Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

morari

  • 1 morari

    1) замедлять, задерживать, mor. cognitionem (1. 7 C. 9, 1. 1. 20 C. 9, 22. 1. 9 § 17 D. 28, 5. 1. 7 § 4 D. 33, 4);

    sub obtentu legis Falc. legata mor. (1. 2 C. 6, 47); медлить, mor. in danda re legata (1. 6 D. 33, 2. 1. 84 D. 31).

    2) мешать (1. 36 pr. D. 40, 5). 3) оставаться, находиться, пробовать, mor. cum aliquo s. apud aliq. (1. 6 D. 1, 6. 1. 7. 30 pr. D. 33, l. l. 18 § 1. 2. D. 36, 1. 1. 1 § 3 D. 43, 30);

    ubi velint morandi arbitrium (1. 22 § 6 D. 50, 1. 1. 7 § 19 D. 48, 22. 1. 1 D. 18, 7. 1. 33 pr. D. 32. 1. 78 § 2. 1. 82. 93 § 2 eod. 1. 18 § 12. 1. 27 § 3 D. 33, 7. 1. 6 § 2. 1. 21 D. 43, 26. 1. 7 D. 48, 7. 1. 31 § 2 D. 42, 5);

    in libertate (1. 16 § 2 D. 38, 2. 1. 29 D. 40, 4. 1. 30 § 17 D. 40, 5. 1. 12 § 1 seq. 1. 24 § 3 D. 40, 12. 1. 3 § 10. 1. 38 pr. D. 41, 2. 1. 49 D. 10, 2. 1. 11 § 2 D. 36, 1. 1. 10 § 24 D. 42, 8. 1. 1 pr. C. 2, 48);

    in cessatione (1. 1 D. 50, 10).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > morari

  • 2 moror

    [st1]1 [-] mŏror, āri, ātus sum: a - intr. - s'attarder, agir avec lenteur, tarder à; s’arrêter, séjourner, demeurer, rester.    - eamus ergo ad cenam: quid stas? Thr. ubi vis: non moror, Ter. Eun. 3, 2, 6: eh bien, allons dîner: qu'attends-tu? Thr. quand tu voudras; je ne te retiens pas.    - quid multis moror? Ter. And. 1, 1, 87: pourquoi tarder à parler davantage? (= abrégeons).    - ne multis morer, Cic. Verr. 2, 4: bref!    - Brundisii moratus es, Cic. Fam. 15: tu as fait une halte à Brindes.    - haud multa moratus, Virg. En. 3: sans tarder, aussitôt.    - nec plura moratus, Virg. En. 5: sans tarder, aussitôt.    - rosa quo locorum Sera moretur, Hor.: où se trouve encore la rose tardive.    - Corycia semper qui puppe moraris, Juv. 14: toi qui restes toujours sur un navire corycien.    - ab omnibus sciscitor qui ex ista regione veniunt quid agas, ubi et cum quibus moreris, Sen. Ep. 32: à tous ceux qui viennent de ta région, je demande ce que tu fais, où et avec qui tu demeures.    - nec morati sunt quin decurrerent ad castra, Liv. 40, 31, 8: et ils ne tardèrent pas à fondre sur le camp.    - morati, ōrum, m. Liv.: les soldats laissés en arrière.    - ad sexcentos moratorum in citeriore ripā cepit, Liv.: il fit prisonniers environ six cents hommes, qui étaient restés sur l'autre bord.    - ad duo milia aut moratorum aut palantium per agros, Liv. 24: environ deux mille hommes, restés en arrière ou qui erraient dans les campagnes. b - tr. - retarder, retenir, empêcher, différer, s'opposer à.    - praemittit equites, qui primum impetum sustineant ac morentur, Caes. B. C. 2, 26: il envoya au-devant la cavalerie pour soutenir le premier choc et ralentir (l'attaque).    - morari ab itinere hostem, Liv. 23, 28, 9: retarder l'ennemi dans sa marche.    - argentum non morabor quin feras, Plaut. As.: je ne t'empêche pas d'emmener tout de suite l'argent.    - tribunos appellavit et, nullo morante arreptus a viatore, Liv. 3: il en appela aux tribuns et, personne n'intervenant, il fut arrêté par l'huissier.    - nihil morari aliquem: ne pas retenir qqn, le laisser partir.    - nihil amplius vos moramur, Capitol.: nous ne vous retenons plus (formule par laquelle le président congédiait l'assemblée).    - C. Sempronium nihil moror, Liv. 4: je ne retiens plus C. Sempronius ( = je retire mon accusation contre C. Sempronius). c - tr. - avec une négation ne pas s'opposer (à une chose), pas être attaché (à une chose), ne pas y tenir, ne pas s'en soucier (non moror, nihil moror...).    - aliquid nihil morari (aliquid non morari): ne pas être attaché à qqch, ne pas se soucier de qqch, ne pas faire cas de qqch.    - vina nihil moror illius orae, Hor. Ep. 1, 15, 16: je n'estime pas les vins de ce canton.    - nec dona moror, Virg. En. 5: et je n'attends pas de récompenses.    - nil ego istos moror faeceos mores, Plaut. Trin. 2: je n'ai aucun goût pour ces moeurs ignobles.    - nihil moror barbarico ritu esse, Plaut.: je ne me soucie pas de la nourriture des barbares.    - nihil moror mihi istius modi clientes, Plaut.: je ne me soucie pas des clients de cette espèce.    - i quo properabas, nihil moror, Plaut.: va où tu courais, je m'y oppose pas (= cela m'est égal).    - nihil moror eos salvos esse, Cic. Phil. 13: il m'est bien égal qu'ils aient la vie sauve.    - nil moror eum tibi esse amicum, Plaut. Trin. 2: il m'est bien égal que tu l'aies pour ami.    - nihil ego moror quominus decemviratu abeam, Liv. 3: ce n'est pas moi qui mettrai du retard à quitter le décemvirat. d - tr. - retenir l'attention de, intéresser, captiver, charmer.    - morari populum, Hor.: intéresser le peuple.    - morari oculos auresque, Hor.: charmer les yeux et les oreilles. [st1]2 [-] mōror, āri: Plaut. Suet. être fou, extravaguer, déraisonner.    - cf. grec. μωρός: sot, fou, insensé.
    * * *
    [st1]1 [-] mŏror, āri, ātus sum: a - intr. - s'attarder, agir avec lenteur, tarder à; s’arrêter, séjourner, demeurer, rester.    - eamus ergo ad cenam: quid stas? Thr. ubi vis: non moror, Ter. Eun. 3, 2, 6: eh bien, allons dîner: qu'attends-tu? Thr. quand tu voudras; je ne te retiens pas.    - quid multis moror? Ter. And. 1, 1, 87: pourquoi tarder à parler davantage? (= abrégeons).    - ne multis morer, Cic. Verr. 2, 4: bref!    - Brundisii moratus es, Cic. Fam. 15: tu as fait une halte à Brindes.    - haud multa moratus, Virg. En. 3: sans tarder, aussitôt.    - nec plura moratus, Virg. En. 5: sans tarder, aussitôt.    - rosa quo locorum Sera moretur, Hor.: où se trouve encore la rose tardive.    - Corycia semper qui puppe moraris, Juv. 14: toi qui restes toujours sur un navire corycien.    - ab omnibus sciscitor qui ex ista regione veniunt quid agas, ubi et cum quibus moreris, Sen. Ep. 32: à tous ceux qui viennent de ta région, je demande ce que tu fais, où et avec qui tu demeures.    - nec morati sunt quin decurrerent ad castra, Liv. 40, 31, 8: et ils ne tardèrent pas à fondre sur le camp.    - morati, ōrum, m. Liv.: les soldats laissés en arrière.    - ad sexcentos moratorum in citeriore ripā cepit, Liv.: il fit prisonniers environ six cents hommes, qui étaient restés sur l'autre bord.    - ad duo milia aut moratorum aut palantium per agros, Liv. 24: environ deux mille hommes, restés en arrière ou qui erraient dans les campagnes. b - tr. - retarder, retenir, empêcher, différer, s'opposer à.    - praemittit equites, qui primum impetum sustineant ac morentur, Caes. B. C. 2, 26: il envoya au-devant la cavalerie pour soutenir le premier choc et ralentir (l'attaque).    - morari ab itinere hostem, Liv. 23, 28, 9: retarder l'ennemi dans sa marche.    - argentum non morabor quin feras, Plaut. As.: je ne t'empêche pas d'emmener tout de suite l'argent.    - tribunos appellavit et, nullo morante arreptus a viatore, Liv. 3: il en appela aux tribuns et, personne n'intervenant, il fut arrêté par l'huissier.    - nihil morari aliquem: ne pas retenir qqn, le laisser partir.    - nihil amplius vos moramur, Capitol.: nous ne vous retenons plus (formule par laquelle le président congédiait l'assemblée).    - C. Sempronium nihil moror, Liv. 4: je ne retiens plus C. Sempronius ( = je retire mon accusation contre C. Sempronius). c - tr. - avec une négation ne pas s'opposer (à une chose), pas être attaché (à une chose), ne pas y tenir, ne pas s'en soucier (non moror, nihil moror...).    - aliquid nihil morari (aliquid non morari): ne pas être attaché à qqch, ne pas se soucier de qqch, ne pas faire cas de qqch.    - vina nihil moror illius orae, Hor. Ep. 1, 15, 16: je n'estime pas les vins de ce canton.    - nec dona moror, Virg. En. 5: et je n'attends pas de récompenses.    - nil ego istos moror faeceos mores, Plaut. Trin. 2: je n'ai aucun goût pour ces moeurs ignobles.    - nihil moror barbarico ritu esse, Plaut.: je ne me soucie pas de la nourriture des barbares.    - nihil moror mihi istius modi clientes, Plaut.: je ne me soucie pas des clients de cette espèce.    - i quo properabas, nihil moror, Plaut.: va où tu courais, je m'y oppose pas (= cela m'est égal).    - nihil moror eos salvos esse, Cic. Phil. 13: il m'est bien égal qu'ils aient la vie sauve.    - nil moror eum tibi esse amicum, Plaut. Trin. 2: il m'est bien égal que tu l'aies pour ami.    - nihil ego moror quominus decemviratu abeam, Liv. 3: ce n'est pas moi qui mettrai du retard à quitter le décemvirat. d - tr. - retenir l'attention de, intéresser, captiver, charmer.    - morari populum, Hor.: intéresser le peuple.    - morari oculos auresque, Hor.: charmer les yeux et les oreilles. [st1]2 [-] mōror, āri: Plaut. Suet. être fou, extravaguer, déraisonner.    - cf. grec. μωρός: sot, fou, insensé.
    * * *
        Moror, moraris, moratus sum, morari. Quintil. Retarder, Detenir, Amuser de parolles, Faire muser.
    \
        Gladium educere conantis dextram moratur manum. Caesar. Retient et arreste.
    \
        Egomet conuiuas moror. Terent. Je fay trop attendre ceulx que j'ay invité.
    \
        Longius morari in loco aliquo. Propert. Demeurer long temps.
    \
        Morari emori. Catull. Tarder de mourir.
    \
        Carmina morantur oculos alicuius, auresque. Horat. Retiennent.
    \
        Eamus intro. PH. non moror. Plaut. Il ne tient pas à moy que nous n'allions.
    \
        - ne affinem morer, Quin vt accersat me, meam, etc. Plaut. Que je ne le retarde, ou Que je ne le face trop attendre.
    \
        Ac ne pluribus moremur in re confessa, in regione Italiae octaua, etc. Plin. Que ne nous arrestions en, etc.
    \
        Diutius morari aut expectare praesidium, non necesse habui. Lentulus. Attendre.
    \
        Morari. Brutus ad Ciceronem. Demourer et s'arrester en quelque lieu.
    \
        Morari apud aliquem. Pomponius. Demeurer, Habiter.
    \
        Clamores, imperia, purpuram nihil moror. Plau. Je n'ay que faire, Il ne me chault, Je ne fay compte de, etc.
    \
        Mihi negauit eius operam se morarier. Plaut. Elle m'a dict qu'elle n'avoit que faire de son aide.
    \
        Nihil ne ego quidem moror quominus Decemuiratu abeam. Liu. Je n'empesche point, Je ne suis point delayant, Je ne refuse point.
    \
        Morari solutionem. Paulus. Differer, ou Delayer de payer.
    \
        Morandi, morando, morandum, Gerundium. Virgil. - ipsumque morando Sustinuit. En la retenant.

    Dictionarium latinogallicum > moror

  • 3 moror

    1.
    mŏror, ātus, 1, v. dep. n. and a. [mora].
    I.
    Neutr., to delay, tarry, stay, wait, remain, linger, loiter (syn.: cesso, cunctor, haesito; class.); eamus ergo ad cenam: quid stas? Thr. Ubi vis:

    non moror,

    i. e. I have no objection, Ter. Eun. 3, 2, 6:

    Lucceius narravit, Brutum valde morari, non tergiversantem, sed exspectantem, si qui forte casus, etc.,

    Cic. Att. 16, 5, 3:

    quid moror?

    Hor. C. 2, 17, 6:

    quid multis moror?

    why do I linger long? why make a long story of it? Ter. And. 1, 1, 87:

    ne multis morer,

    to be brief, in short, Cic. Verr. 2, 4, 46, § 104:

    paulum morandum in his intervallis,

    Quint. 11, 3, 39:

    quod adhuc Brundisii moratus es,

    have tarried, remained, Cic. Fam. 15, 17, 2:

    in provinciā,

    id. Att. 7, 1, 5:

    haud multa moratus,

    i. e. without delaying long, Verg. A. 3, 610:

    nec plura moratus,

    without tarrying any longer, id. ib. 5, 381:

    rosa quo locorum Sera moretur,

    may linger, may be, Hor. C. 1, 38, 3:

    Corycia semper qui puppe moraris,

    Juv. 14, 267.—With cum:

    ubi, et cum quibus moreris,

    stay, reside, Sen. Ep. 32, 1.—With quin:

    nec morati sunt quin decurrerent ad castra,

    Liv. 40, 31, 8.—In the part. perf. subst.:

    ad sexcentos moratorum in citeriore ripā cepit,

    Liv. 21, 47, 3; 21, 48, 6; cf.:

    ad duo milia aut moratorum aut palantium per agros interfecta,

    id. 24, 41, 4; v. Drakenb. ad h. 1.—
    II.
    Act., to delay, retard, detain, cause to wait, hinder:

    ne affinem morer, Quin, etc.,

    delay, Plaut. Aul. 4, 2, 5:

    argentum non morabor quin feras,

    id. As. 2, 2, 88:

    morari ac sustinere impetum hostium,

    Caes. B. C. 2, 26:

    conanti dexteram manum,

    id. ib. 5, 44, 8:

    eum,

    Cic. Fam. 6, 20, 28:

    iter,

    Caes. B. G. 7, 40:

    naves,

    Plin. 9, 25, 41, § 80:

    morari ab itinere proposito hostem,

    Liv. 23, 28, 9:

    morantur pauci Ridiculum et fugientem ex urbe pudorem,

    Juv. 11, 54.—
    2.
    To fix the attention of, to delight, amuse, entertain: morata recte Fabula Valdius oblectat, populum meliusque moratur, Quam, etc., delays, i. e. entertains, Hor. A. P. 321:

    carmina, quae possint oculos auresque morari Caesaris,

    arrest, id. Ep. 1, 13, 17:

    tardior stilus cogitationem moratur,

    Quint. 1, 1, 28: profecto non plus biduum aut— Ph. Aut? nihil moror, I will wait no longer, will bear no delay, Ter. Eun. 1, 2, 104:

    egomet convivas moror,

    keep them waiting, Ter. Heaut. 1, 1, 120.—
    B.
    In partic.: nihil morari aliquem, not to detain a person, to let him go, to dismiss. Thus the consul said when he dismissed the Senate:

    Nihil amplius vos moramur,

    I will detain you no longer, you are dismissed, Capitol. M. Aurel. 10. This is the customary formula for abandoning an accusation and dismissing an accused person:

    C. Sempronium nihil moror,

    i. e. I withdraw my accusation against, Liv. 4, 42, 8:

    cum se nihil morari magistrum equitum pronuntiasset,

    id. 8, 35, 8:

    negavit, se Gracchum morari,

    id. 43, 16, 16.—Hence,
    2.
    Trop.: nihil morari (with acc., an object-clause, or quo minus), to let a thing go, i. e. not to value or regard, to care nothing about it, to have nothing to say against it, etc.:

    nam vina nihil moror illius orae,

    care nothing for it, am not fond of it, Hor. Ep. 1, 15, 16:

    officium,

    id. ib. 2, 1, 264:

    nec dona moror,

    Verg. A. 5, 400:

    nil ego istos moror faeceos mores,

    Plaut. Trin. 2, 2, 18 Brix ad loc.—With object-clauses:

    alieno uti nihil moror,

    I do not want to, Plaut. Capt. prol. 16: nihil moror, eos salvos esse, et ire quo jubetis, am not opposed to it, have nothing to say against it, Ant. ap. Cic. Phil. 13, 17, 35:

    nil moror eum tibi esse amicum,

    Plaut. Trin. 2, 2, 56.— With quominus:

    nihil ego quidem moror, quominus decemviratu abeam,

    I do not hesitate to, I will immediately, Liv. 3, 54, 4. —Hence, * mŏrātē, adv., lingeringly, slowly:

    moratius,

    Sen. Q. N. 6, 14, 3.
    1.
    Act. collat. form mŏro, āre: quid moras? Naev. ap. Diom. p. 395 P.: morares Enn. ib.: moraret, Pac. ib. (cf. Enn. p. 154, v. 11 Vahl.; Trag. Rel. p. 82 Rib.; Com. Rel. p. 16 ib.).—
    2.
    Pass. impers.: ita diu, ut plus biennium in his tricis moretur, be spent, lost, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 5, 2.
    2.
    mōror, 1, v. dep. n. [môros], to be foolish, be a fool (post-Aug.), in the lusus verbb.:

    morari eum (Claudium) inter homines desiisse, productā primā syllabā, jocabatur,

    Suet. Ner. 33.

    Lewis & Short latin dictionary > moror

  • 4 moror

    1. moror, ātus sum, ārī (1. mora), Verzug machen, u. zwar: I) sich selbst = verziehen, verweilen, sich aufhalten, A) im Sinne des Zögerns, zögern, säumen, zurück- od. ausbleiben, a) absol.: eamus ergo ad cenam: quid stas? Thr. Ubi vis: non moror, ich bin bereit, Ter.: narravit, Brutum valde morari, Cic.: auxilia morantur, bleiben aus, Caes.: cum morarentur iumenta, Cic.: pars morans (zurückbleibend), pars festinans, Tac.: utcumque progressi morative (zu weit Vorgegangene oder Zurückgebliebene) aliquam occasionem fecissent, Liv. – m. longum, Lucr.: haud multa moratus, ohne lange zu säumen, Verg.: u. so nec plura moratus, Verg. – Partiz. subst., morātī, ōrum, m., Leute, die sich verspätet haben, Nachzügler, Marodeure, Liv. 21, 47, 3 u. 48, 6; 24, 41, 4. – b) m. folg. Infin., Anstand nehmen, zögern, säumen, alci bellum inferre, Cic.: toto oppido munitiones circumdare, Hirt. b. G.: secundā ratem occupare quid moramur alite? Hor. – c) moror mit folg. quin u. Konj., ich stehe an, nehme Anstand, zu usw., morari Caesarem, quin naves conscendere iuberet, Auct. b. Alex. 7, 1. – u. nihil moror m. folg. quo minus u. Konj., ich stehe nicht an, will sogleich, nihil ne ego quidem moror, quo minus decemviratu abeam, Liv. 3, 54, 4 (versch. unten no. II, B, c).
    B) im Sinne des Verweilens, des längeren oder
    ————
    kürzeren Aufenthalts, weilen, verweilen, verbleiben, sich aufhalten, sich befinden, 1) eig.: ibi, Liv.: Brundisii, Cic.: in provincia, Cic.: apud oppidum, Caes.: circa flumen, Liv.: inter aras, Phaedr.: inter homines, Suet. (vgl. 2. moror): paucos ibi dies, Liv.: paucos dies, dum (bis) etc., Liv.: tantum (nur so lange) ibi, dum (bis) etc., Liv.: diutius, ibi diutius, Cic. u. Nep. – m. cum alqo, mit jmd. umgehen, leben, Sen.: u. so secum, bei sich verweilen, sich nicht zerstreuen, Sen. – poët. übtr., v. Lebl., a) weilen = noch blühen, rosa quo locorum sera moretur, Hor. carm. 1, 38, 3 sq. – b) irgendwo weilen = haften, vincula collo morantia, Ov.: oculi od. vultus tellure morati, Ov. – 2) übtr., dum moror in externis, verweile bei usw., mich beschäftige mit usw., Vell.: morandi in imperiis cupiditas, in hohen Stellen (so lange als möglich) zu verbleiben, Vell.
    II) einem anderen Verzug machen, A) indem man selbst ausbleibt, säumt = jmd. warten lassen, egomet convivas moror, Ter. heaut. 172.
    B) indem man den anderen verweilen macht = jmd. od. etw. aufhalten, zurückhalten, verzögern, behindern, hindern, 1) im allg., a) m. Acc.: primum impetum sustinere atque m., Caes.: ipsum morando sustinuit, Verg. – alqm lite iniquā, behindern, belästigen, Hor.: longo sermone tua tempora, dir deine Zeit (die du den wichtigen Geschäften des Staates
    ————
    widmest) rauben, Hor.: nec moratus est imperium, vollzog sogleich den Befehl, Petron. – übtr. v. Lebl., si aliqua res eum impediet atque morabitur, Cic.: si me navigatio non morabitur, Cic.: ne haec quidem res Curionem ad spem morabatur, erschütterte K. in seiner Hoffnung, Caes. – Thracane vos... an pingues Asiae campi morantur, Hor.: non mare illud euntes nos moratur, Curt.: lora morantia artus, Ov.: mensa nullius convivae oculos voluptate moratur, fesselt Sen.: si dura morabitur alvus (sc. te), beschwert, Hor.: u. so potibus aut duris restricta morabitur alvus, Ser. Samm.: i, mea, dixit, avis, ne quid pia sacra moretur, Ov.: u. so ne res aliqua sacrificium moraretur, Petron. – b) m. ab u. Abl.: alqm ab itinere, Liv., a fuga, Liv. – c) non (nec) moror m. folg. quin u. Konj.: ne adfinem morer, quin ubi arcessat meam extemplo filiam ducat domum, Plaut. aul. 612 sq.: nec diu moratur dolorem suum, quin eos interfici iubeat, Auct. b. Alex. 55, 2. – u. non (nec) moror m. folg. quo minus u. Konj., non moror, quo minus in civitatem redeant, Liv. 9, 11, 10: cum Philippus nihil morari diceret, quo minus reciperent (Pharsalum), Liv. 33, 13, 6: moratus sit nemo, quo minus, ubi visum fuerit, abeant, Liv. 9, 11, 13. – d) absol.: morari (den Feind aufhalten) atque impedire iter, Caes.: obsistere ac morari, Liv.: nullo morante (als keiner einschritt) arreptus a viatore, Liv. – 2) insbes.: a) alqm nihil
    ————
    moror, als Entlassungsformel, und zwar sowohl des Konsuls im Senate, nihil vos moramur, patres conscripti, ich halte euch nicht weiter auf, ihr seid entlassen, Capit. Anton, phil. 10, 9. – als des freilassenden Richters, C. Sempronium nihil moror, ich halte S. nicht weiter, ich habe weiter nichts gegen S., Liv.: absoluto Claudio tribunus plebis negavit se Gracchum morari, Liv. – b) als Formel beim Abbrechen der Rede, ne te morer, um dich nicht aufzuhalten, um es kurz zu machen, Hor.; u. so ne te longis ambagibus morer, Hor.: ne multis vos morer, Petron.: u. absol., ne multis morer, Cic.: quid multis moror? Ter. – c) als Formel des gemeinen Lebens, nihil moror m. Acc. u. dgl. α) mit Verachtung abweisenb, der u. der, das u. das kann mir gehen, es hat gute Weile mit usw., kann mir wegbleiben, -vom Halse bleiben, ich mag es nicht, ich kehre mich nicht an usw., ich mag nichts wissen von usw., ich mache mir nichts aus usw., ich achte es nicht (s. Lorenz Plaut. most. 732. Brix Plaut. trin. 297), nil moror mihi istiusmodi clientes, Plaut.: purpuram nihil m., Plaut.: nec dona moror, Verg. – m. folg. Infin., nil m. ductarier, ich mag nicht angeführt sein, Plaut. most. 845: alio uti nil moror, Plaut. capt. prol. 16. – absol., remove pernam, nihil m., Plaut.: Th. Profecto non plus biduum, aut – Ph. Aut? Nihil moror, Ter. – β) zustimmend, ich habe nichts dagegen, meinetwegen
    ————
    mag (mögen) usw., mir ist's gleich, m. folg. Acc. u. Infin., nihil moror eos salvos esse, Anton. b. Cic. Phil. 13, 35: pertinacem (dici me) nil moror, Acc. tr. 9. – absol., i iam nunc, quo properabas, nihil m., Plaut.: per me sint omnia protinus alba; nihil m., Pers. – 3) emphat. = jmd. mit Aufmerksamkeit bei etwas od. sich verweilen machen, jmd. fesseln, m. populum, m. oculos auresque alcis (v. Gedichten), Hor.: sunt quos Pacuviusque et verrucosa moretur Antiopa, Pers.: novitate morandus spectator, Hor. – Parag. Infin. morarier, Plaut. Cas. 553 u. 603.
    ————————
    2. mōror, ārī (v. μωρός), ein Narr sein, morari inter homines, im scherzh. Doppelsinne = ein Narr sein u. = (1. moror) verweilen, leben, Suet. Ner. 33, 1: ebenso ego morā moror multum, Plaut. mil. 370 (369), dazu Lorenz.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > moror

  • 5 moror [1]

    1. moror, ātus sum, ārī (1. mora), Verzug machen, u. zwar: I) sich selbst = verziehen, verweilen, sich aufhalten, A) im Sinne des Zögerns, zögern, säumen, zurück- od. ausbleiben, a) absol.: eamus ergo ad cenam: quid stas? Thr. Ubi vis: non moror, ich bin bereit, Ter.: narravit, Brutum valde morari, Cic.: auxilia morantur, bleiben aus, Caes.: cum morarentur iumenta, Cic.: pars morans (zurückbleibend), pars festinans, Tac.: utcumque progressi morative (zu weit Vorgegangene oder Zurückgebliebene) aliquam occasionem fecissent, Liv. – m. longum, Lucr.: haud multa moratus, ohne lange zu säumen, Verg.: u. so nec plura moratus, Verg. – Partiz. subst., morātī, ōrum, m., Leute, die sich verspätet haben, Nachzügler, Marodeure, Liv. 21, 47, 3 u. 48, 6; 24, 41, 4. – b) m. folg. Infin., Anstand nehmen, zögern, säumen, alci bellum inferre, Cic.: toto oppido munitiones circumdare, Hirt. b. G.: secundā ratem occupare quid moramur alite? Hor. – c) moror mit folg. quin u. Konj., ich stehe an, nehme Anstand, zu usw., morari Caesarem, quin naves conscendere iuberet, Auct. b. Alex. 7, 1. – u. nihil moror m. folg. quo minus u. Konj., ich stehe nicht an, will sogleich, nihil ne ego quidem moror, quo minus decemviratu abeam, Liv. 3, 54, 4 (versch. unten no. II, B, c).

    B) im Sinne des Verweilens, des längeren oder kürzeren Aufenthalts, weilen, verweilen, verbleiben, sich aufhalten, sich befinden, 1) eig.: ibi, Liv.: Brundisii, Cic.: in provincia, Cic.: apud oppidum, Caes.: circa flumen, Liv.: inter aras, Phaedr.: inter homines, Suet. (vgl. 2. moror): paucos ibi dies, Liv.: paucos dies, dum (bis) etc., Liv.: tantum (nur so lange) ibi, dum (bis) etc., Liv.: diutius, ibi diutius, Cic. u. Nep. – m. cum alqo, mit jmd. umgehen, leben, Sen.: u. so secum, bei sich verweilen, sich nicht zerstreuen, Sen. – poët. übtr., v. Lebl., a) weilen = noch blühen, rosa quo locorum sera moretur, Hor. carm. 1, 38, 3 sq. – b) irgendwo weilen = haften, vincula collo morantia, Ov.: oculi od. vultus tellure morati, Ov. – 2) übtr., dum moror in externis, verweile bei usw., mich beschäftige mit usw., Vell.: morandi in imperiis cupiditas, in hohen Stellen (so lange als möglich) zu verbleiben, Vell.

    II) einem anderen Verzug machen, A) indem man selbst ausbleibt, säumt = jmd. warten lassen, egomet convivas moror, Ter. heaut. 172.

    B) indem man den anderen verweilen macht = jmd. od. etw. aufhalten, zurückhalten, verzögern, behindern, hindern, 1) im allg., a) m. Acc.: primum impetum sustinere atque m., Caes.: ipsum morando sustinuit, Verg. – alqm lite iniquā, behindern, belästigen, Hor.: longo sermone tua tempora, dir deine Zeit (die du den wichtigen Geschäften des Staates widmest) rauben, Hor.: nec moratus est imperium, vollzog sogleich den Befehl, Petron. – übtr. v. Lebl., si aliqua res eum impediet atque morabitur, Cic.: si me navigatio non morabitur, Cic.: ne haec quidem res Curionem ad spem morabatur, erschütterte K. in seiner Hoffnung, Caes. – Thracane vos... an pingues Asiae campi morantur, Hor.: non mare illud euntes nos moratur, Curt.: lora morantia artus, Ov.: mensa nullius convivae oculos voluptate moratur, fesselt Sen.: si dura morabitur alvus (sc. te), beschwert, Hor.: u. so potibus aut duris restricta morabitur alvus, Ser. Samm.: i, mea, dixit, avis, ne quid pia sacra moretur, Ov.: u. so ne res aliqua sacrificium moraretur, Petron. – b) m. ab u. Abl.: alqm ab itinere, Liv., a fuga, Liv. – c) non (nec) moror m. folg. quin u. Konj.: ne adfinem morer, quin ubi arcessat meam extemplo filiam ducat domum, Plaut. aul. 612 sq.: nec diu moratur dolorem suum, quin eos interfici iubeat, Auct. b. Alex. 55, 2. – u. non (nec) moror m. folg. quo minus u. Konj., non moror, quo minus in civitatem redeant, Liv. 9, 11, 10: cum Philippus nihil morari diceret, quo minus reciperent (Pharsalum), Liv. 33, 13, 6: moratus sit nemo, quo minus, ubi visum fuerit, abeant, Liv. 9, 11, 13. – d) absol.: morari (den Feind aufhalten) atque impedire iter, Caes.: obsistere ac morari, Liv.: nullo morante (als keiner einschritt) arreptus a viatore, Liv. – 2) insbes.: a) alqm nihil moror, als Entlassungsformel, und zwar sowohl des Konsuls im Senate, nihil vos moramur, patres conscripti, ich halte euch nicht weiter auf, ihr seid entlassen, Capit. Anton, phil. 10, 9. – als des freilassenden Richters, C. Sempronium nihil moror, ich halte S. nicht weiter, ich habe weiter nichts gegen S., Liv.: absoluto Claudio tribunus plebis negavit se Gracchum morari, Liv. – b) als Formel beim Abbrechen der Rede, ne te morer, um dich nicht aufzuhalten, um es kurz zu machen, Hor.; u. so ne te longis ambagibus morer, Hor.: ne multis vos morer, Petron.: u. absol., ne multis morer, Cic.: quid multis moror? Ter. – c) als Formel des gemeinen Lebens, nihil moror m. Acc. u. dgl. α) mit Verachtung abweisenb, der u. der, das u. das kann mir gehen, es hat gute Weile mit usw., kann mir wegbleiben, -vom Halse bleiben, ich mag es nicht, ich kehre mich nicht an usw., ich mag nichts wissen von usw., ich mache mir nichts aus usw., ich achte es nicht (s. Lorenz Plaut. most. 732. Brix Plaut. trin. 297), nil moror mihi istiusmodi clientes, Plaut.: purpuram nihil m., Plaut.: nec dona moror, Verg. – m. folg. Infin., nil m. ductarier, ich mag nicht angeführt sein, Plaut. most. 845: alio uti nil moror, Plaut. capt. prol. 16. – absol., remove pernam, nihil m., Plaut.: Th. Profecto non plus biduum, aut – Ph. Aut? Nihil moror, Ter. – β) zustimmend, ich habe nichts dagegen, meinetwegen mag (mögen) usw., mir ist's gleich, m. folg. Acc. u. Infin., nihil moror eos salvos esse, Anton. b. Cic. Phil. 13, 35: pertinacem (dici me) nil moror, Acc. tr. 9. – absol., i iam nunc, quo properabas, nihil m., Plaut.: per me sint omnia protinus alba; nihil m., Pers. – 3) emphat. = jmd. mit Aufmerksamkeit bei etwas od. sich verweilen machen, jmd. fesseln, m. populum, m. oculos auresque alcis (v. Gedichten), Hor.: sunt quos Pacuviusque et verrucosa moretur Antiopa, Pers.: novitate morandus spectator, Hor. – / Parag. Infin. morarier, Plaut. Cas. 553 u. 603.

    lateinisch-deutsches > moror [1]

  • 6 moror

        moror ātus, ārī, dep.    [mora], to delay, tarry, stay, wait, remain, linger, loiter: Eamus... Ubi vis; non moror, i. e. I have no objection, T.: Brundisi: amplius morando, S.: apud oppidum, Cs.: in quā (commemoratione) diutius non morabor: faciem capere morando, i. e. by slow degrees, O.: quid moror? H.: quid multis moror? why make a long story? T.: ne multis morer, to be brief: haud multa moratus, i. e. without long delay, V.: paulum lacrimis et mente morata, in tearful thought, V.: rosa quo locorum Sera moretur, may linger, H.: nec morati sunt quin decurrerent ad castra, L.: nihil ego moror quo minus decemviratu abeam, i. e. I will immediately, L.: cui bellum moremur inferre: in conubio natae, brood, V.— To delay, retard, impede, detain, cause to wait, hinder: impetum hostium, Cs.: eum: ab itinere hostem, L.: absiste morari, detain (me) not, V.: convivas, keep waiting, T.— To fix the attention of, delight, delay, amuse, entertain: Fabula populum moratur, H.: oculos aurīsque Caesaris, arrest, H.— P. pass.: novitate morandus spectator, H.— To hinder, prevent, impede: non moror quo minus in civitatem redeant, L.: moratus sit nemo, quo minus abeant, L.—In the phrase, nihil morari, with acc. of person, not to detain, let go, dismiss, release: C. Sempronium nihil moror, i. e. withdraw my accusation against, L.: negavit, se Gracchum morari, said he had nothing against, L.—In the phrase, nihil morari, with acc. of thing, or an obj clause, to let go, not value, disregard, care nothing for, have nothing to say against: profecto non plus biduom aut— Ph. Aut? nil moror, I don't care for that, T.: nam vina nihil moror illius orae, H.: nihil moror, eos salvos esse: invisum quem tibi esse Nil moror, I care not, V.: ut multum (sc. scripserit), nil moror, attach no value to quantity, H.
    * * *
    morari, moratus sum V DEP
    delay; stay, stay behind; devote attention to

    Latin-English dictionary > moror

  • 7 biduum

    biduum, i n. espace de deux jours.    - biduum morari: s’arrêter deux jours.    - hoc biduo: pendant ces deux jours.    - aniculae saepe inediam biduum aut triduum ferunt, Cic. Tusc. 2, 40: de pauvres vieilles femmes supportent souvent de ne pas manger pendant deux ou trois jours.    - castra aberant bidui, Cic.: le camp était éloigné de deux journées.    - biduo post, Suet.: deux jours après.    - in biduum, Liv.: pour deux jours.
    * * *
    biduum, i n. espace de deux jours.    - biduum morari: s’arrêter deux jours.    - hoc biduo: pendant ces deux jours.    - aniculae saepe inediam biduum aut triduum ferunt, Cic. Tusc. 2, 40: de pauvres vieilles femmes supportent souvent de ne pas manger pendant deux ou trois jours.    - castra aberant bidui, Cic.: le camp était éloigné de deux journées.    - biduo post, Suet.: deux jours après.    - in biduum, Liv.: pour deux jours.
    * * *
        Biduum, bidui. Terent. Deux jours entiers.
    \
        Bidui solicitudo. Terent. De deux jours, Durant deux jours.
    \
        Bidui aberant castra. Cic. Ils estoyent loing de deux journees.
    \
        Biduum continens. Suet. Deux jours continuels.
    \
        Per biduum. Cic. Par l'espace de deux jours.
    \
        Propium quam tu biduum. Ci. Plus pres que toy de deux journees.

    Dictionarium latinogallicum > biduum

  • 8 demoror

    dēmoror, morari, moratus sum - intr. et tr. - [st2]1 [-] demeurer, rester s'arrêter. [st2]2 [-] retarder, retenir, arrêter; attendre.    - annos demoror, Virg. En. 2, 648: [je retiens les années] = je tarde à mourir.    - mortalia demoror arma, Virg. En 10, 30: j'attends encore les coups d'un mortel.
    * * *
    dēmoror, morari, moratus sum - intr. et tr. - [st2]1 [-] demeurer, rester s'arrêter. [st2]2 [-] retarder, retenir, arrêter; attendre.    - annos demoror, Virg. En. 2, 648: [je retiens les années] = je tarde à mourir.    - mortalia demoror arma, Virg. En 10, 30: j'attends encore les coups d'un mortel.
    * * *
        Demoror, pen. corr. demoraris, demoratus sum, demorari. Colum. Retarger aucun.
    \
        Detinere et demorari aliquem. Lentulus Senatui. Arrester, Retarger.
    \
        Demorari. Virgil. Attendre.
    \
        Demorari, Neutrum. Plautus, Quid sacerdoti meae dicam hic demoratam tandiu? Targer, Arrester long temps en une place.

    Dictionarium latinogallicum > demoror

  • 9 orcus

    Orcus, i, m. [st2]1 [-] Orcus (divinité infernale assimilée à Pluton). [st2]2 [-] les enfers. [st2]3 [-] la mort.    - ad Orcum mittere: envoyer aux enfers, faire périr.    - cum Orco rationem habere (ponere): avoir à compter avec l'enfer, avoir affaire à Pluton.    - Orcum morari, Hor.: tarder à mourir. - voir hors site Orcus.
    * * *
    Orcus, i, m. [st2]1 [-] Orcus (divinité infernale assimilée à Pluton). [st2]2 [-] les enfers. [st2]3 [-] la mort.    - ad Orcum mittere: envoyer aux enfers, faire périr.    - cum Orco rationem habere (ponere): avoir à compter avec l'enfer, avoir affaire à Pluton.    - Orcum morari, Hor.: tarder à mourir. - voir hors site Orcus.
    * * *
        Orcus, orci. Cic. L'obscurité des enfers. On le prend aussi pour enfer.
    \
        Demittere aliquem orco. Virgil. Tuer.
    \
        Cum orco rationem habere, vel ponere. Varro. S'exposer à l'evident peril et danger de mort.

    Dictionarium latinogallicum > orcus

  • 10 rogo

    rŏgo, āre, āvi, ātum - tr. -    - rogassint, arch. p. rogaverint. [st1]1 [-] demander, interroger.    - rogare aliquid aliquem: demander qqch à qqn.    - rogare aliquem sententiam: demander à qqn son avis.    - rogare aliquem beneficium, Cic.: demander un service à qqn.    - rogare aliquem de aliqua re, Ter.: interroger qqn sur qqch.    - rogare aliquid ab aliquo: demander qqch à qqn.    - rogare beneficium ab aliquo, Gell.: demander un service à qqn.    - rogare aliquem ut: demander à qqn de.    - rogare aliquem ne: demander à qqn de ne... pas...    - rogo respondeas, Cic.: réponds, je te prie.    - roget morari, Cic.: qu'il demande à rester.    - rogare aliquem num...: demander à qqn si...    - roget quis... Ter.: on me demandera peut-être...    - rogas me? (dans le dialogue): tu me le demandes! (tu oses me le demander!) [st1]2 [-] demander (l'opinion de qqn), inviter à donner son avis, consulter (officiellement), proposer (une loi, un candidat); consulter qqn pour savoir s'il veut souscrire à une stipulation.    - rogare legem ou rogare populum ou rogare seul: proposer une loi.    - rogare (populum): consulter le peuple.    - rogare populum consulem: faire élire un consul par le peuple.    - rogare plebem tribunos, Liv.: proposer au peuple des tribuns.    - sententiam rogari: se voir demander son avis, être consulté.    - uti rogas (formule de vote): suivant ta proposition, oui, adopté.    - si quid jus non esset rogarier (= rogari), ejus ea lege nihilum rogatum, Cic.: si la loi était contraire au droit reçu, elle serait nulle.    - rogavit Titius, spopondit Maevius, Dig.: Titius a demandé à Maevius de souscrire à cette clause; celui-ci s'y est engagé.    - roga me viginti minas, Plaut. Ps.: demande-moi de m'engager à te verser vingt mines. [st1]3 [-] demander (un objet), solliciter (une personne), prier, implorer, supplier.    - malo emere quam rogare, Cic.: j'aime mieux acheter qu'emprunter.    - semper se dicet rogari voluisse, semper sibi supplicari, Cic.: il vous dira qu'il a toujours voulu être prié, être supplié. [st1]4 [-] inviter, faire venir, convoquer, mander.    - rogare milites sacramento: faire prêter serment aux soldats, faire enrôler des soldats.    - rogare aliquem ad signandum testimonium: inviter qqn à mettre son cachet sur un testament.    - rogare aliquem in consilium: inviter qqn à faire partie d'un conseil.    - voir rogatus.
    * * *
    rŏgo, āre, āvi, ātum - tr. -    - rogassint, arch. p. rogaverint. [st1]1 [-] demander, interroger.    - rogare aliquid aliquem: demander qqch à qqn.    - rogare aliquem sententiam: demander à qqn son avis.    - rogare aliquem beneficium, Cic.: demander un service à qqn.    - rogare aliquem de aliqua re, Ter.: interroger qqn sur qqch.    - rogare aliquid ab aliquo: demander qqch à qqn.    - rogare beneficium ab aliquo, Gell.: demander un service à qqn.    - rogare aliquem ut: demander à qqn de.    - rogare aliquem ne: demander à qqn de ne... pas...    - rogo respondeas, Cic.: réponds, je te prie.    - roget morari, Cic.: qu'il demande à rester.    - rogare aliquem num...: demander à qqn si...    - roget quis... Ter.: on me demandera peut-être...    - rogas me? (dans le dialogue): tu me le demandes! (tu oses me le demander!) [st1]2 [-] demander (l'opinion de qqn), inviter à donner son avis, consulter (officiellement), proposer (une loi, un candidat); consulter qqn pour savoir s'il veut souscrire à une stipulation.    - rogare legem ou rogare populum ou rogare seul: proposer une loi.    - rogare (populum): consulter le peuple.    - rogare populum consulem: faire élire un consul par le peuple.    - rogare plebem tribunos, Liv.: proposer au peuple des tribuns.    - sententiam rogari: se voir demander son avis, être consulté.    - uti rogas (formule de vote): suivant ta proposition, oui, adopté.    - si quid jus non esset rogarier (= rogari), ejus ea lege nihilum rogatum, Cic.: si la loi était contraire au droit reçu, elle serait nulle.    - rogavit Titius, spopondit Maevius, Dig.: Titius a demandé à Maevius de souscrire à cette clause; celui-ci s'y est engagé.    - roga me viginti minas, Plaut. Ps.: demande-moi de m'engager à te verser vingt mines. [st1]3 [-] demander (un objet), solliciter (une personne), prier, implorer, supplier.    - malo emere quam rogare, Cic.: j'aime mieux acheter qu'emprunter.    - semper se dicet rogari voluisse, semper sibi supplicari, Cic.: il vous dira qu'il a toujours voulu être prié, être supplié. [st1]4 [-] inviter, faire venir, convoquer, mander.    - rogare milites sacramento: faire prêter serment aux soldats, faire enrôler des soldats.    - rogare aliquem ad signandum testimonium: inviter qqn à mettre son cachet sur un testament.    - rogare aliquem in consilium: inviter qqn à faire partie d'un conseil.    - voir rogatus.
    * * *
        Rogo, rogas, rogare. Prier.
    \
        Rogare auxilium. Caesar. Prier qu'on nous aide.
    \
        Ab amico alicunde argentum rogare. Plaut. Prier qu'il nous preste quelque argent.
    \
        Occidere aliquem rogando. Horat. Le fascher fort par importunité de prieres, Le presser trop, L'importuner et luy rompre la teste.
    \
        Rogare. Cic. Demander à emprunter.
    \
        Rogare inspicienda vasa. Cic. Emprunter quelque vaisselle seulement pour la veoir.
    \
        Rogabis me vbi sit. viuit. Plaut. Tu me demanderas.
    \
        Rogaui, peruenissentne Agrigentum. Cic. Je leur demanday, Je les interroguay, Je m'enquis d'eux.
    \
        Roget quis, quid tibi cum illa? Terent. On me pourroit demander.
    \
        Rogare legem. Cic. Quand le Magistrat interrogoit le peuple si luy plaisoit d'accepter une loy.
    \
        Rogare sacramento militem. Liu. Faire faire le serment accoustumé de bien et loyaument servir.
    \
        Rogare aliquem sententiam. Cic. Luy demander son opinion.

    Dictionarium latinogallicum > rogo

  • 11 dum

    dum, conj. [for dium, acc. from dius; cf. diu, Corss. Ausspr. 2, 856], denotes the temporal relation of two actions to cach other,
    I.
    As contemporaneous, or,
    II.
    As in immediate succession, so that with the commencement of one action the other ceases.
    I.
    As contemporaneous.
    A.
    Without respect to the limits of the two actions, while, whilst, during the time in which.
    1.
    In gen., construed with the indicative, except in oratio obliqua, where the subjunctive was sometimes used. In Aug. poets and late prose the subjunctive often stands in oratio directa, v. the following).
    (α).
    Indic. praes.:

    dum cum hac usuraria Uxore mihi nunc morigero, haec curata sint Fac sis,

    Plaut. Am. 3, 3, 25; so id. Aul. 4, 2, 14; id. Bacch. 4, 7, 19; Ter. Heaut. 2, 2, 11; Cic. Clu. 32 fin.; Verg. E. 3, 75; Hor. Ep. 2, 1, 190 et saep.— In the praes. histor.:

    dum haec loquimur, interea loci ad macellum ubi advenimus, etc.,

    Ter. Eun. 2, 2, 24; id. Phorm. 5, 9, 18; Cic. de Or. 2, 4, 15; id. Div. in Caec. 17, 56:

    dum haec geruntur, Caesari nuntiatum est, etc.,

    Caes. B. G. 1, 46, 1; cf.

    these forms of transition,

    id. ib. 3, 17, 1; 4, 32, 1; 4, 34, 3; 5, 22, 1; 6, 7, 1; 7, 57, 1; id. B. C. 1, 56, 1; 2, 1, 1 et saep. dum ea conquiruntur et conferuntur, nocte intermissa circiter hominum milia VI ad Rhenum contenderunt, Caes. B. G. 1, 27, 4; cf. id. B. C. 1, 37, 1; id. ib. 1, 36, 1; Liv. 21, 7, 1; Verg. G. 4, 559.—In the imperf.:

    dum haec in Appulia gerebantur, Samnites... urbem non tenuerunt,

    Liv. 10, 36 fin.; 21, 53; 41, 14; Nep. Hann. 2, 4; Tac. Agr. 41; cf.:

    dum is in aliis rebus erat occupatus,

    Cic. Rosc. Am. 32, 91 —In the fut.; nunc animum advortite Dum argumentum hujus eloquar comoediae, Plaut. Am. prol. 96.—In the perf.:

    dum Cyri et Alexandri similis esse voluit, Crassorum inventus est dissimillimus,

    Cic. Brut. 81, 292; so id. Mur. 27, 55; id. Fin. 2, 13; id. Phil. 14, 12, 33; id. Att. 1, 16, 2; Nep. Reg. 2, 2 al.—In the pluperf.:

    dum in unam partem oculos animosque hostium certamen averterat, pluribus locis scalis capitur murus,

    Liv. 32, 24.—In the fut. perf.:

    bellum ingens geret Italia... Tertia dum Latio regnantem viderit aestas,

    Verg. A. 1, 265.—Prov.:

    dum loqueris,

    i. e. this instant, Petr. 99.—In the oratio obliqua: dic, hospes, Spartae, nos te hic vidisse jacentes, Dum sanctis patriae legibus obsequimur, Poëta ap. Cic. Tusc. 1, 42, 101; Liv. 2, 57; 26, 16; Tac. A. 15, 59; id. H. 1, 33; Ov. M. 4, 776 et saep.—
    (β).
    Subj. In oratio obliqua:

    dixisti, dum Planci in me meritum verbis extollerem, me arcem facere e cloaca,

    Cic. Planc. 40; so id. de Or. 1, 41 fin.; id. Mur. 24; id. Att. 5, 17, 3; Sall. C. 7, 6; Tac. H. 4, 17 fin. al.—In oratio recta:

    o quotiens ausae, caneret dum valle sub alta, Rumpere mugitu carmina docta boves,

    Tib. 2, 3, 19:

    dum intentus in eum se rex totus averteret, etc.,

    Liv. 1, 40, 7:

    dum ea in Samnio gererentur,

    id. 10, 18, 1; Ov. Pont. 3, 3, 2; Verg. G. 4, 457; Mart. 1, 22, 1; Hirt. B. Hisp. 23; Aur. Vict. Vir. Ill. 35; id. Caes. 39; Hyg. Fab. 12 al.—
    b.
    When the principal action is an immediate and sudden sequence of that described in [p. 618] the clause with dum, subito or repente is often used in the principal clause:

    dum tempus teritur, repente milites, etc.,

    Liv. 29, 9, 5: dum advenientes filia interrogat, repente in osculis, etc. Suet. Aug. 99:

    dum Appium orno, subito sum factus accusatoris ejus socer,

    Cic. Att. 6, 6, 1; Hirt. B. Afr. 61.—
    c.
    When the actions are simply presented as contemporaneous, interea, jam or interea jam is often used in the principal clause:

    dum haec mecum reputo, accersitur lavatum interea virgo,

    Ter. Eun. 3, 5, 44; Cic. Quint. 6, 28:

    dum ea Romani parant, jam Saguntum oppugnabatur,

    Liv. 21, 7, 1; cf.

    also: dum... interim,

    Plaut. Trin. 1, 1, 8; id. Men. 1, 3, 31; Liv. 21, 47, 7 al.—
    2.
    Esp., of duration in the present, now, yet.
    a.
    In combination with etiam primum, and esp. freq. with the negations non, nec, ne, haud, nihil, nullus, nemo, v. h vv.—
    b.
    Colloq., as an enclitic with imperatives and interjections (by some separately written ades dum, abi dum, etc, but v. Ritschl, Opusc Phil p. 567 sq.), orig, acc of time, a moment, a second, a little Sosia adesdum, paucis te volo, Ter. And 1, 1, 2 abidum, id. Heaut. 2, 3, 8 circumspicedum, Plaut Trin. 1, 2, 109:

    dicdum,

    Ter. Hec 5, 3, 5 facitodum, id. Heaut 3, 2, 39 iteradum, Poëta ap. Cic. Att. 14, 14 jubedum, Plaut. Rud. 3, 5, 7:

    manedum,

    id. Bacch. 4, 6, 24; Ter. Hec. 5, 4, 4:

    memoradum,

    Plaut. Poen. 5, 2, 103:

    tacedum,

    id. Men. 2, 2, 73:

    tangedum,

    id. Rud. 3, 5, 5 al.:

    agedum (most freq.),

    id. Am. 2, 2, 151; 5, 1, 29; id. As. 4, 1, 1; 5, 1, 1 et saep. (for which, agidum, id. Trin. 2, 2, 89 Ritschl ad loc.); Ter. Eun. 4, 4, 27; id. Heaut. 2, 3, 69; id. Hec. 3, 1, 35; id. Phorm. 5, 3, 1; Cic. Sull. 26; Liv. 7, 9; 9, 16 al.; Cat. 63, 78; Stat. Th. 7, 126 al.:

    agitedum,

    Liv. 3, 62 Drak.; 5, 52; 7, 34 fin.:

    cedodum,

    Ter. Phorm. 2, 2, 15:

    ehodum,

    id. And. 1, 2, 13; 2, 1, 24; 3, 5, 10; id. Eun. 2, 3, 68; also in Plaut. in enumerations: primumdum (= Gr. prôton men), Plaut. Mil. 2, 3, 26; id. Most. 2, 1, 53; id. Trin. 1, 2, 61 al.—
    B.
    With respect to the temporal limit of both actions, i. q. tamdiu quam or usque eo, as long as, while.
    1.
    Lit. (with indic. when the duration of the action in the principal clause is alone implied, except in the oratio obliqua).—In praes.: bene factum a vobis, dum vivitis, non abscedet, Cato ap. Gell. 16, 1 fin.; so Cic. Lael. 4, 14; id. de Sen. 23, 86; id. Fin. 3, 2, 9; Caes. B. G. 7, 50 fin. al.—In fut.: quid illos opinamini animi habuisse atque habituros, dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 13, 17; Plaut. Ps. 1, 3, 103; Cic. Rosc. Am. 32 fin.; id. Leg. 1, 1, 2; Verg. A. 1, 607 sq. et saep.—
    (β).
    Subj., often, when the clause with dum expresses a desired end, or refers to an indefinite future:

    non tibi venit in mentem, Si, dum vivas, tibi bene facias, etc.,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 76:

    pars, dum vires suppeterent, eruptionem censebant,

    Caes. B. G. 7, 77, 2:

    ut sua sponte, dum sine periculo liceret, excederet Gadibus,

    id. B. C. 2, 20, 3:

    hoc unum esse tempus de pace agendi, dum sibi uterque confideret ut pares ambo viderentur,

    id. ib. 3, 10, 7:

    de quo (sc. animo) dum disputarem, tuam mihi dari vellem, Cotta, eloquentiam,

    Cic. N. D. 2, 59, 147 Bait. (v. Roby, Gram. 2, 284 sq.). —
    b.
    With tamdiu, tantum, tantummodo, tantisper, usque; or opp. postea, postquam, deinde, ubi, nunc, etc.—With tamdiu, Cic. Verr. 2, 4, 3; id. Cat. 3, 7; id. de Sen. 12, 41; id. Tusc. 5, 33 fin.; id. Att. 9, 6, 5 al.—With tantum, Liv. 27, 42.—With tantummodo, Sall. J. 53, 3.—With tantisper, Plaut. Truc. prol. 11; Ter. Ad. 1, 1, 44; id. Heaut. 1, 1, 54.—With usque, Cic. Verr. 2, 1, 5: dum... postea, id. Mur. 12, 26—dum... postea quam, Caes. B. G. 7, 82, 1; Cic. Rosc. Am. 43 fin. —dum... postquam, Sall. J. 53, 3; Liv. 21, 13; cf. Ter. And. 1, 1, 27—dum... deinde, Cic. Att. 9, 6, 5; Liv. 27, 42, 13—dum... sed ubi, Plaut. Capt. 2, 1, 37; Caes. B. C. 1, 51, 5—dum... nunc, Ter. And. 1, 2, 17; Cic. Ac. 1, 4, 11.—For tamdiu... dum, less freq. dum... dum, as long as... so long:

    sic virgo dum intacta manet, dum cara suis,

    Cat. 62, 45 and 56; cf. Quint. 9, 3, 16:

    dum habeat, dum amet,

    Plaut. Truc. 2, 1, 23 (al. tum).—
    c.
    In Plautus repeatedly with an emphatic quidem, Plaut. As. 2, 4, 57; 5, 2, 20; id. Bacch. 2, 2, 48; id. Merc. 2, 3, 53; id. Ps. 1, 5, 92.—
    2.
    Transf.
    a.
    In conditional relations as a restrictive particle, like quatenus and duntaxat, so long as, if so be that, provided that, if only (so regularly connected with the subjunctive;

    freq. in prose and poetry): dum pereas, nihil interduo aiant vivere,

    Plaut. Capt. 3, 5, 36: Ly. Concede, inspiciam quid sit scriptum. Cu. Maxime, Tuo arbitratu, dum auferam abs te id quod peto, id. Curc. 3, 58; cf.:

    dum res maneant, verba fingant arbitratu suo,

    Cic. Fin. 5, 29 fin.: oderint, dum metuant, Att. ap. Cic. Off. 1, 28, 97:

    licet lascivire, dum nihil metuas,

    Cic. Rep. 1, 40 et saep.; in the imperf.:

    qui sese in cruciatum dari cuperet, dum de patris morte quaereretur,

    id. Rosc. Am. 41, 119; Sall. C. 40, 4; id. J. 68, 3; Quint. 10, 1, 33: An. Non pudet vanitatis? Do. Minime, dum ob rem, Ter. Phorm. 3, 2, 41;

    so without a verb,

    Cic. Fam. 7, 9; id. Ac. 2, 32, 104; Quint. 4, 1, 70; 9, 4, 58; 10, 3, 5; cf.:

    dum eatenus,

    id. 1, 11, 1.—
    (β).
    With an emphatic modo, and often in one word, dummodo:

    aeque istuc facio dummodo Eam des, quae sit quaestuosa, etc.,

    Plaut. Mil. 3, 1, 189; id. Aul. 2, 2, 62; id. Mil. 2, 2, 98; Cic. Rep. 3, 3; id. Off. 3, 21; id. Cat. 1, 5; 9; Prop. 3, 17, 17 (4, 16, 17 M.); Ov. F. 5, 242 al.; cf.:

    sin autem jejunitatem... dummodo sit polita, dum urbana, dum elegans, in Attico genere ponit, etc.,

    Cic. Brut. 82, 285:

    dummodo sit dives, barbarus ille placet,

    Ov. A. A. 2, 276.—Separated by other words:

    mea nil refert, dum patiar modo,

    Ter. Eun. 2, 3, 28:

    certumst pati, dum illum modo habeam mecum,

    id. Heaut. 3, 1, 57; Val. Fl. 5, 265.—
    (γ).
    With tamen, and, in Plautus (cf. above, 1. c.), with quidem.—With tamen, Cic. de Or. 2, 77, 314; Cels. 3, 4; Quint. 1, 1, 11; 2, 12, 7; 8 prooem. § 32; Dig. 39, 22, 4.—With quidem, Plaut. Trin. 1, 2, 20; id. Aul. 2, 2, 34; cf. the foll. number.—
    (δ).
    In negative conditional clauses, with ne, so long as not, provided that not, if only not:

    VTEI. SENATVS. NOSTER. DECERNERET. DVM. NE. MINVS. SENATORIBVS. C. ADESENT., S. C. de Bac. (thrice): id faciat saepe, dum ne lassus fiat,

    Cato, R. R. 5, 4; Plaut. Trin. 4, 2, 137; cf. id. Bacch. 4, 8, 26; id. Curc. 1, 1, 36; Ter. Hec. 4, 4, 12; Cic. Att. 6, 1, 4; 8, 11, B fin.; Liv. 3, 21 Drak.; 28, 40; Ov. H. 3, 81.—So too, dummodo ne, Cic. de Or. 3, 48, 185; id. Fam. 10, 25, 2; id. Q. Fr. 1, 1, 7; id. Att. 12, 45 al.:

    dum quidem ne,

    Plaut. Merc. 2, 3, 89.—
    b.
    With a causal accessory notion, until, long enough for, etc (very rare, only with subjunctive) obsidio deinde per paucos dies magis quam oppugnatio fuit, dum vulnus ducis curaretur, Liv 21, 8; cf. id. 24, 40; Suet Aug. 78 fin. nam se quoque moveri finget, dum aditum sibi ad aures faciat, Quint. 4, 1, 46.
    II.
    In immediate suceession, until, until that (with the subjunctive or the indicative, as the idea of aim or simply of time predominates; cf.

    e.g.: quid dicam, quantus amor bestiarum sit in educandis custodiendisque iis, quae procreaverunt, usque ad eum finem, dum possint se ipsa defendere?

    Cic. N. D. 2, 51 fin.:

    ea mansit in condicione atque pacto usque ad eum finem, dum judices rejecti sunt,

    id. Verr. 1, 6, 16; cf. Ter. Heaut. 3, 2, 32; id. Eun. 1, 2, 126; Liv. 4, 21 fin.; 27, 42. Cicero generally, Caesar always employs the subjunctive).
    (α).
    Subj.:

    is dum veniat, sedens ibi opperibere,

    Plaut. Bacch. 1, 1, 14; cf.:

    paulisper mane, dum edormiscat unum somnum,

    id. Am. 2, 2, 64; cf. also Cic. Att. 7, 1, 4;

    so with exspectare,

    id. Lael. 13; Caes. B. G. 1, 11 fin.; 4, 13, 2; Liv. 3, 11 fin.: Tac. Or. 19 fin.; Hor. Ep. 1, 2, 42; Luc. 5, 303 et saep.;

    with morari,

    Hirt. B. G. 8, 28; Liv. 4, 21 fin.; 22, 38 al.; cf. infra, b:

    sic deinceps omne opus contexitur, dum justa muri altitudo expleatur,

    Caes. B. G. 7, 23, 4; id. B. C. 1, 58, 4; cf.:

    multa quoque et bello passus, dum conderet urbem Inferretque deos Latio,

    Verg. A. 1, 5:

    ut spatium intercedere posset, dum milites convenirent, legatis respondit, etc.,

    Caes. B. G. 1, 7 fin.: Caesar ex eo tempore, dum ad flumen Varum veniatur, se frumentum daturum pollicetur, from that time until, etc., id. B. C. 1, 87, 1:

    differant in tempus aliud, dum defervescat ira,

    Cic. Tusc. 4, 36, 78 (cf. ib.:

    dum se ipsi colligant): quippe qui moram temporis quaererent, dum Hannibal in Africam traiceret,

    Liv. 30, 16 fin. et saep.—
    (β).
    Indic.:

    tu hic nos, dum eximus, interea opperibere,

    Ter. Heaut. 4, 7, 5;

    so with opperiri,

    Cic. Att. 10, 3;

    with manere aliquem,

    Ter. Phorm. 3, 2, 28;

    with exspectare,

    id. Eun. 1, 2, 126;

    with morari,

    Liv. 27, 42; cf.:

    causas innecte morandi, Dum pelago desaevit hiems,

    Verg. A. 4, 52:

    retine, dum ego huc servos evoco,

    Ter. Phorm. 5, 7, 89; cf.:

    Tityre, dum redeo, pasce capellas,

    Verg. E. 9, 23: struppis, quibus lectica deligata erat, usque adeo verberari jussit, dum animam efflavit, Gracch. ap. Gell. 10, 3, 5; cf. in the perf., Prop. 1, 3, 45; in the fut., id. 1, 14, 14. See Hand, Turs. II. pp. 303-330.

    Lewis & Short latin dictionary > dum

  • 12 compendio

    I compendiō adv. [ compendium ]
    (на) короткое время, недолго ( morari Q)
    II compendiō, —, —, āre [ compendium ]
    2) сокращать жизнь, т. е. убивать ( alicui Aug)

    Латинско-русский словарь > compendio

  • 13 Orcus

    ī m.
    1) подземный мир, царство теней V etc.
    2) (= Pluton) бог подземного царства C, V
    3) смерть (fortis tanquam O Pt)
    Orcum morari H — медлить со смертью, т. е. продолжать жить
    cum Orco rationem habēre Vr (ponĕre Col) — сводить счёты с Орком, т. е. готовиться к смерти

    Латинско-русский словарь > Orcus

  • 14 relatio

    relātio, ōnis f. [ refero ]
    1) несение назад, отнесение
    2) перекладывание, перенесение ( criminis C)
    3) возмещение, вознаграждение, воздаяние (r. gratiae Sen)
    4) ритор. частое повторение, анафора C, Q
    5) сообщение, доклад, предложение (в сенате), предмет доклада ( approbare relationem alicujus L)
    6) донесение, передача, рассказ (r. rerum gestarum Just)
    7) филос. отношение (ad aliquid Q)

    Латинско-русский словарь > relatio

  • 15 usque

    I ūsque adv.
    1) беспрестанно, непрерывно, безостановочно, постоянно (deressus est u. vapulando Ter)
    2) досыта, вдоволь (replere aliquem aliquid Pl)
    de melle me u. tetigi Ptмёду я напился вдоволь
    u. ad (in) — прямо до, вплоть до, до самого (самой), в самый (в самую) (legatos mittere u. in Pamphyliam C)
    u. ad mortem Cдо самой смерти
    quo u.? Cдоколе?
    u. ad lacrimas ridēre Ptсмеяться до слёз
    u. ab (ex) — начиная с самого (самой) (u. ex ultima Syria navigare C; u. a Romulo C)
    u. Romam (Romam u.) Cдо самого Рима
    u. adhuc Pl, Cдо сих пор
    u. eo Cдо тех пор
    inde u. Cс тех пор
    u. adeo Lcr etc. или u. eo C — до того, в (до) такой степени
    L. Tarquinius Anco regi familiaris est factus u. eo, ut consiliorum omnium particeps putaretur C — Л. Тарквиний до такой степени сблизился с царём Анком, что считался участником всех его планов
    u. (eo)... dum (quoad, donec) C, H etc. — до тех пор... пока
    4)
    u. ad — за исключением (omnes consulares u. ad Pompejum PM)
    5)
    u. quāque — всюду, везде или непрерывно, постоянно, всегда — см. usquequaque
    II ūsque praep. cum acc.
    до, вплоть до, до самого (u. pedes QC; u. quintum diem CC; u. sudorem CC)

    Латинско-русский словарь > usque

  • 16 adiunctus

    adiūnctus, a, um, PAdj. m. Compar. u. Superl. (v. adiungo), eng verbunden, in naher Beziehung-, in nahem od. notwendigem Zusammenhange stehend, wesentlich, adiunctissima quaestio, Arnob. 7, 39 zw. (Reiffersch. ad iustissimam quaestionem). – Öfter subst., a) adiunctum, ī, n., das jedem Menschen oder jeder Sache Eigene u. Natürliche, der Charakter, das Charakteristische, Eigentümliche, Wesentliche, in adiunctis morari, Hor.: pietatis adiunctum esse, Cic.: propiora huius causae et adiunctiora, Cic. – b) als rhet. u. dial. t.t., adiunctum negotio, das einer Sache Verwandte u. Ähnliche nebst den sie begleitenden Nebenumständen, woraus man Schlüsse für die Sache selbst ziehen kann, Cic. – u. so adiūncta, ōrum. n. pl., Nebenumstände der Zeit, des Orts usw., Cic.: argumenta ex adiunctis, Cic.

    lateinisch-deutsches > adiunctus

  • 17 aliquis

    ali-quis, aliqua, aliquid, Plur. aliqui, Pron. indef. subst. u. adi. (alius quis), eig. = alius nescio quis, d.h. dieser od. ein anderer aus der Mehrzahl, irgend jemand (einer), irgend ein od. etwas, dieser u. jener, im Plur. auch irgendwelche, einige, manche, I) im allg.: a) allein: α) subst.: is aliquis, dieser Jemand, Cic.: quisquis est ille, si modo est aliquis, Cic.: declamabam saepe cum M. Pisone et cum Q. Pompeio aut cum aliquo cotidie, Cic.: aut ipse occurrebat aut aliquos mittebat, Liv.: quem igitur cum omnium gratia voluit, hunc voluit cum aliquorum querela, Cic.: nihilne tibi videor an aliquid dicere? Cic.: vellem aliquid Antonio praeter illum libellum libuisset scribere, Cic.: aliquid facerem, ut hoc ne facerem, ich würde, ich weiß nicht was, tun, Ter.: aliquid fiet, interea fiet aliquid, es wird irgend etwas geschehen, Komik.: u. so erit hic aliquid aliquando, Cic. ep. (vgl. Klotz u. Spengel Ter. Andr. 314). – fem. aliqua (Akk. aliquam), Ov. met. 10, 560 (Varr. LL. 6, 56 zw.). – β) adi. (vgl. Osann Cic. de rep. 1, 68. p. 140), aliquis deus, irgend ein G., Cic.: aliquis error. Verg.: aliquo tempore anni, einmal im Jahre, Liv.: sine aliquo quaestu atque praeda, Cic.: sine aliquo timore, ohne Anwandlung von Furcht, Cic.: non sine aliqua spe et cogitatione, Cic.: qui alicui rei est, der zu etwas taugt, Cic.: aliquo modo, Plaut.: aliquo pacto, Ter.: aliqua ex parte, einigermaßen, Cic.: aliquā re publica, wenn der St. einigermaßen bestehen kann, bei leidlichen Verhältnissen im St., Cic. – aliqui... alii, quidam... aliqui, quidam... alii... aliqui, Plin. (s. Sillig zu 33, 101 u. zu 34, 106). – aliquantum... aliquid... nihil, Plin. ep. (s. ali-quantus). – b) verstärkt durch alius, irgend ein anderer, irgend etwas anderes (vgl. Stürenb. Cic. Arch. 11. p. 92), quae non habent caput aut aliquam aliam partem, Varr. LL.: dum aliud aliquid flagitii conficiat, Ter.: sin, ut tu scribis, ista evanuerint, aliquid aliud videbimus, Cic. – c) verstärkt durch unus (s. Moser u. Osann Cic. de rep. 1, 48. p. 99), ein einziger, unbestimmt u. gleichgültig, welcher? irgendeiner, aliquis unus pluresve divitiores, Cic.: unum aliquem diem, irgend einen beliebigen Tag, Cic. – d) partitiv mit ex, de od. mit dem Genet., aliquis ex vobis, Cic.: aliquis ex iis, Petron.: aliquis de tuis, Cic.: exspectabam aliquem meorum, Cic. – e) wie im Griech. τίς, um eine Zahl ungefähr anzugeben (s. Holstein Cic. de fin. 2, 62), einige, etwa, hos aliquos dies, einige T., Plaut.: aliquos viginti dies, Plaut.: aliqua folia quinque, Cato: tres aliqui aut quattuor, Cic. – f) aliquid mit dem Genet. eines Subst. od. eines Adi. neutr. der 2. Declin., aliquid monstri, Ter.: agri aliquid, Liv.: aliquid virium, Cic.: falsi aliquid, Cic.: laxare aliquid laboris, Liv.: sehr selten in einem casu obl., aliquo loci morari, Ulp. dig. – g) auch mit Adii. qualit., aliquis imbecillior, einer, der schwächer ist, Cic.: aliquid divinum, etwas, was göttlich ist, Cic.: in quo est aliquid extremum, worin es etwas Äußerstes gibt, Cic. – auch für was gew. tale quid mit mehr Bestimmtheit, aliquid in somno tale, quale etc., Cic.; vgl. aliquid huiusmodi, Cic. – h) in Konditionalsätzen mit si, nisi etc., Cic. u.a. – i) mit der 2. pers. sing., exoriare aliquis, Verg. Aen. 4, 525. – u. kollektiv mit der 2. pers. plur. (vgl. Passows Handw. in v. τίς no. B, II, 1, c), aperite atque Erotium aliquis evocate ante ostium, Plaut. Men. 674: aperite aliquis actutum ostium, Ter. adelph. 634. – k) Akk. aliquid = in irgend etwas, in irgend einer Beziehung, einigermaßen, si in me al. offendistis, Cic.: ne additus nomini honos aliquid libertati officeret, Liv.: sublevare alqm al., Caes.: perlucens iam al. lux, Liv. – 1) neutr. pl. subst., aliqua, einiges, etwas, in narratione aliqua eicienda, Quint.: u.m. Genet., trium rerum aliqua consequemur, Cic. – II) insbes.: A) ein unbestimmtes Einzelnes aus einer größern Mehrheit hervorhebend, mancher, manch einer, dieser und jener, wie τίς, dicet aliquis forte, Vitr.: dixerit hic aliquis, Catull.: est aliquis, qui se inspici, aestimari fastidiat, Liv. – B) prägnant wie im Griech. τίς, τί, etwas der Rede Wertes, etwas Bedeutendes, Großes (s. Kühner u. Meißner Cic. Tusc. 1, 45), si nunc aliquid assequi se putant, Cic. – dah. a) esse aliquem od. aliquid, wie im Griech. τινά, od. τί ειναι (vgl. Passows Handw. in v. τίς no. B, II, 2, d.p. 1912, b), etwas sein, d.i. von Wert-, etwas Rechtes sein, etwas gelten, etwas zu sagen od. zu bedeuten haben, etwas heißen od. sagen wollen, Cic.: est aliquid nupsisse Iovi, es ist etwas, es ist keine Kleinigkeit, Ov. – b) dicere aliquid, wie λέγειν τι, etwas Gewichtiges, nicht ganz Grundloses behaupten, Cic. – c) in der Umgangsspr., aliquid, etwas = etwas Bedeutendes, zumal Erwünschtes, Angenehmes, fiet aliquid, es kann etwas geschehen, -eintreten, -sich ereignen, Plaut. u. Ter.: u. so Vestorio aliquid significes, sage etwas Schönes, Angenehmes, eine Schmeichelei, Cic. – u. aliquid in verblümter Sprache für den sinnlichen Liebesgenuß, sin de Aurelia aliquid aut Lollia, Cic. ep. 9, 22. § 4 (vgl. Tusc. 3, 43). Prop. 2, 18, 11. – / Nomin. Sing. Femin. aliqua, adj., Pompon. com. 114 (aliqua strena, nach Ribbecks Vermutung). Cic. ep. 6, 20, 2 (aliqua res); subst., Sen. contr. 10, 3 (32), 2 u. 10, 4 (33), 20; Plur. Femin, aliquae, adj. Lucr. 4, 261 (aliquae res). – Archaist., Dat. Sing. aliquoi, Sen. contr. 9, 5 (28), 11. – arch. Nom. Plur. aliques, nach Charis. 159, 7. – Dat. u. Abl. Plur. auch aliquis, Corp. inscr. Lat. 8, 2728, 82. Liv. 24, 22, 14; 26, 15, 3; 26, 49, 6; 45, 32, 6. Plin. 2, 55 u.a. (s. Sillig zu 33, 48). – Dat. Plur. Femin. aliquabus, Soran. Lat. p. 10, 22. – alicui dreisilbig, Tibull. 4, 7, 1. Ov. trist. 4, 7, 7.

    lateinisch-deutsches > aliquis

  • 18 biduum

    bīduum, ī, n. (bis u. dies), der Zeitraum ( die Zeit, Frist) von zwei Tagen, zwei Tage als Zeitraum, a) übh.: biduum comitiale (der 3. u. 4. Januar), Caes. b. c. 1, 5, 4: abstinentia bidui, Cels. 3, 21: bidui inedia, Plin. 8, 209: bidui est aut tridui haec sollicitudo, Ter. Andr. 440: finitā febre biduum integrum est, so befindet sich der Kranke zwei Tage lang gut, Cels. 3, 3. p. 77, 12 D.: quod omnino biduum supererat, cum (bis zu dem Tage, wo) etc., Caes. b. G. 1, 23, 1: in iis operibus consiliisque biduum consumitur, Caes. b. c. 1, 82, 1: certamine consulum biduum absumptum (est), Liv. 38, 44, 1 (vgl. inter has cogitationes biduo absumpto, Curt. 3, 6 [15], 8): biduum criminibus obiciendis statuitur, Tac. ann. 3, 13: ›longus fuit dolor‹. Bidui; at compluribus annorum saepe multorum, Cic. Phil. 11, 8: unum aliquem diem aut summum (höchstens) biduum eximere ex mense, Cic. Verr. 2, 129: id biduum memoriae eximere, Suet. Claud. 11, 1: biduum ad considerandum tempus petere, zwei Tage Bedenkzeit, Liv. 27, 24, 3: biduo intermisso, Plin. 30, 116. – oft biduum = »zwei Tage (lang)«, alqm biduum cibo tectoque prohibere, Cic. Verr. 3, 60: biduum in his locis morari, Caes. b. G. 7, 9, 1: u. so Cic. pro C. Rab. 8 u.a. Caes. b. c. 2, 21, 2 u.a. Sall. Iug. 69, 3. Nep. Att. 22, 3 u. oft bei andern: non plus biduum, Ter. eun. 184: biduum aut triduum, Cato r. r. 96, 1: biduum... tertio die, Liv. 31, 34, 9: noctem continuumque biduum, Suet. Tib. 42, 1: ante biduum, Vulg. Iosue 20, 5: iam ante biduum, Auct. inc. pan. Constant. Aug. 16, 5: in biduum, Liv. 10, 23, 1. Curt. 7, 11 (30), 14. Cels. 2, 10. p. 54, 2 D.: oft per biduum, zB. Cic. Phil. 11, 5; de nat. deor. 2, 96. Caes. b. c. 2, 32, 12. Vell. 2, 40, 3. Cels. 3, 17 u.a.: per continuum biduum, Vulg. 2. Mach. 10, 37: per insequens biduum, Liv. 30, 8, 4: post biduum, Plin. 2, 124; 13, 133. Aur. Vict. Caes. 32, 12. Vulg. lev. 19, 7 u.a.: post biduum demum, Suet. Aug. 10, 4: post biduum statim, Suet. Caes. 43, 1: non ultra biduum, Tac. ann. 6, 50. – Abl. biduo bei Kompar., biduo brevior dies, Cic. I. Verr. 6: uno die longior mensis aut biduo, Cic. Verr. 2, 129. – oft Abl. biduo = »im Verlauf (während) zweier Tage, zwei Tage über«, auch »binnen zwei Tagen«, zB. Cic. Quinct. 79 u. 81; ad Att. 4, 1, 6. Caes. b. G. 5, 27, 8. Cels. 1, 3. p. 19, 34 D. Curt. 4, 10 (39), 1 u.a.: selten in biduo, Iavol. dig. 50, 16, 217. § 1: oft eo biduo, »im Verlauf (während) dieser zwei Tage, in diesen zwei Tagen«, auch »nach diesen zwei Tagen«, Cic. ad Att. 4, 1, 6. Caes. b. c. 1, 41, 1 (dazu Kraner); 1, 87, 4. Auct. b. Alex. 9, 3 u. 59, 2: so auch hoc biduo, Cic. Phil. 14, 10: illo biduo, Cic. Verr. 2, 64: biduo illo, Curt. 6, 10 (39), 20: illo fere biduo, Cic. Pis. 14: biduo aut summum (höchstens) triduo, Cic. Quinct. 78: biduo vel certe triduo, Cels. 4, 5 (2). p. 126, 25 D.: biduo triduove, Cels. 3, 21. p. 108, 36 D.; vgl. spatio bidui triduive, Apul. met. 9, 40: biduo et binoctio, Amm. 10, 1, 8: biduo et noctibus tribus, Caes. b. c. 2, 23, 1: biduo et duabus noctibus, Nep. Hann. 6, 3: priore biduo, Tac. hist. 1, 57: biduo proximo, Cels. 3, 15. p. 96, 3 u. p. 96, 11 D.: toto biduo, Apul. met. 1, 10: biduo continenti, Suet. Cal. 19, 2: biduo ante, Cic. Pis. 60: biduo post, Caes. b. G. 1, 1, 47, 1. Liv. 44, 18, 6. Suet. Caes. 16, 2: biduo post aut non toto triduo, Cic. Quinct. 79: biduo vix, Liv. 21, 47, 6: biduo a partu, Plin. 11, 236. – biduo, quo haec gesta sunt, zwei Tage von da an gerechnet (von der Zeit ab), wo usw. = zwei T., nachdem usw., Caes. b. c. 1, 48, 1: u. so biduo, quo senatum legerunt censores, Liv. 40, 53, 1: biduo postquam inde sublatus esset, Val. Max. 1, 8. ext. 1. – b) zur Bestimmung der Wegstrecke: bidui iter progressus, Caes. b. c. 2, 24, 1: ab eo non longius bidui viā abesse, Caes. b. G. 2, 7, 2: bidui navigatione distare a continente, Plin. 6, 200: biduum aut triduum abesse a Brundisio, Cic. ad Att. 8, 14, 1: bidui spatio abesse ab alqo, Planc. in Cic. ep. 10, 17, 1: in castra properabamus, quae aberant bidui, Cic. ad Att. 5, 16, 4: castra a quibus aberam bidui, Cic. ad Att. 5, 17, 1.

    lateinisch-deutsches > biduum

  • 19 compendium

    compendium, ī, n. (compendo), die Ersparnis, I) die Ersparnis als Gewinn, Vorteil, Profit (Ggstz. dispendium), c. ligni, Plin.: c. leve, Cornif. rhet.: facere compendii binos panes in dies, ersparen, Plaut.: compendium facere, sich ein Vermögen erwerben, Suet.: privato compendio servire, Caes.: in re uberrima turpe c. effugere, Cic. – II) die Ersparnis als Abkürzung der Arbeit, Zeit, operae, Plin.: temporis, Col.: compendio morari, eine kurze Zeit, Quint.: facere compendium pultandi, abkürzen, nachlassen, Plaut.: misso in compendium bello, Flor. – Insbes.: a) in bezug auf die Rede, brevia compendia dicendi, Quint.: conferre verba ad compendium, kurz fassen, Plaut.: facere verba compendi, sie abkürzen, Plaut.: u. fieri dicta compendi volo, spar deine Worte, Plaut.; vgl. Brix Plaut. capt. 962. Ussing Plaut. asin. 305. Lorenz Plaut. mil. 774. Spengel Plaut. truc. 2, 4, 25. – b) in bezug auf den Weg, c. itineris, Fronto: c. viae quatridui, Plin.: per compendia itinerum, Frontin. – dah. oft absol., der abgekürzte Weg, kürzere Weg, Richtweg (Ggstz. iter, quod est spatii amplioris, s. Quint. 4, 2, 46), c. durum aridumque (im Bilde), Quint.: quaedam (maria) ad navigationis commodum per compendium ducere, Iustin.: per compendia maris assequi alqm, Tac.: bildl., quae ad honores compendia paterent, Plin. pan. 95, 5: ad utilium artium contemplationem celeri facilique compendio ducere, Gell. praef. § 12.

    lateinisch-deutsches > compendium

  • 20 cuniculus

    cunīculus, ī, m. (iberisches Wort), I) das Kaninchen, Varro r. r. 3, 12, 6. Plin. 8, 217: mollior cuniculi capillo, Catull. 25, 1: gaudet in effossis habitare cuniculus antris, Mart. 13, 60. – II) der niedrige unterirdische Gang, omne genus cuniculorum apud eos notum atque usitatum est, Caes.: agere (führen, anlegen) cuniculos ad aerarium, Cic.: cuniculi latebris evadere conari, Val. Max.: cuniculos in altum defodere, Cod. Theod.: cuniculos sub terra facere (v. Kaninchen), Varro: perpetuus cuniculus iter praebet in campos (in eine Höhle), Curt. – So nun insbes.: α) im Wasserbau= der verdeckte Wassergraben, -Wassergang, -Kanal, aqua per secretos cuniculos reddita, Sen.: C et LXXX cuniculis divisus alveus (amnis), Sen.: si aqua cuniculo veniet, Plin.: rivos (aquae marinae) cuniculis perducere, Col. – β) im Bergbau = der Gang, die Grube, der Stollen, Schacht, cuniculi longissimi, Sen.: e cuniculis effossum sulphur, Plin.: propter hoc (aurum) cuniculos egit, Sen. – γ) in der Kriegsbaukunst = die Mine, solum infimum cuniculi, Liv.: c. occultus, Liv.: cuniculi tecti, Hirt. b. G.: cuniculi transversi, Liv.: c. delectis militibus eo tempore plenus, Liv.: – u. agere cuniculum (auch m. Ang. »von wo aus ?« durch ab u. Abl., u. »wohin?« durch ad od. in m. Akk.), Caes. u. Liv. (vgl. Drak. Liv. 5, 19, 10): aperire, adaperire cuniculum, Caes. u. Liv.: aperire rectam in cuniculum viam, Liv.: cuniculi moenibus appropinquant, Caes.: per cuniculum Gallorum ascendere in templum, Cic.: capere urbem cuniculo, Curt.: egredi per cuniculum, Veget. mil.: erumpere per cuniculos, Vell.: esse in cuniculo, Liv.: transversis cuniculis hostium cuniculos excipere, Liv.: fodere cuniculos, Ps. Quint. decl.: intersaepire cuniculum nunc ciliciis praetentis nunc foribus raptim obiectis, Liv.: cuniculis venas fontis intercīdere atque avertere, Hirt. b. G.: cuniculos maximi ponderis saxis morari, die Fortführung der M. aufhalten, Caes.: quae res aperte petebatur, ea nunc occulte cuniculis oppugnatur (bildl.), Cic.: cum e fossa in cuniculum pateret iter, Liv.: cum ad interiorem raptim oppositum murum cuniculis iam perventum esset, Liv.: subruere cuniculo murum od. muros, Liv. u. Curt.: suffodere cuniculo moenia, Liv. – δ) ein gemauerter Kanal, eine Röhre in Öfen, Wänden u. dgl., longinquae fornacis c., Plin. 9, 133: cuniculus, per quem vapor trahitur (in Bädern), Ulp. dig. 43, 3, 21. § 6. – / Synkop. Abl. Plur. cuniclis, Apic. 2, 49.

    lateinisch-deutsches > cuniculus

См. также в других словарях:

  • morări — MORĂRÍ, morăresc, vb. IV. intranz. (Rar) A practica meseria de morar, a fi morar. – Din morar. Trimis de ana zecheru, 13.09.2007. Sursa: DEX 98  morărí vb., ind. prez. 1 sg. şi 3 pl. morărésc, imperf. 3 …   Dicționar Român

  • morari — index pause Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • Morari Bapu — (Gujarati: મોરારી બાપુ, Hindi: मुरारी बापू; real name Moraridas Prabhudas Hariyani born on September 25, 1946[1] in Talgajarda is a popular Hindu kathakaar (preacher), who has been giving 9 day long sermons (kathaas) in both Gujarati and Hindi… …   Wikipedia

  • morari — To delay; to hinder; to pause …   Ballentine's law dictionary

  • Manfred Morari — Fields Control Theory Institutions ETH Zurich Notable awards …   Wikipedia

  • Togué Morari — 14° 19′ 44″ N 4° 57′ 18″ W / 14.329, 4.955 …   Wikipédia en Français

  • Natalia Morar — Natalia Morari (Russian: Наталья Григорьевна Морарь) (born 12 January 1984, Moldavian SSR) is a Moldovan investigative journalist for the Russian magazine New Times. She was a permanent resident[1] of Russia until she was expelled in December… …   Wikipedia

  • moratoire — [ mɔratwar ] adj. et n. m. • 1765; lat. jurid. moratorius, de morari « retarder » ♦ Dr. 1 ♦ Qui accorde un délai. Intérêts moratoires, dus pour retard au paiement de la créance. 2 ♦ N. m. (v. 1920) Disposition légale suspendant l exigibilité des… …   Encyclopédie Universelle

  • morar — MORÁR, morari, s.m. 1. Proprietar sau conducător al unei mori; muncitor într o moară. ♦ Muncitor într o întreprindere în care se macină diferite materii. 2. Gândac cu aripile lucioase, brune sau negre, care trăieşte prin mori; gândac de făină… …   Dicționar Român

  • BE (Pain of Salvation album) — BE Studio album by Pain of Salvation Released September 27, 2004 …   Wikipedia

  • Mahuva (Bhavnagar district) — Infobox Indian Jurisdiction native name = Mahuva | type = city | latd = 21.0833 | longd = 71.8000 locator position = right | state name = Gujarat district = Bhavnagar leader title = leader name = altitude = 0 population as of = population total …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»