band. 18; felir þá keisaranum þyngra bardaginn, the battle fell out ill to ( turned against) the emperor, Fms. xi. 32; at oss mundi þungt f. þessi mál, Nj. 191.
    2. the phrases, e-m fellr e-t nær, it falls nigh to one, touches one nearly; svá fellr mér þetta nær um trega, Nj. 170; sjá einn var svá hlutr, at Njáli féll svá nær, at hana mátti aldri óklökvandi um tala, this one thing touched Njal so nearly, that he could never speak of it without tears, 171; mér fellr eigi firr en honum, it touches me no less than him, Blas. 41; henni féll meinit svá, nær, at …, the illness fell on her so sore, that …, Bs. i. 178; féll henni nær allt saman, she was much vexed by it all (of illness), 351; e-t fellr bágliga, hörmuliga etc. fyrir e-m, things fall out sadly for one. Vígl. 30, El. 15.
    B. Metaph. to fall in with, agree, fit, suit, Germ. gefallen:
    I. to please, suit; kvað sér þat vel falla til aftekta, said that it suited him well for drawing taxes from, Fb. ii. 122: en allt þat, er hann heyrði frá himnaguði, féll honum harla vel, pleased him very well, Fms. i. 133; honum féll vel í eyru lofsorð konungs, the king’s praise suited his ears well, tickled, pleased his fancy, Bret. 16: reflex., þat lof fellsk honum í eyru, 4; jarli fellsk þat vel í eyru, the earl was well pleased to hear it, Bjarn. 7.
    β. falla saman, to fall in with, comply, agree; en þó at eigi félli allt saman með þeim, though they did not agree in all, Bs. i. 723.
    γ. féllsk vel á með þeim, they loved one another, Fas. i. 49; féll vel á með þeim Styrkári, i. e. he and S. were on good terms, Fms. iii. 120.
    δ. honum féllsk þat vel í skap, it suited his mind well, pleased him, Fas. i. 364; féllsk hvárt öðru vel í geð, they agreed well, liked one another well, Band. 9; fallask á e-t, to like a thing; brátt kvartar að mér fellst ei á, Bb. 3. 23.
    2. to beseem, befit; heldr fellr þeim ( it befits them), at sýna öðrum með góðvilja, Str. 2.
    3. falla at e-u, to apply to, refer to; þetta eitt orð er at fellr eiðstafnum, Band. MS. 15 (Ed. 18 wrongly eiðrinn instead of eiðnum).
    4. the phrase ‘falla við’ in Luke vi. 36 (bótin af því hinu nýja fellr eigi við hið gamla) means to agree with; hence also viðfeldinn, agreeable:—but in the two passages to be cited falla við seems to be intended for falda við, to enfold; hvergi nema þar sem falli við akr eða eng, unless field or meadow be increased or improved, N. G. L. ii. 116; ekki má falla (qs. falda) við hamingju-leysi mitt, ‘tis impossible to add a fold to my bad luck, it cannot be worse than it is, Al. 110.
    II. part. fallinn; svá f., such-like, so framed; eitt lítið dýr er svá fallið, at …, a small animal is so framed, that …, Stj. 77; hví man hinn sami maðr svá fallinn, how can the same man be so framed? Fms. xi. 429:—in law phrases, such-like, as follows, svá fallinn vitnisburð, testimony as follows, Vm. 47; svo fallinn órskurð, dóm, etc., a decision, sentence … as follows, a standing phrase; þá leið fallinn, such, such-like (Germ. beschaffen), Stj. 154.
    2. fallinn vel, illa, etc., well, ill-disposed; hann var vænn maðr ok vel fallinn, Fms. xi. 422; þau vóru tröll bæði ok at öllu illa fallin, Bárð. 165; fitted, worthy, bezt til konungs fallinn, Fms. i. 58; ok er hann bezt til þess f. af þessum þremr, vi. 386; at hann væri betr til fallinn at deyja fyrir þá sök en faðir hans, that he more deserved to die than his father did, x. 3; Ólafr er betr til yfirmanns f. enn mínir synir, Ld. 84; margir eru betr til fallnir fararinnar, Ísl. ii. 327; Hallgerðr kvað hann sér vel fallinn til verkstjóra, Nj. 57; sá er til þess er f., Sks. 299; ‘worthy,’ 1 Cor. vi. 2.
    3. neut. fit; ok hætti þá er honum þótti fallit, when he thought fit, Fms. vi. 364; slík reip sem f. þykir, as seems needful, Sks. 420; væri þat vel fallit, at …, it would do well, to …, Fms. ii. 115; þat mun nú vel fallit, that will be right, that will do well, Nj. 145; kallaði vel til fallit, said it was quite right, Fms. xi. 321.
    4. of a thing, with dat. suited to one; eigi þyki mér þér sú ferð vel fallin, i. e. this journey will not do for thee, will not do thee good, Fms. vi. 200; cp. ó-fallit, unfit.

    Íslensk-ensk orðabók > FALLA

  • 6 SKULU

    (pres. skal, skulum; pret. skyldu; pret. infin. skyldu), v. shall (denoting fate, law, bidding, necessity, duty, obligation, purpose); þat skal Eyjólfr gøra, E. shall do that; hvat skal ek honum, what shall I do with him? vega skaltu hann, thou shalt kill him; hvat skal tjald þat, what is that tent for?; hón spurði, hvat þat skyldi, she asked what was the meaning of that.
    * * *
    a verb whose present is in a preterite form, see Gramm. p. xxiii; pres. skal, skalt (skaltú), skal, pl. skulum, skulut, skulu; pret. skyldi and skyldu; subj. pres. skyli, skuli; pret. skyldi and skyldu; pres. infin, skulu; pret. infin. skyldu; skyli as a kind of imperat., Hm. i, 14, 32, 41, 53–55, Og. 22. In the oldest vellums o is used throughout instead of u, skolu, skolom, skolot, skolo: with the pers. pron. suffixed, skal’k = skal ek, skola’g, skyla’g, skylda’g: with neg. suff. skal’k-at, I shall not; skal’k-a, Fms. vi. 417 (in a verse); skal-at, he shall not; skal-a, Hm. 29, 34, 37; skal-at, Ó. H. (in a verse); þú skalt-at, Kormak; skal-at-tu, Hm. 130, Sdm. 29, Skv. 1. 22, Plac. 37 (skala-þu); skulu-t, Sighvat; skyli-t, Hm. 6, 39; skyldo-at, Am. 2, 3, see Bugge (foot-note), and -at, p. 2. In mod. usage and in less correct paper transcripts of vellums or Editions the pret. infin. skulu, skyldu are replaced by the subj. skuli, skyldi; in such cases the infin. is to be restored, as, hann kvaðsk skuli, skyldi koma = skulu, skyldu koma; see munu: [Ulf. skulan = ὀφείλειν and μέλλειν, but not freq.; A. S. sculon; Engl. shall, should; O. H. G. skolan; Germ. sollen, with elided k; Dutch zullen; Dan. skulle; Swed. skola.]
    B. Shall, must, denoting fate, law, bidding, need, necessity, duty, obligation, and the like, therefore the use is more positive than that of shall in Engl.; of weird or fate, skyldi, Ýt. 1, 3, 5, 7–9, 11–13, 16; deyja skal hverr um sinn, því ek land um sté’k at ek lifa skylda’k, Gh. 12: in the saying, ungr má en gamall skal, young may, old must (viz. die): of law, menn skyldi eigi hafa höfuð-skip í hafi, en ef hefði, þá skyldi þeir af taka höfuð, … baugr tvíeyringr skyldi liggja í hverju höfuð-hofi á stalla, þann baug skyldi hverr goði hafa á hendi sér til lögþinga allra þeirra er hann skyldi sjáltr heyja, … Hverr sá maðr skyldi áðr eið vinna, nefni ek í þat vætti, skyldi hann segja, hjálpi mér svá Freyr … sem ek man (not skal, which however here might be used),… skyldu vera þrjú þing í fjórðungi, … þeir skyldu nefna dóma … hverr maðr skyldi gefa toll til hofs, Landn. (Hb.) 258, 259; and in the commandments, þú skalt ekki stela, elska skaltú Dróttinn Guð þinn, N. T.: of an oath, til þess legg ek hönd á helga bók, ok þat játtar ek Guði, at ek skal svá ráða, H. E. i. 561: of bidding, ganga skal, skala gestr vera, Hm.; gáttir allar um skoðask skyli, 1; þagalt ok hugalt skyli þjóðans barn ok vígdjarft vera, glaðr ok reifr skyli gumna hverr, 14; vin sínum skal maðr vinr vera, 41; geði skaltú við þann blanda, 43: of a promise, skal ek auka mikit þína sæmd, ef…, Nj. 102: mixed references, nú skulu vér enn við leita, let us try, Ísl. ii. 367; þá er ganga skyldi undir jarðar-men … skyldi endar torfunnar vera fastir, sá maðr er skírsluna skyldi flytja, skyldi ganga þar undir, Ld. 58; prestar skulu eigi fara með sundr-görðir, K. Þ. K.; hann skal fara til þings, … hann skal rétta vættið, Grág. i. 115; nú skal þat göra, Eg. 458; hann strengði heit, at hann skyldi þess manns bani verða, Hrafn. 5; nú skalt þú deyja, Nj. 64; þá skaltú trúa, Fms. ii. 268; mæla, at eigi skyli eiga við Héðin, Nj. 32; skyldi Unnr sitja í festum, … skyldi boð vera eptir mitt sumar, 4; skaltú þiggja af mér, Fms. ii. 246; þá skaltú vera frjáls, 268, etc.
    2. special usage, denoting purpose, doubt, etc., often rendered in Engl. by will; skaltú veita mér bæn þá er ek man biðja þik, wilt thou grant the request I am about to ask thee? 26; þeir Egill kröfðu dagverðar, Þorfinnr bóndi lét heimolt skyldu þat, Eg. 564; skaltú, segir Skapti, nefna fimmtar-dóminn … þrennar tylptir í fjórðungi hverjum? Nj. 150; hvat skaltú sveinn í sess minn? Eg. (in a verse); hvat skaltú, Konr ungr, kyrra fugla, Rm.; hvat skal ek hánum?—Drepa skaltú hann, Nj. 53; spurði Gunnarr hvat hann skyldi, what he was for, 57; engi vissi hvat þat skyldi, Fms. viii. 45, Al. 124; hvat skal þér afgamall þræll, of what use will he be to thee? Fms. iii. 158; hvat skal þér klumba sú? xi. 129: periphrast., þat mun íllt til frásagnar, ef ekki skal mega sjá á ykkr, at ( if one shall not be able to see that…) it hafit í bardaga verit, Nj. 97; ílla hefir dóttir mín brotið odd af oflæti sínu, ef þú skalt eigi þora, 94; Sveinn mátti eigi heita gildr konungr, ef hann skyldi eigi ( unless he) erfa föður sinn fyrir enar þriðju vetr-nætr, Fms. xi. 69; skaði mikill er þat er Þórólfr skal eigi vera tryggr mér, Eg. ch. 13; gefsk þú upp, segir Þórðr,—Eigi skal þat, segir Þórðr, I will not, Nj. 64: heill skaltú, ‘hail shalt thou!’ of welcome, Gm. 3, Hkv. i. 55; hón skyli morna, be a curse on her! Og. 32; él eitt mun verða, ok skyldi langt til annars sliks, may it be long ere such another happens, Nj. 200; sem aldri skyldi, which I never should, Fms. vii. 179.
    3. so also in phrases like, görðu svo vel að koma á morgun—answer, Eg skal koma, Eg skal göra það, where the Engl. has, I will.
    II. in the infin., áttú enskis annars af ván, enn þú munt hér deyja skulu, Eg. 414 A; ok muntú nú deyja skulu, þursinn, and now thou shall die, thy last hour is come, Fas. i. 385; grið man sjá maðr skolu hafa um helgina, Ó. H. 148; at Haraldr myndi skulu hafa hálfan Noreg, Fms. vi. 177; skemta mun þá fleira (dat.) skulu, 366; hafa munu þeir skulu frið um helgina, xi. 290; grunar mik at þetta muni skolu vera njósn, 333; er Guðs götur mundi fyrir skulu búa, at hann mundi leið skulu vísa, 625. 87; ek ætla mik skulu af honum hljóta inn mesta frama, it is fated to me, Eg. 19: poët. infin. skyldu, hann sagði barnit Johannem heita skyldu, 625. 86; hann kveðsk ríða skyldu, Nj. 55, Eg. 257, Ld. 116, passim.

    Íslensk-ensk orðabók > SKULU

  • 7 af-remma

    u, f. [ramr], restriction, encumbrance, obligation; sú er a. meðr þessum tillögum, at prestr skal vera at heimilishúsi ok syngja allar heimilistíðir, Ám. 37.

    Íslensk-ensk orðabók > af-remma

  • 8 af-skyld

    f. a law term, due, obligation, encumbrance, several times in the Cartularies and deeds of gift, in the phrase, sú er a. þessa fjár, D. I. i. 273, etc.; með þessi a. fara þessir fjárhlutir, 282, Vm. 108: cp. the still more freq. phrase, sú er afvinna, cp. afvinna.

    Íslensk-ensk orðabók > af-skyld

  • 9 BAND

    * * *
    n.
    fig., lausn ok band allra vandamála, the decision in all difficult cases;
    2) band, cord (mjótt band);
    3) in pl.:
    a) bonds, fetters (hafa e-n í böndum);
    b) bond, confederacy (ganga í bönd ok eið);
    c) poet., the gods, cf. höpt;
    blóta bönd, to worship the gods;
    * * *
    n. pl. bönd, [binda; Ulf. bandi, f. δεσμός; O. H. G. pfand, whence the mod. Dan. pant; N. H. G. band; Engl. band and bond; Dan. baand.]
    I. prop. in sing. any kind of band; mjótt band, a thin cord, Edda 20, Grág. ii. 119.
    β. a yarn of wool, v. bandvetlingar.
    γ. metaph. a bond, obligation; lausn ok b. allra vandamála, Fms. v. 248, Bs. i. 689.
    II. in pl. also,
    1. bonds, fetters, Lat. vincula; í böndum, in vinculis, Bs. i. 190, Fms. ii. 87, 625. 95: theol., synda bönd, 656 A; líkams bönd, Blas. 40.
    2. a bond, confederacy; ganga í bönd ok eið, to enter into a bond and oath, Band. 22; cp. hjónaband, marriage; handaband, a shaking of hands, etc.
    3. poët. the gods, cp. hapt; of providence ruling and uniting the world, Hkm. 10; banda vé, the temples, Hkr. i. 204; at mun banda, at the will of the gods, 210; vera manu bönd í landi, the gods (i. e. lares tutelares) are present in the land, Bs. i. 10; gram reki bönd af löndum, Eg. (in a verse); blóta bönd, to worship the gods; vinr banda, the friend of the gods; bönd ollu því, the gods ruled it, Haustl.; vide Lex. Poët., all the instances being taken from heathen poems. Egilsson suggests a reference to the imprisoning of the three gods, Odin, Hænir, and Loki, mentioned Edda 72; but bönd is that which binds, not is bound; (band means vinculum not vinctus.)
    4. metric. a kind of intricate intercalary burden (klofastef). This seems to be the meaning in the word Banda-drápa, where the burden consists of five intercalary lines occurring in sets of three verses | Dregr land at mun banda || Eiríkr und sik geira | veðrmildr ok semr hildi || gunnblíðr ok réð síðan | jarl goðvörðu hjarli; but as this metrical term is nowhere else recorded, the name of the poem may have come from the word ‘banda’ (gen. pl. deorum), Hkr. i. 210 sqq.
    COMPDS: bandadagr, bandamenn, bandaríki, bandaþing.

    Íslensk-ensk orðabók > BAND

  • 10 eiga

    * * *
    I)
    (á, átta, áttr), v.
    1) to own, possess (Starkaðr átti hest góðan);
    2) to have (eiga börn, föður, móður, vin);
    hann átti Gró, he was married to G.;
    hann gekk at eiga Þóru, he took Th. for his wife, he married Th.;
    enga vil ek þessa eiga, I will not marry any of these;
    eiga heima, to have a home, to live (þeir áttu heima austr í Mörk);
    eiga sér e-t = eiga e-t (Höskuldr átti sér dóttur, er Hallgerðr hét);
    eiga ván e-s, to have hope of a thing, to reckon upon;
    eiga hlut at or í e-u, to have a share in a thing, to be concerned in;
    eiga vald á e-u, to have within one’s power;
    3) to be under obligation, be obliged, have to do a thing;
    tólf menn, þeir er fylgð áttu með konungi, who were bound to attend the king’s person;
    á ek þar fyrir at sjá, I am bound (I have) to see to that;
    átti Hrútr för í Vestfjorðu, H. had to go to the V.;
    4) to have a right (claim) to, be entitled to (eiga högg ok höfn í skóginum);
    eiga mál í e-m, to have a charge against one;
    5) to keep, hold;
    eiga fund, þing, samkvámu, stefnu, to hold a meeting;
    eiga kaupstefnu, to hod a market;
    eiga orrustu við e-n, to fight a battle with one;
    eiga högg við e-n, to exchange blows with one;
    eiga illt við e-n, to quarrel with;
    eiga tal (or mál) við e-n, to speak, converse with one;
    6) as an auxiliary with pp. = hafa (þat er við áttum mælt);
    eiga skilit, to have stipulated;
    7) to have to (skal Þ. eigi at því eiga at spotta);
    eiga hendr sínar it verja, to have to act in self-defence;
    eiga um vandræði at halda, to be in a strait;
    8) eiga e-m e-t, to owe to one (mun æ, hvat þú átt þeim er veitir);
    þat muntu ætla, at ek mun eiga hinn bleika uxann, that the fawn-coloured ox means me;
    10) with preps.:
    eiga e-t at e-m, to have something due from one, to expect from one (þat vil ek eiga at þér, at þú segir mér frá ferð þinni);
    to deserve from one (ok á ek annat at þér);
    þeir er mikit þóttust at sér eiga, had much in their power;
    eiga e-t eptir, to have to do yet, to have left undone (þat áttu eptir, er erfiðast er, en þat er at deyja);
    to leave behind one (andaðist ok átti eptir tvá sonu vaxna);
    eiga e-t saman, to own in common;
    eiga skap saman, to agree well, be of one mind;
    eigi veit ek, hvárt við eigum heill saman, whether we shall live happy together;
    eiga saman, to quarrel, = eiga deild saman;
    eiga um við e-n, to have to deal with (við brögðótta áttu nú um);
    þar sem við vini mína er um at eiga, where my friends are concerned;
    eiga e-t undir e-m, to have in another’s hands;
    Njáll átti mikit fé undir Starkaði ok í Sandgili, N. had much money out at interest with St. and at Sandgil, er sá eigi vel staddr, er líf sitt á undir þinum trúnaði, whose life depends on thy good faith;
    eiga mikit (lítit) undir sér, to have much (little) in one’s power;
    far þú við marga menn, svá at þú eigir allt undir þér, that the whole matter rests in thy own hands;
    hann sá, at hann átti ekki undir sér, that he had no influence;
    eiga við e-n, to have to do with, fight with (brátt fundu þeir, at þeir áttu þar ekki við sinn maka);
    ekki á ek þetta við þik, this is no business between thee and me;
    eiga gott (illt) við e-n, to be on good (bad) terms with one;
    eiga við konu, to have intercourse with, = eiga lag (samræði) við konu;
    recipr., eigast við, to deal with one another; fight, quarrel;
    eigast við deildir, to be engaged in strife;
    áttust þeir höggvaskipti við, they exchanged blows with one another.
    f.
    kasta sinni eigu, leggja sína eigu, í e-t, to take possession of;
    * * *
    u, f. ownership, property; þá er af hans e., Grág. ii. 304, Gþl. 312; alla eigu sína (al-eiga), Nj. 11; eiga í eigunni (mod. eigu sinni), to own, possess, Fms. vii. 156, 280; kasta eigu sinni á, to take in possession, Eg. 335.
    COMPD: eiguligr.

    Íslensk-ensk orðabók > eiga

  • 11 eldi

    n.
    1) procreation (hafa eðli til barna eldis);
    2) fetus, offspring (eldi þat, er fram, kemr af kviði konunnar); komast frá eldi sínu, to be delivered of a child;
    3) maintenance, feeding (þar er ekki gesta eldi mælt).
    * * *
    (elþi, Grág.), n. [ala], feeding, maintenance, Grág. i. ii 7, 143: the person maintained, 236: in mod. usage esp. of keeping another’s lambs, sheep, in winter, hence lambs-eldi, ‘lambs-keep,’ an obligation on every householder to feed a lamb for the priest in winter; elda-skildagi, m. the time when the lambs are sent back (middle of May); the phrase, skila úr eldum, to send back ( lambs): eldis-hestr, m. a horse kept in stall, opp. to útigangs-hestr.
    2. a thing born; mislit eldi, Stj. 179. Gen. xxxi. 8; e. þat er fram fer af kviði konunnar, 656 B. 7; skaltú þiggja þat at Guði at hann gefi þér gott eldi, Mar. 3, 6, 19; komask frá e. sínu, to be delivered of a child, Fas. iii. 276; cp. upp-eldi, breeding.

    Íslensk-ensk orðabók > eldi

  • 12 HALDA

    * * *
    (held; hélt, héldum; haldinn), v.
    I. with dat.
    1) to hold fast (Gunnarr var kyrr svá at honum hélt einn maðr);
    to keep back, restrain (Hrafn fekk eigi haldit henni heima);
    2) to withhold (héldu bœndrgjaldinu);
    3) to keep, retain (þú skalt jafhan þessu sæti halda);
    to preserve (halda virðingu sinni, lífi ok limum);
    halda vöku sinni, to keep oneself awake;
    4) to hold, keep one’s stock;
    also ellipt. (vetr var illr ok héldu menn illa);
    5) phrases, halda njósnum, to keep watch, to spy (= halda njósnum til um e-t);
    halda (hendi) fyrir auga, to hold (the hand) before the eyes, shade the eyes;
    halda hendi yfir e-m, to protect one;
    6) to hold, stand, steer, ellipt., þeir héldu aptr (held back again) um haustit;
    þeir héldu út eptir fírði, they stood out the firth;
    halda heim, to steer homewards;
    7) to graze, put in the field (halda fé til haga);
    8) impers. to continue, last (hélt því lengi um vetrinn);
    II. with acc.
    1) to hold in possession, a fief, land, estate (þeir héldu alla hina beztu staði með sjónum);
    2) to hold, keep, observe, a feast, holiday (í hvers minning heldr þú þenna. dag?);
    3) to keep (halda orð sín, eið, sættir, frið);
    to observe (halda guðs lög ok landsins);
    4) to uphold, maintain, support (halda vini sína, halda e-n til ríkis);
    5) halda sik, to comport oneself (kunna halda sik með hófi);
    halda sik ríkmannliga, to fare sumptuously;
    halda sik aptr af e-u, to abstain from;
    6) to hold, consider, deem (hón hélt engan hans jafningja);
    7) to hold, keep up;
    halda varnir, to keep up a defence;
    halda vörð, to keep watch;
    8) to hold, compel, bind (heldr mik þá ekki til útanferðar);
    þó heldr þik várkunn til at leita á, thou hast some excuse for trying;
    III. with preps.:
    halda á e-u, to hold, wield in the hand (halda á sverði);
    to hold to a thing, go on with it, be busy about (halda á drykkju, á ferð sinni, á sýslu);
    halda e-t af e-m, to hold (land, office) from or of one (þeir er höfðu haldið land af Danakonungi);
    halda mikit af e-m, to make much of one;
    halda eptir e-m, to pursue one;
    halda e-u eptir, to keep back;
    halda sik frá e-u, to keep oneself back from, refrain from;
    halda e-u fram, to uphold, support;
    halda e-u fyrir e-u, to withhold from one;
    to protect against (héldu engar grindr fénu fyrir birninum);
    halda e-n fyrir e-t, to hold, consider one to be so and so (síðan hélt konungr Erling fyrir tryggvan vin);
    halda í e-t, to hold fast, grasp (þú skalt halda í hurðarhringinn);
    halda til e-s, to be the cause of, be conducive to;
    heldr þar margt til þess, there are many reasons for this;
    hélt til þess (conduced to it) góðgirni hans;
    halda til e-s, to be bent on, fond of (halda mjök til skarts, til gleði);
    halda til jafns við e-n, to bear up against one, to be a match for one;
    halda um e-t, to grasp with the hand (= halda hendi um e-t);
    halda barni undir skírn, to hold at baptism;
    halda e-u upp, to hold aloft, lift (halda upp höndum);
    halda upp árum, to hold up the oars, cease pulling;
    to uphold, maintain, support (halda upp hofum, kristninni);
    to keep going (halda upp bardaga);
    to discharge (halda upp kostnaði, bótum);
    halda upp bœnum fyrir e-m, to pray for one;
    halda e-u við, to maintain a thing;
    halda við e-m, to stand against (hvar sem harm kom fram, hélt ekki við honum);
    hélt þá við atgöngu (acc.), they were near coming to fight;
    heldr nú við hót, it is little short of threats;
    IV. refl., haldast.
    * * *
    pret. hélt (= Goth. haihald), 2nd pérs. hélt, mod. hélzt, pl. héldum; pres. held, pl. höldum; pret. subj. héldi; part. haldinn; imperat. hald and haltú: [Ulf. haldan = βόσκειν, ποιμαίνειν, whereas he renders to keep, hold by other words; Hel. haldan = alere, fovere, colere, which thus seems to be the primitive sense of the word, and to be akin to Lat. cŏlo; again, A. S. healdan, Engl. hold, O. H. G. haltan, Germ. halten, Swed. hålla, halda, Dan. holde, are all of them used in a more general sense]:—to hold.
    A. WITH DAT. to hold to:
    I. to hold fast by; with the notion of restraint or force, tók Gizurr förunaut Ögmundar ok hélt honum, Sturl. i. 150; Gunnarr var kyrr svá at honum hélt einn maðr, Nj. 92; ef maðr heldr manni …, varðar fjörbaugs-garð, Grág. ii. 110; h. e-m undir drep, 17; h. skipum ( to grapple the ships) með stafnljám, Fms. ii. 315: to keep back, Hrafn fékk eigi haldit henni heima þar, Ísl. ii. 249; ok halda þeim veðr í enni sömu höfn, Grág. i. 92; h. (sér) í e-t, to hold oneself fast by, grasp, þú skalt h. í hurðar-hringinn, Dropl. 29; heldr sér í faxit, Sd. 177.
    β. so in the phrases, halda barni (manni) undir skírn, vatn, primsignan, biskups hönd, eccl. to hold a bairn ( man) at baptism, prima signatio, confirmation, Grág. i. 29; h. vatni (tárum), to hold one’s tears, 623. 56, Fms. viii. 232, vi. (in a verse); halda munni, to hold one’s tongue, be silent, vii. 227; halda tungu sinni, Þórð.
    2. to withhold; þá megu þeir h. tíundum hans í móti, K. Þ. K. 62; h. vætti, Grág. i. 42; h. gögnum, 56; ef goði heldr tylftar-kvið, er hann heldr kviðnum, 58; halda matinum fyrir honum, 47; h. sköttum fyrir e-m, Nj. 8; h. skógar-manni fyrir e-m, Finnb. 334; um þat er hann hefir konunni haldit, Grág. i. 313; héldu bændr gjaldinu, Fms. vii. 302; hélt ek því (i. e. the money) fyrir honum, i. e. paid it not, Ísl. ii. 244.
    II. to hold, of a rope or the like; sá maðr hugði h. mundu er festi, … ok h. mundu í slíku veðri, Grág. ii. 361; reip þau tíu er tveggja manna afli haldi hvert, id.; skal hann svá göra at haldi fyrir fyrnsku, 268.
    β. to hold, hold out, last; optast halda þar íllviðri litla hríð, Sks. 212; sunnudags-helgi ríss upp á laugardegi, ok heldr ( lasts) til mánadags, N. G. L. i. 138.
    III. to keep, retain, Germ. behalten; fá-ein skip héldu seglum sinum, Fms. x. 143; þú skalt jafnan þessu sæti h., Nj. 6; h. bústað sínum, Ld. 26; h. ríki sínu, Al. 58, Fms. i. 13; h. öllum Noregi, viii. 155; h. frelsi ok eignum, vi. 40; h. hlut sínum, to uphold one’s right, Eg. passim; halt sömum vinum sem ek hefi haft, Fas. i. 375; h. hreinleik sínum, Al. 58.
    β. to hold, keep safe, preserve; h. hlut sínum, Ld. 54; h. heilsu, Grág. i. 145; h. virðingu sinni, Ld. 16; þá heldr hann kosti sínum, Grág. ii. 209; h. tíma ( honour) sínum, Al. 59; h. lífi ok limum, Eg. 89; h. lífinu, Nj. 111; h. trúnaði sínum, 109; vináttu sinni, Ld. 200; einorð sinni, Fb. ii. 265; h. sér réttum, to keep oneself right, Ld. 158; h. e-m heilum, Odd. 30; h. ríki fyrir e-m, Fms. v. 279; h. manna-forræði fyrir e-m, Hrafn. 19; h. réttu máli fyrir e-m, Fms. vii. 64.
    2. to continue to keep, keep all along; h. teknum hætti, Fms. iv. 254; h. vöku, to keep oneself awake, Ld. 152; but h. vöku fyrir e-m, to keep another awake; halda sýslu sinni, Fs. 36; h. högum, to keep grazing, Eb. 104, Ld. 148.
    3. to hold, keep one’s stock; ellipt., vetr var íllr ok héldu menn ílla, the winter was cold and it was ill to keep live stock, Sturl. ii. 143, (cp. fjár-höld); hann hélt vel svá at nær lifði hvat-vetna, Hrafn. 22: metaph., ílla hefir þinn faðir þá haldit, Fms. xi. 144; öld hefir ílla haldit, the people have had a sad loss, vi. (in a verse); h. fangi, and also ellipt. halda, of sheep and cattle, opp. to ‘to go back.’
    4. phrases, halda njósnum, to keep watch, to spy, Fms. viii. 146, Nj. 113; hann hélt njósnum til Önundar, Landn. 287; hélt konungr njósnum til, ef …, Fms. vii. 128; hann skyldi h. njósnum til ok gera orð konungi, i. 54; h. njósnum til um e-t, iv. 119, Nj. 93; halda njósn (sing.) um skip þat, Eg. 74; þér haldit njósnum nær færi gefr á Arnkatli, Eb. 186; hann lét h. njósnum uppi á landi, Fms. vii. 316; hann hélt fréttum til, ef …, iv. 349.
    β. halda (hendi) fyrir auga, to hold ( the hand) before the eyes, shade the eyes, Nj. 132, Fms. v. 196; h. fyrir munn e-m, to hold ( the hand) over one’s mouth; h. hendi yfir e-m, to hold the hand over one, protect one, Nj. 266, Fbr. 22, Korm.; h. hendi um háls e-m, to clasp the hands around one’s neck, Fms. i. 9; h. skildi fyrir e-n, to hold the shield for one as a second in a duel, Ísl. ii. 257, passim; h. e-m til náms, to hold one to the book, make one study, K. Þ. K. 56; h. e-m til virðingar, Ld. 98.
    IV. ellipt. (liði, skipi, för, stefnu, etc. understood), to hold, stand in a certain direction, esp. as a naut. term; þeir héldu aptr ( stood back again) um haustið, Eg. 69; treystisk hann eigi á haf at halda, Eb. 6; héldu þeir vestr um haf, id.; stigu þeir á skip sín, ok héldu út ( stood out) eptir firði, Fms. i. 63; þeir héldu þat sama sumar til Íslands, Ld. 6; hann hélt upp eptir hinni eystri kvísl, Fms. vii. 55; h. heim, to hold one’s course, stand homewards, Odd. 30; h. á braut, Grág. i. 92; Hrútr hélt suðr til Eyrar-sunds, Nj. 8; h. eptir e-m, to pursue one, 7; h. undan, to fly, Fms. x. 396, Nj. 98 (on land); kom móti þeim sunnan-veðr með myrkri, ok urðu þeir fyrir at h., to lay one’s course for the wind, A. A. 271; h. útleið, to stand on the outer tack, Eg. 78; h. til, to turn against, attack (on sea), Fms. xi. 72; hélt hann liði sínu suðr á Mæri, i. 62; þeir héldu liði sínu norðr til Þrándheims, id.; Haraldr konungr hélt norðan liði sínu, Eg. 32; héldu þeir skipi því suðr með landi, 69; skipi því lét hann halda vestr til Englands, id.; Unnr hélt skipinu í Orkneyjar, eptir þat hélt Unnr skipi sínu til Færeyja, Ld. 8.
    β. to graze, put in the field, of sheep, cattle; þykkir mér þat miklu skipta at þeim sé vel til haga haldit, Eg. 714; hvert Steinarr hafði látið nautum sínum halda, 715; ok bað hann h. nautunum annan veg, 716.
    γ. phrases, halda kyrru fyrir, to hold still, remain quiet, Ld. 216, Þórð. 30 new Ed., Nj. 223, 258; Hallr heldr nú til fangs ( went fishing) sem áðr, Ld. 38.
    V. with prep.; halda á e-u, to hold, wield in the hand, freq. in mod. usage, h. á bók, penna, fjöðr, hníf, skærum, nál, etc.; hafði hverr þat er hélt á, Nj. 279; h. á sverði, Fb. i. 33; hann tók við öxinni ok hélt (viz. á), ok sá á, Eg. 180: to hold fast, heldr nú maðr á manni, Fas. i. 12; eigi máttu helvítis byrgi h. á honum, 656 C. 6; ef hann heldr á fénu ( withholds it), Grág. i. 427.
    β. [Germ. anhalten], to hold to a thing, go on with, be busy about; h. á sýslu, to be busy, Rm. 14; h. á keri, qs. halda á drykkju, to go on drinking, carousing, Hm. 18: h. á hinni sömu bæn, Stj. 417; h. á fyrirsátrum við e-n, Þórð. 51 new Ed.; h. á búnaði sínum, Ld. 164; hélt hann þá á búnaði sínum sem skjótligast, Fms. ix. 215, x. 119, Sturl. ii. 245; þogar á bak Jólum hélt Ólafr konungr á búningi, Fms. v. 41; hann heldr nú á málinu, Nj. 259; nú heldr Þórðr á málinu ok verðr Oddný honum gipt, Bjarn. 11, Konr. (Fr.); h. á tilkalli, Fms. i. 84; h. á þessum sið, xi. 41; h. á för, to go on with one’s journey, Sighvat; gengu síðan brott ok héldu á ferð sinni, and went on their journey, Sturl.;—whence the mod. phrase, halda áfram, to go on, which seems not to occur in old writers.
    2. halda e-u fram, to hold up, make much of; bróðir minn mun mér mjök hafa fram haldit fyrir ástar sakir, Nj. 3.
    β. to hold on doing, (hence fram-hald, continuation); halda fram upp-teknu efni, Fms. i. 263; slíku hélt hann fram meðan hann lifði, iv. 254; hélt hann (fram) teknum hætti um veizlurnar, id., Grett. 14.
    3. halda saman, to hold together, Eluc. 6, Fms. vii. 140, Rb. 340.
    4. halda e-u upp, to hold aloft, Yngvarr hélt upp vísu þeirri, Eg. 152; steinninn heldr upp annarr öðrum, Rb. 390; h. upp árum, to hold up the oars, cease pulling, Fas. ii. 517, N. G. L. i. 65.
    β. to uphold, maintain, support; halda upp hofi, Landn. 64, Eb. 24; h. upp hofum ok efla blót, Fms. i. 91; h. upp kirkju, K. Þ. K. 52; h. upp Kristninni, Fms. i. 32: to keep going, h. upp bardaga, orrostu, xi. 66, 188, 340.
    γ. to discharge; h. upp féráns-dómi, Grág. i. 120; h. upp lögskilum, 145; h. upp svörum, Ó. H. 174; h. upp kostnaði, Eg. 77; h. upp gjaldi, Grág. i. 384; gjöldum, Fms. i. 81; h. upp bót, Grág. ii. 182; bótum, Eb. 100, 162, N. G. L. i. 311; ef hann heldr upp yfirbót ( penance) þeirri, Hom. 70; h. upp bænum fyrir e-m, to pray for one, Fms. xi. 271; hélt hann því vel upp sem vera átti, discharged it well, x. 93.
    δ. halda sér vel upp, to hold oneself well up, Sturl.
    ε. metaph., skal-at hann lögvillr verða, svá at honum haldi þat uppi (i. e. went unpunished), Grág. i. 316; ok heldr honum þat uppi ( that will save him), ef hann er rétt-hafi at orðinn, ii. 242.
    5. halda e-u við, to maintain a thing, Hkr. i. 195.
    VI. impers.,
    1. to continue, last; hélt því nokkura stund dags, Fms. x. 125: hélt því lengi um vetrinn, Ld. 288; regni hélt haustnótt gegnum, Fms. vi. 83.
    2. with prep. við, to be on the brink of; hélt þá við atgöngu, they were within a hair’s breadth of coming to fight, Hkr. i. 143; hélt þá við vandræði, Fms. ix. 434; heldr við bardaga, vi. 8; heldr nú við hót, it is little short of a threat, i. 305; hélt við blót, x. 106; ok hélt við flótta, i. 174; hélt við meiðingar, Nj. 21, Sd. 143; henni hélt við, at hón mundi drepa hana, Nj. 118; þeim hélt við váða sjálfan, Ó. H. 168; konungi hélt við, hvárt hann mundi standask eðr eigi, Mag. 100; honum hélt við kafnan, Bs. i. 18; hélt þó við at þeir mundi berjask, Fs. 53.
    B. WITH ACC. to hold:
    I. to hold in possession, a fief, land, estate, office, or the like; þeir héldu alla hina beztu staði með sjónum, Fms. xi. 131; þeir er áðr höfðu haldit land af Dana-konungi, i. 232; Eirekr skyldi h. land af Aðalsteini konungi, 23; Vemundr hélt Firða-fylki, Eg. 12; hélt hann þat ríki undir Knút konungi, Ísl. ii. 242; í þeirri borg héldu þeir langfeðgar fimmtán konungdóma, Ver. 37; h. land sem leigu-land, Grág. ii. 278; konungrinn heldr af Guði nafnit, Sks. 599 B; prestar er kirkjur halda, H. E. i. 486; sá prestr er heldr Pétrs-kirkju, N. G. L. i. 312; presta þeirra er kirkju halda, 346; skal sá maðr ráða er kirkju heldr, K. Þ. K. 60; Ólafs kirkju þá er Væringjar halda (the parish church of W.), Hkr. iii. 408.
    2. halda ábyrgju, ábyrgð á e-n, to have the responsibility of a thing, Grág. ii. 399, K. Þ. K. 66; h. grip, to be in the possession of, Grág. i. 438, ii. 190; h. skóla, to keep a school, Mar.; h. fylgð, to perform, Fms. ix. 279; eiga vandræði at h., to be in a strait, difficulty, Eb. 108.
    II. to hold, keep, observe, a feast, holiday, or the like; halda kirkju-dag, K. Þ. K. 42; í hvers minning heldr þú þenna dag? Nj. 157; h. helgan þvátt-dag hvern, Pr. 437; h. helga daga, Sl.; h. Jóla-dag, Páska, Hvíta-sunnu, Rb. 134; minnstú að h. helgan hvíldar-daginn Drottins Guðs þíns (the Fourth Commandment in the Icel. version); h. heilagt, to keep holiday, Dipl. ii. 14; í dag þá hátíð höldum vér til himna sté vor Herra, Hólabók 54; er Júdar héldu hátíðligt, Stj. 110; (hence forn-haldinn, time-honoured): of the day-marks (vide dagr, p. 95), er þaðan haldinn miðr-morgin, Hrafn. 9.
    2. to keep; halda orð sín, to keep one’s word, Fms. x. 95; höldum öll einka-mál vár, vii. 305; h. sættir, Nj. 57; gerðú svá vel, félagi, at þú halt vel sætt þessa, 111, Sturl. iii. 153, Fs. 65, Gullþ. 20; hann kvaðsk vilja hafa svardaga af þeim ok festu, at halda, Nj. 164; h. eið, Sturl. iii. 153; h. frið, to keep peace, Greg. 7; ef þú vilt nokkura hluti eigi h. þá er ek hefi á lagt við þik, Eg. 738: to observe faith, law, rite, etc., halda átrúnað, Fms. i. 34, x. 277; h. Guðs lög ok landsins, vii. 305; h. lands lög, viii. 155; h. ein lög, 625. 52; hafa ok halda þau lög, Fms. i. 34; h. Kristilega trú, K. Á. 74; h. mál (orð) e-s, Greg. 17; h. alla hluti með athugasamlegu minni, Sks. 439.
    3. to keep, tend; halda geitr, Hkv. 2. 20 (exactly as in Gothic).
    III. to uphold, maintain, support; þykkir mér þér sé nú ísjár-vert, hvárt þú munt fá haldit þik eðr eigi, Nj. 155; munu vér þó ekki einhlitir at h. oss eptir þessi verk, Háv. 50; at hón mætti með valdi h. sik ok menn sína, Fas. i. 375; þat væri nokkurr várkunn, at þú héldir frænda þinn eðr fóstbróður, en þetta er alls engi (at) halda útlaga konungs, Ó. H. 145; enda ætla ek lítinn viljann til at h. vini þína, Fms. vii. 244; því at Eysteinn konungr kenndi Inga konungi, at hann héldi þá menn, 248; ef þú heldr hann ( upholdest him) til þess at ganga á vini mína, Eg. 339; viljum vér allir fylgja þér ok þik til konungs halda, Fms. i. 34; Stephanus skyldi h. hann til laga ok réttinda, Sks. 653; h. e-n til ríkis, Fb. i. 236; vinsæld föður hans hélt hann mest til alþýðu vináttu, Fms. vii. 175; þeir sem upp h. ( sustain) þenna líkama, Anecd. 4.
    β. phrases, halda e-m kost, borð, to keep at board, entertain, Fms. ix. 220, x. 105, 146, Nj. 6; or, halda e-n at klæðum ok drykk, Ó. H. 69; h. stríð, bellum gerere (not class.), Fms. x. 51; h. úfrið, Fas. ii. 539.
    2. halda sik, to comfort oneself, Sks. 281, Hom. 29; kunna sik með hófi at h., Sturl. iii. 108; h. sik ríkmannliga, to fare sumptuously, Ld. 234; hann hélt betr húskarla sína en aðrir, Fms. vii. 242; h. mjök til skarts, to dress fine, Ld. 196; þar var Hrefna ok hélt allmjök til skarts, id.; hann var hægr hvers-dagliga, ok hélt mjök til gleði, Sturl. iii. 123; hélt hann hér mjök til vinsælda ok virðinga, he enjoyed much popularity and fame, Ld. 298.
    β. ellipt. (sik understood), at h. til jafns við e-n, to bear up against one, to be a match for one, Ld. 40; ef þér hefir eigi til þess hug eðr afl at h. til jafns við e-n húskarl Þorsteins, Eg. 714; h. til fullnaðar, to stand on one’s full rights; ef þær taka eigi fullrétti, eðr h. eigi til fullnaðar, Grág. ii. 109; h. fullara, to hold one above other men, Ó. H. (in a verse); lét konungr þá h. mjök til ( make great preparations) at syngja messu hátíðliga, Hkr. i. 287.
    3. to hold forth, put forward; at þeim inyiidi þungbýlt vera í nánd honum, ef þeir héldi nokkurn annan fyrir betra mann en hann, Ld. 26; síðan hélt konungr Erling fyrir tryggvan mann, Fms. ix. 399.
    β. to hold, deem, be of opinion; the old writers seem not to use the word exactly in this sense, but near to it come such phrases as, hón hélt engan hans jafningja innan hirðar hvárki í orðum né öðrum hlutum, i. e. she held him to be above all men, Ld. 60; halda menn hann fyrir konung, Fb. i. 216; still closer, halda menn at Oddný sé nú betr gipt, Bjarn. 12 (but only preserved in a paper MS.): this sense is very freq. in mod. usage, to hold, mean, eg held það; eg held ekki, I think not; (hence hald, opinion.)
    γ. phrases, halda mikit upp á e-n, to hold one in much esteem, love, Stj. 33; halda af e-m, id., Fas. i. 458, ii. 63, 200, iii. 520, esp. freq. in mod. usage, (upp-á-hald, af-hald, esteem.)
    4. to hold on, keep up; halda varnir, to keep up a defence, Sks. 583; halda vörð, to keep watch, Eg. 120, Grág. i. 32, 264; halda njósn, Eg. 72, 74, Fms. xi. 46; halda tal af e-m, to speak, communicate with one, ii. 88.
    5. to hold, be valid, be in force, a law term; á sú sekt öll at halda, Grág. i. 89; á þat at h. allt er þeir urðu á sáttir, 86; enda á þat at h. með þeim síðan, ii. 336.
    IV. to hold, compel, bind (with the notion of obligation or duty); heldr mik þá ekki til utan-ferðar, Nj. 112; þó heldr þik várkunn til at leita á, i. e. thou art excused, thou hast some excuse in trying, 21; var auðsætt hvat til hélt um sættir, Bjarn. 70; þik heldr eigi hér svá mart, at þú megir eigi vel bægja héraðs-vist þinni, Eb. 252; þar mælir þú þar, er þik heldr várkunn til at mæla, Nj. 227; ek mun vera vinr hans, ok alla þá, er at mínum orðum láta, halda til vináttu við hann, i. e. I will be his friend, and all those who lend ear to my words I will hold to friendship with him, Eg. 18.
    2. halda sik frá e-u, to keep oneself from, to refrain from a thing, Sks. 276 B; h. sik frá munaðlífi, Post. 656 A. ii. 16, Hom. 53, 135; h. sik aptr af e-u, to abstain from, Hkr. i. 512.
    V. absol. to be the cause of, be conducive to a thing; heldr þar margt til þess, there are many reasons for this, Nj. 192; vildim vér vita hvat til heldr, Fms. vii. 106; en hann vissi eigi hvat til hafði haldit, er hann kom eigi, xi. 11; margir hlutir héldu til þess, Eg. 38; þat hélt til þess, at …, Al. 94; hélt til þess ( conduced to it) góðgirnd hans, stórmennska ok vitsmunir, Fs. 29; hefir þat mjök til haldit, er ek hefi svá lengi dvalizt, at ek ætlaða, Ld. 32; hann lét bæði til h. vingan ok mágsemd, Fs. 24; heldr þat mest til at þá var komit útfall sjávar, Ld. 56; hélt þat mest til þess, at hann gafsk bezt í öllum mannraunum, 60; þat eitt hélt til, at þeir fóru eigi málum á hendr Þórði, at þeir höfðu eigi styrk til, 138.
    VI. to hold, comprise; sólar-öld heldr tuttugu ok átta ár, Rb. 510; h. skor (of weight), Grág. i. 500.
    ☞ In some instances the use of dat. and acc. wavers, e. g. halda húsum, to keep up the houses, Grág. ii. 278, 335; h. hliði, to keep the gate in repair, 265; but halda hlið (acc.), 332: to keep, observe, h. lögum, griðum, boðorðum, Glúm. 333, Grág. i. 357, ii. 166, 623. 28; hélt hann þessu sumu, Fms. x. 416 (Ágrip); halda ílla orðum, vii. (in a verse); þeir er því þingi áttu at h., Glúm. 386; h. sáttum, St. 17; h. eiðum, Bkv. 18; Gizuri þótti biskup h. ríkt ( protect strongly) brennu-mönnum, Sturl. i. 201 C; Guð er sínum skepnum heldr (keeps, protects) ok geymir, Mar.; þá hélt engi kirkju mönnum, … kept no man safe, Fms. ix. 508; h. njósn (acc.) um e-t, Eg. 74; h. til njósn, 72; njósnir, Fms. xi. 46. In most of these instances the acc. is the correct case, and the dat. is due either to careless transcribers or incorrect speaking: in some instances an enclitic um has been taken for a dative inflexion, thus e. g. sáttum haldi in Stor. l. c. is to be restored to sátt um haldi; eiðum haldit in Bkv. l. c. to eið (for eiða) um haldit; in others the prep. um has caused the confusion, as ‘halda njósn um at’ has been changed into halda njósnum at. But in the main the distinction between the use of dat. and acc. is fixed even at the present time: the acc. seems to represent the more primitive usage of this verb, the dat. the secondary.
    C. REFLEX.:
    I. to hold oneself, to stay; héldusk þeir þá ekki fyrir norðan Stað, Fms. i. 63; mátti hann eigi þar haldask, Landn. 246; h. á baki, to keep oneself on horseback, keep one’s seat, Grág. ii. 95; munu þeir skamma stund hér við haldask, Nj. 247: to be kept, remain, þá skal hann h. með Helju, Edda 39: to resist, megu vér ekki við h. fyrir ofreflis-mönnum þessum, Nj. 254; hélzk þá ekki við honum, Eg. 289; mann er svá hefir haldisk við höfuð-syndum, Hom. 157.
    β. to hold out, last, continue; ok hélzk ferillinn, Eg. 579; hélzk undr þetta allt til dags, Nj. 272 (twice); hélzk konungdómr í kyni hans, Rb. 394; lengi síðan hélzk bruna-öld með Svíum, Yngl. S.; lengi hélzk þat í ætt þeirri, at …, Eg. 770; hélzk vinátta með þeim, Nj. 66; þat hefir enn haldizk í ætt hans, Fms. iv. 8; ok hefir þat haldizk ( it has continued to be so) síðan er ek hefi hann séð, Ld. 174; honum haldisk (imperat.) sigr ok langt líf, Ver. 57; betr þætti mér, at hún héldisk þér, that it (the luck) would hold out for thee, Fb. ii. 74; ef hann helzk í útrú sinni, if he perseveres in his untruth, 623. 26.
    γ. to be kept safe and sound; menn allir héldusk ( all bands were saved) ok svá fé, Ld. 8, Fs. 143; þar héldusk menn allir ok mestr hluti fjár, Eg. 405; hafði fé vel haldizk, has been well kept, done well, Ld. 34.
    δ. to be valid, stand; eigu þau handsöl hennar at haldask, Grág. i. 334; engi má haldask dómr hans, Edda 15; skyldu þau (the truce) haldask um þingit, Nj. 348.
    2. impers., mér helzk, e-m helzk vel, ílla, á e-u, to have a good hold, have luck with a thing; mér helzk lítt á sauða-mönnum, Grett. 110 A.
    3. recipr., haldask á, to hold or pull one against another, wrestle, (hence á-höld); var sagt Magnúsi, at þeir héldisk á úti, that they were fighting outside, Sturl. ii. 44.
    II. part. pass. haldinn, [Dan. holden], so ‘holden,’ in such and such a state; vel haldinn, in good condition, faring well, well to do, Eg. 20, 234; hugðusk þar ok haldnir ( safe) mundu vera, Ver. 34; þungliga h., very sick, Eg. 565, Hkr. ii. 199; vel haldinn, doing well; tak heldr annat fé, svá mikit, at þú þykisk vel haldinn af, i. e. fully satisfied, having got full redress, Boll. 350; Sveinn sagði, at hann vill hafa tvá hluti fjárins, Hrani sagðisk ekki af því haldinn ( satisfied) vera, Fms. iv. 31: in the phrase, heilu ok höldnu, safe and sound, Bs. i. 191, Fms. xi. 376, Hkr. i. 319; með höldnu hljóði, preserving the sound, Skálda 175.
    2. ok mun þykkja sér misboðit ef þú ert haldinn (kept, protected), Finnb. 344.
    β. kept, observed, Fms. xi. 99.
    γ. held in custody, in prison, Bs. i. 419, Sturl. i. 151.
    III. gerund., haldandi, holding good, valid; sá dómr er eigi haldandi, is not valid, K. Á. 304; af öllu afli er friðr haldandi, Hom. 5.
    2. part. act., með upp haldandi höndum, with uplifted hands, Bs. i. 684.

    Íslensk-ensk orðabók > HALDA

  • 13 launa

    * * *
    (að), v. to reward.
    * * *
    að, to reward, with dat. of the person, acc. of the thing for which the reward is given, but dat. of the gift itself; þeir hafa yðr (dat.) þat (acc.) engu launat nema íllu, Fms. i. 84; íllum huga launaðir þú þá góðar gjafir, Hbl. 21; hví mundi hann oss (dat.) þat eigi góðu launa, Fb. ii. 38; íllu mun þér launat verða, Nj. 38; ok skal ek þat vel launa þér, Edda 23; þat þarf eigi at launa sem eigi er gört, a saying, Grett.; ú-launaðr, unrewarded; var-launaðr, scantily rewarded; eiga e-m varlaunat, to be indebted, be under an obligation to one, Karl. 198: to pay, fyrir penning hvern er smiðar skolu launa, N. G. L. i. 101; launa e-t af sér, to work out, pay in work done, Fr.

    Íslensk-ensk orðabók > launa

  • 14 lög-skylda

    u, f. a legal obligation, Grág. i. 73: = lögskuld, Vápn. 10.

    Íslensk-ensk orðabók > lög-skylda

  • 15 skuld-binding

    f. an obligation.

    Íslensk-ensk orðabók > skuld-binding

  • 16 skuld-leikr

    (- leiki), m. relationship, prop. duty, obligation devolving from kinship, Grág. i. 153, 247, 343, Ld. 40.

    Íslensk-ensk orðabók > skuld-leikr

  • 17 skyldan

    f. an obligation, Stj. 38.

    Íslensk-ensk orðabók > skyldan

  • 18 SVÍKJA

    * * *
    (svík; sveik, svikum; svikinn), v. to betray, deceive, cheat (vil ek þik í engu s.); s. e-n e-u, to defraud one of (féi opt svikinn).
    * * *
    and svíkva, svík; pret. sveik, sveikt (sveiktú), sveik, pl. sviku; imperat. svík, svíktú; part. svikinn (svikvit = svikit, Hom. 64): a pres. sýkva (y = vi), Blas. 42, 59, Clem. 53; s ykr rhymed with l ykr, Mkv. 18; a weak form svíkvir, Hom. 33; [A. S. swicjan; Dan. svige]:—to betray; vil ek þik í engu svíkja, Nj. 49; mundo eigi mik of sýkva, 623. 53; sýkva andir ústyrkra manna, Blas. 42; þessir hlutir svikva þá er elska, Hom. 28; viltú svíkja mik, Fms. i. 159; þetta mun mér kallat íllt verk at svíkja fóstrson minn, 85; svík mik þá eigi—Eigi mun ek svíkja þik … ílla sveiktú mik nú, Ísl. ii. 269; engi fémúta sveik hans auga, Mar.; af sviptr ok svikinn þinni ásjónu, Stj.; svikit hefir þú oss nú … Er svá? þykkisk þú svikinn? … Svikinn þykkjumk ek, ok hefir þú svikit mik… þat þykki mér vel at ek svíkja (subj.) þann er engum trúir, Band. 36; þeir er land ok þegna sviku undan Ólafi konungi með fégjöfum, Fms. iii. 41, vi. 12; hinn er Svein konung sveik ór landi, Ó. T. (in a verse):—s. e-n e-u, to cheat one of; fé opt svikinn, Am. 52; hann (Loki) sveik Ásu (acc.) leikum (dat.), Haustl.; Suttung svikinn hann lét sumbli frá, Hm. 110.
    II. reflex. svíkjask; svíkjast að e-m, to steal upon one.
    2. svíkjask um, to fail, break an engagement or promise, from laziness or not fulfilling an obligation; hann lofaði að koma, en sveikst um það.

    Íslensk-ensk orðabók > SVÍKJA

  • 19 vanda-lauss

    adj. standing under no obligation or in no relation to another, a stranger, Fms. i. 189, Fær. 134: mod. vandalausir as opp. to skyldir: neut., e-m er vandalaust við e-n, to be quite free, neutral as to a person, Orkn. 214, Fms. vi. 107: easy, vii. 141.

    Íslensk-ensk orðabók > vanda-lauss

  • 20 VANDR

    (vönd, vant), a.
    1) difficult, requiring pains and care; sýndist henni vant at neita þessu boði, it was a risk to refuse such an offer; ór vöndu er at ráða, this is a difficult case; vera vant við kominn, to be in a perplexity;
    2) e-m er vant við e-n, one is under obligation to a person, = e-m er vandi á við e-n;
    3) careful; v. at e-u, particular about (hversu v. muntu vera at kaupunautum?).
    * * *
    vönd, vant, adj. difficult, requiring pains and care; nafn mitt er ekki vant, Fær. 208; er hverjum manni vandara at búa sik í konungs herbergi enn annars staðar, Fms. vi. 208; sýndisk henni vant at neita þessu boði, it was a risk to refuse such an offer, ii. 133, cp. vant; vant þykkir oss með slíku at fara, a delicate thing, Nj. 75; er hér ok vönd vistin, 61; vera vant við kominn, to be in a perplexity, Ld. 158; þeir sögðu vant at vera í stórum samdrykkjum, Lv. 24; bæði er, at ek trúi þér vel, enda er þér þá vant um, Fær. 92; vant er at vita hverir mér eru trúir, ef feðrnir bregðask, Fms. ii. 11: a saying, vant er við vándum at sjá (play on the words ‘vándr’ and ‘vandr’), Hrafn. 23; vant er ór vöndu at ráda; vant er vel boðnu at neita.
    2. choice, picked, = vandaðr; háttr fegrstr ok vandastr, Edda (Ht.) 132; var vandr mjök róðr á drekanum, Fms. vi. 309, v. l.
    3. zealous; hón var allra kvenna vöndust bæði fyrir sína hönd ok annarra, Bs. i. 129; ráð-v. (q. v.), ú-vandr.

    Íslensk-ensk orðabók > VANDR

Страницы
  • 1
  • 2

См. также в других словарях:

  • Obligation — Obligation …   Deutsch Wörterbuch

  • obligation — [ ɔbligasjɔ̃ ] n. f. • 1235; lat. jurid. obligatio, de obligare 1 ♦ Dr. Lien de droit en vertu duquel une personne peut être contrainte de donner, de faire ou de ne pas faire qqch. (⇒ créancier, 1. débiteur). Obligation alimentaire. (lat. in… …   Encyclopédie Universelle

  • obligation — ob·li·ga·tion /ˌä blə gā shən/ n 1: a promise, acknowledgment, or agreement (as a contract) that binds one to a specific performance (as payment); also: the binding power of such an agreement or indication held that the amendment did not… …   Law dictionary

  • Obligation — • Defined in the Institutes of Justinian as a legal bond which by a legal necessity binds us to do something according to the laws of our State Catholic Encyclopedia. Kevin Knight. 2006. Obligation     Obligation …   Catholic encyclopedia

  • obligation — Obligation. s. f. Acte public par lequel on s oblige pardevant Notaire de payer certaine somme. Une obligation de dix mille francs. la nouvelle Ordonnance deffend l obligation par corps. obligation solidaire &c. il m en a passé obligation… …   Dictionnaire de l'Académie française

  • obligation — Obligation, f. acut. Obligatio, Tabulae. Obligation de comparoir en justice, Vadimonium. Une solennité d obligation, ou alienation où il failloit entre autres choses cinq tesmoins, Nexus, siue Nexum. Avoir quelque obligation envers autruy sous… …   Thresor de la langue françoyse

  • Obligation — Ob li*ga tion, n. [F. obligation. L. obligatio. See {Oblige}.] 1. The act of obligating. [1913 Webster] 2. That which obligates or constrains; the binding power of a promise, contract, oath, or vow, or of law; that which constitutes legal or… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • obligation — 1 Obligation, duty are comparable when they denote what a person is bound to do or refrain from doing or for the performañce or nonperformance of which he is held responsible. In ordinary usage obligation typically implies immediate constraint… …   New Dictionary of Synonyms

  • Obligation — (von lateinisch obligare anbinden, verpflichten) steht für: Obligation (Recht), die Haftung einer Person für ein Schuldverhältnis beziehungsweise das Schuldverhältnis als solches Wirtschaft und Finanzen: verzinsliches Wertpapier, eine… …   Deutsch Wikipedia

  • obligation — (n.) c.1300, from O.Fr. obligation (early 13c.), from L. obligationem (nom. obligatio) an engaging or pledging, lit. a binding (but rarely used in this sense), noun of action from pp. stem of obligare (see OBLIGE (Cf. oblige)). The notion is of… …   Etymology dictionary

  • obligation — [äb΄li gā′shən] n. [ME obligacioun < OFr obligation < L obligatio] 1. an obligating or being obligated 2. a binding contract, promise, moral responsibility, etc. 3. a duty imposed legally or socially; thing that one is bound to do by… …   English World dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»