Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

magadha-

  • 1 मागध


    māgadhá
    mf (ī)n. relating to orﾠ born in orﾠ living in orﾠ customary among the Magadhas orﾠ the Magadha country AV. Pariṡ. Lalit. etc.. ;

    m. a king of the Magadha MBh. Hariv. ;
    N. of a mixed caste AV. etc. etc. (accord. toﾠ Mn. X, 11 the son of a Kshatriya mother andﾠ a Vaiṡya father;
    he is the professional bard orﾠ panegyrist of a king, often associated with suta andﾠ bandin MBh. Kāv. etc.;
    accord. toﾠ others one who informs a Rāja of what occurs in bazaars;
    alsoﾠ an unmarried woman's son who lives by running messages orﾠ who cleans wells orﾠ dirty clothes etc.;
    alsoﾠ opprobrious N. of a tribe still numerous in GujarSt, andﾠ called the Bhāts W.);
    white cumin L. ;
    N. of one of the seven sages in the 14th Manv-antara Hariv. ;
    of a son of Yadu ib. ;
    (pl.) N. of a people (= magadhāḥ) AV. Pariṡ. MBh. etc.. ;
    of the warrior-caste in Ṡāka-dvïpa VP. ;
    of a dynasty ib. ;
    (ā) f. a princess of the Magadhas PadmaP. ;
    long pepper L. ;
    (ī) f. a princess of the Magadhas MBh. R. ;
    the daughter of a Kshatriya mother andﾠ a Vaiṡya father MBh. ;
    a female bard Kād. ;
    (with orﾠ scil. bhāshā), the language of the Magadhas (one of the Prakṛit dialects) Sāh. etc. (cf. ardha-m-);
    Jasminum Auriculatum L. ;
    a kind of spice Suṡr. (long pepper;
    white cumin;
    anise;
    dill;
    a species of cardamoms grown in Gujarat. L.);
    refined sugar L. ;
    a kind of metre VarBṛS. ;
    N. of a river (= ṡoṇā) R. ;
    - मागधदेशीय
    - मागधपुर
    - मागधमाधव

    Sanskrit-English dictionary > मागध

  • 2 मगधपुरी


    magádha-purī
    f. the city of Magadha Lalit.

    Sanskrit-English dictionary > मगधपुरी

  • 3 मगधप्रतिस्ठ


    magádha-pratisṭha
    mfn. dwelling in Magadha Ragh.

    Sanskrit-English dictionary > मगधप्रतिस्ठ

  • 4 मगधलिपि


    magádha-lipi
    f. the writing of Magadha Lalit.

    Sanskrit-English dictionary > मगधलिपि

  • 5 मगधवंशज


    magádha-vaṉṡa-ja
    mf (ā)n. sprung from the race of Magadha Ragh.

    Sanskrit-English dictionary > मगधवंशज

  • 6 मगध


    magádha
    m. the country of the Magadhas, South Behār (pl. the people of that country) AV. etc. etc.;

    a minstrel who sings the praises of a chief's ancestry L. ;
    (ā) f. the town of the Magadhas L. ;
    long pepper Suṡr. ;
    - मगधदेश
    - मगधपरिभाषा
    - मगधपुरी
    - मगधप्रतिस्ठ
    - मगधलिपि
    - मगधवंशज

    Sanskrit-English dictionary > मगध

  • 7 मगधदेश


    magádha-deṡa
    m. the country of Magadhas Hit.

    Sanskrit-English dictionary > मगधदेश

  • 8 मगधपरिभाषा


    magádha-paribhāshā
    f. N. of wk.

    Sanskrit-English dictionary > मगधपरिभाषा

  • 9 मागधदेशीय


    māgadhá-deṡīya
    mfn. belonging to orﾠ born in the land of the Magadhas ṠrS.

    Sanskrit-English dictionary > मागधदेशीय

  • 10 मागधपुर


    māgadhá-pura
    n. « city of the Magadhas»

    N. of a city Cat.

    Sanskrit-English dictionary > मागधपुर

  • 11 मागधमाधव


    māgadhá-mādhava
    m. N. of a poet ib.

    Sanskrit-English dictionary > मागधमाधव

  • 12 मगधः _magadhḥ

    मगधः 1 N. of a country, the southern part of Bihar; अस्ति मगधेषु पुष्पपुरी नाम नगरी Dk.1; अगाधसत्त्वो मगधप्रतिष्ठः R.6.21.
    -2 A bard, minstrel.
    -धाः (pl.) The people of Magadha, the Magadhas.
    -धा 1 The town of the Magadhas.
    -2 Long pepper.
    -Comp. -ईश्वरः 1 a king of the Magadhas.
    -2 N. of Parantapa; प्राक् संनिकर्षं मगधेश्वरस्य R.6.2.
    -3 N. of Jarāsandha.
    -उद्भवा long pepper; फलं बृहत्या मगधोद्भवानाम् Suśruta.
    -देशः the country of Magadha.
    -पुरी the city of Magadha.
    -लिपिः f. writing or character of the Maga- dhas.

    Sanskrit-English dictionary > मगधः _magadhḥ

  • 13 मागध _māgadha

    मागध a. (
    -धी f.) [मगधदेशे भवः अण्] Relating to or living in the country of Magadha or the people of Magadha.
    -धः 1 A king of the Magadhas.
    -2 N. of a mixed tribe, said to have been the offspring of a Vaiśya father and a Kṣatriya mother, (the duty of the members of this caste being that of professional bards); Ms.1.11,17; क्षत्रिया मागधं वैश्यात् Y.1.94; Mb.13.49.1.
    -3 A bard or panegyrist in general; सूतमागधबन्दिनः Bhāg.1.11.2; परिणतिमिति रात्रेर्मागधा माधवाय Śi.11.1.
    -धाः (pl.) N. of a people, the Magadhas.
    -धा 1 A princess of the Magadhas.
    -2 Long pepper.
    -धी 1 A princess of the Magadhas; तयोर्जगृहतुः पादान् राजा राज्ञी च मागधी R.1.57.
    -2 The language of the Magadhas, one of the four principal kinds of Prākṛita.
    -3 Long pepper.
    -4 White cumin.
    -5 Refined sugar.
    -6 A kind of jasmine.
    -7 A variety of cardamoms.
    -8 The daughter of a Kṣatriya mother and a Vaiśya father.
    -9 Anise.
    -1 N. of a river (शोणा).
    -11 A kind of रीति in rhetorics. The अलङ्कारशेखर (7) gives the following illustration:- पाणौ पद्मधिया मधूक- कुसुमभ्रान्त्या पुनर्गण्डयोर्नीलेन्दीवरशङ्कया नयनयोर्बन्धूकबुद्ध्याधरे । लीयन्ते कबरीषु बान्धवजनव्यामोहजातस्पृहा दुर्वारा मधुपाः कियन्ति तरुणि स्थानानि रक्षिष्यसि ॥

    Sanskrit-English dictionary > मागध _māgadha

  • 14 राजन् _rājan

    राजन् m. [राज्-कनिन् रञ्जयति रञ्ज्-कनिन् नि ˚ वा Uṇ.1.145] A king, ruler, prince, chief (changed to राजः at the end of Tat. comp.); वङ्गराजः, महाराजः &c.; तथैव सो$भूदन्वर्थो राजा प्रकृतिरञ्जनात् R.4.12; पित्रा न रञ्जितास्तस्य प्रजास्तेनानु- रञ्जिताः । अनुरागात्ततस्तस्य नाम राजेत्यभाषत ॥ V. P.
    -2 A man of the military casts; a Kṣatriya; Śi 14.14.
    -3 N. of Yudhiṣṭhira.
    -4 N. of Indra.
    -5 The moon; राजप्रियाः कैरविण्यो रमन्ते मधुपैःसह Bv.1.126.
    -6 Lord, master.
    -7 N. of Pṛithu.
    -8 A Yakṣa; तं राजराजानु- चरो$स्य साक्षात् Ki.3.3.
    -9 The Soma plant; ऐन्द्रश्च विधिवद्दत्तो राजा चाभिषुतो$नघः Rām.1.14.6; Bṛi. Up.1.3. 24.
    -Comp. -अग्निः wrath of a king.
    -अङ्गनम् a royal court, the court-yard of a palace.
    -अदनः 1 the Piyāla tree.
    -2 The seed of the tree Chirongia Sapida; राजादनं कन्दरालम् Śiva B.3.15.
    -अधिकारिन्, -अधिकृतः 1 a government officer or official.
    -2 a judge.
    -अधिराजः, -इन्द्रः a king of kings, a supreme king, paramount sovereign, an emperor.
    -अधिष्ठानम् the capital of a king, metropolis.
    -अध्वन् m. a principal or royal road, main street, highway.
    -अनकः 1 an inferior king, a petty prince.
    -2 a title of respect for- merly given to distinguished scholars and poets.
    -अन्नम् 1 rice grown in Āndhra.
    -2 food obtain- ed from a king; राजान्नं तेज आदत्ते Ms.4.218.
    -अपसदः an unworthy or degraded king.
    -अभिषेकः coronation of a king.
    -अम्लः a kind of vegetable plant; Rumex Vesicarius (Mar. चुका).
    -अर्कः Calotropis Gigantea (मन्दार; Mar. रुई).
    -अर्हम् 1 aloewood, a spe- cies of sandal.
    -2 a kind of rice (राजान्न).
    -अर्हणम् a royal gift of honour.
    -अहिः a large snake (having two mouths).
    -आज्ञा a king's edict, an ordinance, a royal decree.
    -आभरणम् a king's ornament.
    -आम्रः a superior kind of mango.
    -आवर्तः a diamond of an in- ferior quality.
    -2 a diamond from Virāṭa country.
    -आवलिः, -ली a royal dynasty or genealogy.
    -आसनम् a throne.
    -आसन्दी Ved. a stand on which the Soma is placed.
    -इन्दुः an excellent king; दिलीप इति राजेन्दुरिन्दुः क्षीरनिधाविव R.1.12.
    -इष्टः a kind of onion. (
    -ष्टम्) = राजान्न q. v.
    -उपकरणम् (pl.) the paraphernalia of a king, the insignia of royalty.
    -उपसेवा royal service; Ms.3.64.
    -ऋषिः (
    राजऋषिः or
    राजर्षिः) a royal sage, a saint-like prince, a man of the Kṣatriya caste who, by his pious life and austere devotion, comes to be regarded as a sage or riṣi; e. g. पुरूरवस्, जनक, विश्वामित्र.
    -कन्या, -कन्यका a princess.
    -करः a tax or tribute paid to the king.
    -करणम् a law-court.
    -कर्णः an ele- phant's tusk.
    -कर्तृ m. a person who assists at a corona- tion; समेत्य राजकर्तारः सभामीयुर्द्विजातयः Rām.2.67.2.
    -कर्मन् n.
    1 the duty of a king.
    -2 royal service; cf. Ms.7.125.
    -कला a crescent of the moon (the 16th part of the moon's disc).
    -कलिः a bad king; cf. अशरण्यः प्रजानां यः स राजा कलिरुच्यते Mb.12.12.29.
    -कार्यम्, -कृत्यम् 1 state-affairs.
    -2 royal command.
    -कुमारः a prince.
    -कुलम् 1 a royal family, a king's family; अग्निरापः स्त्रियो मूर्खः सर्पो राजकुलानि च H.; नदीनां शस्त्रपाणीनां नखिनां शृङ्गिणां तथा । विश्वासो नैव कर्तव्यः स्त्रीषु राजकुलेषु च ॥ ibid.
    -2 the court of a king; आ दास्याः पुत्रि राजकुलं <?>ल्येतत् Nāg.3.12/13.
    -3 a court of justice; (राजकुले कथ् or निविद् caus. means 'to sue one in a court of law, lodge a complaint against).
    -4 a royal palace.
    -5 a king, master (as a respectful mode of speaking).
    -6 a royal servant; बध्नन्ति घ्नन्ति लुम्पन्ति दृप्तं राजकुलानि वै Bhāg. 1.41.36.
    -कोशनिघण्टुः also
    -व्यवहारकोशः N. of a dictionary in Shivaji's time compiled by his minister Raghunātha Paṇḍita.
    -क्षवकः a kind of mustard.
    -गामिन् 1 a. escheating to the sovereign (as the property of a person having no heir).
    -2 brought before the king (as slander); Ms.11.55.
    -गिरिः N. of a mountain in Magadha.
    -गुरुः a royal counsellor.
    -गुह्यम् a royal mystery; राजविद्या राजगुह्यं पवित्रमिदमुत्तमम् Bg.9.2.
    -गृहम् 1 a royal dwelling, royal palace.
    -2 N. of a chief city in Magadha (about 75 or 8 miles from Pāṭali- putra).
    -ग्रीवः a kind of fish.
    -घ a. sharp, hot. (
    -घः) a king-killer, regicide.
    -चिह्नम् 1 insignia of royalty, regalia.
    -2 the stamp on a coin.
    -चिह्नकम् the organ of generation (उपस्थ).
    -जक्ष्मन् = राजयक्ष्मन् q. v.
    -तरङ्गिणी N. of a celebrated historical poem treating of the kings of Kāśmīra by Kalhaṇa.
    -तरुः the कर्णि- कार tree,
    -तालः, ताली the betel-nut tree; राजतालीवनध्वनिः R.
    -दण्डः 1 a king's sceptre.
    -2 royal authority.
    -3 punishment inflicted by a king.
    -4 fine payable to a king.
    -दन्तः (for दन्तानां राजा) the front tooth; राजौ द्विजानामिह राजदन्ताः N.7.46; 'राजन्ते सुतनोर्मनोरमतमास्ते राज- दन्ताः पुरः' (शृङ्गारधनदशतकम् 67).
    -दूतः a king's ambas- sador, an envoy.
    -दृशद् f. the larger or lower mill- stone.
    -देयम्, -भागम् the royal claim, tax; न वृत्त्या परितुष्यन्ति राजदेयं हरन्ति च Mb.12.56.59.
    -दौवारिकः 1 = राजद्वारिकः q. v.
    -2 a royal messenger; Hch.4.
    -द्रोहः high treason, sedition, rebellion.
    -द्रोहिन् m. a traitor.
    -द्वार् f.,
    -द्वारम् the gate of royal palace; राजद्वारे श्मशाने च यस्तिष्ठति स बान्धवः Subhāṣ.
    -द्वारिकः a royal porter.
    -धर्मः 1 a king's duty.
    -2 a law or rule relating to kings (oft. in pl.).
    -धानम्, -धानकम्, -धानिका, -धानी the king's residence, the capital, metropolis, the seat of government; तौ दम्पती स्वां प्रति राजधानीं (प्रस्थापयामास) R.2.7.
    -धान्यम् Panicum Frumentaceum (Mar. सांवा).
    -धामन् n. a royal palace.
    -धुर् f.,
    -धुरा the burden or responsibility of government.
    -नयः, -नीतिः f. admini- stration of a state, administration of government, poli- tics, statesmanship.
    -नामन् m. Trichosanthes Dioeca (Mar. पडवळ).
    -नारायणः (in music) a kind of measure.
    -निघण्टुः N. of a dictionary of Materia Me- dica.
    -नीलम् an emerald.
    -पट्टः 1 a diamond of inferior quality.
    -2 a royal fillet.
    -पट्टिका f. the Chātaka bird.
    -पदम् royalty, sovereignty.
    -पथः, -पद्धतिः f. =
    राजमार्ग q. v.
    -पिण्डः the maintenance given by a king; अवश्यं राजपिण्डस्तैर्निवेश्य इति मे मतिः Mb.3.36.16.
    -पिण्डा a species of date.
    -पुंस् m. a royal servant.
    -पुत्रः 1 a prince.
    -2 a Kṣatriya, a man of the military tribe.
    -3 the planet Mercury.
    -4 N. of a mixed caste.
    -5 a Rajpoot.
    -5 A kind of mango.
    -पुत्रिका 1 a kind of bird.
    -2 Princess.
    -पुत्री 1 a princess.
    -2 a female of the Rajpoota tribe.
    -3 N. of several plants:-- जाती, मालती, कटुतुम्बी &c.
    -4 a kind of perfume (रेणुका).
    -5 a musk rat.
    -6 a kind of metal; also राजपत्नी.
    -पुरम् a royal city.
    -पुरुषः 1 a king's servant.
    -2 a minister.
    -पुष्पः the नागकेसर tree.
    -पूगः a kind of Areca-nut palm; Bhāg.4.6.17.
    -पौरुषिकः a royal servant; Mb.13.126.24.
    -प्रकृतिः a king's minister.
    -प्रसादः royal favour.
    -प्रेष्यः a king's servant. (
    -ष्यम्) royal service (more correctly राजप्रैष्य).
    -फणिञ्झकः an orange tree.
    -वदरम् salt.
    -बीजिन्, -वंश्य a. a scion of royalty, of royal descent.
    -भट्टिका a species of water-fowl.
    -भृतः a king's soldier.
    -भृत्यः 1 a royal servant or minister.
    -2 any public or govern- ment officer.
    -भोगः a king's meal, royal repast.
    -भोग्यम् nutmeg.
    -भौतः a king's fool or jester.
    -मणिः a royal gem.
    -मन्त्रधरः, -मन्त्रिन् m. a king's counsellor.
    -महिषी the chief queen.
    -मार्गः 1 a highway, high road, a royal or main road, principal street.
    -2 the way, me- thod or procedure of kings.
    -मार्तण्डः, -मृगाङ्कः (in music) a kind of measure.
    -माषः a kind of bean.
    -मुद्रा the royal seal.
    -यक्ष्मः, -यक्ष्मन् m. 'consumption of the moon', pulmonary consumption, consumption in general; राजयक्ष्मपरिहानिराययौ कामयानसमवस्थया तुलाम् R.19.5; राजयक्ष्मेव रोगाणां समूहः स महीभृताम् Śi.2.96; (for explana- tion of the word see Malli. thereon, as well as on Śi. 13.29).
    -यानम् a royal vehicle, a palanouin.
    -युध्वन् m.
    1 a king's soldier.
    -2 one who fights with a king; P.III.2.95.
    -योगः 1 a configuration of planets, asterisms &c. at the birth of a man which indicates that he is destined to be a king.
    -2 an easy mode of religious meditation (fit for kings to practise), as dis- tinguished form the more rigorous one called हठयोग q. v.
    -रङ्गम् silver.
    -राक्षसः a bad king.
    -राज् m.
    1 a supreme king.
    -2 the moon.
    -राजः 1 a supreme king, sovereign lord, an emperor.
    -2 N. of Kubera; अन्तर्बाष्प- श्चिरमनुचरो राजराजस्य दध्यौ Me.3.
    -3 the moon.
    -राज्यम् the state or dignity of Kubera; स्वर्लोके राजराज्येन सो$भि- षिच्येत भार्गव Mb.13.85.53.
    -रीतिः f. bell-metal.
    -लक्षणम् 1 any mark on a man's body indicating future royalty. royal insignia, regalia.
    -लक्ष्मन् n. royal insignia. (-m.) N. of Yudhiṣṭhira.
    -लक्ष्मीः, -श्रीः f. the fortune or pros- perity of a king (personified as a goddess), the glory or majesty of a king; स न्यस्तचिह्नामपि राजलक्ष्मीम् R.2.7.
    -लिङ्गम् a kingly mark.
    -लेखः a royal edict.
    -लोकः a. collection of princes or kings.
    -वंशः a dynasty of kings.
    -वंशावली genealogy of kings, royal pedigree.
    -वर्चसम् kingly rank or dignity.
    -वर्तः cloth of various colours.
    -वल्लभः 1 a king's favourite.
    -2 a kind of mango.
    -3 a kind of Jujube.
    -वसतिः 1 dwelling in a king's court.
    -2 a royal palace.
    -वाहः a horse.
    -वाह्यः a royal elephant.
    -विः the bluy jay.
    -विजयः (in music) a kind of Rāga.
    -विद्या 'royal policy', king- craft, state-policy, statesmanship; Bg.9.2; (cf. राजनय); so
    -राजशास्त्रम्; वीराश्च नियतोत्साहा राजशास्त्रमनुष्ठिताः Rām.1. 7.12.
    -विहारः a royal convent.
    -वृक्षः the tree Cassia Fistula; गुच्छैः कृतच्छविरराजत राजवृक्षः Rām. Ch.5.9.
    -वृत्तम् the conduct or occupation of a king; (कच्चित्) प्रजाः पालयसे राजन् राजवृत्तेन धार्मिक Rām.1.52.7.
    -वृत्तिः the works of a king; प्रत्यक्षाप्रत्यक्षानुमेया हि राजवृत्तिः Kau. A.1.9.
    -शफरः a Hilsā fish; L. D. B.
    -शासनम् a royal edict; दिवा चरेयुः कार्यार्थं चिह्निता राजशासनैः Ms.1.55.
    -शृङ्गम् a royal umbrella with a golden handle.
    -शेखरः N. of a poet.
    -संसद् f.,
    -सभा f. a court of justice.
    -सदनम् a palace.
    -सर्पः a kind of snake-devouring snake.
    -सर्षपः black mustard (the seed used as a weight; त्रसरेणवो$ष्टौ विज्ञेया लिक्षैका परिमाणतः । ता राजसर्षपस्तिस्रस्ते त्रयो गौरसर्षपः ॥ Ms.8.133).
    -सायुज्यम् sovereignty.
    -सारसः a peacock.
    -सूयः, -यम् 1 a great sacrifice performed by a universal monarch (in which the tributary princes also took part) at the time of his coronation as a mark of his undisputed sovereignty; राजा वै राजसूयेनेष्ट्वा भवति Śat Br.; cf. सम्राट् also; राजा तत्र सूयते तस्माद् राजसूयः । राज्ञो वा यज्ञो राजसूयः ŚB. on MS.4.4.1.
    -2 a lotus.
    -3 a mountain.
    - सौधः a king's palace.
    -स्कन्धः a horse.
    -स्थानाधिकारः Viceroyalty.
    -स्थानीयः a viceroy, governor.
    -स्वम् 1 royal property; राजस्वं श्रोत्रियस्वं च न भोगेन प्रणश्यति Ms.8.149.
    -2 tribute, revenue.
    -स्वर्णः a kind of thorn-apple.
    -स्वामिन् m. N. of Viṣṇu.
    -हंसः a flamingo (a sort of white goose with red legs and bill); संपत्स्यन्ते नभसि भवतो राजहंसाः सहायाः Me.11; कूजितं राजहंसानां नेदं नूपुरशिञ्जितम् V.
    -हत्या regicide.
    -हस्तिन् m. a royal elephant, i. e. a lordly and handsome elephant.
    -हासकः a kind of fish; L. D. B.

    Sanskrit-English dictionary > राजन् _rājan

  • 15 देशीय


    deṡīya
    mfn. peculiar orﾠ belonging to orﾠ inhabiting a country, provincial, native (esp. ifc. e.g.. māgadha- a native of Magadha, ṠrS.);

    bordering on, resembling, almost, nearly (ifc. andﾠ regarded asa suffix Pāṇ. 5-3, 67 ;
    cf. pañca-varshaka-, paṭu-, shaḍvarsha.)
    - देशीयराजशेखरकोश
    - देशीयवराडी
    - देशीयशब्दसंग्रह

    Sanskrit-English dictionary > देशीय

  • 16 सुमागध


    su-māgadha
    m. N. of a man R. ;

    (ā) f. N. of a daughter of Anātha-piṇḍika Divyâ̱v. ;
    (ī) f. N. of a river in Magadha R.

    Sanskrit-English dictionary > सुमागध

  • 17 вратья

    Универсальный русско-английский словарь > вратья

  • 18 अङ्गम् _aṅgam

    अङ्गम् [अम् गत्यादौ बा˚ -गन्; according to Nir. अङ्ग, अङ्ग- नात् अञ्चनात् वा]
    1 The body.
    -2 A limb or member of the body; शेषाङ्गनिर्माणविधौ विधातुः Ku.1.33; क्लेशस्याङ्गमदत्वा Pt.5. 32 without undergoing troubles; इति स्वप्नोपमान्मत्वा कामान्मा गास्तदङ्गताम् । Ki.11.34 do not be influenced or swayed by them (do not be subject to them)
    -3 (a.) A division or department (of anything), a part or portion, as of a whole; as सप्ताङ्गम् राज्यम्, चतुरङ्गम् बलम्, चतुःषष्ट्ष्ट्यङ्गम् ज्योतिः- शास्त्रम् see the words; गीताङ्गानाम् Pt.5.56; यज्ञश्चेत्प्रतिरुद्धःस्या- देकेनाङ्गेन यज्वनः Ms.11.11. (Hence) (b.) A supple- mentary or auxiliary portion, supplement; षडङ्ग or साङ्ग वेदः A peculiar use of the word अङ्ग in masculine gender may here be noted वेदांश्चैव तु वेदाङ्गान् वेदान्तानि तथा स्मृतीः । अधीत्य ब्राह्मणः पूर्वं शक्तितो$न्यांश्च संपठेत् Bṛhadyogiyājñaval- kya Smṛiti 12.34. (c.) A constituent part, essential requisite or component; सर्वैर्बलाङ्गैः R.7.59; तदङ्गमग्ऱ्यं मघवन् महाक्रतो R.3.46. (d.) An attributive or secondary part; secondary, auxiliary or dependent member (serving to help the principal one) (opp. प्रधान or अङ्गिन्); अङ्गी रौद्र- रसस्तत्र सर्वे$ङ्गानि रसाः पुनः S. D.517; अत्र स्वभावोक्तिरुत्प्रेक्षाङ्गम् Malli. on Ki 8.26. (e.) An auxiliary means or expe- dient (प्रधानोपयोगी उपायः or उपकरणम्); सर्वकार्यशरीरेषु मुक्त्वा- ङ्गस्कन्धपञ्चकम् । मन्त्रो योध इवाधीर सर्वाङ्गैः संवृतैरपि ॥ Śi.2.28-29; See अङ्गाङ्गि, पञ्चाङ्ग also ( the angas of the several sciences or departments of knowledge will be given under those words).
    -4 (Gram.) A name for the base of a word; यस्मात्प्रत्ययविधिस्तदादिप्रत्यये अङ्गम् P.I.4.13; यः प्रत्ययो यस्मात्क्रियते तदादिशब्दस्वरूपं तस्मिन्प्रत्यये परे अङ्गसंज्ञं स्यात् Sk. The अङ्ग terminations are those of the nominative, and accusative singular and dual.
    -5 (Drama) (a.) One of the sub-divisions of the five joints or sandhis in dramas; the मुख has 12, प्रतिमुख 13, गर्भ 12, विमर्ष 13 and उपसंहार 14, the total number of the angas being thus 64; for details see the words. (b.) The whole body of subordinate characters.
    -6 (astr.) A name for the position of stars (लग्न), See अङ्गाधीश.
    -7 A symbolical expression for the number six (derived from the six Vedāngas).
    -8 The mind; हिरण्यगर्भाङ्गभुवं मुनिं हरिः Śi.1.1, See अङ्गज also.
    -9 N. of the chief sacred texts of the jainas.
    -ङ्गः (pl.) N. of a country and the people inhabiting it, the country about the modern Bhāgalpur in Bengal. [It lay on the south of Kauśikī Kachchha and on the right bank of the Ganges. Its capital was Champā, sometimes called Aṅgapurī Lomapādapurī, Karṇapurī or Mālinī. According to Daṇḍin (अङ्गेषु गङ्गातटे बहिश्चम्पायाः) and Hiouen Thsang it stood on the Ganges about 24 miles west of a rocky island. General Cunningham has shown that this description applies to the hill opposite Pātharghāṭā, that it is 24 miles east of Bhāgalpur, and that there are villages called Champanagar and Champapura adjoininng the last. According to Sanskrit poets the country of the Aṅgas lay to the east of Girivraja, the capital of Magadha and to the north- east or south-east of Mithilā. The country was in ancient times ruled by Karṇa] cf. अङ्गं गात्रा- न्तिकोपाय प्रतीकेष्वप्रधानके । देशभेदे तु पुंसि स्यात्...॥ Nm. -a.
    1 Contiguous.
    -2 Having members or divisions.
    -Comp. -अङ्गि, [
    अङ्गीभावः -अङगस्य अङ्गिनो भावः] the relation of a limb to the body, of the subordinate to the principal, or of that which is helped or fed to the helper or feeder (गौणमुख्यभावः, उपकार्येपकारकभावश्च); e. g. प्रयाज and other rites are to दर्श as its angas, while दर्श is to them the aṅgi; अङ्गाङ्गिभावमज्ञात्वा कथं सामर्थ्यनिर्णयः । पश्य टिट्टिभमात्रेण समुद्रो व्याकुलीकृतः ॥ H.2.138; अत्र वाक्ये समास- गतयोरुपमयोः साध्यसाधनभावात् ˚वेन सम्बन्धः Malli. on Ki.6.2; अविश्रान्तिजुषामात्मन्यङ्गाङ्गित्वं तु संकरः K.P.1. (अनुग्राह्यानुग्राह- कत्वम्).
    -अधिपः, -अधीशः 1 lord of the Aṅgas, N. of Karṇa (cf. ˚राजः, ˚पतिः, ˚ईश्वरः, ˚अधीश्वरः).
    -2 'lord of a लग्न', the planet presiding over it; (अङ्गाधिपे बलिनि सर्वविभूतिसम्पत्; अङ्गाधीशः स्वगेहे बुधगुरुकविभिः संयुतो वीक्षितो वा Jyotiṣa).
    -अपूर्वम् effect of a secondary sacrificial act.
    -कर्मन् n.
    -क्रिया 1 besmearing the body with fragrant cosmetics, rubbing it &c. Dk.39.
    -2 a supplementary sacrificial act.
    -क्रमः the order of the performance with reference to the अङ्गs. The rule in this connection is that the अङ्गक्रम must conform to the मुख्यक्रम. cf. MS. 5.1.14.
    -ग्रहः spasm; seizure of the body with some illness.
    -ज-जात a. [अङ्गात् जायते जन्-ड]
    1 produced from or on the body, being in or on the body, bodily; ˚जं रजः, ˚जाः अलङ्काराः &c.
    -2 produced by a supple- mentary rite.
    -3 beautiful, ornamental. (
    -जः)
    -जनुस् also
    1 a son.
    -2 hair of the body (n. also); तवोत्तरीयं करिचर्म साङ्गजम् Ki.18.32.
    -3 love, cupid (अङ्गं मनः तस्मा- ज्जातः); intoxicating passion; अङ्गजरागदीपनात् Dk.161.
    -4 drunkenness, intoxication.
    -5 a disease. (
    -जा) a daugh- ter. (
    -जम्) blood, अङ्गजं रुधिरे$नङ्गे केशे पुत्रे मदे पुमान् । नागरे नखरे$पि स्यात्... । Nm.
    -ज्वरः [अङ्गमङ्गम् अधिकृत्य ज्वरः] the disease called राजयक्ष्मा, a sort of consumption.
    -दूष- णम् 1 the defects of the limbs; the penalties of a defec- tive construction; Māna.
    -2 name of the 79th chapter.
    -द्वीपः one of the six minor Dvīpas.
    -न्यासः [अङ्गेषु मन्त्र- भेदस्य न्यासः] touching the limbs of the body with the hand accompanied by appropriate Mantras.
    -पालिः f. [अङ्गं पाल्यते सम्बध्यते$त्र, अङ्ग-पाल्-इ] an embrace (probably a corruption of अङ्कपालि).
    -पालिका = अङ्कपालि q. v.
    -प्रत्यङ्गम् [समा. द्वन्द्व] every limb, large and small; ˚गानि पाणिना स्पृष्ट्वा K.167,72.
    -प्रायश्चित्तम् [अङ्गस्य शुद्ध्यर्थं प्राय- श्चित्तम्] expiation of bodily impurity, such as that caused by the death of a relative, consisting in making pre- sents (पञ्चसूनाजन्यदुरितक्षयार्थं कार्यं दानरूपं प्रायश्चित्तम् Tv.).
    -भूः a. [अङ्गात् मनसो वा भवति; भू-क्विप्] born from the body or mind.
    (-भूः) 1 a son.
    -2 Cupid.
    -3 [अङ्गानाम् अङ्गमन्त्राणां भूः स्थानम्] one who has touched and purified, and then restrained, his limbs by repeating the Man- tras pertaining to those limbs; ब्रह्माङ्गभूर्ब्रह्मणि योजितात्मा Ku.3.15 (सद्योजातादिमन्त्राणाम् अङ्गानां हृदयादिमन्त्राणां भूः स्थानं, कृतमन्त्रन्यासः Malli.).
    -भङ्गः 1 palsy or paralysis of limbs; ˚विकल इव भूत्वा स्थास्यामि Ś.2.
    -2 twisting or stretching out of the limbs (as is done by a man just after he rises from sleep); साङ्गभङ्गमुत्थाय Vb.; जृम्भितैः साङ्गभङ्गैः Mu.3.21, K.85.
    -3 The middle part of the anus and testicles.
    -मन्त्रः N. of a Mantra.
    -मर्दः [अङ्ग मर्दयति; मृद्-णिच्]
    1 one who shampoos his master's body.
    -2 [भावे घञ्] act of shampooing; so ˚मर्दका or ˚मर्दिन्, मृद्- णिच् ण्वुल् or णिनि) one who shampoos.
    -मर्षः [ष. त.] rheumatism; ˚प्रशमनम् the curing of this disease. ˚मेजयत्वम् subtle throbbing of the body; Pātañjala 1.31.
    -यज्ञः, -यागः [अङ्गीभूतः यज्ञः] a subordinate sacrificial act which is of 5 sorts; समिधो यजति, तनूनपातं यजति, इडो यजति, बर्हिर्यजति, स्वाहाकारं यजति इति पञ्चविधाः । एतेषां सकृदनुष्ठा- नेनैव तन्त्रन्यायेन प्रधानयागानामाग्नेयादीनामुपकारितेति मीमांसा Tv.
    -रक्तः, -क्तम् [अङ्गे अवयवे रक्तः] N. of a plant गुडारोचनी found in काम्पिल्य country and having red powder (रक्ताङ्गलोचनी).
    -रक्षकः [अङ्गं रक्षति; रक्ष्-ण्वुल्] a body- guard, personal attendant Pt.3.
    -रक्षणी [अङ्ग रक्ष्यते अनया] a coat of mail, or a garment. (
    -णम्) protection of person.
    -रागः [अङ्गं रज्यते अनेन करणे घञ्]
    1 a scented cosmetic, application of perfumed unguents to the body, fragrant unguent; पुष्पगन्धेन अङ्गरागेण R.12.27, 6.6, स्तनाङ्गरागात् Ku.5.11.
    -2 [भावे ल्युट्] act of anointing the body with unguents.
    -रुहम् [अङ्गे रोहति; रुह्-क स. त. P.III.9.135.] hair; मम वर्णो मणिनिभो मृदून्य- ङ्गरुहाणि च Rām.6.48.12. विहङ्गराजाङ्गरुहैरिवायतैः Śi.1.7.
    -लिपिः f. written character of the Aṅgas.
    -लेपः [अङ्गं लिप्यते अनेन; लिप्-करणे घञ्]
    1 a scented cosmetic.
    -2 [भावे घञ्] act of anointing.
    -लोड्यः (लोड ण्यत्) a kind of grass, ginger or its root, Amomum Zingiber.
    -वस्त्रोत्था f. A louse.
    -विकल a. [तृ. त.]
    1 maimed, paralysed.
    -2 fainting, swooning.
    -विकृतिः f.
    1 change 2of bodily appearance; collapse.
    -2 [अङ्गस्य विकृतिश्चालनादिर्यस्मात् प. ब.] an apoplectic fit, swooning, apoplexy (अपस्मार).
    -विकारः a bodily defect.
    -विक्षेपः 1 movement of the limbs; gesticulation.
    -2 a kind of dance.
    -विद्या [अङ्गरूपा व्याकरणादिशास्त्ररूपा विद्या ज्ञानसाधनम्]
    1 the science of grammar &c. contributing to knowledge.
    -2 the science of foretelling good or evil by the movements of limbs. Kau. A.1.12; N. of chapter 51 of Bṛhat Saṁhitā which gives full details of this science; न नक्षत्राङ्गविद्यया...भिक्षां लिप्सेत कर्हिचित् Ms.6.5.
    -विधिः [अङ्गस्य प्रधानोपकारिणः विधिः विधानम् [a subordinate or subsidiary act sub- servient to a knowledge of the principal one (प्रधान- विधिविधेयकर्मणो$ङ्गबोधकतया अङ्गविधिः).
    -वीरः chief or princi- pal hero.
    -वैकृतम् [अङ्गेन अङ्गचेष्टया वैकृतं हृदयभावो ज्ञाप्यते यत्र बहु.]
    1 a sign, gesture or expression of the face leading to a knowledge of internal thoughts (आकार)
    -2 a nod, wink.
    -3 changed bodily appearance.
    -वैगुण्यम् a defect or flaw in the performance of some subordinate or subsidiary act which may be expiated by thinking of Viṣṇu); श्राद्धादिपद्धतौ कर्मान्ते यत्किञ्चिदङ्गवैगुण्यं जातं तद्दोषप्रशमनाय विष्णुस्मरणमहं करिष्ये इत्यभिलापवाक्यम् Tv.).
    -संस्कारः, -संस्क्रिया [अङ्गं संस्क्रियते अनेन; कृ-करणे or भावे- घञ्)
    1 embellishment of person, personal decoration, doing whatever secures a fine personal appearance, such as bathing, rubbing the body, perfuming it with cosmetic &c.
    -2 [कर्त्रर्थे अण्] one who decorates or embellishes the person.
    -संहतिः f. compactness, symmetry; body; स्थेयसीं दधतमङ्गसंहतिम् Ki.13.5; or strength of the body.
    -संहिता The phonetic relation between consonants and vowels in the body of a word Ts. Prāt.
    -सङ्गः bodily contact, union; coition.
    -सुप्तिः f. Benumbing of the body.
    -सेवकः a personal attend- ant, body-guard.
    -स्कन्धः [कर्मधा.] a subdivision of a science.
    -स्पर्शः fitness or qualification for bodily con- tact or being touched by others.
    -हानिः f. 1. a defect or flaw in the performance of a secondary or subsidi- ary act (= ˚वैगुण्यम्); दैवाद् भ्रमात् प्रमादाच्चेदङ्गहानिः प्रजायते । स्मरणादेव तद्विष्णोः संपूर्णं स्यादिति श्रुतिः ॥
    -हारः [अङ्गं ह्रियते इतस्ततः चाल्यते यत्र, हृ-आधारे or भावे घञ्] gesticulation, movements of the limbs, a dance; अङ्गहारैस्तथैवान्या कोमलै- र्नृत्यशालिनी Rām.5.1.36. संसक्तैरगुरुवनेषु साङ्गहारम् Ki.7.37. Ku.7.91.
    -हारिः [अङ्गं ह्रियते$त्र; हृ-बा˚णि]
    1 gesticula- tion.
    -2 stage; dancing hall.
    -हीन a. [तृ. त.]
    1 muti- lated, deprived of some defective limb (अङ्गं हीनं यथो- चितप्रमाणात् अल्पं यस्य) according to Suśruta a man is so born, if the mother's दोहद has not been duly fulfilled (सा प्राप्तदौर्हृदा पुत्रं जनयेत गुणान्वितम् । अलब्धदौर्हृदा गर्भे लभेता- त्मनि वा भयम् ॥ येषु येष्विन्द्रियार्थेषु दौर्हृदे वै विमानना । जायते तत्सुतस्यार्तिस्तस्मिंस्तस्मिंस्तथेन्द्रिये ॥).

    Sanskrit-English dictionary > अङ्गम् _aṅgam

  • 19 ऋषिः _ṛṣiḥ

    ऋषिः [cf. Uṇ.4.119]
    1 An inspired poet or sage, a singer of sacred hymns, (e. g कुत्स, वसिष्ठ, अत्रि, अगस्त्य &c.). (These Ṛiṣis form a class of beings distinct from gods, men, Asuras &c. (Av.1.1.26). They are the authors or seers of the Vedic hymns; ऋषयो मन्त्रद्रष्टारो वसिष्ठादयः; or, according to Yāska, यस्य वाक्यं स ऋषिः, i. e. they are the persons to whom the Vedic hymns were revealed. In every Sūkta the ऋषि is mentioned along with the देवता, छन्दस् and विनियोग. The later works mention seven Ṛiṣis or saptarṣis whose names, according to Śat. Br., are गौतम, भरद्वाज, विश्वामित्र, जमदग्नि, वसिष्ठ, कश्यप and अत्रि; according to Mahābhārata, मरीचि, अत्रि, अङ्गिरस्, पुलह, क्रतु, पुलस्त्य and वसिष्ठ; Manu calls these sages Prajāpatis or pro- genitors of mankind, and gives ten names, three more being added to the latter list, i. e. दक्ष or प्रचेतस्, भृगु and नारद. In astronomy the seven Ṛiṣis form the constellation of "the Great Bear"); यत्रा सप्त ऋषीन् पर एकमाहुः Rv.1.82.2.
    -2 A sanctified sage, saint, an ascetic, anchorite; (there are usually three classes of these saints; देवर्षि, ब्रह्मर्षि and राजर्षि; sometimes four more are added; महर्षि, परमर्षि, श्रुतर्षि and काण्डर्षि.
    -3 A ray of light.
    -4 An imaginary circle.
    -5 A hymn (मन्त्र) composed by a Ṛiṣi; एतद्वो$स्तु तपोयुक्तं ददामीत्यृषि- चोदितम् Mb.12.11.18;
    -6 The Veda; P.III.2.186.
    -7 A symbolical expression for number seven.
    -8 Life; Bhāg.1.87.5.
    -9 The moon.
    -Comp. -ऋणम् A debt due to Ṛiṣis.
    -कुल्या 1 a sacred river.
    -2 N. of महानदी, N. of सरस्वती; अथ तस्योशतीं देवीमृषिकुल्यां सरस्वतीम् Bhāg. 3.16.13.
    -कृत् a. making one's appearance; Rv.1.31. 16.
    -गिरिः N. of a mountain in Magadha.
    -चान्द्रायणम् N. of a particular observance.
    -च्छन्दस् n. the metre of a Ṛiṣi,
    -जाङ्गलः, -जाङ्गलिका the plant ऋक्षगन्धा, (Mar. म्हैसवेल).
    -तर्पणम् libation offered to the Ṛiṣis.
    -धान्यम् The grain Coix barbata (Mar. वरी).
    -पञ्चमी N. of a festival or ceremony on the fifth day in the first half of Bhādrapada (observed by women).
    -पुत्रकः Southern wood, Artemisia abrotanum (Mar. दवणा).
    -प्रोक्ता the plant माषपर्णी (Mar. रानउडीद).
    -बन्धु a. connected or related to the Ṛiṣi; Rv.8.1.6.
    -मनस् a. inspired; far-seeing, enlightened; Rv.9.96.18.
    -मुखम् the beginning of a Maṇḍala composed by a Ṛiṣi.
    -यज्ञः a sacrifice offered to a Ṛiṣi (consisting of a prayer in low voice). Ms.4.21.
    -लोकः the world of the Ṛiṣis.
    -श्राद्धम् Funeral oblations for the Ṛiṣis. a figurative expression for insignificant acts which are preceded by great preparation.
    -श्रेष्ठः (ष्ठम्) The pod of Helicteres isora: also the shrub of tree (Mar. मुरुड- शेंग).
    -स्तोमः 1 praise of the Ṛiṣis.
    -2 a particular sacrifice completed in one day.

    Sanskrit-English dictionary > ऋषिः _ṛṣiḥ

  • 20 कीटक _kīṭaka

    कीटक a. Hard, harsh.
    -कः 1 A worm.
    -2 A bard of the Māgadha tribe.

    Sanskrit-English dictionary > कीटक _kīṭaka

Страницы

См. также в других словарях:

  • MAGADHA — Au MAGADHA VIe siècle, des confédérations, formées par les tribus âryennes ou âryanisées de l’Inde du Nord et du centre, surgirent des «États». L’un d’eux, le Magadha, prit un rapide essor dû, peut être, à ses gisements de minerais. Ce royaume… …   Encyclopédie Universelle

  • Magadha — im 5. Jh. v. Chr. Magadha war ein nordostindisches Königreich des 6. und 5. vorchristlichen Jahrhunderts. Es war eines von 16 Großstammestümern (den sogenannten Mahajanapadas) und umfasste in etwa das Gebiet des heutigen indischen Bundesstaates… …   Deutsch Wikipedia

  • Magadha — Magadha,   frühes indisches Reich, umfasste den südlichen Teil des heutigen Bundesstaates Bihar. Ursprungsland von Buddhismus und Jainismus; unter König Bimbisara (um 540 490 v. Chr.) setzte der Aufstieg des ursprünglichen Stammeskönigtums zur… …   Universal-Lexikon

  • Magadha — The approximate extent of the Magadha state in the 5th century BCE …   Wikipedia

  • Magadha — Reino de Magadha o simplemente Magadha. Antiguo reino del norte de la India que se desarrolló entre los siglos VI a. C. y VI. El mapa a la derecha muestra aproximadamente el territorio de ese reino hacia el 500 a. C. Historia… …   Wikipedia Español

  • Magadha — Ma·ga·dha (mäʹgə də) An ancient kingdom of northeast India. It was especially powerful from the fourth century B.C. to the fifth century A.D., particularly under the emperor Asoka (third century B.C.). * * * Ancient kingdom, India, situated in… …   Universalium

  • Magadha — Empire Maghada मगध (sa) VIIe siècle av. J.‑C. – vers 350 Extension a …   Wikipédia en Français

  • Magadha Kingdom — This article is about the kingdom of Magadha in Indian epic literature. For the historical kingdom, see Magadha. Magadha was a kingdom ruled by non Vedic kings. Jarasandha was the greatest among them during epic times. His capital was Rajagriha… …   Wikipedia

  • Magadha — geographical name ancient kingdom India including Bihar S of the Ganges …   New Collegiate Dictionary

  • Magadha — Antiguo reino de India, ubicado en los actuales estados de Bihar y Jharkhand, al nordeste de India. Importante reino en el s. VII BC, absorbió el reino de Anga en el s. VI BC. Su capital era Pataliputra (Patna). Su poderío creció bajo la dinastía …   Enciclopedia Universal

  • Magadha — n. historical kingdom located in northeast India …   English contemporary dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»