-
1 conscientia
conscĭentĭa, ae, f. [st1]1 [-] connaissance en commun, connaissance partagée, confidence, complicité, connivence. - gén. subj. hominum conscientia remota, Cic. Fin. 2, 28: toute possibilité pour le monde d'avoir une connaissance de la chose étant écartée (= sans que le monde puisse en prendre connaissance). - consilia seducta a plurium conscientia, Liv, 2, 54, 7: des assemblées qui ne sont dans la confidence que d'un petit nombre. - liberti unius conscientia utebatur, Tac. An. 6, 21: il n'admettait qu'un seul affranchi dans la confidence. - est tibi Augustae conscientia, Tac. An. 2, 77: tu as la connivence d'Augusta. - gén. obj. in conscientiam facinoris pauci adsciti, Tac. H. 1, 25: un petit nombre seulement furent mis dans la confidence du crime. - consilia conscientiaeque ejus modi facinorum, Cic. Clu. 56: les instigations et la complicité dans de tels forfaits. - propter conscientiam mei sceleris, Cic. Clu. 81: pour complicité dans mon crime, pour avoir été d'intelligence avec moi dans le crime. [st1]2 [-] claire connaissance qu'on a au fond de soi-même, sentiment intime. - mea conscientia copiarum nostrarum, Cic. Q. 2, 14, 2: le sentiment que j'ai de nos ressources. - conscientia virium et nostrarum et suarum, Liv. 8, 4, 10: la claire conscience qu'ils ont de nos forces comme des leurs. - conscientia quid abesset virium, Liv. 3, 60, 6: sentant bien l'infériorité de leurs forces. - inerat conscientia derisui fuisse nuper falsum e Germania triumphum, Tac. Agr. 39: il le savait bien: son faux triomphe au sortir de sa récente campagne de Germanie venait de le ridiculiser. - conscientia victoriae, Tac. Agr. 27: le sentiment de la victoire. - praecipitis ut nostram stabilem conscientiam contemnamus, aliorum errantem opinionem aucupemur, Cic. Fin. 2, 71: vous nous engagez à mépriser l'assurance que nous donne notre sentiment intime pour rechercher l'opinion flottante d'autrui. - salvā conscientiā, Sen. Ep. 117, 1: sans sacrifier mon sentiment intime (mes convictions). [st1]3 [-] sens moral sentiment intime de qqch, claire connaissance intérieure. - conscientia bene actae vitae, Cic. CM. 9: la conscience d'avoir bien rempli sa vie. - fretus conscientia officii mei, Cic. Fam. 3, 7, 6: fort du sentiment que j'ai d'avoir rempli mes devoirs. - conscientia optimae mentis, Cic. Br. 250: le sentiment d'avoir eu d'excellentes intentions. - mediocrium delictorum conscientia, Cic. Mil. 64: la conscience d'avoir commis de légères peccadilles. - cum conscientia scelerum tuorum agnoscas... Cic. Cat. 1, 17: du moment que, conscient de tes crimes, tu reconnais... - satisfactionem ex nulla conscientia de culpa proponere, Sall. C. 35, 2: présenter une justification tirée du fait de n'avoir pas conscience d'une faute (d'un sentiment de son innocence). [st1]4 [-] for intérieur, témoignage de la conscience, conscience (bonne ou mauvaise); remords. - conscientia animi, Cic. Fin. 2, 54; Caes. BC. 3, 60, 2: témoignage de la conscience, voix de la conscience. - recta conscientia, Cic. Att. 13, 20, 4: bonne conscience. - bona conscientia, Sen. Ep. 43, 5: bonne conscience. - mala conscientia, Sall. J. 8: mauvaise conscience. - abs. conscientia: bonne conscience. - nihil me praeter conscientiam meam delectavit, Cic. Att.: rien ne m'a fait plaisir à part la conscience d'avoir bien agi. - cf. Mil. 61; 83; Clu. 159; Tusc. 2, 64. - conscientia mille testes, Quint. 5, 11, 41: conscience vaut mille témoins. - salvā bonā conscientiā, Sen. Nat. 4, pr. 15: en conservant la conscience pure. - mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo, Cic. Att. 12, 28, 2: ma conscience me parle davantage que tous les discours. - abs. conscientia: mauvaise conscience. - angor conscientiae, Cic. Leg. 1, 40: les tourments qu'inflige la conscience. - an te conscientia timidum faciebat? Cic. Verr. 5, 74: ou bien ta conscience te rendait-elle craintif? - cf. Cat. 2, 13; 3, 10; Leg. 2, 43, etc. - ex conscientia diffidens, Sall. J. 32, 5: défiant par suite de la conscience qu'il a de ses crimes. - ne quis modestiam in conscientiam duceret, Sall. J. 85, 26: pour empêcher qu'on n'interprétât ma réserve comme la conscience de mon indignité. - animi conscientiā excruciari, Cic. Fin. 2, 53: être tourmenté par le remords. - maleficii conscientiā perterritus, Cic. Clu. 38: effrayé par le remords de son crime. - te conscientiae stimulant maleficiorum tuorum, Cic. Par. 18: les remords de tes crimes t'aiguillonnent. - cf. Cic. Amer. 67. - conscientiā morderi, Cic. Tusc. 4, 45: souffrir des remords de conscience. - cf. Cic. Off. 3, 85; Sall. C. 15, 4. - ex conscientia ne... Tac. Agr. 42: par scrupule, de crainte que...* * *conscĭentĭa, ae, f. [st1]1 [-] connaissance en commun, connaissance partagée, confidence, complicité, connivence. - gén. subj. hominum conscientia remota, Cic. Fin. 2, 28: toute possibilité pour le monde d'avoir une connaissance de la chose étant écartée (= sans que le monde puisse en prendre connaissance). - consilia seducta a plurium conscientia, Liv, 2, 54, 7: des assemblées qui ne sont dans la confidence que d'un petit nombre. - liberti unius conscientia utebatur, Tac. An. 6, 21: il n'admettait qu'un seul affranchi dans la confidence. - est tibi Augustae conscientia, Tac. An. 2, 77: tu as la connivence d'Augusta. - gén. obj. in conscientiam facinoris pauci adsciti, Tac. H. 1, 25: un petit nombre seulement furent mis dans la confidence du crime. - consilia conscientiaeque ejus modi facinorum, Cic. Clu. 56: les instigations et la complicité dans de tels forfaits. - propter conscientiam mei sceleris, Cic. Clu. 81: pour complicité dans mon crime, pour avoir été d'intelligence avec moi dans le crime. [st1]2 [-] claire connaissance qu'on a au fond de soi-même, sentiment intime. - mea conscientia copiarum nostrarum, Cic. Q. 2, 14, 2: le sentiment que j'ai de nos ressources. - conscientia virium et nostrarum et suarum, Liv. 8, 4, 10: la claire conscience qu'ils ont de nos forces comme des leurs. - conscientia quid abesset virium, Liv. 3, 60, 6: sentant bien l'infériorité de leurs forces. - inerat conscientia derisui fuisse nuper falsum e Germania triumphum, Tac. Agr. 39: il le savait bien: son faux triomphe au sortir de sa récente campagne de Germanie venait de le ridiculiser. - conscientia victoriae, Tac. Agr. 27: le sentiment de la victoire. - praecipitis ut nostram stabilem conscientiam contemnamus, aliorum errantem opinionem aucupemur, Cic. Fin. 2, 71: vous nous engagez à mépriser l'assurance que nous donne notre sentiment intime pour rechercher l'opinion flottante d'autrui. - salvā conscientiā, Sen. Ep. 117, 1: sans sacrifier mon sentiment intime (mes convictions). [st1]3 [-] sens moral sentiment intime de qqch, claire connaissance intérieure. - conscientia bene actae vitae, Cic. CM. 9: la conscience d'avoir bien rempli sa vie. - fretus conscientia officii mei, Cic. Fam. 3, 7, 6: fort du sentiment que j'ai d'avoir rempli mes devoirs. - conscientia optimae mentis, Cic. Br. 250: le sentiment d'avoir eu d'excellentes intentions. - mediocrium delictorum conscientia, Cic. Mil. 64: la conscience d'avoir commis de légères peccadilles. - cum conscientia scelerum tuorum agnoscas... Cic. Cat. 1, 17: du moment que, conscient de tes crimes, tu reconnais... - satisfactionem ex nulla conscientia de culpa proponere, Sall. C. 35, 2: présenter une justification tirée du fait de n'avoir pas conscience d'une faute (d'un sentiment de son innocence). [st1]4 [-] for intérieur, témoignage de la conscience, conscience (bonne ou mauvaise); remords. - conscientia animi, Cic. Fin. 2, 54; Caes. BC. 3, 60, 2: témoignage de la conscience, voix de la conscience. - recta conscientia, Cic. Att. 13, 20, 4: bonne conscience. - bona conscientia, Sen. Ep. 43, 5: bonne conscience. - mala conscientia, Sall. J. 8: mauvaise conscience. - abs. conscientia: bonne conscience. - nihil me praeter conscientiam meam delectavit, Cic. Att.: rien ne m'a fait plaisir à part la conscience d'avoir bien agi. - cf. Mil. 61; 83; Clu. 159; Tusc. 2, 64. - conscientia mille testes, Quint. 5, 11, 41: conscience vaut mille témoins. - salvā bonā conscientiā, Sen. Nat. 4, pr. 15: en conservant la conscience pure. - mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo, Cic. Att. 12, 28, 2: ma conscience me parle davantage que tous les discours. - abs. conscientia: mauvaise conscience. - angor conscientiae, Cic. Leg. 1, 40: les tourments qu'inflige la conscience. - an te conscientia timidum faciebat? Cic. Verr. 5, 74: ou bien ta conscience te rendait-elle craintif? - cf. Cat. 2, 13; 3, 10; Leg. 2, 43, etc. - ex conscientia diffidens, Sall. J. 32, 5: défiant par suite de la conscience qu'il a de ses crimes. - ne quis modestiam in conscientiam duceret, Sall. J. 85, 26: pour empêcher qu'on n'interprétât ma réserve comme la conscience de mon indignité. - animi conscientiā excruciari, Cic. Fin. 2, 53: être tourmenté par le remords. - maleficii conscientiā perterritus, Cic. Clu. 38: effrayé par le remords de son crime. - te conscientiae stimulant maleficiorum tuorum, Cic. Par. 18: les remords de tes crimes t'aiguillonnent. - cf. Cic. Amer. 67. - conscientiā morderi, Cic. Tusc. 4, 45: souffrir des remords de conscience. - cf. Cic. Off. 3, 85; Sall. C. 15, 4. - ex conscientia ne... Tac. Agr. 42: par scrupule, de crainte que...* * *Conscientia, huius conscientiae, a nomine Conscius. Cic. Le tesmoignage que son esprit et conscience porte à un chascun.\Conscientia bene actae vitae, et recordatio benefactorum. Cic. Tesmoignage en son esprit d'avoir bien vescu.\Quenque suae malae cogitationes conscientiaeque animi terrent. Cic. La conscience et le tesmoignage ou recordation qu'il ha en son esprit d'avoir mal faict, Le remors.\Conscientia sceleris, auaritiaeque suae. Cic. Remors.\Contagio conscientiae. Cic. Ad quos conscientiae contagio pertinebit. Ceulx qui en scauront quelque chose.\Conscientiae fide non commoueri. Cic. Estre seur de sa conscience.\A recta conscientia transuersum vnguem non oportet discedere. Cic. Il ne fault faire chose qui soit, laquelle estant faicte, nostre esprit nous tesmoigne d'avoir mal faict.\Exonerare conscientiam suam. Curtius. Descharger sa conscience.\Conscientiam habere conditionis suae. Plin. iunior. Avoir congnoissance de sa condition, Bien scavoir et entendre qu'elle est nostre condition.\Impeditur et opprimitur mens conscientia. Cic. Quand l'esprit n'est point à delivre, ne en repos, au moyen du remors et recordation qu'il ha de ses maulx.\Implorare conscientiam aliquorum. Cic. Les appeler en tesmoignage.\Hominum conscientia remota. Cic. Sans le sceu des hommes, Le tesmoignage des hommes arriere, Quand il n'y a nul qui scache ce que nous faisons.\Simulata conscientia adeant. Tacit. Faignans en scavoir quelque chose.\Mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo. Cic. J'estime plus le tesmoignage de ma conscience que le parler de tous les hommes.\In conscientiam assumere aliquem. Tacitus. Luy descouvrir nostre entreprinse.\Ob conscientiam stupri accipere aliquid. Marcellus. Prendre argent pour avoir esté macquereau. -
2 conscientia
cōnscientia, ae, f. (conscio), das Bewußtsein, I) mit einem andern = das Mitwissen um etw., die Mitwissenschaft, Mitkenntnis von etw., das Einverständnis, α) m. subj. Genet.: omnium horum, Cic.: liberti unius, Tac. – β) m. obj. Genet.: coniurationis, Tac.: facinoris, Tac. – im Plur., consilia conscientiaeque eiusmodi facinorum, Cic. Clu. 56. – γ) im Zshg. absol.: conscientiae contagio, Cic.: alqm in conscientiam assumere, jmd. zu seinem Vertrauten machen, Tac.: purgare publicam conscientiam (das Einverständnis des Staates), Iustin.: simulatā conscientiā, als seien sie im Einverständnis, Tac. – II) bei sich selbst, das Bewußtsein, die volle Kenntnis od. Erinnerung, die Überzeugung, das Gefühl, A) im allg.: α) mit obj. Genet.: virium nostrarum et suarum, Liv.: infirmitatis suae, Quint.: contracti culpā periculi, Liv. – β) m. folg. indir. Fragesatz, conscientiā, quid abesset virium, Liv. – γ) im Zusammenhg. absol.: nostra stabilis conscientia (Selbstbewußtsein), Cic.: in veris quoque sufficit conscientia (Selbstgefühl), Quint.: illud se tacere conscientiam suam (seine Überzeugung) non pati, quod etc., Liv.: salvā conscientiā, unbeschadet meiner Überzeugung, Sen. ep. 117, 1 (vgl. unten no. B, 2, β). – B) das Bewußtsein moral. Eigenschaften, des moral. Wollens u. Handelns, 1) übh.: α) m. obj. Genet., im Deutschen mit dem Genet. zus. oft = »gutes, böses Gewissen«, c. virtutis et vitiorum, Cic.: c. bene actae vitae, Cic.: officii mei benevolentiaeque, Cic.: rectae voluntatis, Cic.: pulcherrimi facti, Cic.: c. honeste recteque factorum, das B., tugendhaft u. recht gehandelt zu haben, Amm.: sui conscientiā subnixus, Gell. – v. üblen Bewußtsein (bösen Gewissen), c. facti, Hirt. b. G.: factorum, Cic.: c. peccatorum, Cic.: delictorum, Cic.: recentis maleficii, Cic.: scelerum et fraudum suarum, Cic.: violatae per sociorum iniurias Romanae amicitiae, Vell. – u. im Plur., te conscientiae stimulant maleficiorum tuorum, Gewissensbisse, Cic. parad. 2, 18. – β) m. de u. Abl.: ex nulla conscientia de culpa, im Bewußtsein meiner Schuldlosigkeit, Sall. Cat. 35, 2. – γ) mit folg. Acc. u. Infin., inerat conscientia (mußte er sich doch dabei bewußt sein) derisui fuisse nuper falsum e Germania triumphum, Tac. Agric. 39. – δ) m. folg. ne u. Konj. = die schuldbewußte Furcht, daß usw., Tac. Agr. 42. – 2) insbes., das Bewußtsein des gewollten od. getanen Rechts od. Unrechts, das Gewissen, α) mit subj. Genet.: mentis suae, Cic.: optimae mentis, Cic.: animi (gew. v. bösen Gewissen), zB. animi conscientiam non curare, Cic.: animi conscientiā excruciari, Cic.: u. Plur., conscientiae animi, Regungen des bösen Gewissens, Gewissensbisse, Cic. Rosc. Am. 67. – β) mit Adii.: praeclara, Cic.: recta, Cic.: bona, optima, Sen., Quint. u.a.: mala, Sall., Sen. u. Quint.: ex conscientiā sua, seinem Bewußtsein gemäß, d.i. je nachdem er ein gutes od. böses Gewissen hatte, Liv. – illi, quibus integra erat conscientia, Frontin. 1, 9, 3: si quis ad sacrificium non integrā conscientiā venerit, Lact. 5, 19, 32: quod non salvā bonā conscientiā procederet, Sen. nat. qu. 4. praef. § 15 (vgl. oben no. II, A, γ). – γ) absol., bald v. guten Gewissen, magna vis est conscientiae, Cic.: conscientiā fretus, Curt.: mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo, Cic.: u. (sprichw.) conscientia mille testes, Quint. 5, 11, 41. – bald vom Schuldbewußtsein, vom bösen Gewissen, angor conscientiae, Cic.: erubuisse, expalluisse... signa conscientiae sunt, Cornif. rhet.: aliquas conscientiae notas in ipso ore posse deprehendere, Curt.: conscientiā morderi, Cic.: stimulante conscientiā, Curt.: conscientiā ictus aperit litteras, Liv.: ad fatendum conscientiā impelli, Quint.: modestiam in conscientiam ducere, als böses Bewußtsein (Gewissen) auslegen, Sall.
-
3 conscientia
cōnscientia, ae, f. (conscio), das Bewußtsein, I) mit einem andern = das Mitwissen um etw., die Mitwissenschaft, Mitkenntnis von etw., das Einverständnis, α) m. subj. Genet.: omnium horum, Cic.: liberti unius, Tac. – β) m. obj. Genet.: coniurationis, Tac.: facinoris, Tac. – im Plur., consilia conscientiaeque eiusmodi facinorum, Cic. Clu. 56. – γ) im Zshg. absol.: conscientiae contagio, Cic.: alqm in conscientiam assumere, jmd. zu seinem Vertrauten machen, Tac.: purgare publicam conscientiam (das Einverständnis des Staates), Iustin.: simulatā conscientiā, als seien sie im Einverständnis, Tac. – II) bei sich selbst, das Bewußtsein, die volle Kenntnis od. Erinnerung, die Überzeugung, das Gefühl, A) im allg.: α) mit obj. Genet.: virium nostrarum et suarum, Liv.: infirmitatis suae, Quint.: contracti culpā periculi, Liv. – β) m. folg. indir. Fragesatz, conscientiā, quid abesset virium, Liv. – γ) im Zusammenhg. absol.: nostra stabilis conscientia (Selbstbewußtsein), Cic.: in veris quoque sufficit conscientia (Selbstgefühl), Quint.: illud se tacere conscientiam suam (seine Überzeugung) non pati, quod etc., Liv.: salvā conscientiā, unbeschadet meiner Überzeugung, Sen. ep. 117, 1 (vgl. unten no. B, 2, β). – B) das Bewußtsein moral. Eigenschaften, des moral. Wollens u. Handelns, 1) übh.: α) m. obj. Genet., im Deutschen mit————dem Genet. zus. oft = »gutes, böses Gewissen«, c. virtutis et vitiorum, Cic.: c. bene actae vitae, Cic.: officii mei benevolentiaeque, Cic.: rectae voluntatis, Cic.: pulcherrimi facti, Cic.: c. honeste recteque factorum, das B., tugendhaft u. recht gehandelt zu haben, Amm.: sui conscientiā subnixus, Gell. – v. üblen Bewußtsein (bösen Gewissen), c. facti, Hirt. b. G.: factorum, Cic.: c. peccatorum, Cic.: delictorum, Cic.: recentis maleficii, Cic.: scelerum et fraudum suarum, Cic.: violatae per sociorum iniurias Romanae amicitiae, Vell. – u. im Plur., te conscientiae stimulant maleficiorum tuorum, Gewissensbisse, Cic. parad. 2, 18. – β) m. de u. Abl.: ex nulla conscientia de culpa, im Bewußtsein meiner Schuldlosigkeit, Sall. Cat. 35, 2. – γ) mit folg. Acc. u. Infin., inerat conscientia (mußte er sich doch dabei bewußt sein) derisui fuisse nuper falsum e Germania triumphum, Tac. Agric. 39. – δ) m. folg. ne u. Konj. = die schuldbewußte Furcht, daß usw., Tac. Agr. 42. – 2) insbes., das Bewußtsein des gewollten od. getanen Rechts od. Unrechts, das Gewissen, α) mit subj. Genet.: mentis suae, Cic.: optimae mentis, Cic.: animi (gew. v. bösen Gewissen), zB. animi conscientiam non curare, Cic.: animi conscientiā excruciari, Cic.: u. Plur., conscientiae animi, Regungen des bösen Gewissens, Gewissensbisse, Cic. Rosc. Am. 67. – β) mit Adii.: praeclara, Cic.: recta, Cic.: bona, optima, Sen., Quint.————u.a.: mala, Sall., Sen. u. Quint.: ex conscientiā sua, seinem Bewußtsein gemäß, d.i. je nachdem er ein gutes od. böses Gewissen hatte, Liv. – illi, quibus integra erat conscientia, Frontin. 1, 9, 3: si quis ad sacrificium non integrā conscientiā venerit, Lact. 5, 19, 32: quod non salvā bonā conscientiā procederet, Sen. nat. qu. 4. praef. § 15 (vgl. oben no. II, A, γ). – γ) absol., bald v. guten Gewissen, magna vis est conscientiae, Cic.: conscientiā fretus, Curt.: mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo, Cic.: u. (sprichw.) conscientia mille testes, Quint. 5, 11, 41. – bald vom Schuldbewußtsein, vom bösen Gewissen, angor conscientiae, Cic.: erubuisse, expalluisse... signa conscientiae sunt, Cornif. rhet.: aliquas conscientiae notas in ipso ore posse deprehendere, Curt.: conscientiā morderi, Cic.: stimulante conscientiā, Curt.: conscientiā ictus aperit litteras, Liv.: ad fatendum conscientiā impelli, Quint.: modestiam in conscientiam ducere, als böses Bewußtsein (Gewissen) auslegen, Sall.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > conscientia
-
4 conscientia
cōnscientia, ae f. [ conscio ]1) осведомлённость (horum omnium C; conjurationis T)aliquem in conscientiam alicujus rei ascire L — посвятить кого-л. во что-л.2) круг осведомлённых лиц, сообщники3) соглашение, договоренность ( aliquem in conscientiam assumere T)4) сознание, понимание, убеждение (c. bene actae vitae C; suae infirmitatis Q)conscientia, quid absit virium, detrectare pugnam L — уклониться от сражения в сознании недостаточности (своих) сил5) совесть ( angor conscientiae C)mala c. Sl — дурная (нечистая) совестьrecta (bona, optima) c. C, Sen, Q etc. — чистая (спокойная) совестьconscientiā morderi и animi conscientiā excruciari C — испытывать угрызения совестиc. — mille testes погов. Q — совесть стоит тысячи свидетелейaliquid in conscientiam ducere Sl — приписывать что-л. сознанию (чьей-л.) вины -
5 mordeo
mordĕo, ēre, momordi (arch. memordi), morsum - tr. - - arch. memordi cité par Gell. 7, 9, 11. [st1]1 [-] mordre. - canes, qui mordere possunt, Cic. Amer. 67: des chiens, qui peuvent mordre. - humum mordere, Virg. En. 11, 418: mordre le sol (mourir sur le champ de bataille). - morsi a rabioso cane, Plin. 29, 100: mordus par un chien enragé. [st1]2 [-] mordre, tenir ferme, cramponner, retenir. - locus corporis qui mucronem momordit, Cels. 7, 5, 4: la partie du corps où la pointe s'est engagée (qui a retenu fermement la pointe). - hoc tene, hoc morde: adversis non succumbere, Sen. Ep. 9, 78: attache-toi, cramponne-toi à ce principe: ne pas se laisser abattre par l'adversité. - fibula mordet vestem, Ov. M. 8, 318: l'agrafe mord le vêtement (tient ferme le vêtement). - cf. Virg. En. 12, 274. [st1]3 [-] mordre dans, mâcher, manger, dévorer, absorber. - pabula mordere, Ov. M. 13, 943: mordre dans de l'herbe. - ostrea mordere, Juv. 6, 302: absorber des huîtres. [st1]3 [-] mordre dans, pénétrer; miner, ronger; piquer, pincer. - quae Liris quietā mordet aquā, Hor. O. 1, 31, 7: les champs que le Liris ronge de ses eaux paisibles. - parum cautos jam frigora mordent, Hor. S. 2, 6, 45: déjà le froid mord, pince les gens qui ne se protègent pas suffisamment. - radix mordet, Plin. 27, 133: le radis pique. - quia oleam momorderit aestus, Hor. Ep. 1, 8, 5: parce que la chaleur brûle les oliviers. - urtica foliis non mordentibus, Plin. 22, 14, 16, § 37: ortie dont les feuilles ne piquent pas. - Plin. 29, 2, 9, § 34; 21, 6, 17, § 32. [st1]4 [-] mordre en paroles, attaquer, censurer, critiquer, blesser, piquer, déchirer. - morderi aliquem dictis, Ov. Tr. 1, 1, 25: mordre qqn en paroles (blesser qqn). - jocus mordens, Juv. 9, 10: raillerie mordante. [st1]5 [-] peiner, chagriner, inquiéter, tourmenter. - valde me momorderunt epistolae tuae de Attica nostra, Cic. Att. 13, 12, 1: tes lettres m'ont donné de fortes inquiétudes sur notre chère Attica. - morderi conscientiā, Cic Tusc. 4, 45, avoir des remords de conscience, être torturé par le remords. - dolore occulto morderi, Ov. M. 2, 806: être torturé par une douleur secrète. - mordear opprobriis falsis? Hor. Ep. 1, 16, 38: je serais chagriné par des calomnies? - Ter. Eun. 445; Ad. 807.* * *mordĕo, ēre, momordi (arch. memordi), morsum - tr. - - arch. memordi cité par Gell. 7, 9, 11. [st1]1 [-] mordre. - canes, qui mordere possunt, Cic. Amer. 67: des chiens, qui peuvent mordre. - humum mordere, Virg. En. 11, 418: mordre le sol (mourir sur le champ de bataille). - morsi a rabioso cane, Plin. 29, 100: mordus par un chien enragé. [st1]2 [-] mordre, tenir ferme, cramponner, retenir. - locus corporis qui mucronem momordit, Cels. 7, 5, 4: la partie du corps où la pointe s'est engagée (qui a retenu fermement la pointe). - hoc tene, hoc morde: adversis non succumbere, Sen. Ep. 9, 78: attache-toi, cramponne-toi à ce principe: ne pas se laisser abattre par l'adversité. - fibula mordet vestem, Ov. M. 8, 318: l'agrafe mord le vêtement (tient ferme le vêtement). - cf. Virg. En. 12, 274. [st1]3 [-] mordre dans, mâcher, manger, dévorer, absorber. - pabula mordere, Ov. M. 13, 943: mordre dans de l'herbe. - ostrea mordere, Juv. 6, 302: absorber des huîtres. [st1]3 [-] mordre dans, pénétrer; miner, ronger; piquer, pincer. - quae Liris quietā mordet aquā, Hor. O. 1, 31, 7: les champs que le Liris ronge de ses eaux paisibles. - parum cautos jam frigora mordent, Hor. S. 2, 6, 45: déjà le froid mord, pince les gens qui ne se protègent pas suffisamment. - radix mordet, Plin. 27, 133: le radis pique. - quia oleam momorderit aestus, Hor. Ep. 1, 8, 5: parce que la chaleur brûle les oliviers. - urtica foliis non mordentibus, Plin. 22, 14, 16, § 37: ortie dont les feuilles ne piquent pas. - Plin. 29, 2, 9, § 34; 21, 6, 17, § 32. [st1]4 [-] mordre en paroles, attaquer, censurer, critiquer, blesser, piquer, déchirer. - morderi aliquem dictis, Ov. Tr. 1, 1, 25: mordre qqn en paroles (blesser qqn). - jocus mordens, Juv. 9, 10: raillerie mordante. [st1]5 [-] peiner, chagriner, inquiéter, tourmenter. - valde me momorderunt epistolae tuae de Attica nostra, Cic. Att. 13, 12, 1: tes lettres m'ont donné de fortes inquiétudes sur notre chère Attica. - morderi conscientiā, Cic Tusc. 4, 45, avoir des remords de conscience, être torturé par le remords. - dolore occulto morderi, Ov. M. 2, 806: être torturé par une douleur secrète. - mordear opprobriis falsis? Hor. Ep. 1, 16, 38: je serais chagriné par des calomnies? - Ter. Eun. 445; Ad. 807.* * *Mordeo, mordes, momordi, morsum, mordere. Mordre.\Mordere herba dicitur sapore acri. Plin. Poindre et picquer, Mordiquer.\AEstus momordit oleam. Horat. La chaleur a endommagé, et bruslé les oliviers.\Mordere, per translationem. Teren. Detracter d'aucun, Mesdire.\Siqua sunt in tuis literis quae me mordeant. Cic. Qui me poignent ou piquent.\Morderi conscientia. Cic. Avoir un remors de conscience. -
6 mordeo
mordĕo, mŏmordi (archaic memordi; v. in the foll.), morsum, 2, v. a. [root smard-; Sanscr. mard-, bite; Gr. smerdnos, smerdaleos; (cf. Engl. smart)], to bite, to bite into (class.).I.Lit.: si me canis memorderit, Enn. ap. Gell. 7, 9, 3 (Sat. v. 36 Vahl.):2.canes mordere possunt,
Cic. Rosc. Am. 20, 57:mordens pulex,
biting, Mart. 14, 83:(serpens) fixum hastile momordit,
bit into, Ov. M. 3, 68:mordeat ante aliquis quidquid, etc.,
taste, Juv. 6, 632: terram, to bite the ground, bite the dust, of expiring warriors writhing on the ground:procubuit moriens et humum semel ore momordit,
Verg. A. 11, 418; Ov. M. 9, 61.—Part. as subst.:morsi a rabioso cane,
Plin. 29, 5, 32, § 100:laneaque aridulis haerebant morsa labellis,
Cat. 64, 316.—In partic., to eat, devour, consume ( poet.):B.tunicatum cum sale mordens Caepe,
Pers. 4, 30:ostrea,
Juv. 6, 305:sordes farris mordere canini,
id. 5, 11.—Transf.1.To bite into, take fast hold of, catch fast; to press or cut into ( poet.):2.laterum juncturas fibula mordet,
takes hold of, clasps, Verg. A. 12, 274:mordebat fibula vestem,
Ov. M. 8, 318:id quod a lino mordetur,
where the thread presses in, Cels. 7, 4, 4:locus (corporis), qui mucronem (teli) momordit,
id. 7, 5, 4:arbor mordet humum,
takes hold of the ground, is rooted in the ground, Stat. Th. 9, 499.—Hence, poet., of a river: non rura quae Liris quieta Mordet aqua, cuts or penetrates into, Hor. C. 1, 31, 7.—To nip, bite, sting:II.matutina parum cautos jam frigora mordent,
nips, attacks, Hor. S. 2, 6, 45: oleamque momorderit [p. 1165] aestus, id. Ep. 1, 8, 5:mordeat et tenerum fortior aura nemus,
Mart. 8, 14, 2:radix gustu acri mordet,
bites, hurts, Plin. 27, 13, 109, § 133:linguam,
id. 29, 2, 9, § 34:oculos,
id. 21, 6, 17, § 32:urtica foliis non mordentibus,
stinging, burning, id. 22, 14, 16, § 37.—Trop., to bite, sting, pain, hurt (syn.: pungo, stimulo, remordeo;B.class.): invidere omnes mihi, Mordere clanculum,
bit, stung, Ter. Eun. 3, 1, 21:morderi dictis,
Ov. Tr. 1, 1, 25:jocus mordens,
a biting jest, Juv. 9, 10:mordear opprobriis falsis,
shall I be stung, vexed, Hor. Ep. 1, 16, 38:par pari referto, quod eam mordeat,
to vex, mortify, Ter. Eun. 3, 1, 55:valde me momorderunt epistolae tuae,
Cic. Att. 13, 12, 1:scribis, morderi te interdum, quod non simul sis,
that it grieves you, affects you, id. ib. 6, 2, 8:dolore occulto morderi,
to be attacked, tormented, Ov. M. 2, 806:nec qui detrectat praesentia, Livor iniquo Ullum de nostris dente momordit opus,
detracted, id. Tr. 4, 10, 124; cf. id. P. 4, 14, 46:morderi conscientiā,
to feel the sting of conscience, Cic. Tusc. 4, 20, 45:hunc mordebit objurgatio,
Quint. 1, 3, 7.—To seize fast, hold firmly in the mind (cf. mordicus, II.):C.hoc tene, hoc morde,
Sen. Ep. 78, 29. —To squander, dissipate: de integro patrimonio meo centum milia nummūm memordi, Laber. ap. Gell. 6, 9, 3 (Com. Rel. v. 50 Rib.). -
7 Gewissensbisse
Gewissensbisse, angor conscientiae fraudisque cruciatus. – peccati dolor (schmerzvolles Gefühl der Sünde). – G. fühlen, conscientiā (peccatorum) morderi; conscientiā animi excruciari; cruciari conscientiā scelerum suorum: vor G. nicht schlafen können, conscientiā obstrepente dormire non posse.
-
8 mordeō
mordeō momordī, morsus, ēre [MORD-], to bite, bite into: qui (canes) mordere possunt: (serpens) hastile momordit, bit into, O.: Mordeat ante aliquis quidquid, etc., taste, Iu.: humum ore momordit, bit the dust, V.— To eat, devour, consume: ostrea, Iu.— To bite into, take hold of, catch fast: laterum iuncturas fibula mordet, clasps, V.: mordebat fibula vestem, O.— To cut into, wash away: rura quae Liris quietā Mordet aquā, H.— To nip, bite, sting: matutina parum cautos iam frigora mordent, H.—Fig., to bite, sting, pain, hurt: morderi dictis, O.: iocus mordens, a biting jest, Iu.: mordear opprobriis falsis, shall be vexed, H.: valde me momorderunt epistulae tuae: morderi conscientiā, feel the sting of conscience.* * *Imordere, memordi, - Vbite; sting; hurt, pain; vex; (archaic perf. form of mordeo)IImordere, momordi, morsus Vbite; sting; hurt, pain; vex; criticize, carp at; eat, consume; bite/cut into -
9 mordeo
momordī (memordī Pl, AG), morsum, ēre1) кусать, грызть (canes mordent C, QC; m. frenos Tib)m. humum V (arēnas O) ore — пасть на поле сражения, погибнуть в бою2) жалить ( pulex mordet M)3) есть, пожирать ( pabŭla dente O); обгладывать ( vitem V); проедать ( aliquid de patrimonio suo AG)4) захватывать, вцепляться ( fibula mordet vestem O)hoc tene, hoc morde Sen — твёрдо помни следующее6) врезываться ( vomer mordet terram PM); размывать, омывать ( amnis mordet rura H)7) жечь (folia mordentes, sc. urtīcae PM); обжигать ( frigora mordent H)8) мучить, терзать, донимать ( paupertas mordet C)9) язвить, уязвлять, задевать, глубоко оскорблять, огорчать (aliquem dictis O; epistulae tuae me mordent C) -
10 Gewissen
Gewissen, a) eig.: conscientia virtutis et vitiorum. conscientia factorum. conscientia animi od. mentis (das Bewußtsein, recht und unrecht gehandelt zu haben). – religio (Bedenklichkeit, Gewissensskrupel, auch Gewissenhaftigkeit, s. d.). – fides (die Gewissenhaftigkeit). – ein gutes G., conscientia bona od. recta: gew. -conscientia pulcherrimi facti; conscientia honeste recteque factorum; conscientia optimorum consiliorum; conscientia rectae voluntatis; conscientia optimae mentis; mens bene sibi conscia; ein sehr gutes G., conscientia optima: ein gutes G. haben, nullius culpae sibi conscium esse: ein böses G., conscientia mala; gew. conscientia peccatorum od. maleficiorum od. scelerum; auch mens male sibi conscia; animus sibi conscius; im Zshg. auch bl. conscientia: ein böses G. haben, conscientiā morderi: die Macht des G., conscientiae vis. – mit gutem G., pie (ohne das Pflichtgefühl zu verletzen, z.B. bellum indicere posse); salvā fide;salvo officio; bonā mente od. bono animo: auch liquido (mit völliger Gewißheit, ohne Bedenken, z.B. dicere, affirmare, iurare): ich schwöre mit. gutem G., ex animi sententia iuro: das G. schlägt od. foltert jmd., conscientiā mordetur alqs; conscientia animi stimulat od. terret alqm; alqm conscientiae maleficiorum suorum stimulant: das nagende G., angor conscientiae fraudisque cruciatus. – ein Mensch ohne G., homo sine ulla religione ac fide: kein G. haben, sine ulla religione ac fide esse: ich mache mir ein G. daraus, etwas zu tun, religio mihi est; subit animum religio; beide mit Infin.: er macht sich kein G. daraus, etw. zu tun, religio ei non est m. folg. quo minus u. Konj.; non habet religioni m. Infin.; nihil pensi habet od. ducit m. Infin.: es nicht über sein G. bringen können, d. i. es nicht über sich gewinnen können, s. gewinnen: jmdm. ins G. reden, alqm graviter monere. – b) meton.; z.B. ängstliche Gewissen (= Leute von ängstl. G.), religiosiores homines od. animi.
-
11 mordeo
mordeo, momordī, morsum, mordēre (statt *smordeo, vgl. griech. σμερδ-νός, schrecklich, abd. smerzan, schmerzen, altindisch mrdnāti, zerreibt), beißen, I) im engern Sinne: A) eig.: 1) im allg.: canes mordent, Cic.: canis timidus vehementius latrat quam mordet, Curt.: pulex mordet, beißt, sticht, Mart.: alqm, v. einem Hunde, Enn.: hastile, in den Schaft, Ov.: m. frenum, humum, labra, ungues, s. frēnumetc. – Partiz. subst., morsi a rabioso cane, Plin. 29, 100. – 2) insbes.: a) kauend in etw. beißen, etw. kauen, essen, pabula dente, Ov.: vitem, benagen, Verg.: tunicatum cum sale cepe, Pers. – b) verzehren, vertun, Laber. com. 50. – B) übtr.: 1) auf jmd. beißen, sticheln, jmd. durchziehen, alqm clanculum, Ter.: alqm dictis, Ov.: iocus mordens, beißender Scherz, Iuven. – 2) jmd. beißen, kränken, jmdm. wehtun, ans Herz gehen, alqm opprobriis falsis, Hor.: par pro pari referto, quod eam mordeat, Ter.: valde me momorderunt epistulae tuae, Cic.: scribis, morderi te interdum, quod non simul sis, daß dir's wehtue, nahe gehe, Cic.: conscientia mordet, ich fühle Gewissensbisse, Augustin. serm. 211, 3: dass. conscientiā mordeor, Cic. Tusc. 2, 45: paupertas mordet, Cic. – 3) geistig festhalten, hoc tene, hoc morde, zus. = halte mit aller Kraft den Grundsatz fest, Sen. ep. 78, 29. – II) im weiteren Sinne: 1) gleichs. ein beißen, a) eingreifen, fassen, v. Schnallen, Haken usw., fibula mordet vestem, Ov.: vomer mordet terram, Plin.: so auch locus (corporis), qui mucronem (teli) momordit, Cels.: id, quod a lino mordetur, wo der Faden eindringt, Cels. – b) in etw. fest eingreifen, an etw. sich fest anhalten, fraxinus arentem mordebat humum, Stat. Theb. 9, 499. – c) v. Flusse, wenn er durch eine Gegend fließt, benagen = bespülen, rura, quae Liris quietā mordet aquā, Hor. carm. 1, 31, 8. – d) v. scharfen, auf die Sinne usw. fallenden Ggstdn., auffallen, brennen usw., radix gustu acri mordet, Plin.: m. oculos, Plin. – urtica foliis non mordentibus, brennenden, stechenden, Plin. – aceto morderi, gebeizt werden, Plin. – v. der Hitze, Kälte, Luft, angreifen, verletzen, brennen, sengen, frigora parum cautos mordent, greift an, Hor.: quia oleam momorderit aestus, Hor.: mordeat et tenerum fortior aura nemus, Mart. – / Perf. archaist. memordi, s. die Beisp. bei Gell. 6 (7), 9, 1. – Partiz. subst., morsa, ōrum, n., Bißchen, Stückchen, lanea, Catull. 64, 316.
-
12 mordeo
mordeo, momordī, morsum, mordēre (statt *smordeo, vgl. griech. σμερδ-νός, schrecklich, abd. smerzan, schmerzen, altindisch mrdnāti, zerreibt), beißen, I) im engern Sinne: A) eig.: 1) im allg.: canes mordent, Cic.: canis timidus vehementius latrat quam mordet, Curt.: pulex mordet, beißt, sticht, Mart.: alqm, v. einem Hunde, Enn.: hastile, in den Schaft, Ov.: m. frenum, humum, labra, ungues, s. frenum etc. – Partiz. subst., morsi a rabioso cane, Plin. 29, 100. – 2) insbes.: a) kauend in etw. beißen, etw. kauen, essen, pabula dente, Ov.: vitem, benagen, Verg.: tunicatum cum sale cepe, Pers. – b) verzehren, vertun, Laber. com. 50. – B) übtr.: 1) auf jmd. beißen, sticheln, jmd. durchziehen, alqm clanculum, Ter.: alqm dictis, Ov.: iocus mordens, beißender Scherz, Iuven. – 2) jmd. beißen, kränken, jmdm. wehtun, ans Herz gehen, alqm opprobriis falsis, Hor.: par pro pari referto, quod eam mordeat, Ter.: valde me momorderunt epistulae tuae, Cic.: scribis, morderi te interdum, quod non simul sis, daß dir's wehtue, nahe gehe, Cic.: conscientia mordet, ich fühle Gewissensbisse, Augustin. serm. 211, 3: dass. conscientiā mordeor, Cic. Tusc. 2, 45: paupertas mordet, Cic. – 3) geistig festhalten, hoc tene, hoc morde, zus. = halte mit aller Kraft den Grundsatz fest, Sen. ep. 78, 29. – II) im weiteren Sinne: 1) gleichs. ein-————beißen, a) eingreifen, fassen, v. Schnallen, Haken usw., fibula mordet vestem, Ov.: vomer mordet terram, Plin.: so auch locus (corporis), qui mucronem (teli) momordit, Cels.: id, quod a lino mordetur, wo der Faden eindringt, Cels. – b) in etw. fest eingreifen, an etw. sich fest anhalten, fraxinus arentem mordebat humum, Stat. Theb. 9, 499. – c) v. Flusse, wenn er durch eine Gegend fließt, benagen = bespülen, rura, quae Liris quietā mordet aquā, Hor. carm. 1, 31, 8. – d) v. scharfen, auf die Sinne usw. fallenden Ggstdn., auffallen, brennen usw., radix gustu acri mordet, Plin.: m. oculos, Plin. – urtica foliis non mordentibus, brennenden, stechenden, Plin. – aceto morderi, gebeizt werden, Plin. – v. der Hitze, Kälte, Luft, angreifen, verletzen, brennen, sengen, frigora parum cautos mordent, greift an, Hor.: quia oleam momorderit aestus, Hor.: mordeat et tenerum fortior aura nemus, Mart. – ⇒ Perf. archaist. memordi, s. die Beisp. bei Gell. 6 (7), 9, 1. – Partiz. subst., morsa, ōrum, n., Bißchen, Stückchen, lanea, Catull. 64, 316. -
13 Friede
Friede, pax (im allg., bes. im Ggstz. zu bellum: aber auch pax animi, mentis, Fr. im Herzen). – pacis tempus (Friedenszeit). – quies (Ruhe, bes. Waffenruhe). – otium (die äußere Ruhe, sowohl einzelner als ganzer Staaten). – concordia (die Eintracht, Einigkeit, auch ganzer Staaten, Ggstz discordia). – tranquillitas [951]( eingetretene Stille). – animi tranquillitas (Ruhe u. Frieden im Innern des Menschen). – toga (das Obergewand des röm. Bürgers in Friedenszeiten, Ggstz. arma, z.B. cedant arma togae: u. nec vero in armis praestantior quam in toga: od. Ggstz. castra, z.B. vir nescias utilior in castris an melior in toga). – ein bewaffneter Fr., pax similis belli: ein blutiger Fr., pax cruenta (Ggstz. pax incruenta). – im Fr., in pace; pacis temporibus (in Friedenszeiten): im tiefen (tiefsten) Fr., in summa pace; remotis procul bellis: im Kriege u. Fr., s. Krieg. – den Fr. einleiten, inchoare pacis condiciones. – auf den Fr. antragen, petere pacem (z.B. aequam): jmdm. den Fr. antragen, alci ultro pacis condiciones ferre: dem Feinde den Fr. anbieten, pacem deferre hostibus: den Fr. eingehen, pacem inire (mit jmd., cum alqo); pacem accipere (den Fr. annehmen, Ggstz. pacem abnuere): Fr. schließen od. machen, stiften, zustande bringen, pacem facere (mit jmd., cum alqo); pacificare (mit jmd., cum alqo); pacem conficere, componere, constituere, conciliare (mit jmd., cum alqo, zwischen, inter mit Akk.): unter allen Umständen Fr. schließen, pacem qualemcumque componere: ohne den Fr. zustande gebracht zu haben, infectā pace. – den Fr. halten, aufrecht erhalten, pacem od. pacis fidem servare: den Fr. stören, pacem (concordiam) turbare: den Fr. brechen, pacem frangere, dirimere; fidem pacis non servare: in Fr. leben, in pace esse, vivere (keinen Krieg haben); concordiā vivere (in Eintracht leben): im tiefen Fr. leben, tranquillam pacem agere; *intimo in sinu pacis vivere: mit jmd. in Frieden leben, concorditer vivere cum alqo; pacem servare cum alqo (mit jmd. Fr. halten): mit den Nachbarn in Fr. leben, Fr. halten, pacem cum finitimis colere: jmd. in Fr. lassen, alqm non turbare, non vexare: jmd. in Fr. ziehen lassen, alqm cum pace dimittere: keinen Fr. (im Herzen) haben, agitari angore conscientiae; conscientiā morderi: sich den innern Fr. bewahren, servare pacem mentis: er ging zum ewigen Fr. ein (= er starb), excepit illum magna et aeterna pax (Sen, ad Marc. 19, 6). – Sprichw., Fr. ernährt, Unfriede verzehrt, concordiā parvae res crescunt, discordiā maximae dilabuntur (Sall. Iug. 10, 6).
Перевод: со всех языков на все языки
со всех языков на все языки- Со всех языков на:
- Все языки
- Со всех языков на:
- Все языки
- Английский
- Латинский
- Немецкий
- Русский
- Французский