Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

nōtitia

  • 1 notitia

    notitĭa, ae, f. [st2]1 [-] état de ce qui est connu, notoriété, renommée, réputation. [st2]2 [-] connaissance, liaison, relations familières. [st2]3 [-] notion, idée, connaissance. [st2]4 [-] liste, rôle des officiers publics.    - tanta notitia te invasit, Sen. Ep. 19, 3: tu es si connu.    - notitiâ...: grâce à la connaissance de...    - notitiam feminae habere, Caes. B. G. 6.21.5: avoir une liaison avec une femme.
    * * *
    notitĭa, ae, f. [st2]1 [-] état de ce qui est connu, notoriété, renommée, réputation. [st2]2 [-] connaissance, liaison, relations familières. [st2]3 [-] notion, idée, connaissance. [st2]4 [-] liste, rôle des officiers publics.    - tanta notitia te invasit, Sen. Ep. 19, 3: tu es si connu.    - notitiâ...: grâce à la connaissance de...    - notitiam feminae habere, Caes. B. G. 6.21.5: avoir une liaison avec une femme.
    * * *
        Notitia, notitiae. Terent. Congnoissance, Notice.
    \
        Dare notitiam alicui. Ouid. Le faire congnoistre au monde, et venir en bruit.
    \
        Notitiam eripere. Ouid. Oster la congnoissance.

    Dictionarium latinogallicum > notitia

  • 2 notitia

    nōtĭtĭa, ae ( gen. sing. notitiāï, Lucr. 2, 124.—Collat. form nōtĭtĭes, Lucr. 5, 182; 1047; Vitr. 6 prooem.), f. [1. notus], a being known, celebrity, note, fame.
    I.
    Lit. (very rare):

    hi propter notitiam sunt intromissi,

    Nep. Dion. 9, 4:

    tanta notitia te invasit,

    Sen. Ep. 19, 3:

    plus notitiae quam fuit ante dedit,

    Ov. P. 3, 1, 49:

    virtus Notitiam serae posteritatis habet,

    id. ib. 4, 8, 48.—
    II.
    Transf. (class.)
    A.
    Acquaintance with a person:

    quamquam haec inter nos nuper admodum notitia est,

    Ter. Heaut. 1, 1, 1:

    fama adulescentis paulum haesit ad metas notitia nova mulieris,

    Cic. Cael. 31, 75; Ov. M. 4, 59.—
    2.
    In partic.: notitiam feminae habere, to know or have carnal knowledge of a woman, Caes. B. G. 6, 21, 5; cf. cognosco.—
    B.
    In gen. a knowing, knowledge, an idea, conception, notion of a thing:

    notitiam praebere,

    Lucr. 5, 124:

    nostrae menti corpora posse vorti in notitiam,

    id. 2, 745:

    notitiam habere dei,

    Cic. Leg. 1, 8, 24:

    valetudo sustentatur notitiā sui corporis,

    id. Off. 2, 24, 86: notitiae rerum, quas Graeci tum ennoias, tum prolêpseis vocant, id. Ac. 2, 10, 30:

    natura ingenuit sine doctrinā notitias parvas rerum maximarum,

    id. Fin. 5, 21, 59:

    habere notitiam alicujus rei,

    Quint. 6, 4, 8:

    locorum,

    Plin. 5, 5, 5, § 48; Liv. 4, 19, 6:

    hoc venit mihi in notitiam,

    Plin. 7, 1, 1, § 6:

    tradere aliquid notitiae hominum,

    id. 3, 5, 9, § 57; Vell. 2, 7, 4:

    antiquitatis,

    Cic. Sen. 4, 12:

    in notitiam hominum pervenire,

    to become generally known, Sen. Contr. 6, 2, 5:

    quo notitia supplicii ad posteros perveniret,

    Val. Max. 6, 3, 1:

    in notitiam populi pervenire,

    Liv. 22, 26, 2:

    in notitiam alicujus perferre aliquid,

    Plin. Ep. 10, 18, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > notitia

  • 3 notitia

    nōtitia, ae, f. (notus), I) das Bekanntsein, A) passiv: 1) das Bekanntsein, Gekanntsein, hi propter notitiam sunt intromissi, Nep. Dion 9, 4: plus notitiae, quam fuit ante, dedit, hat mich bekannter gemacht, als ich vorher war, Ov. ex Pont. 3, 1, 49: virtus notitiam serae posteritatis habet, ist bekannt bei den späten Nachkommen, Ov. ex Pont. 4, 8, 48. – 2) prägn., der Ruf, der (große) Name, notitiā apud populum Romanum non carēre (v. Vergil), Tac. dial.: notitiam consequi, sich einen Namen machen, Vitr.: si quid in nobis notitiae ac nominis est, wenn ich irgend bekannt oder genannt bin, Tac. dial. – B) aktiv, das Kenntnishaben, 1) die Bekanntschaft mit jmd., a) im allg.: haec inter nos nuper notitia admodum est, Ter.: notitia nova mulieris, Cic. – b) prägn.: notitiam feminae habere, ein Weib (fleischlich) erkennen, Caes. b. G. 6, 21, 5. – 2) das Wissen, a) die Kenntnis, corporis sui, Cic.: temporum, locorum habere notitiam, Quint.: alci in notitiam venire, einem zur Kenntnis kommen, Plin.: in notitiam hominum venire, ruchbar werden, Sen. rhet.: in notitiam populi pervenire, beim V. bekannt werden (v. Pers.), Liv.: perferre in notitiam alcis, zu jemandes Kenntnis bringen, Plin. ep.: tradere alqd notitiae hominum, Plin. – b) die Vorstellung, der Begriff, notitiam aperire (erklären), Cic.: dei notitiam habere, Cic.: notitias rerum (allgemeine Begriffe) imprimere, Cic. – II) die Nachricht, das schriftliche Verzeichnis, spät. ICt.

    lateinisch-deutsches > notitia

  • 4 notitia

    nōtitia, ae, f. (notus), I) das Bekanntsein, A) passiv: 1) das Bekanntsein, Gekanntsein, hi propter notitiam sunt intromissi, Nep. Dion 9, 4: plus notitiae, quam fuit ante, dedit, hat mich bekannter gemacht, als ich vorher war, Ov. ex Pont. 3, 1, 49: virtus notitiam serae posteritatis habet, ist bekannt bei den späten Nachkommen, Ov. ex Pont. 4, 8, 48. – 2) prägn., der Ruf, der (große) Name, notitiā apud populum Romanum non carēre (v. Vergil), Tac. dial.: notitiam consequi, sich einen Namen machen, Vitr.: si quid in nobis notitiae ac nominis est, wenn ich irgend bekannt oder genannt bin, Tac. dial. – B) aktiv, das Kenntnishaben, 1) die Bekanntschaft mit jmd., a) im allg.: haec inter nos nuper notitia admodum est, Ter.: notitia nova mulieris, Cic. – b) prägn.: notitiam feminae habere, ein Weib (fleischlich) erkennen, Caes. b. G. 6, 21, 5. – 2) das Wissen, a) die Kenntnis, corporis sui, Cic.: temporum, locorum habere notitiam, Quint.: alci in notitiam venire, einem zur Kenntnis kommen, Plin.: in notitiam hominum venire, ruchbar werden, Sen. rhet.: in notitiam populi pervenire, beim V. bekannt werden (v. Pers.), Liv.: perferre in notitiam alcis, zu jemandes Kenntnis bringen, Plin. ep.: tradere alqd notitiae hominum, Plin. – b) die Vorstellung, der Begriff, notitiam aperire (erklären), Cic.: dei notitiam habere, Cic.: notitias rerum
    ————
    (allgemeine Begriffe) imprimere, Cic. – II) die Nachricht, das schriftliche Verzeichnis, spät. ICt.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > notitia

  • 5 notitia

    notitia notitia, ae f знакомство

    Латинско-русский словарь > notitia

  • 6 notitia

    nōtitia, ae f. [ notus ]
    propter notitiam Nep — по знакомству, в качестве знакомого
    plus notitiae dare alicui O — сделать кого-л. более известным
    notitiam alicujus rei habere Q — быть знакомым с чем-л. (ср. 2.)
    2) известность, слава
    in notitiam alicujus pervenire L — стать известным (знакомым) кому-л.
    3) (по)знание (alicujus rei C etc.)
    4) представление, понятие
    5) признание, сознание (initium est salūtis n. peccati Epicurus ap. Sen)
    6) ведомость, список, перечень CJ

    Латинско-русский словарь > notitia

  • 7 nōtitia

        nōtitia ae, f    [1 notus], a being known, celebrity, note, fame: propter notitiam intromissi, N.: plus notitiae quam fuit ante dedit, made me better known than before, O.: serae posteritatis, O.— Acquaintance, familiarity: haec inter nos, T.: nova mulieris: Notitiam vicinia fecit, O.: feminae notitiam habuisse, carnal knowledge, Cs.— A knowing, knowledge: antiquitatis: populi, L.— An idea, conception, notion: dei: rerum, concepts.
    * * *
    notice; acquaintance

    Latin-English dictionary > nōtitia

  • 8 NOTITIA

    knowledge, cognition, idea - знание, познание, идея; следует привести четыре смысла "знания". По Фоме (Quaest. Quodl. YII, q. 1, a. 4 conck.): сама познающая природа, познающая сила этой природы, познавательная высказывание, и наконец, сам акт познания. В соответствии с первым смыслом знание не содержится в субстанции ума, как случайность в субъекте, но сущностно и субстанциально; рациональное существует в живом, а живое - в бытии. В других трех смыслах знание может рассматриваться или как сравниваемое с познающим субъектом (таким образом оно существует в познающем субъекте, как случайность существует в субъекте и вовсе не превосходит субъект, поскольку оно не может существовать нигде, кроме ума) или сравнительно с познаваемым (и с этой точки зрения оно не имеет ничего другого, в чем оно есть, но то, относительно чего оно есть).

    Латинские философские термины > NOTITIA

  • 9 notitia

    1) знание, сведение, not. boni et aequi (1. 1 § 1 D. 1, 1);

    divinarum atque humanarum rerum (1. 10 § 2 eod.), rerum pupillarium (1. 5 § 11 D. 27, 9. 1. 32 § 1 D. 26, 2. cf. 1. 1 § 7 D. 27, 3. 1. 14 § 1. 6 D. 46, 3).

    2) знакомство: castrensis not. (1. 8 D. 49, 17). 3) список = brevis (1. 1 C. 10, 64. 1. 3 § 3 C. 2, 8. 1. 22 C. 5, 37. 1. 2 C. 10, 17);

    omnium officiorum not. (1. 10 C. 12, 60. cf. 1. 1 § 6. 17 C. 1, 27).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > notitia

  • 10 NOTITIA (KNOWLEDGE, COGNITION, IDEA)

    знание, познание, идея; четыре смысла термина «знание»: познающая природа, познающая сила этой природы, познавательное высказывание, акт познания. Августин говорит о двух типах познания: чувственном, или телесном, и умственном, или духовном (Августин. Об учителе // Творения. Т. 1. С. 305).

    Латинский словарь средневековых философских терминов > NOTITIA (KNOWLEDGE, COGNITION, IDEA)

  • 11 minor

    [st1]1 [-] mĭnor, āri, ātus sum [cf. minae, mineo, immineo]: a - poét. être proéminent, faire saillie, avancer.    - gemini minantur in caelum scopuli, Virg. En. 1, 162: deux rochers pointent vers le ciel.    - saxa minantia caelo, Sil. 4, 2: pics qui pointent vers le ciel. b - d'où menacer.    - minari alicui, Cic. Verr. 5, 110: menacer qqn. --- cf. Verr. 4, 149.    - minari alicui aliquem rem, Cic. Tusc. 1, 102 ; Phil. 3, 18: menacer qqn de qqch.    - minari mortem alicui, Virg.: menacer qqn de mort.    - minari alicui aliqua re, Sall. C. 23, 3: menacer qqn de qqch.    - avec prop. inf. universis se... eversurum esse minabatur, Cic. Verr. 4, 76: il les menaçait en bloc de détruire... --- cf. Tusc. 5,75.    - minatur sese abire, Plaut. As. 604: il menace de s'éloigner.    - minari se abiturum esse, Ter.: menacer de s'en aller.    - minatur infirmitatem in posterum infans, Quintil.: il est à craindre que l'enfant ne devienne faible plus tard.    - domus mea ardore suo deflagrationem urbi minabatur, Cic. Planc. 40, 95: l'incendie de ma maison menaçait d'embraser la ville entière.    - ornus minatur, Virg. En. 1, 628: l'orne menace (de tomber).    - nec semper feriet quodcumque minabitur arcus, Hor. P. 350: la flèche n'atteint pas toujours tout ce qu'elle vise. c - annoncer à grand fracas, annoncer hautement, promettre.    - cf. gr. ἀπειλεῖν.    - minari multa (magna): faire de grandes promesses. --- Hor. S. 2, 3, 9 ; Ep. 1, 8, 3.    - hoc scriptum est tibi, qui, magna cum minaris, extricas nihil, Phaedr. 4, 24, 4: cette fable s'adresse à toi qui fais de grandes promesses sans rien tenir. [st1]2 [-] mĭnŏr, ŭs (gén. ōris), compar. de parvus: a - plus petit, moindre, diminué de.    - Hibernia dimidio minor quam Britannia, Caes.: l'Hibernie, de moitié plus petite que la Bretagne.    - quod in re majore valet, valeat in minore, Cic. Top. 23: qui prouve le plus prouve le moins.    - minor capitis, Hor. O. 3, 5, 42 = capite deminutus: déchu de ses droits de citoyen.    - minor truncam frontem, Sil.: dont le front est mutilé.    - minor puppe, Luc.: qui a perdu sa poupe. b - moins âgé, plus jeune, jeune, enfant.    - aliquot annis minor natu, Cic. Ac. 2, 61: plus jeune d'un certain nombre d'années.    - filia minor regis, Caes. BC. 3, 112, 10: la plus jeune des deux filles du roi.    - minor triginta annis natus, Cic. Verr. 2, 122: âgé de moins de trente ans.    - minor annis sexaginta, Cic. Amer. 100: âgé de moins de soixante ans.    - minor octonūm denūm annorum, Liv.: âgé de moins de dix-huit ans.    - minor natu, Cic.: le plus jeune (de deux).    - minor Atrides, Ov.: le plus jeune des Atrides (= Ménélas).    - Minor: épithète qui sert à distinguer deux hommes ou deux choses portant le même nom.    - Africanus Minor: le second Africain [Scipion Emilien].    - Armenia minor: la petite Arménie.    - minores: - α - les plus jeunes (d'une génération). --- Cic. Br. 232. - β - les descendants, la postérité. --- Virg. En. 1, 532. c - plus faible, inférieur, amoindri.    - minoris (s.-ent. pretii) vendere: vendre moins cher.    - minoris (s.-ent. pretii) aestimare: estimer moins.    - aliquid minoris ducere, Sall. J. 32, 5: regarder qqch comme de moindre valeur.    - minoris vendere, Cic. Off. 3, 51: vendre moins cher.    - verba minora deā, Ov.: paroles indignes d'une déesse.    - minora notitiā, Ov.: choses qui ne méritent pas d'être connues.    - minor vero gloria, Ov.: renommée au-dessous de la réalité.    - minoribus verbis uti, Ov.: parler sur un ton moins élevé.    - minores duces, Tac.: des chefs d'un rang inférieur.    - minore centesimis nummūm, Cic.: à moins de douze pour cent d'intérêt (par an).    - minor certare, Hor.: incapable de résister.    - minora regni jura, Ov.: atteinte portée aux droits de la royauté.    - avec inf. poét. tanto certare minor, Hor. S. 2, 3, 313: si inférieur pour rivaliser, si loin de rivaliser. --- cf. Sil. 5, 76.
    * * *
    [st1]1 [-] mĭnor, āri, ātus sum [cf. minae, mineo, immineo]: a - poét. être proéminent, faire saillie, avancer.    - gemini minantur in caelum scopuli, Virg. En. 1, 162: deux rochers pointent vers le ciel.    - saxa minantia caelo, Sil. 4, 2: pics qui pointent vers le ciel. b - d'où menacer.    - minari alicui, Cic. Verr. 5, 110: menacer qqn. --- cf. Verr. 4, 149.    - minari alicui aliquem rem, Cic. Tusc. 1, 102 ; Phil. 3, 18: menacer qqn de qqch.    - minari mortem alicui, Virg.: menacer qqn de mort.    - minari alicui aliqua re, Sall. C. 23, 3: menacer qqn de qqch.    - avec prop. inf. universis se... eversurum esse minabatur, Cic. Verr. 4, 76: il les menaçait en bloc de détruire... --- cf. Tusc. 5,75.    - minatur sese abire, Plaut. As. 604: il menace de s'éloigner.    - minari se abiturum esse, Ter.: menacer de s'en aller.    - minatur infirmitatem in posterum infans, Quintil.: il est à craindre que l'enfant ne devienne faible plus tard.    - domus mea ardore suo deflagrationem urbi minabatur, Cic. Planc. 40, 95: l'incendie de ma maison menaçait d'embraser la ville entière.    - ornus minatur, Virg. En. 1, 628: l'orne menace (de tomber).    - nec semper feriet quodcumque minabitur arcus, Hor. P. 350: la flèche n'atteint pas toujours tout ce qu'elle vise. c - annoncer à grand fracas, annoncer hautement, promettre.    - cf. gr. ἀπειλεῖν.    - minari multa (magna): faire de grandes promesses. --- Hor. S. 2, 3, 9 ; Ep. 1, 8, 3.    - hoc scriptum est tibi, qui, magna cum minaris, extricas nihil, Phaedr. 4, 24, 4: cette fable s'adresse à toi qui fais de grandes promesses sans rien tenir. [st1]2 [-] mĭnŏr, ŭs (gén. ōris), compar. de parvus: a - plus petit, moindre, diminué de.    - Hibernia dimidio minor quam Britannia, Caes.: l'Hibernie, de moitié plus petite que la Bretagne.    - quod in re majore valet, valeat in minore, Cic. Top. 23: qui prouve le plus prouve le moins.    - minor capitis, Hor. O. 3, 5, 42 = capite deminutus: déchu de ses droits de citoyen.    - minor truncam frontem, Sil.: dont le front est mutilé.    - minor puppe, Luc.: qui a perdu sa poupe. b - moins âgé, plus jeune, jeune, enfant.    - aliquot annis minor natu, Cic. Ac. 2, 61: plus jeune d'un certain nombre d'années.    - filia minor regis, Caes. BC. 3, 112, 10: la plus jeune des deux filles du roi.    - minor triginta annis natus, Cic. Verr. 2, 122: âgé de moins de trente ans.    - minor annis sexaginta, Cic. Amer. 100: âgé de moins de soixante ans.    - minor octonūm denūm annorum, Liv.: âgé de moins de dix-huit ans.    - minor natu, Cic.: le plus jeune (de deux).    - minor Atrides, Ov.: le plus jeune des Atrides (= Ménélas).    - Minor: épithète qui sert à distinguer deux hommes ou deux choses portant le même nom.    - Africanus Minor: le second Africain [Scipion Emilien].    - Armenia minor: la petite Arménie.    - minores: - α - les plus jeunes (d'une génération). --- Cic. Br. 232. - β - les descendants, la postérité. --- Virg. En. 1, 532. c - plus faible, inférieur, amoindri.    - minoris (s.-ent. pretii) vendere: vendre moins cher.    - minoris (s.-ent. pretii) aestimare: estimer moins.    - aliquid minoris ducere, Sall. J. 32, 5: regarder qqch comme de moindre valeur.    - minoris vendere, Cic. Off. 3, 51: vendre moins cher.    - verba minora deā, Ov.: paroles indignes d'une déesse.    - minora notitiā, Ov.: choses qui ne méritent pas d'être connues.    - minor vero gloria, Ov.: renommée au-dessous de la réalité.    - minoribus verbis uti, Ov.: parler sur un ton moins élevé.    - minores duces, Tac.: des chefs d'un rang inférieur.    - minore centesimis nummūm, Cic.: à moins de douze pour cent d'intérêt (par an).    - minor certare, Hor.: incapable de résister.    - minora regni jura, Ov.: atteinte portée aux droits de la royauté.    - avec inf. poét. tanto certare minor, Hor. S. 2, 3, 313: si inférieur pour rivaliser, si loin de rivaliser. --- cf. Sil. 5, 76.
    * * *
    I.
        Minor, minaris, minatus sum, minari. Cic. Menacer.
    \
        Crucem minatur illi. Cic. Il le menace de crucifier.
    \
        Minari, interdum significat Eminere. Virg. Se monstrer, Saillir et sortir.
    II.
        Minor, et hoc minus, Comparatiuum a Paruus. Moindre. Et se dit de quelque chose que ce soit.
    \
        Minor, Absolute. Vlpianus. Mineur, Mineur d'ans, Qui n'ha point vingtcinq ans.
    \
        Minor natu. Cic. Moindre d'aage, Plus jeune, Puisné, Moinsné.
    \
        Seruiet domino non minori. Plin. iunior. Qui n'est point de moindre authorité.
    \
        Filius minor. Terent. Le plus jeune, et le puis né.
    \
        Minorum gentium patricii. Cicero. Les enfants de la deuxieme centeine des Senateurs qui furent adjoustez aux premiers establiz par Romulus.
    \
        Verbis minoribus vti. Ouid. De parolles moins superbes et glorieuses.
    \
        Quasi istic minor mea res agatur, quam tua. Terent. Comme si c'estoit moins mon prouffit que le tien, ou Comme si ce n'estoit pas autant mon prouffit que le tien, ou Comme si c'estoit moins à moy à faire qu'à toy.
    \
        Minoris vendere aliquid. Plaut. A moindre pris, A meilleur marché.
    \
        Minoris dimidio. Plin. La moitié moins.
    \
        Minoris aestimare. Cic. Moins estimer.
    \
        A Cecilio propinqui minore centesimis nummum mouere non possunt. Cic. A moins de, etc. On n'en scauroit tirer un denier à moins d'interest que de treze pour cent.

    Dictionarium latinogallicum > minor

  • 12 notio

    notĭo, ōnis, f. (syn.: cognitio, perceptio, notitia) [st2]1 [-] action d'apprendre, action d'apprendre à connaître, action de prendre connaissance. [st2]2 [-] action de connaître, connaissance; notion, conception, idée (acquise ou innée). [st2]3 [-] sens, signification, valeur (d'un mot). [st2]4 [-] examen, enquête judiciaire, juridiction, droit de connaître d'une affaire, connaissance d'une cause, compétence. [st2]5 [-] décision du censeur, flétrissure, blâme.    - quid tibi hanc aditiost (= aditio est)? Plaut. Truc. 2, 7, 62: pourquoi cherches-tu à la connaître?    - intellegentiae nostrae vis et notio, Cic.: les ressources et la portée de notre intelligence.
    * * *
    notĭo, ōnis, f. (syn.: cognitio, perceptio, notitia) [st2]1 [-] action d'apprendre, action d'apprendre à connaître, action de prendre connaissance. [st2]2 [-] action de connaître, connaissance; notion, conception, idée (acquise ou innée). [st2]3 [-] sens, signification, valeur (d'un mot). [st2]4 [-] examen, enquête judiciaire, juridiction, droit de connaître d'une affaire, connaissance d'une cause, compétence. [st2]5 [-] décision du censeur, flétrissure, blâme.    - quid tibi hanc aditiost (= aditio est)? Plaut. Truc. 2, 7, 62: pourquoi cherches-tu à la connaître?    - intellegentiae nostrae vis et notio, Cic.: les ressources et la portée de notre intelligence.
    * * *
        Notio, Verbale. Plin. Congnoissance.
    \
        Habere notionem alicuius rei. Cic. En avoir la congnoissance.
    \
        Notio. Tacit. Congnoissance de cause, Quand un juge prend la congnoissance d'une matiere.

    Dictionarium latinogallicum > notio

  • 13 innotitia

    in-nōtitia, ae f.
    незнание, неведение Vtr, AG

    Латинско-русский словарь > innotitia

  • 14 notities

    nōtitiēs, ēī f. Lcr, Vtr = notitia

    Латинско-русский словарь > notities

  • 15 codeta

    cōdēta, ae, f., ein mit Schaftheu (Kannenkraut) besetztes Feld, Paul. ex Fest. 38, 17. – dah. a) Codeta (maior), ein mit Kannenkraut bewachsenes Gefilde jenseit des Tibers, Paul. ex Fest. 58, 4, auf dem Curiosum Urb. u. der Notitia Reg. XIV Campus Codetanus gen. – b) Codeta minor, ein ebensolches Gefilde auf dem Marsfelde, Suet. Caes. 39, 4. Vgl. Hülsen in Pauly-Wissowa Realenzykl. IV, 159.

    lateinisch-deutsches > codeta

  • 16 contraho

    con-traho, trāxī, tractum, ere, zusammenziehen, beiziehen, I) vereinigend: 1) eig.: a) zusammen-, beiziehen = ziehend vereinigen, von lebl. Subjj., pituitam, semen, Cels. – mit in u. Akk., umorem in caput, Cels.: aquam intus in uterum, Cels.: in se caliginem, Plin.

    b) zusammenziehen, beiziehen = versammeln, sammeln, vereinigen, gew. leb. Wesen (Ggstz. dissipare, dispergere), captivos, Liv.: agrestes, Ov.: serpentes, Plin.: muscas, Plin.: undique fontes, Ov.: iumenta et camelos a Susis, Curt. – dispersos cives in unam urbem, Val. Max. – v. lebl. Subjj., contraxit eos non officii modo cura, sed etiam studium spectaculi, Liv. – Insbes.: α) (als milit. t. t.) Truppen, Schiffe usw. beiziehen, an sich ziehen, u. (mit u. ohne in unum locum, in unum) auf einen Punkt zusammenziehen, vereinigen, konzentrieren, auxilia, Suet. u. Iustin.: exercitum, Vell.: copias, Nep.: equitum et peditum copias, Pompei. in Cic. ep.: praesidia, quae in Umbria sunt, Pompei. in Cic. ep.: naves circiter LXXX cogere contrahereque, Caes.: magnam classem, Nep. – copias subito, Nep., celeriter, Nep. – undique exercitum, Liv., omnes copias, Curt., naves, Liv., od. auxilia a finitimis, Iustin.: ex omnibus oppidis copias, Pompei. in Cic. ep.: ex finitimis regionibus cohortes ex delectibus Pompeianis, Caes. – auxilia in Graecia, Iustin.: copias ad Bononiam, Suet. – illuc od. eo suas copias, Nep.: onerarias naves ex omni Graeciae ora eodem, Liv.: Luceriam omnes copias, Cic.: Veios ingentem exercitum, Liv.: in una castra decem legiones, Vell.: exercitum od. impedimenta in unum locum, Caes. u. Liv.: omnes od. omnia in unum, Liv. u. Cic.: dispersos milites in unum, Sall. – veteranos in suum auxilium, Suet.: naves ad exercitum traiciendum, Liv. – β) zur Unterredung, zur Beratung, zur Versammlung zusammenbringen, versammeln, kommen lassen, Scipionem et Hasdrubalem ad colloquium dirimendarum simultatium causā, Liv. – domum fidissimos amicorum, Iustin.: praefectos copiarum in praetorium, Curt.: in unum omnes copias ducesque, Liv. – bes. den Senat (b. Cic. cogere), pauci tantum patrum, quos casus obtulerat, contracti a consulibus, Liv.: senatus (Romanus) edicto contrahitur, Val. Max.: c. senatum (= βουλήν) in gymnasio, Iustin.: decuriones, Plin. ep. – γ) zu einer Korporation vereinigen, verbinden, ii, qui in idem contracti fuerint, Traian. in Plin. ep. 10, 34 (43), 1.

    c) einsammelnd zusammenbringen, zusammentragen, sammeln, omnis generis commeatum, Suet.: aurum, Plin.: exemplaria, Suet.: haec vetera (diese alten Schriftstücke), Tac. dial.: undique libros, Suet.: plures domos emptionibus per procuratores, Vell. – Insbes.: α) Früchte usw. zusammen-, einbringen, einheimsen, apes mella contrahunt, Plin.: venenum aliud ex radicibus herbarum contrahitur (vegetabilisches), aliud ex animalibus mortiferis reservatur (animalisches), Ps. Quint. decl. – β) Geld zusammenbringen, aufbringen, einnehmen, bes. als Erlös, c. pecuniam (Ggstz. erogare), Val. Max. – m. ex u. Abl., pecunia per quaestorem populi Romani ex praeda vendita contracta, Gell.: pecuniam ex viatico amicorum ipsiusque Caesaris, Tac.: ex pretio viridis olei plus quam multitudine mali nummorum contrahitur, Col. – m. Dat. (wozu?), pecuniam, quam tuae saluti contraxeram, Sen.

    2) übtr.: a) Gemüter zusammenbringen, in der Zuneigung vereinigen, contrahit celeriter similitudo eos, Liv.: illa (Venus) rudes animos hominum contraxit in unum, Ov.

    b) eines Verbindung zusammenbringen, herbeiführen, α) eine freundschaftliche od. verwandtschaftliche knüpfen, eingehen, v. lebl. Subjj., c. amicitiam, Cic. de amic. 48 u. (mit Ggstz. dissipare discordiam) Cic. de amic. 24: vinculum amicitiae, Val. Max. 4, 7 in. – v. Pers., c. matrimonium (Ggstz. matrimonium solvere, dimittere), Iustin. u. Suet.: affinitas inter Caesarem et Pompeium contracta nuptiis, Vell. – β) eine geschäftliche Verbindung eingehen, abschließen, in etw. sich einlassen, rem, rationem, negotium, Cic.: emptionem ac venditionem, ICt.: res contractae, Verträge, Cic.: male contractae res, mißliche Umstände, in die wir verfangen sind, Cic. – m. cum u. Abl. od. m. inter se, cum multis res rationesque contractae, Geschäfts- u. Handelsverbindungen, Cic.: c. magnam rationem cum Mauritaniae rege, Cic.: c. nihil cum alqo, sich mit jmd. nichts zu schaffen machen, Cic.: res inter se c. emendo, vendendo, mutuum dando, Liv. – u. ohne Objekt, is qui od. ii quibuscum contrahebat, sich (in ein Geschäft) einließ, Cic.: neque si tecum agas aliquid neque si cum altero contrahas, vacare officio potes, Cic.

    c) einen Zustand jmdm. od. sich zuziehen, herbeiführen, verwirken, α) übh.: aes alienum u. aes alienum novum, Cic.: aes alienum in popina, Cic., od. luxu, Curt.: aes alienum cum creditore, Sen. – a nostra persona benevolentiam, von seiten unserer Person W. gewinnen, Cornif. rhet.: bellum, Liv.: alci od. sibi bellum cum alqo, Liv.: causas bellorum et bella, Mela. – causam certaminis cum alqo, Liv.: mortis sibi causam, Plin.: contracto iam inter Aetolos et Trallos certamine, sich entsponnen hatte, Liv.: clades suā temeritate contracta, Liv.: c. culpam, ICt. (u. so ea est contracta a nobis culpa, ut etc., Cic. ad Att. 11, 24, 1). – in maximis lucris paulum aliquid damni (v. Kaufhandel), Cic. – inimicitias domui, Quint.: plurimum invidiae alqā re, Suet.: numinis iram sibi, Ov. – aliquid litigii inter hos duos, Plaut.: lites, Plaut. u. Cic. – malum culpā, Cic.: molestias liberalitate suā, Cic. – necessitates ad bellum cum Romanis, Liv.: contrahitur mihi negotium, ich werde in Verlegenheit gebracht, Cic.: c. nefas celanda effando, Liv.: c. noxam, Schaden nehmen, Col. u. Apul.: odium hoc facinore, Vell.: tantum odium immoderati imperii crudelitate, Iustin. – incerti, morando an veniendo plus periculi contraherent, Liv.: conscientia contracti culpā periculi, Liv.: c. peregre habitando in singulas noctes tantum sibi reique publicae piaculi, verwirken, Liv.: c. sibi poenam, Hirt. b. G.: c. porcam, als Strafe verwirken, Cic. – c. rixam ex occursu, Vell. – v. lebl. Subjj., si mercatura quaestuosa in maximis rebus aliquid damni contraxerit, Cic.: apud Lacedaemonios virtus Alcibiadis plus invidiae quam gratiae contraxit, Iustin.: eiusmodi res et invidiam contrahunt in vita et odium in oratione, si inconsiderate tractes, Cornif. rhet.: si causae turpitudo contrahet offensionem, Cic.: illa, quae rabie contracta toleravimus, Sall. fr. – β) physische Übel zuziehen, herbeiführen, αα) an andern, v. lebl. Subjj., multorum dierum inopia contraxerat pestem, Iustin.: tristitia, quam videtur bilis atra contrahere, Cels. – ββ) an sich, sich zuziehen, v. Pers., stranguriae morbum, Plin.: cruditatem illic (dort = beim Mahle), Quint.: valetudinem adversam ferventissimis aestibus, Plin. ep.: dolor capitis vel vino vel cruditate contrahitur, Cels.: tussis multis modis contrahitur, Cels. – c. morbum ex aegritudine od. ex dolore, Iustin.: causam valetudinis ex profluvio alvi, Suet.: saginam corporis et valetudinem oculorum ex nimia luxuria, Iustin. – v. Lebl., situm aut mucorem (v. Essig), Col.: ne situ penora mucorem contrahant, Col.

    II) nach innen, verkürzend, verengernd, verdichtend zusammenziehen, 1) eig.: a) verkürzend zusammenziehen, einziehen, α) die Gliedmaßen usw. am Körper, αα) übh.: c. membrum (Ggstz. porrigere, extendere, Cic. u. Cels.: collum, cerviculam (Ggstz. tendere, extendere), Cic. u. Quint.: supercilia (Ggstz. remittere), Quint.: manum celeri motu (Ggstz. explicare), Quint.: tres digitos (Ggstz. explicare), Quint.: medium digitum in pollicem explicitis tribus, Quint.: digitos in pugnum, Plin.: crura, Ov.: brachia alci, für jmd. (um ihm Platz zu machen), Verg.: labra nimium, Cels.: rictum, Lact.: frontem, in Falten ziehen, vor Unwillen, Kummer usw. (Ggstz. frontem exporrigere, explicare, remittere; zuw. auch Ggstz. gaudere), Plaut., Cic., Quint. u. Plin. ep.: u. so vultum, Ov. – bina cornua, v. den Schnecken (Ggstz. protendere), Plin.: pinnarum oculos in acervum, v. Pfau (Ggstz. expandere colores), Plin.: habiliora sunt corpora, quae in arma (Rüstung) sua contrahi possunt (sich einschnüren lassen), quam quae superfunduntur (darüber hinausgehen), Sen. – u. se contrahere, sich zusammenziehen, sich verengern, zB. contrahit se millepeda tactu, Plin.: u. (Ggstz. se dilatare) tum pulmones se contrahunt aspirantes tum respiratu dilatant, Cic. – u. Passiv contrahi medial, sich zusammenziehen, sich verengern, nervi musculique contrahuntur (Ggstz. in suum locum veniunt), Cels.: contrahitur rictus, Ov.: cum spiritus (Atem) timore contrahitur, Sen.: u. Ggstz. dilatari, zB. stomachi partes eae, quae sunt infra id quod devoratur, dilatantur; quae autem supra, contrahuntur, Cic.: u. Ggstz. diffundi, zB. tumor frigore omni contrahitur, calore diffunditur, Cels.: und Ggstz. distendi (aufgetrieben werden), ovis sanguinariam herbam pasta toto ventre distenditur contrahiturque, Col. – contractum aliquo morbo bovis cor, Cic. de div. 2, 37. – contractum genibus tangas caput, so das du zusammengekauert mit den Knien den K. berührst, Hor. sat. 2, 7, 61: und so gravissimo frigore solus atque contractus vigilabit in lectulo, Hieron. epist. 53 (dagegen Hor. ep. 1, 7, 12 contractus leget, eingezogen, ungestört). – ββ) (besond. als mediz. t. t.) krampfhaft zusammenziehen, einziehen, bes. Passiv contrahi medial = sich zusammenziehen, sich einziehen, sich vor Krampf krümmen, sowohl momentan, saepe crura manusque contrahuntur, Cels.: ubi aegro crura contrahuntur, Cels.: contractis membris clamitans se vivere, Suet. – als dauernd, nervi qui contrahuntur, gelähmte Sehnen, Cels.: contracti aliquo morbo nervi, Cels.: recenti cicatrice contracti articuli, Cels.: contracti cruris aridi nervi, Sen. – Partiz. subst., contractī, ōrum, m., Gelähmte, Arnob. 1, 48. – β) andere Ggstde.: αα) übh.: appropinquante manu folia (v. einem Kraute), Plin.: arcum, spannen, Iuven. – ββ) als naut. t. t., c. vela, die S. einziehen, reffen, bildl. = sich im Glücke mäßigen, s. Cic. ad Att. 1, 16, 2. Quint. 12. prooem. § 4. Hor. carm. 2, 10, 23. – γγ) als t. t. der Baukunst, zusammenziehen, verjüngen, columnam, Vitr. 4, 3, 4 (vgl. 3, 3, 12 u. 4, 7, 2): pyramis XXIV gradibus in metae cacumen se contrahens, Plin. 36, 31.

    b) verdichtend zusammenziehen, α) Wunden usw., vulnera, cicatrices, Plin.: fibulae oras vulneris paulatim contrahunt, Cels. – β) den Stuhlgang hart machen, verstopfen (Ggstz. solvere), alvum, ventrem, Cels.: in senectute alvus contrahitur, tritt Verstopfung ein, Cels. – γ) Gliedmaßen starr-, steif machen, v. Frost, Todeskälte, gew. Partiz. contractus = starr, steif, digitus torpens contractusque frigore, taub u. steif durch Fr., Suet.: vermes rigore contracti decidunt, Col.: mori contractam cum te cogunt frigora (die Mücke im Winter), Phaedr. – u. v. Frost selbst, contracto frigore pigrae, träg von starren- der Kälte (von den Bienen), Verg. georg. 4, 259; vgl. pigrum est enim contractumque frigus, Sen. de ira 2, 19, 2. – δ) eine Flüssigkeit zusammenziehen, gerinnen machen, lac, Plin.: sanguinem, v. der Furcht (Ggstz. diffundere), Gell.

    2) übtr.: a) räumlich zusammenziehen, verkürzen, verengern, diffunditur mare latissimum iterumque contrahitur, Mart. Cap.: c. castra (milit. t. t., auch mit dem Zusatz in exiguum orbem), Caes. u. Liv.: lacum, Plin. ep.: spatia orae magis magisque (v. Hispanien), Mela: contracta aequora iactis in altum molibus, Hor.: c. lucis iter (v. der Sonne), Prop.: orbem (v. Monde), Ov.: umbras (v. Tage), Ov.: horrida tempestas contraxit caelum, verengte (für den Augenschein) den Horizont, d.i. umhüllte, umnachtete den H., Hor. epod. 13, 1.

    b) der Zeitdauer nach verkürzen, abkürzen (Ggstz. extendere), tempus epulandi, Plin. pan.: tempora dicendi, Quint.

    c) Rede u. Schrift zusammenziehen, zusammenfassen, verkürzen, kürzer sprechen, kurz ausdrücken, kurz fassen (Ggstz. extendere, dilatare), poëta inusitatius contraxerat meûm factûm pro meorum factorum, Cic.: orationem aut ex verbo dilatare aut in verbum contrahere, Cic.: sit nonnumquam summittenda et contrahenda oratio, Quint.: c. nomina, verba, Cic.: mollia vocabula et Graeca ad lenitatem versus contrahere, extendere, inflectere (v. Homer), Plin. ep.: ut breviter contraham summam, Quint.: rerum notitia in artum contracta, Vell.: c. praecepta in unum, Ov.: quaelibet ex iis artibus in paucos libros, Quint.: opus in minores gyros, Stat.

    d) dem numerischen usw. Umfang nach in die Enge zusammenziehen, einschränken, beschränken, ermäßigen, α) übh.: c. universitatem generis humani eamque gradatim ad pauciores, postremo deducere ad singulos, Cic.: ea contrahere in angustumque deducere, Cic. – u. scherzh., res tuae ita contractae, ut ›nec caput nec pedes‹, zusammengewickelt (= verwickelt), Cic. ep. 7, 31, 2. – β) Affekte: appetitus omnes contrahere sedareque, Cic.: cupidinem, Hor.

    e) Gemüt, Herz, Mut einengen, beengen, beklommen machen, pressen, c. animum (Ggstz. remittere), Cic.: animum c. ac demittere, Cic.: cui non animus formidine divûm contrahitur? Lucr.: cuius non contractum sollicitudine animum illius argutiae (kluge Einfälle) solvant? Sen. – u. übtr. auf die Pers., tum (sol) quasi tristitiā quādam contrahit terram tum vicissim laetificat, Cic.: ut et bonis amici (des Fr.) quasi diffundantur et incommodis contrahantur, daß man sich (das Herz) sowohl durch das Glück des Freundes erweitert als durch seine Unannehmlichkeiten beengt fühlt, Cic.

    lateinisch-deutsches > contraho

  • 17 ignotitia

    īgnōtitia, s. in-nōtitia.

    lateinisch-deutsches > ignotitia

  • 18 innotitia

    in-nōtitia, ae, f., die Unwissenheit, Vitr. 3. prooem. 3 (wo Rose ignotitiam): quibus uti per innotitiam (weil man von ihnen gar nicht mehr einen rechten Begriff hat) non queunt, Gell. 16, 13, 9.

    lateinisch-deutsches > innotitia

  • 19 inutilis

    in-ūtilis, e, I) negativ, nutzlos, unbrauchbar, unzuträglich, untauglich, ungeschickt, v. Soldaten = kampfunfähig, a) v. Pers.: gloriosus insulsus inutilis, Plaut.: inut. homo, Cic.: non bonus poëta, sed tamen non inutilis, Cic.: imbelle et inutile vulgus, Iuven.: milites, militum turba, Liv.: corpus, kampfunfähiger, Ov.: infirmissimus et inutilissimus quisque, Colum. 3, 10, 6: m. Abl. (an), aliquā parte membrorum inutiles, Curt. 9, 1 (5), 25: m. Dat., inutilis armis, Ov.: valetudine aut aetate inutiles bello, Caes.: cum plurium imperium bello inutile esset, Liv.: m. ad u. Akk., aetate ad bellum inutiles, Caes.: per aetatem ad pugnam inutiles, Caes.: equitatum eius ad rem gerendam inutilem facere, Caes. – b) v. Lebl.: lignum, Hor.: ferrum, Verg.: impedimenta, Liv.: non inut. rerum notitia, Vell.: aliqua inut. relatio, Val. Max.: m. Dat., acuendis puerorum ingeniis non inutiles lusus, Quint.: sunt et illa excitandis ad audiendum non inutilia, Quint.: m. ad u. Akk., quod et acutum genus (Streitfrage) est et ad usus civium non inutile, Cic.: naves ancoris reliquisque armamentis amissis ad navigandum inutiles, Caes.: inutile od. non inutile est m. Infin., Cic. de off. 3, 57. Quint. 2, 3, 11; od. mit Acc. u. Infin., Cic. ep. 6, 18, 4. Quint. 1, 1, 27 u. 2, 5, 10. – II) positiv, nachteilig, schädlich, hinderlich, verderblich, heillos, a) v. leb. Wesen: malus od. seditiosus et inut. civis, Cic.: inutiles fiunt (apium reguli) propter seditiones, Varro: m. Dat., is inutilis sibi, perniciosus patriae civis alitur, Cic.: quod mihi reique publicae inutilis fuit, Auct. b. Afr.: sibi inutilior, sich selbst mehr zum Nachteil, Ov. met. 13, 38. – b) v. Lebl.: aurum, Hor.: aquae, Sen.: res (Plur.), Liv.: rogationes, Liv.: exemplum, Vell.: pudor, Liv.: quod (vitium) inutilius sit an foedius nescio, Quint: omnium annorum trucidatio inutilissima (est), Plin.: m. Dat., potio a balneo venientibus inutilis, Cels.: quod inutile esset Graeciae, Nep.: oratio invisa senatui inutilisque sibi et civitati suae, Liv.: huic generi inutilissimum balneum est, Cels. – inutile od. non inutile est m. Infin., Quint 11, 2, 48. Cels. 4, 6 (3).

    lateinisch-deutsches > inutilis

  • 20 notities

    nōtitiēs, ēī, f. = notitia, Lucr. 5, 182 u. 1045. Vitr. 6. prooem. § 5. Schol. Iuven. 9, 84.

    lateinisch-deutsches > notities

См. также в других словарях:

  • NOTITIA — Instrumentum, quod de re inter praesentes in re quapiam gesta, nec scripto mandata, aut in chartas relata, ad hoc vocatis testibus, conficiebatur, ut praesentibus posterisque nota fieret et in posterum nullus de ea dubitandi locus oriretur. Nam… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Notitĭa — (lat.), Nachricht, Aufzeichnung; so N. dignitatum utrĭusque imperii (Breviarium Theodosii Junioris), von Theodosius dem Jüngeren durch mehre Gelehrte gegen 426 n. Chr. veranstaltetes Verzeichniß der obrigkeitlichen Würden im ganzen Römischen… …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Notitĭa — Notitĭa, im spätern Latein ein amtliches Verzeichnis, wie die um 350 n. Chr. verfaßte Beschreibung der 14 Regionen Roms (vgl. Curiosum urbis Romae) und die N. dignitatum, ein um 410 n. Chr. verfaßtes Staatshandbuch, die Liste der Hof , Zivil und… …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Notitia — Als Notitia bezeichnet die Diplomatik die frühmittelalterlichen Urkunden, die in der dritten Person und in der Vergangenheit abgefasst, als Beweis für ein vollzogenes Rechtsgeschäft dienen. Die Rechtsgültigkeit der Notitia entsteht insbesondere… …   Deutsch Wikipedia

  • Notitia Dignitatum — Saltar a navegación, búsqueda Escudos del Magister Militum Praesentalis II. En este caso un página de la Notitia Dignitatum, una copia de los mandos militares del Imperio Romano de Occidente. La Notitia Dignitatum es un documento único d …   Wikipedia Español

  • Notitia Dignitatum — • The official handbook of the civil and military officials in the later Roman Empire Catholic Encyclopedia. Kevin Knight. 2006. Notitia Dignitatum     Notitia Dignitatum      …   Catholic encyclopedia

  • Notitia dignitatum — Page d une copie médiévale de la Notitia Dignitatum, représentant des boucliers des armigeri defensores seniores. On remarquera sur la 4e ligne, 3e en partant de la gauche, l une des première représentation d un symbole connu aujourd hui sous le… …   Wikipédia en Français

  • Notitia Provinciarum et Civitatum Africae — • A list of the bishops and their sees in the Latin provinces of North Africa, arranged according to provinces Catholic Encyclopedia. Kevin Knight. 2006. Notitia Provinciarum Et Civitatum Africae     Notiti …   Catholic encyclopedia

  • Notitia Arnonis — Notitia Arnonis, auch Indiculus Arnonis oder Congestum Arnonis, ist ein Verzeichnis der Besitzungen der Erzdiözese Salzburg. Arno, seit 785 Bischof von Salzburg, erfasste um das Jahr 790 herum die weitverstreuten Stiftungen und Besitztümer, die… …   Deutsch Wikipedia

  • Notitia dignitatum — Seite aus der Notitia Dignitatum die Einheitsbezeichnung und Schildemblem der Truppen (Comitatenses) unter dem Kommando des magister equitum (OB der Kavallerie) darstellt. Die Notitia Dignitatum (ND) ist die Kopie eines mehrfach ergänzten… …   Deutsch Wikipedia

  • Notitia Dignitatum — Seite aus der Notitia Dignitatum die Einheitsbezeichnung und Schildemblem der Truppen (Comitatenses) unter dem Kommando des mag equitum (OB der Kavallerie) darstellt …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»