not+like+that

m. (and n.), God.

* * *

m.; the plur. used to render the Lat. dii is guðir; [for etymology and changes of this word see p. 207]:—God.

A. Though the primitive form Goð rhymes with boð ( bidding), stoð ( help), and many other words, the second form Guð rhymes with no single word, so that in hymns the poets are wont to use incomplete rhymes, as brauð ( bread), nauð ( need); and exact rhymes can only be obtained by the last syllables of derivatives, e. g. Iðranin blíðkar aptur Guð | ei verður syndin tilreiknuð, Pass. 40. 4; or Upphaf alls mesta ófögn uðs | áklögun ströng og reiði Guðs, 3. 14; Svo er nú syndin innsigluð | iðrandi sála kvitt við Guð, 50. 14; but these rhyme-syllables can only occur in trisyllabic words (Gramm. p. xv):—the following are examples of incomplete rhymes, Vinir þér enga veittu stoð | svo vinskap fengi eg við sannan Guð, Pass. 3. 7; Föðurlegt hjarta hefir Guð | við hvern sem líðr kross og nauð, 3. 16; Herra minn þú varst hulinn Guð | þá hæðni leiðst og krossins nauð, 40. 16; as also in the hymn, Til þín Heilagi Herra Guð | hef eg lypt sálu minni | af hug og hjarta í hverri neyð | hjástoð treystandi þinni, Hólabók 108, rendering of Ps. xxv; Luther’s hymn, Ein feste burg ist unser Gott, is in the Icel. rendering, Óvinnanlig borg er vor Guð | ágæta skjöldr og verja | hann frelsar oss af allri nauð, Hólabók 182; Fyrir valtan veraldar auð | set þína trú á sannan Guð | sem allt skapaði fyrir sitt boð, 208 (in Hans Sachs’ hymn); hugsjúkir eta harma brauð | hollari fæðu gefr Guð | sér ljúfum þá þeir sofa, 124, Ps. cxxvii. 2.

B. PHRASES:—Guðs ást, Guðs elska, the love of God; Guðs gata, the way of God, 625. 87; Guðs gæðska, Guðs náð, the grace, goodness of God; Guðs miskunn, Guðs mildi, the mercy of God; Guðs ótti, the fear of God; Guðs gjöf, God’s gift; Guði friðr, the peace of God; Guðs hús, the house of God; Guðs musteri, the temple of God; Guðs orð, the word of God; and in popular usage, Guðsorða-bók, ‘God’s word-book,’ i. e. a religious book, not only of the Bible, but generally of hymns, sermons, etc., opp. to historical or secular books, sögu-bækr; Guðs maðr, a man of God, Stj. passim; Guðs ríki, the kingdom of God; Guðs Kristni, the Church of God, 625. 82; Guðs vin, God’s friend, Fms. i. 139; Guðs þjónn, God’s servant; Guðs þræll, the thrall of God, Greg. 54, Bs. i. 638; Guðs Sonr, the Son of God; Guðs trú, faith in God; Guðs þjónusta, Divine service (in Papal times the mass), K. Á. 36; of the sacrament, Bs. i. 638; Guðs akr, Germ. Gottes acker, ‘God’s acre,’ a churchyard; Guðs kista, God’s chest, the temple-treasury, Mark xii. 41; Guðs líkami = Corpus Domini, K. Á. 38; Guðs móðir, God’s mother (the Virgin Mary):—in Papal times, Guðs eign, God’s property = church glebes; Guðs lög, God’s law, i. e. the ecclesiastical law, as opp. to lands lög, the law of the land, i. e. the secular or civil law, K. Á. ch. 9, (for an interesting note upon this subject vide H. E. i. 133, note b); Guðs réttr, God’s right, i. e. ecclesiastical right, Fms. vii. 305; Guðs þakkir, ‘God’s thanks,’ charity, Grág. i. 222, K. Þ. K. 142, Hom. 34; whence the popular contracted form gustuk, a charity, pittance, in such phrases as, það er ekki gustuk, ‘tis no charity, ‘tis a pity, e. g. of dealing harshly with the poor; gustuka-verk, a work of charity; göra e-t í gustuka skyni, to do a thing as a charity: in former times the phrases Guðs þakkir and sálu-gjafir (soul’s gifts) were synonymous, including not only gifts to churches, clergy, and the poor, but also the building of bridges, erecting hostelries, especially in desert places, and the like, whence the words, sælu-brú, soul’s bridge; sælu-hús, soul’s house.

2. in Icel. many sayings referring to the name of God are still household words, e. g. in entering a house, as a greeting, hér sé Guð, God be here! (from Luke x. 5): in returning thanks, Guðs ást, God’s love! Guð laun or Guð laun’ fyrir mig, God’s reward! Germ. vergelt’s Gott! or gefið þið í Guðs friði! to which the reply is, Guð blessi þig, God bless thee ! (which is also the answer to a greeting or to thanks); Guðs friði! or vertu í Guðs friði, be in God’s peace! is the usual farewell; and the answer is, Guð veri með þér, God be with thee! Guð hjálpi þér, God help thee! Germ. helf Gott! Engl. God bless you! (to one sneezing); Guð varðveiti þig, God ward thee! (to one playing with dangerous things); biddu Guð fyrir þér! (denoting wonder), pray God! gáðu að Guði, heed God! take heed! fyrir Guðs skuld, for God’s sake! ef Guð lofar, proncd. as one word (ef-guðlogar, changing f into g), God willing, a common phrase when speaking of plans for the future, eg skal koma á morgun, ef-guðlogar, I will come to-morrow, God willing (from James iv. 13–15), occurs in Skálda (Thorodd) 165, as also, ef Guð vill, if God will (less freq.); Guði sé lof, God be praised! Guð gæfi, God grant! Guðs mildi, by God’s grace; það var mesta Guðs mildi hann slasaði sig ekki; Guð gefi þér góðan dag, Guð gefi þér góðar nætr, whence abbreviated góðan dag, good day; góðar nætr, good night: the sayings, sá er ekki einn sem Guð er með; and þann má ekki kefja sem Guð vill hefja, Fb. iii. 408; eitthvað þeim til líknar legst, sem ljúfr Guð vill bjarga.

1) district;

2) country, opp. to bœr (town).

* * *

or hierat, n., pl. héruð or héröð, spelt hieroþ in the vellum, 656 C. 9, 673 A. 53, and in O. H. L. Cod. Upsal. hærað, see p. 113: [hérað is undoubtedly derived from herr (A. S. here), a host, and not from hér, here; the long vowel (é) is prob. caused by the characteristic j in her-r (herj-); so that hierað (hérað), through the after effect of the i sound, stands for heriað; cp. Dan. herred, Swed. härad: the Old Engl. and Scot. law term heriot may also be connected with the Scandin. word, in which case the original sense of hérað might be a tax to be paid to the lord in lieu of military service: the inflex. -að is derived from auðr, óðal, as has been suggested by the old commentators, e. g. Björn á Skarðsá]:—a county, district:

1. in Sweden esp. the word had and still has a fixed legal sense, county, jurisdiction, or the like, cp. Swed. härads-höfding = justice of peace, härads-ting = assize, härads-fogde = bailiff: so in local names, e. g. Dan. Thy-herred in Jutland, Kvenna-hérað, Vetta-h., in Norway, Hálfs. S., Fb. iii.

2. in Norway hérað, country, was usually opp. to bær, town, and answers to Icel. sveit in mod. usage; í bæ ok í héraði, D. N. iii. 35, 101; hérað eðr kaupstaði, Fms. vii. 187; í héraði né í kaupangi, N. G. L. ii. 39; allt þat er í kaupangi er gört þá skal þat at kaupangrs-rétti sækja, en allt þat er í héraði er gört millum héraðs-manna ok bíar-manna, þá skal þat allt at héraðs-rétti sækja, N. G. L. ii. 88 and passim; ef maðr á hús í kaupangi en bæ í héraði, id.; cp. héraðs-dómr, -höldr, -kirkja, -menn, -prestr, -réttr, -þing, etc., below.

3. in Icel. the sense varies, but is for the most part merely geographical, a district, valley, fjord, country, as bordered by mountains or within the same river-basin; thus the Skaga-fjörðr, Eyja-fjördr are each a hérað, and the former is specially so called, see Sturl. passim, Grett. 153 (hann sendi þegar eptir mönnum upp í Hérað); whence Héraðs-vötn, n. pl. Herad water, a river of that county, Landn.; so Fljótsdals-hérað, in the east of Icel., Hrafn. 2, 3; cp. þeir riðu ór héraði, Sturl. iii. 158; ef maðr ríðr um fjöll þau er vatnföll deilir af á millum héraða, Grág. (Kb.) ii. 61, 65; í héraði því (dale) er Reykja-dalr heitir, Sturl. i. 130.

β. gener. a neighbourhood; Gunnarr reið um héraðit at bjóða mönnum, Nj. 49.

4. generally a district; í Svíþjóð eru stór héruð mörg, Hkr. i. 5; í héraði því er Mesopotamia heitir, 623. 52; fjarlæg héruð, Fms. x. 374; sam-héraðs, within the same district; utan-héraðs, outside the district; innan-h., inside, passim; í öllum héruðum Gyðinga, 656 C. 9; í héraði því er á Fjóni heitir, Fms. xi. 43; Galilea-hérað, Campania-h., Cappadokia-h., Post., etc.

B. COMPDS: héraðsbóndi, héraðsbót, héraðsbrestr, héraðsbygð, héraðsdeild, héraðsdómr, héraðsfleygr, héraðsflótti, héraðsfundr, héraðsfærsla, héraðshæfr, héraðshöfðingi, héraðshöldr, héraðsíseta, héraðskirkja, héraðskona, héraðskonungr, héraðslýðr, héraðsmenn, héraðsprestr, héraðsréttr, héraðsriddari, héraðsríkr, héraðsrækr, héraðssekr, héraðssekt, héraðssókn, héraðsstefna, héraðsstjórn, héraðstakmark, héraðsvist, héraðsvært, héraðsþing.

(hrín; hrein, hrinum; hrinit), v.

1) to squeal (of swine); h. við, to neigh to a horse (of a mare in heat);

2) h. á (or á e-m), to take effect, esp. of imprecations.

* * *

pres. hrín; pret. hrein, pl. hrinu; part. hrinið:—

A. To squeal like swine; stundum jarmaði hann sem geit eðr hrein sem svín, Greg. 50, Fas. iii. 148; hani, krummi, hundr, svín … | galar, krunkar, geltir, hrín, a ditty, passim.

β. of an animal in heat; þá hljóp merr at hestinum ok hrein við, Edda 26; hrein hænan við hananum, Fs. 156.

B. [A. S. hrînan = tangere], to cleave to, stick; það hrín ekki á, it will not stick, e. g. of throwing water on a duck’s back; það hrín ekki á svörtu, i. e. black ( spots) on black will not be seen.

2. metaph. to take effect, hurt, esp. of curses or imprecations; mjök þykir þetta atkvæði á hafa hrinit, Ld. 154; ella mun ek mæla þat orð er alla æfi mun uppi vera í knérunni yðrum, ok mun á hrína, Anal. 186; ellegar hríni þat allt á þér sem ek hefi þér verst beðit, Fas. iii. 206, 390; þótti þat mjök hafa hrinit á er Ósvífr hafði spáð, Ld. 230; cp. áhrins-orð, curses that take effect.

(-ar, -ir), m.

1) mind;

í hug eða verki, in mind or act;

vera í hug e-m, to be in one’s mind;

koma e-m í hug, to come into one’s mind, occur to one;

leiða e-t hugum, to consider;

ganga (líða, hverfa) e-m ór hug, to pass out of one’s memory, to be forgotten;

snúa hug sínum eptir (at, frá) e-u, to turn one’s mind after (to, from);

mæla um hug sér, to feign, dissemble;

orka tveggja huga um e-t, to be of two minds about a thing;

orkast hugar á e-t, to resolve;

ef þér lér nökkut tveggja huga um þetta, if thou be of two minds about the matter;

2) mood, heart, temper, feeling;

góðr hugr, kind heart;

illr hugr, ill temper, spite;

heill hugr, sincerity;

reynast hugi við, to make close acquaintance;

hugir þeirra fóru saman, they loved each other;

3) desire, wish;

leggja hug á e-t, to lay to heart, take interest in;

leggja lítinn hug á e-t, to mind little, neglect;

leggja hug á konu, to fall in love with a woman;

mér leikr hugr á e-u, I long (wish) for a thing;

e-m rennr hugr til e-s, to have affection for one;

mér er engi hugr á at selja hann, I have no mind to sell him;

4) foreboding;

svá segir mér hugr um, I forebode;

hann kvað sér illa hug sagt hafa ( he had evil forebodings) um hennar gjaforð;

mér býðr hugr um e-t, I anticipate (eptir gekk mér þat, er mér bauð hugr um);

mér býðr e-t í hug, it enters my mind, I think;

gøra sér í hug, to imagine;

5) courage;

hugr ræðr hálfum sigri, a stout heart is half the battle;

herða huginn (hug sinn), to take heart, exert oneself.

* * *

m., gen. hugar, dat. hugi and hug, pl. hugir; an older form hogr occurs in very old MSS., e. g. hog-gði, 655 xxv. 2, and still remains in the compds hog-vrr etc., see p. 280: [Ulf. hugs = νους, but only once, in Ephes. iv. 17, whereas he usually renders νους etc. by other words, as fraþi, aha, muns; A. S. hyge; Hel. hugi; O. H. G. hugu; Dan. hu; Swed. håg; hyggja, hugga, hyggð, -úð (q. v.) are all kindred words and point to a double final]:—mind, with the notion of thought, answering to Germ. gedanke; hugr er býr hjarta nær, Hm. 94; engi hugr má hyggja, Fms. v. 241; enn er eptir efi í hug mínum, 623. 26; í hug eða verki, in mind or act, Fms. vi. 9; koma e-m í hug, to come into one’s mind, to bethink one, iv. 117, Fb. ii. 120, 325; vera í hug e-m, to be in one’s mind; þat mun þér ekki í hug, thou art not in earnest, Nj. 46, Fms. iv. 143; hafa e-t í hug, to have a thing in mind, intend; renna hug sínum, to run in one’s mind, consider, vii. 19; renna hug or hugum til e-s, Hom. 114; koma hug á e-t, to call to mind, remember, 623. 16; leiða e-t hugum, to consider, Sks. 623; leiða at huga, Skv. 1; ganga, líða, hverfa e-m ór hug, to forget, Ó. H. 157, Fms. vi. 272; snúa hug sínum eptir (at, frá) e-u, to turn one’s mind after (to, from) a thing, iv. 87, Eb. 204; mæla um hug sér, to feign, dissimulate, Fær. 33 new Ed., Hkv. 2. 15, Am. 70; orka tveggja huga um e-t, to be of two minds about a thing, Þjal. 31; orkask hugar á e-t, to resolve, Grett. 207 new Ed.; ef þér lér nokkut tveggja huga um þetta mál, if thou be of two minds about the matter, Odd. 112 new Ed.; ok ljær mér þess hugar (thus emend.) at né einn fái fang af honum, I ween that none will be a match for him, Fms. xi. 96.

II. denoting mood, heart, temper, feeling, affection; góðr h., a good, kind heart, Hm. 118; íllr h., ill temper, spite, id.; heill h., sincerity, Sól. 4; horskr h., Hm. 90; í góðum hug, in a good mood, Fms. vi. 110, ix. 500 (v. l.), Stj. 453; in plur., vera í hugum góðum, Fas. i. 441 (in a verse); or simply, í hugum, ‘in one’s mind,’ cheerful, Hkm. 9, Hým. 11; bæði reiðr ok í hugum, both when angry and when glad, Post. 168; í reiðum hug, in angry mood, Fms. vi. 4; í hörðum hug, in hard ( sad) mood, distressed, 655 xii. 3; í íllum hug, in evil mood; af öllum hug, from all one’s heart, 686 B. 2 (Matth. xxii. 37), cp. Hm. 125: and adverb., alls hugar, from all one’s heart, Hom. 68; all hugar feginn, Hom. (St.): reynask hugi við, to try one another’s mind, make close acquaintance, Fb. iii. 446; því at hón vildi reynask hugum við hann ( examine him), Fs. 128; hugir þeirra fóru saman, their minds went together, they loved one another, 138.

III. denoting desire, wish; leggja hug á e-t, to lay to heart, take interest in, Nj. 46; leggja mikinn hug á um e-t, Eg. 42; leggja allan hug á e-t, Ó. H. 44, 55; leggja lítinn hug á e-t, to mind little, Fms. x. 61; to neglect, 96; leggja hug á konu, to love a woman, Fs. 137, Fb. i. 303; leika hugr á e-u, to long, wish for a thing, hón er svá af konum at mér leikr helzt hugr á, Fms. vii. 103, Rd. 254; hugir þínir standa til þess mjök, Hom. 53; e-m rennr hugr til e-s, to have affection for one, Fb. i. 279; e-m er hugr á e-u, to have a mind for a thing, be eager for, have at heart; mér er engi hugr á at selja hann, I have no mind to sell him, Fms. i. 80, iv. 30, vii. 276; er þér nú jammikill hugr á at heyra draum minn sem í nótt? Dropl. 22, Nj. ii.

2. in plur., personified, almost like fylgja or hamingja, q. v., a person’s ill-will or good-will being fancied as wandering abroad and pursuing their object; for this belief see the Sagas passim, esp. in dreams; þá vakti Torfi mik, ok veit ek víst, at þetta eru manna hugir, Háv. 55; þetta eru íllra manna hugir til þín, Þórð. 65; hvárt syfjar þik, Járnskjöldr faðir? Eigi er, Járndís dóttir, liggja á mér hugir stórra manna, art thou sleepy, father? Not so, daughter, but the minds of mighty men weigh upon me, Fb. i. 258: popular sayings referring to the travelling of the mind, e. g. fljótr sem hugr manns, swift as thought (Germ. gedankenschnell), cp. the tale of the race of Hugi and Thjalfi, Edda, and of Odin’s ravens Hugin and Munin.

IV. with the notion of foreboding; svá segir mér hugr um, ‘so says my mind to me,’ I forebode, Fs. 127; kveðsk svá hugr um segja, sem konungr myndi úmjúklega taka því, Ó. H. 51; kvað sér ílla hug sagt hafa um hennar gjaforð, her wedlock had boded him evil, Ísl. ii. 19; en kvaðsk þó úvíst hugr um segja, hver …, i. e. he had little hope, how …, Fb. i. 360; e-m býðr e-t í hug, it bodes one, Ísl. ii. 32; bauð konungi þat helzt í hug, at …, Ó. H. 195, Eg. 21 (see bjóða IV); göra sér í hug, to imagine, Fms. viii. 338; telja sér í hug, id., Fb. ii. 322, Eb. 204.

V. denoting courage; hugr ræðr hálfum sigri, a stout heart is half the battle, a saying, Fms. vi. 429 (in a verse); hugr ok áræði, Stj. 71; með hálfum hug, half-heartedly, faintly; með öruggum hug, fearlessly; herða huginn, Eg. 407, Ó. H. 241; engi er hugr í Dönum, Hkr. i. 338; treysta hug sínum, Odd. 112 new Ed.; hugar eigandi, bold, Fas. i. 522 (in a verse), Korm. 200; bregðask at hug, Þórð. 48; þat segi þér, at mér fylgi engi hugr, Fms. vii. 297; engi hugr mun í vera, Glúm. 356, passim.

VI. COMPDS: hugarangr, hugarbeiskleikr, hugarbót, hugarburðr, hugarekki, hugarfar, hugarfýst, hugarglöggr, hugargóðr, hugarhræring, hugarhvarf, hugarkraptr, hugarlátliga, hugarlund, hugarótti, hugarreikan, hugarspeki, hugarstyrkr, hugarstyrkt, hugarválað, hugarvíl, hugaræði.

B. COMPDS: hugást, hugblauðr, hugbleyði, hugblíðr, hugboð, hugboðit, hugborð, hugborg, hugbót, hugbrigðr, hugdirfð, hugdirfl, hugdjarfr, hugdyggr, hugfallast, hugfastliga, hugfastr, hugfár, hugfeldr, hugfesta, hugfróun, hugfró, hugfullr, huggóðr, huggæði, hughraustr, hughreysta, hughreysti, hughryggr, hughvarf, hughægr, hugkvæmi, hugkvæmiligr, hugkvæmr, huglauss, hugleggja, hugleiða, hugleiðing, huglétt, hugléttir, hugleikit, hugleysa, hugleysi, huglítill, hugljúfi, hugljúfr, hugmaðr, hugmannliga, hugmóðr, hugmynd, hugprúðr, hugprýði, hugrakkr, hugraun, hugreifr, hugrekki, hugrenning, hugreynandi, hugró, hugrúnar, hugsjó, hugsjón, hugsjúkr, hugskot, hugsnjallr, hugsótt, hugspakligr, hugspakr, hugspeki, hugspæi, hugsteinn, hugsterkr, hugstiginn, hugstoltr, hugstórr, hugstyrkr, hugstæðr, hugsvala, hugsvalan, hugsvinnr, Hugsvinnsmál, hugsýki, hugsýkja, hugtregi, hugtrúr, hugveikr, hugvekja, hugvit, hugvitr, hugvitsmaðr, hugværr, hugþekkliga, hugþekkr, hugþokkaðr, hugþokkan, hugþokki, hugþótti, hugþungt.

II. in pl. in a few words, mostly poëtical: hugum-prúðr, adj. = hugprúðr; Hjálmarr inn h., a nickname, Fas. hugum-sterkr, -stórr, -strangr, adj. = hugstórr, etc., Hkv. 1. 1, Korm., Jd. 38, Fas. i. 418.

* * *

(renn; rann, runnum; runninn), v.

1) to run (rakkar þar renna);

renna í köpp við e-n, to run a race with;

hón á þann hest, er rennr lopt ok lög, that runs through the air and over the sea;

renna e-m hvarf, to run out of one’s sight;

2) to run away, flee (rennr þú nú Úlfr hinn ragi);

renna undan e-m, to run away from one (ek get þess, at þú vilir eigi renna undan þeim);

3) to run, flow (rennr þaðan lítill lœkr);

4) to melt, dissolve (ok hafði runnit málmrinn í eldsganginum);

reiði rennr e-m, anger leaves one;

5) to arise (= renna upp);

sól rennr, the sun rises;

dagr rennr, it dawns;

6) with preps.:

renna af e-m, to leave one, pass away from one (reiði rann af honum);

renna á e-n, to come over one;

svefn, svefnhöfgi rennr á e-n, one falls asleep;

reiði rennr á e-n, one gets angry;

þá rann á byrr, then a fair wind arose;

renna eptir e-m, to run after one (þá var runnit eptir þeim, er flóttann ráku);

renna frá e-m, to run away from, leave one;

renna í e-t, to run into;

e-m rennr í skap, one is much (deeply) affected (er eigi trútt, at mér hafi eigi í skap runnit sonardauðinn);

renna saman, to heal up (þá var saman runninn leggrinn);

renna undir, to assist, give support (margar stoðir runnu undir, bæði frændr ok vinir);

renna upp, to originate (var þess ván, at illr ávöxtr mundi upp renna af illri rót);

of the sun or daylight, to rise;

sól (dagr) rennr upp (cf. 5);

7) recipr., rennast at (á), to attack one another, begin a fight.

(-da, -dr), v.

1) to make (let) run, with dat. (keyrði hann hestinn sporum ok renndi honum at);

2) to put to flight (þeir renndu þeim tíu, er undan kómust);

3) to prevent, thwart (eigi má sköpunum renna);

er rennt þeim ráðahag, that match is thwarted;

4) to slip, let loose;

renna veiðarfœri, to let the fishing-line run out;

Tjörvi renndi fyrir hann törgu, T. flung a target in his way;

impers., atgeirinum renndi gegnum skjöldinn, the halberd was run through the shield;

renna e-u niðr, to swallow;

renna grunum á e-t, to suspect;

5) renna augum, to direct the eyes, to look (renna ástaraugum til e-s);

6) to pour (var gulli rennt í skurðina);

7) with acc., renna mjólk, to run millk, by pouring out the thin milk;

renna ór tunnu, to let the liquid out from a cask;

8) with acc. to turn (renna tré, spánu);

9) absol. to move quickly, slide, glide (konungsskipin renndu at þeim);

þá renndi hringrinn af hendi mér, the ring slipped off my hand;

10) refl., rennast augum til, to look to one another;

þá renndust skipin hjá, the ships passed by one another.

f. run, course;

ok nú er skírðr allr Danaherr í þessi rennu, in one run, at one sweep.

* * *

(older form rinna, Hom. 125), pres. renn and rennr; pret. raun, rannt (mod. ranst), rann, pl. runnum; subj. rynni; imper. renn, renndú; part. runninn; with neg. suff. renni-a, Hkv. 2. 30: [Ulf. rinnan = τρέχειν, Mark ix. 25, = ρειν, John vii. 38; as also bi-rinnan, and-rinnan; a word common to all Teut. languages; the Engl. run is prob. formed from the pret. 3rd pers. plur.]:— to run = Lat. currere, of any swift, even, sliding motion (for hlaupa is to leap, bound), used not only of living things, but also of streams, water, wind, light, sun; rakkar þar renna, Am. 24; freki mun renna, Vsp. 41, Gm. 32; vargar runnu á ísi milli Noregs ok Daumerkr, Ann. 1047; rennia sá marr, Hkv. 2. 30; renni und vísa vígblær hinnig, Gh. 34; renni rökn bitluð, Hkv. i. 50; Grani rann at þingi, Gkv. 2. 4; hest inn hraðfæra láttú hinnig renna, Gh.18; þann hest er renn lopt ok lög, Edda 21; renna í köpp við e-n, 31; renna skeið, to run a race, id.; þeir runnu heim, Fas. ii. 101; r. at skeið, to take a run, 111; fór hann til ok rann bergit upp at manninum, 277; hann rennr upp vegginn, Nj. 202; r. e-m hvarf, to run out of one’s sight, Sturl iii. 50; mjúkr ok léttr bæði at ríða ok rinna, Hom. 125; renna ok ríða, Gþl 411; r. eptir e-m, to run after one, Nj. 275; runnit hefir hundr þinn, Pétr postuli, til Róms tysvar ok myndi renni it þriðja sinn ef þú leyfðir, id.; þat þolir hvergi, nema renn til trés eðr staurs, 655 xxx. 5; runnu þeir upp til bæjar með alvæpni. Eg. 388; hann rann þá fram í mót Bergönundi, 378; r. á hendr e-m, to use force, K. Á. 116, 150; margar stoðir runnu undir ( supported him) bæði frændr ok vinir, Ld. 18; renna á skíðum, to run in snow-shoes.

2. to run, fly; þá spurði Kerþjálfaðr hví hann rynni eigi svá sem aðrir, Nj. 275; hvárt skal nú renna, 96, 247; ef maðr stígr öðrum fæti út um höslur, ferr hann á hæl, en rennr ef báðum stígr, Korm. 86; nú hefir þú runnit, ok beðit eigi Skútu, Glúm. 310; rennr þú nú Úlfr inn ragi, … lengra mundir þú r. …, Ó. H. 167; r. undan e-m, Nj. 95; reyndusk ílla menn Þóris ok runnu frá honum, Fms. vii. 11.

II. of things; snara rennr at hálsi e-m, of a loop, Mar.; þat skal maðr eigi ábyrgjask at kýr renni eigi kálfi, ef hann hefir öxn í nautum sínum, N. G. L. i. 25:—of a weapon, hyrnan rann (= renndi) í brjóstið ok gékk á hol, Nj. 245:—of the sun, daylight, and the like, to arise, er sól rennr á fjöll Páska-dag, K. Þ. K. 124; sem leið móti degi ok sólin rann, Bév. 20; rennr dagr, rökkrið þrýtr, Úlf. 9. 83; renna upp, to rise; um mörguninn er sól rann upp ok var lítt farin, Fms. viii. 146; þat var allt senn, at dagrinn rann upp, ok konungr kom til eldanna, ix. 353; þá rann söl upp, ok litu allir bændr til sölarinnar, Ó. H. 109; en er hann vaknaði þa rann dagr upp, 207; dýr og fagr austri í upp er dagr renninn, a ditty; stjörnur renna upp ok setjask, Rb. 466; rennr ljós þat upp, 625. 66: less correctly of the setting sun, as, sólin rann, ljós leið, in a mod. hymn, (the Norsemen call the sunset sol-renning):—to run up, of plants, var þess ok ván, at íllr ávöxtr mundi upp renna af íllri rót, Fms. ii. 48; þar renna eigi upp þyrnar né íllgresi, 656 A. ii. 14; eru vér ok svá gamlir ok runnir bitar (?) upp, Fms. viii. 325, v. l.: the phrase, renna upp sem fífill í brekku (see fífill): to originate, æðar renna þar upp ok nætask, … renn ok rödd upp fyrir hverju orði, Skálda 169, Stj. 198, (upp-runi, origin):—of a stream, river, water, to flow, opin renna hón skal um aldrdaga, Vþm, 16; á hugða ek hér inn renna, Am. 25; rennr þaðan lítill lækr, Fms. i. 232; rennanda vatn, a running water, Bs. ii. 18; rennandi ár, Hom. 45: blóð rennr ór sári, a running sore, wound; þar rann blóð svá mjök at eigi varð stöðvat, Fms. i. 46; vatn, sjór rennr ór klæðum, etc.:—to run, lead, trend. þjóðvegir, er renna eptir endilöngum bygðum, ok þeir er renna frá fjalli ok til fjörn, Gþl. 413:—to run, melt, dissolve, ok hefði runnit málmrinn í eldsganginum, Orkn. 368; málmr rennr saman, Blas. 47; þat renn saman, blends together, 655, xxx. 5:—of wind, to arise, byrr rann á af landi, Eg. 389; þá rann á byrr, Nj. 135; en er Björn var albúinn ok byrr rann á, Eg. 158: hvergi var á runnit á klaæeth;i hans, his clothes were untouched, Fms. xi. 38:—of sleep or mental motion, rann á hann höfgi móti deginum, Ó. H. 207; þá rann á hann svemn, 240; rennr á hann svefnhöfgi, ok dreymir hann, Gísl. 67; þá rann á hann þegar reiði ok öfund, Sks. 154 new Ed.; rann þá úmegin á hann, he swooned, Fms. viii. 332: þá rann af Gretti úmegit, he recovered his senses, Grett. 114; lét hann r. af sér reiðina, Fms. i. 15, iii. 73; rann nú af konunginum reiði við mág sinn, xi. 13: e-m rennr í skap, to be affected to tears; er eigi trautt at mér hafi í skap runnit sonar-dauðinn, Þorst. Stang. 55 (cp. Gísl. 39, allt í skap ‘komit’): to be angry, var nú svá komit at honum rann í skap ok reiddisk hann, Fms. vi. 212, and so in mod. usage.

III. recipr., rennask at (á), to attack one another, run together, fight; síðan rennask at hestarnir, … þá er á rynnisk hestarnir, Nj. 91; þeir runnusk á allsterkliga, of wrestlers, Ld. 158.

(gen. rastar, pl. rastir), f. a strong current in the sea, race.

(gen. rastar, pl. rastir), f. a distance of four or five miles.

* * *

f., gen. rastar, pl. rastir, qs. vröst (?); [cp. reistr, rist; Engl. race; Norm. Fr. raz]:—a current, stream in the sea, such as the Pentland Firth; nú ef maðr hittir hval á röstum út, Gþl. 464; sigldu þeir í röst norðr fyrir Straumneskinum, … féll um sjórinn ok því næst vellti … hann lagðisk út í röstina, Fms. ix. 320; ok er þeir sigldu yfir Petlands-fjörð, var uppi röst mikil í firðinum, x. 145; vestr í röstum, Orkn. 154 (in a verse): in local names, Látra-röst in western Iceland. rasta-fullr, adj. full of currents, Sks. 223.

f., gen. rastar, pl. rastir, [different from the preceding; Ulf. rasta = μίλιον, Matth. v. 41; A. S. and Engl. rest; O. H. G. rasta; Germ. rast]:—prop. rest, but used only in the metaph. sense of a mile, i. e. the distance between two ‘resting-places,’ or ‘baiting’ points: distances on land were counted by rasts, on sea by vika, which seem to have been of equal length, thus in the old Swed. law, rost at landi, vika at vatni, Schlyter. The ancient Scandinavian rast seems to have answered to the modern geographical mile, which agrees with the Latin mille only in name, its actual distance being that of the rast, not the Roman mille passus. The distances were not measured, but roughly guessed, and varied (like the Swiss stunde) according to the nature of the ground traversed, the rasts through mountains or deserts being shorter than those in an inhabited district; hence such phrases as, þat eru langar tvær rastir, it is two long rasts, Fms. ix. 393; þeir sóttu svá hart þessa eyðimörk, at skammar vóru þá þrettán rastir eptir, thirteen short rasts, viii. 33: the following instances may serve, in Norway the distance from Oslo (the present Christiania) to Eidsvold was counted at eight ‘rasts,’ ix. 376; by Captain Gerhard Munthe’s military map of Norway of A. D. 1827, the distance from Christiania to Eidsvold is about eight geographical miles; þeir fórusk svá nær at eigi var lengra til en röst, 371; þeir ríða síðan útta rastir … þrjár vikur eptir vötnum, 376; riðu þeir nökkura hálfa röst, 523; þat var eina nótt, at eigi var lengra milli náttstaða þeirra en röst, viii. 63; rastar langr, ix. 394, 402; rastar-djúpr, Hým.: of the old forests, Eiða-skógr er tólf rasta langr, Fms. ix. 354; skógr tólf rasta langr, … þann skóg er áttján rasta var yfir, viii. 30, 31; sá skógr er Tvíviðr heitir, hann er tólf rasta breiðr, Rb. 332; fjögurra rasta ok tuttugu, Gullþ. 52:—six ‘rasts’ done afoot in one night is recorded as something extraordinary, Ólafi kom njósnin um kveldit, en þeir gengu um nóttina sex rastir ok þótti mönnum þat furðu-mikit farit, þeir kómu á Ryðjökul um óttu-söng, Fms. vii. 317; átta röstum, Þkv.: an immense distance is given at ‘a hundred rasts,’ hundrað rasta á hverjan veg, Vþm. (Edda 41); hundrað rasta heyrði smell, Skíða R. 150: heim-röst, a homestead; út-röst, the outskirt.

(söm, samt), a.

1) the same;

the def. form is used both with and without the preceding art. (inn, in, it);

í sama húsi, in the same house;

hann var s. í boðum sinum, the same, unaltered;

svá fór sem samt sé, it turned out the same way;

komast í samt lag, to get into the same condition as before;

with dat., the same as;

kom Guðrún eigi síðan í sömu rekkju Ólafi, into the same bed as Olaf;

it sama, the same, likewise;

2) agreeing, of one mind (hann var s. um yðra ferð);

3) í samt, continuously, = samfast( þrjár nætr í samt).

* * *

adj., söm, samt. The definite weak form (sami, sama, sama, pl. sömu) has so far prevailed that the indefinite form chiefly remains in peculiar phrases, but not throughout the cases, gen. sams, sams dæmi, Am. 21; sams misscris, Gkv. i. 9; sams konar (but rare); sams héraðs, Grág. i. 92. 151: dat. sing. fem. samri (með samri grein), Dipl. v. 21: acc. sing. fem. sama, in the phrase, í sama sæing, see below: plur. samir, Bs. ii. 41; söm laun, Clar.: neut. samt, samt lag, Fms. xi. 55; but esp. as adverb, see below: but the acc. sing. masc. saman, acc. pl. sama, samar, gen. samra scarcely occur: even at the present day the indef. nom.is used only in peculiar phrases, thus náttúran er söm að sjá, Eggert; samr og jafn; so also in the instances where samr means agreeing, the indef. form only is used: [in Ulf. only the indef. form remains, sama = ὁ αὐτός; Dan.-Swed. samma; Engl. same; Old Engl. (and in Spenser) sam; but not in A. S.; same in English is therefore a borrowed Norse word, see Grimm’s Gramm. iii. 4, 5, and Mr. Earle’s Philol. of the Engl. Tongue; akin are Lat. simul and similis, Gr. ἄμα and ὁμοιος.]

B. The same; the def. form is used both with and without the preceding article (inn in it); enna sömu, Grág. i. 92; í sama húsi, 329; ens sama konar, Skálda 165; þat sama. Fms. xi. 68; varð honum opt sama á munni, Fas. iii. 198; í sama stað, Fms. x. 132; sami ok í kveld, Grett. 98 A; sá er maðr enn sami, Fbr. 28; hann var samr í boðum sínum, the same, unaltered, Sturl. ii. 254; með samri grein, likewise, Dipl. v. 21; komask í samt lag, to become as before, Fms. xi. 55; svá fór sem samt sé, it turned out the same way, Fas. i. 128; enn er samt sem fyrra dag, Fms. vii. 146; enn er samt um viðrnefnit, ii. 51; samr hiti er þar jafnan, Al. 50; söm erfiðis-laun, Clar.; samir á svörum, Bs. ii. 41; at sömu, likewise, all the same, Hom. 70, Gþl. 405; it sama, the same, likewise, Hom. 27, 75, Vþm. 20, Gm. 15; svá it sama, Ísl. ii. 341: with dat., kom Guðrún eigi síðan í sama rekkju Ólafi, Hkr. i. 275; hvíla í sama sæing konu, to cohabit, Grág. i. 329; kom hón aldri í sama sæing Arngrími, she forsook him, never shared bed with him afterwards, Glúm. 374; í sama húsi konu þeirri, Grág. i. 314; maðr er moldu samr, Sól. 47.

II. agreeing, willing, of one mind; sem sex skynsamir menn verða samir á, Gþl. 464; áðr hón telisk söm at ljá vápn, Fsm. 31; ek em samr at semja sverða leik, Draum.; seggr varð samr at þiggja bætr, Sturl. (in a verse); hann var samr um yðra ferð, Fb. i. 19; ek hefi verit ávalt úsamr ( unwilling) at eiga hlut í stórmálum, Sturl. iii. 7; samr á sáttir, to have a mind to peace, Jd. 23: worthy, slíkt em ek samr at ræða of þik, Líkn. 47; ú-samr e-s, averse to, Merl. 2. 2; hjálm-s., behelmed, Lex. Poët.

III. samt, adv. continuously, together; viku alla í samt, Clem. 48; átta-tigi daga í samt, Bret. 50; fjórum sinnum í samt, Rb. 568; sjau vetr um samt, Sks. 113 B: allir samt, all together, Fms. ii. 261, [Old Engl. alle samen]; öll samt, 656 A. i. 2; öllum samt, Fms. i. 15; allt samt fjöri-tigir ok átta, Dipl. v. 18; báðir samt, bæði samt. Nj. 111, Ísl. ii. 213 (v. l.), Fms. ii. 49; einn samt, alone, ix. 25, (Germ. einsam); fyrir sjóninni einni samt, Edda 28: yet, all the same, Fas. i. 443 (paper MS.), freq. in mod. usage = Germ. zwar.

C. -samr, -samligr, as inflex. suffix. like Engl. -some, as in gladsome, etc., see Gramm. p. xxxiii. (col. 2. VI.)

* * *

f. sale; hafa (eiga) e-t til sölu, to have on sale, for sale.

* * *

u, f., also later form sál, f., gen. sálar, which form prevails in mod. usage, but the old writers prefer the weak form, thus sála, Hom. 31, 89; gen. sing. sálu, K. Á. 76; dat. sálu, passim (e. g. Hallfred, l. c.); acc. sáluna, Fms. viii. 252. v. l.; pl. sálur, Stj. 243, Hom. 30, MS. 671. 5, Sks. 99 C; gen. pl. sálna, H. E. i. 499, passim. The word is certainly Teutonic, but hardly Scandinavian, and was probably adopted from the Saxon with the introduction of Christianity; it is therefore only used in a religious and ecclesiastical sense: it first occurs in Hallfred (ef sálu minni vissak borgit); it never occurs in heathen poems, for the sálfastr, in Gísl. 120 (where, however, it is put in the mouth of a ‘prime-signed’ man) is, like other verses in that Saga, of later composition (12th century): [Ulf. saiwala = ψυχή; A. S. sawl and sawle Engl. soul; Hel. seola; O. H. G. sala, etc.]:— the soul; sálin, líkamr ok sála, Hom. 89; allra þeirra sálir, Gþl. 69, passim in old and mod. usage, N. T., Pass., Vídal.

B. In COMPDS, in old writers sálu-, not sálar-: sálu-bati, a, m. = sálubót, Bs. ii. 147. sálu-bót, f. the soul’s health, Hkr. ii. 347, Grág. i. 144, 202, Fms. vii. 76. sálu-búð, f. a ‘soul’s booth,’ hospital, Thom. sálu-eldar, n. pl. funeral fires, Róm. 211, 234. sálu-félag, n. ‘soul’s communion,’ Fb. i. 268. sálu-gipt and sálu-gjöf, f. a soul’s gift, B. K. 55, 110, Grág. i. 202, K. Á. 72, Vm. 143, Jm. 3. sálu-Háski, a, m. ‘soul’s danger,’ perdition, Stj. 21, Dipl. ii. 14, (sálar-háski, id., Sturl. i. 122, Sks. 447.) sálu-hjálp, f. ‘soul’s help,’ salvation, Orkn. 492, N. T., Pass., Vídal. sálu-hlið, n. a ‘soul’s gate,’ a lich-gate, Ísl. Þjóðs. i. 282. sálu-hús, n. a ‘soul’s house,’ hospital, Stj. 216. sálu-messa, u, f. a ‘soul’s mass,’ requiem, Bs. i. 712, Vm. 30, 144, Dipl. iv. 8, Pm. 97. sálu-sár, n. ‘soul’s wound,’ Hom. 70. sálu-skaði, a, m. ‘soul’s scathe,’ perdition, Fms. Hi. 170. sálu-stofa, u, f. = sáluhús, Kálfsk., Boldt. sálu-tíðir, f. pl. = sálumessa, Fms. x. 149, Bs. i. 173, 712, Stat., D. N., Stj. 238; sálutíða-kver, Pm. 14. sálu-tjón, n. ‘soul’s-tine,’ perdition, Sks. 358, Bs. ii. 68. sálu-þarfligr, adj. useful for the soul, Stat. 291. salu-þurft, f. the soul’s need, H. E. i. 252, Hom. 92. sálu-þörf, f. id., Hom. 158. sálu-öl, n. a funeral feast, N. G. L. i. 14. sálu-öldr, n. = sáluöl (see erfi, which is the heathen word), N. G. L. i. 15. ☞ In mod. compds sometimes sálar-, but sálu-hjálp, -hlið, -messa, not sálar-hjálp, etc.