Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

mēns

  • 1 mens

    mēns, mentis, f. (Stamm in me-min-i, μένος, vgl. altindisch mati-h, Sinn, Gedanke), I) der innere Sinn, A) die Sinnesart, Denkart, Gemütsart, Gesinnung, der Charakter, mens animi, Gesinnung des Herzens, Plaut., Lucr. u. Catull.: mala mens, malus animus, schlechter Sinn, schlechtes Herz (δόλιαι ψυχαί, δόλιαι φρένες), Ter.: mens illiberalis, niedrige Gesinnung, Quint.: vestrae mentes atque sententiae, Gesinnungen und Meinungen, Cic. – B) das Innere als Empfindungsart, das Herz, die Seele, das Gemüt, der Sinn, 1) im allg.: mens cuiusque is est quisque, die Seele eines Menschen ist sein Ich, Cic.: mens mollis ad perferendas calamitates, Cic.: animi, qui nostrae mentis sunt, die Gefühle, Neigungen, Empfindungen unserer Seele, unseres Gemüts, Liv.: multas mente expromam querelas, aus dem Innersten, aus tiefer Brust, Catull.: Plur. mentes in einer Pers., wie wir »die Herzen, die Sinne«, Apul. de Plat. 1, 2 u. 2, 16. – 2) insbes., das mahnende Innere, das Gewissen, cum vero iurato sententia dicenda erit, meminerit deum se adhibere testem, id est, ut ego arbitror, mentem suam, Cic. de off. 3, 44. – II) die höheren Seelenkräfte, das Geistige, Denkende, das Denkvermögen, Verstand u. Vernunft, der Geist (im Gegensatz zu animus, d.i. die Lebenskraft das Empfindende, Begehrende, die Sinnlichkeit, das Gemüt), A) im allg.: mens, cui regnum totius animi (Seele) a natura tributum est, Cic.: mens et ratio, Vernunft u. Verstand, Cic.: animus et mens, Herz u. Geist, Cic.: mentis acies, Cic.: mens sana (Ggstz. amentia), Cic.: mens turbata, Geistesstörung, Tac.: mens publica, Staatsweisheit, Cic. (u. so auch templum mentis, Cic.): esse suae mentis, bei Verstande sein, Cic., Ggstz. mentis suae non esse, Cels.: suae mentis compotem esse (mächtig sein), Cic.: mente captus, Cic., od. inops mentis, Ov., mente lapsus, Suet., blödsinnig, wahnsinnig: quasi mente incitati, begeistert, Cic.: mentem amittere, den V. verlieren, Cic. de harusp. resp. 15, 31: mente comprehendere od. complecti, begreifen, fassen, Cic.: sua quem fraus de sanitate ac mente (gesunde Vernunft) deturbat, Cic.: haec eius urbana audacia, quam ille praesens in mentibus vestris oculisque defixit, deren Bild er eingeprägt hat in usw., Cic.: tum (definitio) in sensum et mentem iudicis intrare non potest, Cic. – B) insbes., v. den einzelnen Seelenkräften: 1) die Überlegung, Besinnung, Einsicht, sine ulla mente, Cic.: dicenti effluit (entschwindet) mens, Cic.: mens ut rediit, Ov.: quae tantā mente fiunt, Cic. – 2) der Mut, fortuna urbis Volscis praedonum potius mentem quam hostium dedit, Liv.: so auch addere mentem, Hor. – 3) (wie θυμός) die Leidenschaft, mala mens furorque vecors, Catull. 15, 14: dolor quod suaserit et mens, Hor. ep. 1, 2, 60. – bes. Unmut, Zorn, Hor. carm. 1, 16, 22. – 4) die Gedanken, a) übh.: mentem inicere od. dare, Cic., od. mittere, Verg., eingeben, einflößen: mentem vobis meliorem dari, Ter.: optemus meretrici bonam mentem, Sen. rhet. – venit (mihi) in mentem, es fällt mir ein, ich erinnere mich, α) mit dem, dessen ich mich erinnere, im Genet., hominum fortunas (= fortunae), Naev. fr.: temporis, hominis, Cic.: tuarum virtutum, Cic. – β) mit dem, was mir einfällt, im Nomin. od. Infin. od. Acc. u. Infin., auch in einem Satze mit ut u. Konj., non venit in mentem pugna apud Regillum lacum? Liv.: numquam ea res tibi tam belle in mentem venire potuisset, nisi etc., du hättest nimmermehr diesen schönen Einfall haben können, wenn nicht usw., Cic.: quî in mentem venit tibi istaec dicta dicere? Plaut.: quid venit in mentem Callistheni dicere deos gallis signum dedisse cantandi, cum etc.? Cic.: neque venit in mentem suis tergis suisque cervicibus virgas illas securesque imminere, Liv.: ei in Gallia primum venit in mentem, ut etc., Cic.: veniat in mentem, ut trepidos quondam maiores vestros defenderimus, Liv. – γ) m. de u. Abl., ut lepide atque astute in mentem venit de speculo malae, Plaut. most. 271. – in mentem (mihi) est, ich komme darauf, es fällt mir ein, ego dicam, quod mihi in mentem est, Ter. heaut. 986: u. in mentem mi est od. fuit m. folg. Acc. u. Infin., Plaut. Amph. 180; Bacch. 161 u. 1193. – hāc mente (in diesem Gedanken, so denkend) amicis summas potestates dederant, Nep.: ebenso id eā mente comparavit, ut etc., Cic. – b) insbes.: α) die Meinung, Ansicht, mentibus (Ggstz. vocibus) reliquorum respondebo, Cic.: longe mihi alia mens est, meine Ansicht ist eine ganz andere, Sall.: eādem mente esse, Nep. – β) der Vorsatz, die Absicht, der Wille, der Plan, m. Genet., mens ruendi in ferrum, Lucan.: muta iam istam mentem, Cic.: quā facere id possis, nostram accipe mentem, Verg.: quaesitas intravit mentes superûm, erkannte den Willen der Götter, Sil.: u. so explorare mentes deorum, Sil.: mens est (= animus est), es ist die Absicht, m. folg. Infin., Ov. her. 2, 134. – C) personif., Mens, als Gottheit der Besinnungskraft, deren Fest am 8. Juni gefeiert wurde, Cic. de legg. 2, 19. Liv. 22, 9,10; vgl. Ov. fast. 6, 241. – / Nomin. mentis, Enn. fr. var. 51 bei Varro LL. 5, 59 u. bei Prisc. 7, 64: vulg. Abl. Sing. menti, Colum. poët. 10, 211. Gargil. de cura boum 19 (wo menti precante). – Genet. Plur. immer mentium, s. Neue-Wagener Formenl.3 1, 412.

    lateinisch-deutsches > mens

  • 2 mens

    mēns, mentis, f. (Stamm in me-min-i, μένος, vgl. altindisch mati-h, Sinn, Gedanke), I) der innere Sinn, A) die Sinnesart, Denkart, Gemütsart, Gesinnung, der Charakter, mens animi, Gesinnung des Herzens, Plaut., Lucr. u. Catull.: mala mens, malus animus, schlechter Sinn, schlechtes Herz (δόλιαι ψυχαί, δόλιαι φρένες), Ter.: mens illiberalis, niedrige Gesinnung, Quint.: vestrae mentes atque sententiae, Gesinnungen und Meinungen, Cic. – B) das Innere als Empfindungsart, das Herz, die Seele, das Gemüt, der Sinn, 1) im allg.: mens cuiusque is est quisque, die Seele eines Menschen ist sein Ich, Cic.: mens mollis ad perferendas calamitates, Cic.: animi, qui nostrae mentis sunt, die Gefühle, Neigungen, Empfindungen unserer Seele, unseres Gemüts, Liv.: multas mente expromam querelas, aus dem Innersten, aus tiefer Brust, Catull.: Plur. mentes in einer Pers., wie wir »die Herzen, die Sinne«, Apul. de Plat. 1, 2 u. 2, 16. – 2) insbes., das mahnende Innere, das Gewissen, cum vero iurato sententia dicenda erit, meminerit deum se adhibere testem, id est, ut ego arbitror, mentem suam, Cic. de off. 3, 44. – II) die höheren Seelenkräfte, das Geistige, Denkende, das Denkvermögen, Verstand u. Vernunft, der Geist (im Gegensatz zu animus, d.i. die Lebenskraft das Empfindende, Begehrende, die Sinnlichkeit, das Gemüt), A) im
    ————
    allg.: mens, cui regnum totius animi (Seele) a natura tributum est, Cic.: mens et ratio, Vernunft u. Verstand, Cic.: animus et mens, Herz u. Geist, Cic.: mentis acies, Cic.: mens sana (Ggstz. amentia), Cic.: mens turbata, Geistesstörung, Tac.: mens publica, Staatsweisheit, Cic. (u. so auch templum mentis, Cic.): esse suae mentis, bei Verstande sein, Cic., Ggstz. mentis suae non esse, Cels.: suae mentis compotem esse (mächtig sein), Cic.: mente captus, Cic., od. inops mentis, Ov., mente lapsus, Suet., blödsinnig, wahnsinnig: quasi mente incitati, begeistert, Cic.: mentem amittere, den V. verlieren, Cic. de harusp. resp. 15, 31: mente comprehendere od. complecti, begreifen, fassen, Cic.: sua quem fraus de sanitate ac mente (gesunde Vernunft) deturbat, Cic.: haec eius urbana audacia, quam ille praesens in mentibus vestris oculisque defixit, deren Bild er eingeprägt hat in usw., Cic.: tum (definitio) in sensum et mentem iudicis intrare non potest, Cic. – B) insbes., v. den einzelnen Seelenkräften: 1) die Überlegung, Besinnung, Einsicht, sine ulla mente, Cic.: dicenti effluit (entschwindet) mens, Cic.: mens ut rediit, Ov.: quae tantā mente fiunt, Cic. – 2) der Mut, fortuna urbis Volscis praedonum potius mentem quam hostium dedit, Liv.: so auch addere mentem, Hor. – 3) (wie θυμός) die Leidenschaft, mala mens furorque vecors, Catull. 15, 14: dolor quod suaserit et mens,
    ————
    Hor. ep. 1, 2, 60. – bes. Unmut, Zorn, Hor. carm. 1, 16, 22. – 4) die Gedanken, a) übh.: mentem inicere od. dare, Cic., od. mittere, Verg., eingeben, einflößen: mentem vobis meliorem dari, Ter.: optemus meretrici bonam mentem, Sen. rhet. – venit (mihi) in mentem, es fällt mir ein, ich erinnere mich, α) mit dem, dessen ich mich erinnere, im Genet., hominum fortunas (= fortunae), Naev. fr.: temporis, hominis, Cic.: tuarum virtutum, Cic. – β) mit dem, was mir einfällt, im Nomin. od. Infin. od. Acc. u. Infin., auch in einem Satze mit ut u. Konj., non venit in mentem pugna apud Regillum lacum? Liv.: numquam ea res tibi tam belle in mentem venire potuisset, nisi etc., du hättest nimmermehr diesen schönen Einfall haben können, wenn nicht usw., Cic.: quî in mentem venit tibi istaec dicta dicere? Plaut.: quid venit in mentem Callistheni dicere deos gallis signum dedisse cantandi, cum etc.? Cic.: neque venit in mentem suis tergis suisque cervicibus virgas illas securesque imminere, Liv.: ei in Gallia primum venit in mentem, ut etc., Cic.: veniat in mentem, ut trepidos quondam maiores vestros defenderimus, Liv. – γ) m. de u. Abl., ut lepide atque astute in mentem venit de speculo malae, Plaut. most. 271. – in mentem (mihi) est, ich komme darauf, es fällt mir ein, ego dicam, quod mihi in mentem est, Ter. heaut. 986: u. in mentem mi est od. fuit m. folg. Acc. u. Infin., Plaut. Amph. 180; Bacch.
    ————
    161 u. 1193. – hāc mente (in diesem Gedanken, so denkend) amicis summas potestates dederant, Nep.: ebenso id eā mente comparavit, ut etc., Cic. – b) insbes.: α) die Meinung, Ansicht, mentibus (Ggstz. vocibus) reliquorum respondebo, Cic.: longe mihi alia mens est, meine Ansicht ist eine ganz andere, Sall.: eādem mente esse, Nep. – β) der Vorsatz, die Absicht, der Wille, der Plan, m. Genet., mens ruendi in ferrum, Lucan.: muta iam istam mentem, Cic.: quā facere id possis, nostram accipe mentem, Verg.: quaesitas intravit mentes superûm, erkannte den Willen der Götter, Sil.: u. so explorare mentes deorum, Sil.: mens est (= animus est), es ist die Absicht, m. folg. Infin., Ov. her. 2, 134. – C) personif., Mens, als Gottheit der Besinnungskraft, deren Fest am 8. Juni gefeiert wurde, Cic. de legg. 2, 19. Liv. 22, 9,10; vgl. Ov. fast. 6, 241. – Nomin. mentis, Enn. fr. var. 51 bei Varro LL. 5, 59 u. bei Prisc. 7, 64: vulg. Abl. Sing. menti, Colum. poët. 10, 211. Gargil. de cura boum 19 (wo menti precante). – Genet. Plur. immer mentium, s. Neue-Wagener Formenl.3 1, 412.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > mens

  • 3 mens

    mens, mentis, f. [st2]1 [-] principe immatériel, esprit, âme. [st2]2 [-] principe pensant, esprit, intelligence, raison, sagesse, goût. [st2]3 [-] dispositions d'esprit, caractère, sentiments. [st2]4 [-] courage. [st2]5 [-] pensée, imagination, idée, mémoire. [st2]6 [-] courage. [st2]7 [-] idée, projet, intention, volonté, dessein. [st2]8 [-] la Raison (déesse).    - mihi venit in mentem (+ gén.): je me souviens de.    - venit mihi Catonis in mentem: je me souviens de Caton.    - mihi venit in mentem + inf.: il me vient à l'idée de.    - mihi venit in mentem + prop. inf.: il me vient à l’idée que.    - non mihi mens est (+ inf. ou gér. en -di): je n’ai pas l’intention de.    - ea mente ut: avec l’intention de.    - mente captus: qui a perdu la tête, fou.    - esse suae mentis: avoir sa raison.    - mentes alicui dare: donner du courage à qqn.    - eadem mente esse: persister dans la même résolution.    - mentis acies: vivacité d'esprit.
    * * *
    mens, mentis, f. [st2]1 [-] principe immatériel, esprit, âme. [st2]2 [-] principe pensant, esprit, intelligence, raison, sagesse, goût. [st2]3 [-] dispositions d'esprit, caractère, sentiments. [st2]4 [-] courage. [st2]5 [-] pensée, imagination, idée, mémoire. [st2]6 [-] courage. [st2]7 [-] idée, projet, intention, volonté, dessein. [st2]8 [-] la Raison (déesse).    - mihi venit in mentem (+ gén.): je me souviens de.    - venit mihi Catonis in mentem: je me souviens de Caton.    - mihi venit in mentem + inf.: il me vient à l'idée de.    - mihi venit in mentem + prop. inf.: il me vient à l’idée que.    - non mihi mens est (+ inf. ou gér. en -di): je n’ai pas l’intention de.    - ea mente ut: avec l’intention de.    - mente captus: qui a perdu la tête, fou.    - esse suae mentis: avoir sa raison.    - mentes alicui dare: donner du courage à qqn.    - eadem mente esse: persister dans la même résolution.    - mentis acies: vivacité d'esprit.
    * * *
        Mens, mentis, foem. gen. Cic. Sens et entendement, ou La memoire.
    \
        Mens. Virgil. Vouloir et intention.
    \
        Mala mens, malus animus. Terent. Un mauvais vouloir et courage.
    \
        Ego autem defenderem hac eum mente fuisse, etc. Cic. Qu'il avoit eu ce vouloir.
    \
        Nostram nunc accipe mentem. Virg. Nostre conseil et advis.
    \
        Mentis compos, Idem quod sanae mentis, vel suae mentis. Cic. Qui est en son bon sens, ou de sens rassis.
    \
        Discordia mentis. Ouid. Debat d'esprit.
    \
        Exul mentis. Ouid. Hors de son bon sens, Hors du sens.
    \
        Mentis inops. Ouid. Esperdu, Qui ne scait qu'il doibt faire.
    \
        Adultera mens. Ouid. Volunté de commettre adultere.
    \
        Altae mentis capax animal. Ouid. L'homme povant comprendre choses haultes et divines.
    \
        Antiqua mens. Ouid. L'affection et volunté ancienne, telle qu'elle souloit estre auparavant.
    \
        Caeca futuri mens hominum. Stat. Ignorant les choses futures.
    \
        Furtiua mens. Ouid. Secrete.
    \
        Ignea mens. Sil. Celeste, ou Ardant en vertus.
    \
        Laeua. Virgilius. Sot. ou Contraire.
    \
        Solida mens. Horat. Ferme, Constant.
    \
        Rudis mens. Quint. Esprit qui n'est encore apprins ou faconné.
    \
        Adiicere mentem dictis. Ouid. Escouter soingneusement, Appliquer son esprit à, etc.
    \
        Mente captus. Festus. Fol, Insensé, Hors du sens, Aliené de l'entendement.
    \
        Concipere aliquid mente. Tacit. Concevoir en son esprit et entendement.
    \
        Molem mentis corruere. Lucret. Precipiter, Ruiner et degaster.
    \
        Tota mente deficere. Ouid. Perdre tout sens et entendement.
    \
        Demittere mentem. Virgil. Perdre coeur et courage, Perdre toute esperance.
    \
        Mentem, mentumque in gremiis mimarum deponere. Cic. Mettre son entendement, etc.
    \
        Exuere mentem. Virgil. Oster, Se despouiller d'une volunté et affection.
    \
        Composita mente ferre aliquid. Ouid. Porter patiemment.
    \
        Fodere mentes stimulo inuidiae. Silius. Irriter et stimuler.
    \
        Dii illum in eam mentem impulerunt, Dii illi mentem dederunt, Dii illi mentem iniecerunt vt conaretur, etc. Cic. Ceste pensee et vouloir.
    \
        Mens intelligentiaque nostra infixa in eas imagines, etc. Cic. Nostre pensee.
    \
        Insertare mentem caelo. Stat. Appliquer son esprit à congnoistre les choses celestes.
    \
        Madet mens. Lucret. Est yvre.
    \
        Humanas oblimat copia mentes. Claud. Richesse aveugle, etc.
    \
        Superas recludere mentes. Sil. Declarer la volunté de Dieu.
    \
        Reponere mentem alicui. Valer. Flac. Rendre le courage.
    \
        Suae mentis esse. Cic. Estre en son bon sens.
    \
        Haec mihi fere in mentem veniebant. Cic. Me venoyent en memoire.
    \
        Nunquam ea res tibi tam belle in mentem venire potuisset. Cic. Tu ne t'eusses peu si bien adviser de cest affaire, Il ne te fust pas si bien venu en l'entendement.
    \
        Quum Dolabellae venit in mentem, paulum respiro. Cic. Quand il me souvient de Delabella.
    \
        Solet in mentem venire illius temporis. Cic. Il me souvient.
    \
        Haec mihi veniebant in mentem de duabus illis commotionibus, etc. Cicero. Me venoyent en memoire, Il me souvenoit de, etc.

    Dictionarium latinogallicum > mens

  • 4 Mens

    mens, mentis ( nom. sing. mentis: terra corpus est, at mentis ignis est, Enn. ap. Prisc. p. 764 P.; so too, istic est de sole sumptus; isque totus mentis est, Enn. ap. Varr. L. L. 5, § 59 Müll.; cf. Enn. p. 168, v. 6 and 7 Vahl.), f. [from the root men, whence memini, q. v., and comminiscor], the mind, disposition; the heart, soul (class.).
    I.
    In gen.: fusi sine mente ac sine sensu ullo jaceant, Enn. ap. Non. 312, 26 (Ann. v. 134 Vahl.):

    nubilam mentem Animi habeo,

    Plaut. Cist. 2, 1, 6:

    mens animi,

    Cat. 65, 4:

    mens animi vigilat,

    Lucr. 4, 758:

    mala mens, malus animus,

    bad disposition, bad heart, Ter. And. 1, 1, 137:

    hominum erga se mentes,

    feelings, sentiments, Suet. Calig. 60:

    mens mollis ad calamitates perferendas,

    Caes. B. G. 3, 19:

    humanae mentis vitium... saeva cupido,

    Juv. 14, 175.—
    II.
    In partic.
    A.
    The conscience:

    cum vero jurato sententia dicenda est, meminerit, deum se adhibere testem, id est ut ego arbitror, mentem suam,

    Cic. Off. 3, 10, 44:

    auditor, cui frigida mens est crimi nibus,

    Juv. 1, 166:

    quos diri conscia fact, Mens habet attonitos et surdo verbere caedit,

    id. 13, 194.—
    B.
    The intellectual faculties, the mind, understanding, intellect, reason, judgment, discernment, consideration, reflection, etc.: mens, cui regnum totius animi ( soul) a naturā tributum est, Cic. Tusc. 3, 5, 11:

    animus ita est constitutus, ut habeat praestantiam mentis,

    id. Fin. 5, 12, 34:

    deorum mente atque ratione omnem mundum administrari et regi,

    id. N. D. 1, 2, 4:

    mente complecti aliquid,

    to comprehend, understand, id. Tusc. 1, 16, 37:

    sanum mentis esse,

    to be of sound mind, Plaut. Trin. 2, 4, 53:

    mens sana in corpore sano, Juv 10, 356: mentis suae esse,

    to be in one's right mind, in one's senses, Cic. Pis. 21, 50; so,

    mentis compotem esse,

    id. ib. 20, 48: captus mente, out of his senses, beside himself, mad (cf. menceps), id. Ac. 2, 17, 53; Paul. Sent. 3, 4, a, 11:

    mentem amittere,

    to lose one's mind, Cic. Har. Resp. 15. 31:

    mentis inops,

    Ov. H. 15, 139:

    huic ex tempore dicenti effluit mens,

    his recollection vanished, Cic. Brut. 61, 218:

    quis est tam vecors, qui ea, quae tanta mente fiunt, casu putet posse fieri?

    id. Har. Resp. 9, 19:

    vobis dent mentem oportet (di), ut prohibeatis, sicut mihi dederunt, ut, etc.,

    Liv. 6, 18:

    quid tibi istuc in mentem venit?

    what comes into your mind? what are you thinking of? Plaut. Am. 2, 2, 34:

    modo hercle in mentem venit,

    id. As. 3, 2, 42:

    venit hoc mihi in mentem, te, etc.,

    id. Aul. 2, 2, 49:

    venit in mentem, ut, etc.,

    id. Curc. 4, 4, 2.—With inf., Plaut. Bacch. 4, 7, 31.—With nom.:

    miserae ubi venit in mentem mortis metus,

    Plaut. Rud. 3, 3, 23:

    servi venere in mentem calliditates,

    Ter. Heaut. 5, 1, 13:

    quotiescumque patria in mentem veniret,

    Liv. 5, 54, 3; 8, 5, 10; Quint. 12, 9, 13; cf.:

    numquam ea res tibi tam belle in mentem venire potuisset,

    Cic. Att. 12, 37, 2; id. Har. Resp. 26, 55.—With gen. (so mostly in Cic.):

    non minus saepe ei venit in mentem potestatis, quam aequitatis tuae,

    he bethought himself of, Cic. Quint. 2, 6:

    tibi tuarum virtutum veniat in mentem,

    id. de Or 2, 61, 249:

    venit mihi Platonis in mentem,

    id. Fin. 5, 1, 2:

    solet mihi in mentem venire illius temporis,

    id. Fam. 7, 3, 1.—
    C.
    Mind, thought, plan, purpose, intention, design. quā facere id possis, nostram nunc accipe mentem, Verg. A. 1, 676: ut nemini dubium esse debeat, quin reliquo tempore eādem mente sim futurus, [p. 1133] Nep. Hann. 2, 5:

    Dolabella classem eā mente comparavit, ut,

    Cic. Fam. 12, 14, 1:

    mentes deorum scrutari in fibris,

    Ov. M. 15, 136:

    ferro percussit, sed non occidendi mente, Mos. et Rom. Leg. Coll. 1, 6, 3: poenae modus ex mente facientis statui potest,

    ib. 13, 3, 2:

    in mente est mihi dormire,

    I have a mind to, Petr. 21.—
    D.
    Spirit, boldness, courage: addere mentem, to give courage to, Hor Ep. 2, 2, 36:

    demittunt mentes,

    lose courage, Verg. A. 12, 609 (cf. animus).—
    E.
    Personified: Mens, the goddess of thought, whose festival was held on the eighth of June, Cic. Leg. 2, 8, 19:

    Menti aedem T. Octacilius praetor vovit,

    Liv. 22, 10; cf. Ov. F. 6, 241.

    Lewis & Short latin dictionary > Mens

  • 5 mens

    mens, mentis ( nom. sing. mentis: terra corpus est, at mentis ignis est, Enn. ap. Prisc. p. 764 P.; so too, istic est de sole sumptus; isque totus mentis est, Enn. ap. Varr. L. L. 5, § 59 Müll.; cf. Enn. p. 168, v. 6 and 7 Vahl.), f. [from the root men, whence memini, q. v., and comminiscor], the mind, disposition; the heart, soul (class.).
    I.
    In gen.: fusi sine mente ac sine sensu ullo jaceant, Enn. ap. Non. 312, 26 (Ann. v. 134 Vahl.):

    nubilam mentem Animi habeo,

    Plaut. Cist. 2, 1, 6:

    mens animi,

    Cat. 65, 4:

    mens animi vigilat,

    Lucr. 4, 758:

    mala mens, malus animus,

    bad disposition, bad heart, Ter. And. 1, 1, 137:

    hominum erga se mentes,

    feelings, sentiments, Suet. Calig. 60:

    mens mollis ad calamitates perferendas,

    Caes. B. G. 3, 19:

    humanae mentis vitium... saeva cupido,

    Juv. 14, 175.—
    II.
    In partic.
    A.
    The conscience:

    cum vero jurato sententia dicenda est, meminerit, deum se adhibere testem, id est ut ego arbitror, mentem suam,

    Cic. Off. 3, 10, 44:

    auditor, cui frigida mens est crimi nibus,

    Juv. 1, 166:

    quos diri conscia fact, Mens habet attonitos et surdo verbere caedit,

    id. 13, 194.—
    B.
    The intellectual faculties, the mind, understanding, intellect, reason, judgment, discernment, consideration, reflection, etc.: mens, cui regnum totius animi ( soul) a naturā tributum est, Cic. Tusc. 3, 5, 11:

    animus ita est constitutus, ut habeat praestantiam mentis,

    id. Fin. 5, 12, 34:

    deorum mente atque ratione omnem mundum administrari et regi,

    id. N. D. 1, 2, 4:

    mente complecti aliquid,

    to comprehend, understand, id. Tusc. 1, 16, 37:

    sanum mentis esse,

    to be of sound mind, Plaut. Trin. 2, 4, 53:

    mens sana in corpore sano, Juv 10, 356: mentis suae esse,

    to be in one's right mind, in one's senses, Cic. Pis. 21, 50; so,

    mentis compotem esse,

    id. ib. 20, 48: captus mente, out of his senses, beside himself, mad (cf. menceps), id. Ac. 2, 17, 53; Paul. Sent. 3, 4, a, 11:

    mentem amittere,

    to lose one's mind, Cic. Har. Resp. 15. 31:

    mentis inops,

    Ov. H. 15, 139:

    huic ex tempore dicenti effluit mens,

    his recollection vanished, Cic. Brut. 61, 218:

    quis est tam vecors, qui ea, quae tanta mente fiunt, casu putet posse fieri?

    id. Har. Resp. 9, 19:

    vobis dent mentem oportet (di), ut prohibeatis, sicut mihi dederunt, ut, etc.,

    Liv. 6, 18:

    quid tibi istuc in mentem venit?

    what comes into your mind? what are you thinking of? Plaut. Am. 2, 2, 34:

    modo hercle in mentem venit,

    id. As. 3, 2, 42:

    venit hoc mihi in mentem, te, etc.,

    id. Aul. 2, 2, 49:

    venit in mentem, ut, etc.,

    id. Curc. 4, 4, 2.—With inf., Plaut. Bacch. 4, 7, 31.—With nom.:

    miserae ubi venit in mentem mortis metus,

    Plaut. Rud. 3, 3, 23:

    servi venere in mentem calliditates,

    Ter. Heaut. 5, 1, 13:

    quotiescumque patria in mentem veniret,

    Liv. 5, 54, 3; 8, 5, 10; Quint. 12, 9, 13; cf.:

    numquam ea res tibi tam belle in mentem venire potuisset,

    Cic. Att. 12, 37, 2; id. Har. Resp. 26, 55.—With gen. (so mostly in Cic.):

    non minus saepe ei venit in mentem potestatis, quam aequitatis tuae,

    he bethought himself of, Cic. Quint. 2, 6:

    tibi tuarum virtutum veniat in mentem,

    id. de Or 2, 61, 249:

    venit mihi Platonis in mentem,

    id. Fin. 5, 1, 2:

    solet mihi in mentem venire illius temporis,

    id. Fam. 7, 3, 1.—
    C.
    Mind, thought, plan, purpose, intention, design. quā facere id possis, nostram nunc accipe mentem, Verg. A. 1, 676: ut nemini dubium esse debeat, quin reliquo tempore eādem mente sim futurus, [p. 1133] Nep. Hann. 2, 5:

    Dolabella classem eā mente comparavit, ut,

    Cic. Fam. 12, 14, 1:

    mentes deorum scrutari in fibris,

    Ov. M. 15, 136:

    ferro percussit, sed non occidendi mente, Mos. et Rom. Leg. Coll. 1, 6, 3: poenae modus ex mente facientis statui potest,

    ib. 13, 3, 2:

    in mente est mihi dormire,

    I have a mind to, Petr. 21.—
    D.
    Spirit, boldness, courage: addere mentem, to give courage to, Hor Ep. 2, 2, 36:

    demittunt mentes,

    lose courage, Verg. A. 12, 609 (cf. animus).—
    E.
    Personified: Mens, the goddess of thought, whose festival was held on the eighth of June, Cic. Leg. 2, 8, 19:

    Menti aedem T. Octacilius praetor vovit,

    Liv. 22, 10; cf. Ov. F. 6, 241.

    Lewis & Short latin dictionary > mens

  • 6 mēns

        mēns mentis, f    [1 MAN-], the mind, disposition, feeling, character, heart, soul: mala, T.: conversae sunt omnium mentes, Cs.: mentis ferox, O.: mollis ad calamitates perferendas, Cs.— The conscience: adhibere testem, id est mentem suam: diri conscia facti, Iu.— The intellectual faculties, mind, understanding, intellect, reason, judgment, discernment, consideration, reflection: animos viventīs mente complecti, comprehend: mens sana in corpore sano, Iu.: mentis suae esse, in his right mind: captus mente, beside himself: mente paululum inminutā, S.: mentem amittere, lose one's mind: male tuta, H.: huic ex tempore dicenti effluit mens, his recollection vanished: quae tantā mente fiunt, intelligence: dictis adice mentem, attention, O.—In the phrase, venire in mentem, to come into mind, be thought of, occur: quotienscumque patria in mentem veniret, L.: numquam ea res tibi tam belle in mentem venire potuisset: ubi venit in mentem eius adventi, bethought himself, T.: ei venit in mentem potestatis: fac tibi legis veniat in mentem: in mentem tibi non venit quid negoti sit?: veniat in mentem, ut defenderimus, etc., L.: quid venit in mentem Callistheni, dicere, etc.? — Mind, thought, plan, purpose, intention, design: senatus unā voce ac mente restiterat: nostram nunc accipe mentem, V.: classem eā mente comparavit, ut, etc.: mentes deorum scrutari in fibris, O.: hac mente laborem ferre, H.— Spirit, boldness, courage: tua, quā arcem recepisti, L.: addere mentem, give courage, H.: demittunt mentes, lose courage, V.— Passion, impulse: dolor quod suaserit et mens, H.: Compesce mentem, H.—Person., the goddess of thought, L., C., O.
    * * *
    mind; reason, intellect, judgement; plan, intention, frame of mind; courage

    Latin-English dictionary > mēns

  • 7 mens

    mens mens, mentis f ум, разум

    Латинско-русский словарь > mens

  • 8 mens

    mens mens, mentis f настроение

    Латинско-русский словарь > mens

  • 9 mens

    mens mens, mentis f рассудок, дух

    Латинско-русский словарь > mens

  • 10 mens

    mēns, mentis f.
    1) (тж. m. animi Lcr) ум, мышление, рассудок
    m. et animus Cум и сердце
    mente comprehendere (complecti) aliquid C — понимать (постигать) что-л.
    mentis captus C (inops O), тж. mente lapsus Su — помешанный, слабоумный
    2) благоразумие, рассудительность ( mentem amittere C)
    3) образ мыслей, тж. настроение, характер, душевный склад, душа (bona Pers; prava C; mollis Cs, C)
    m. animi Pl, Lcr, Ctl — душевное настроение, склонности
    4) сознание, совесть (m. sibi conscia recti V)
    bona m. — честность, порядочность (bonae mentis soror est paupertas Pt), но тж. душевное здоровье ( bonam mentem aut bonam valetudinem petere Pt)
    5) мужество, бодрость (mentem alicui addere H; demittere mentes V)
    6) гнев (m. furorque Ctl); страсть ( mentem satiare C)
    7) мысль, представление или воспоминание
    mentem injicere C (dare Ter, C; mittere V) — внушить мысль
    8) мнение, взгляд, воззрение (m. publica C, Treb, eādem mente esse Nep)
    9) намерение, решение, план, желание ( alicujus mentem accipere V)
    mihi m. fuit et erit O — (таково) было моё намерение, и я от него не отступлюсь

    Латинско-русский словарь > mens

  • 11 mens

    1) разум, mentem alienare, mentis alienatio (см.);

    suae mentis non esse (1. 9 § 5 D. 1, 16. 1. 5 § 2 D. 9, 2. 1. 39 pr. D. 5, 1. 1. 4 D. 14, 4);

    compos mentis (1. 13 § 1 D. 1, 18. 1. 16 § 1. 1. 20 § 4 D. 28,1. 1. 2 § 11 D. 38, 17. 1. 24 pr. D. 44, 7);

    integra mente (1. 20 D. 28, 3);

    mente captus (1. cit. 1. 45 § 2 D. 27, 1. 1. 14 D. 27, 10. 1. 23 § 1 D. 39, 5).

    2) ум, сердце: mentis trepidatio (1. 1 D. 4, 2). 3) намерение, мысль, мнение, prior atque potentior est quam vox, mens dicentis (1. 7 § 2 D. 33, 10. 1. 28 § 1 D. 50, 16. 1. 116 eod. 1. 24 § 8 D. 40, 5. 1. 50 § 3 D. 30. 1. 49 § 3 eod. 1. 5 pr. D. 34, 3. 1. 52 pr. D. 45, 1. 1. 20 § 1 D. 37, 4. 1. 41 § 12 D. 30. 1. 30 § 4 D. 40, 5. 1. 25 § 5 D. 5, 3. 1. 7 § 4 D. 14, 6. 1. 47 D. 24, 3. 1. 32 § 16 D. 24, 1. 1. 12 § 8 D. 49, 15);

    ea mens est, ut etc. (1. 30 pr. D. 38, 1);

    eius m. esse, ut etc. (1. 225 D. 50, 16);

    eam m. habere, ut s. ne etc. (1. 8 D. 35, 1. 1. 38 pr. D. 41, 2. 1. 1 § 20 eod. 1. 25 § 5 D. 5, 3);

    dare ea mente, ut etc. (1. 1 pr. D. 39, 5. 1. 17 § 1 D. 21, 1).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > mens

  • 12 mens

    ntis, f третье склонение ум, разум, дух

    Латинско-русский медицинско-фармацевтический словарь > mens

  • 13 mens

    mind, thought, intention, intellect.

    Latin-English dictionary of medieval > mens

  • 14 mens

    mentis f
    ум, разум, рассудок

    Клиническая терминология. Латинско-русский словарь > mens

  • 15 mens

    ,mentis f
    ум,мышление, мысль

    Latin-Russian dictionary > mens

  • 16 mens

    , mentis f
      ум,, мысль, разум, рассудок; душа, сердце, настроение

    Dictionary Latin-Russian new > mens

  • 17 Mens sana in corpore sano

    В здоровом теле здоровый дух.
    Ювенал, "Сатиры", X, 356 сл.:
    Órandúm (e)st ut sít mens sán(a) in córpore sáno.
    Fórtem pósc(e) animúm, mortís terróre caréntem,
    Náturáe, qui férre queát quos cúmque labóres,
    Nésciat írascí, cupiát nihil ét potióres
    Ét Vener(e) ét cenís et plúma Sárdanapálli.
    Надо молить, чтобы ум был здравым в теле здоровом.
    Бодрого духа проси, что не знает страха пред смертью,
    Что почитает за дар природы предел своей жизни,
    Что в состояньи терпеть затрудненья какие угодно, -
    Духа, что к гневу не склонен, страстей неразумных не знает,
    Чувству любви, и пирам, и роскоши Сарданапала.
    (Перевод Д. Недовича и Ф. Петровского)
    Стих "orandum est ut sit mens sana in corpore sano" направлен против одностороннего увлечения телесными упражнениями. В настоящее время слова "mens sana in corpore sano" обычно употребляются в противоположном смысле - против односторонности в обратном направлении.
    В ответ на его [ Вольтера ] жалобы, он [ Бросс ] пишет знаменитому старцу надменное письмо, укоряет его в природной дерзости, советует ему в минуты сумасшествия воздерживаться от пера, дабы не краснеть, опомнившись потом, и оканчивает письмо желанием Ювенала: mens sana in corpore sano. (А. С. Пушкин, Вольтер. Статьи и заметки.)
    Вы, Дмитрий Яковлевич, от рождения слабы физическими силами, в слабых организациях часто умственные способности чрезвычайно развиты, но почти всегда - куда-нибудь в отвлеченье, в фантазию, в мистицизм. Вот отчего древние говорили: mens sana in corpore sano. (А. И. Герцен, Кто виноват?.)
    Мы даже во вседневной частной жизни, которая, однако, у большей части людей вовсе не отличается преобладанием высоких стремлений, стараемся забыть великолепное правило классической древности: в здоровом теле - здоровая мысль (mens sana in corpore sano). (Д. И. Писарев, Процесс жизни (Физиологические письма К. Фохта).)
    Друг мой, здоровы и нормальны только заурядные, стадные люди. Соображения насчет нервного века, переутомления, вырождения и т. п. могут серьезно волновать только тех, кто цель жизни видит в настоящем, то есть стадных людей. - Римляне говорили: mens sana in corpore sano. - Не все то правда, что говорили римляне или греки. Повышенное настроение, возбуждение, экстаз - все то, что отличает пророков, поэтов, мучеников за идею от обыкновенных людей, противно животной стороне человека, то есть его физическому здоровью. (А. П. Чехов, Черный монах.)
    Моя новая деятельность не только примиряется, но и совсем сливается с созерцательностью, свойственной мне лично (потому что я почти никогда не созерцал пассивно), и больше я уже не вижу прежнего раздела, что, само собой разумеется, еще более способствует моей "ясности", как внешнее, но необходимое обстоятельство (mens sana in corpore sano). (А. А. Блок - отцу, 16.X 1901.)
    Теперь [ в отличие от средних веков ] иные взгляды, и все более воцаряется и торжествует культ тела: обильное питание, физические упражнения, спорт и проч. Есть и авторитетная поговорка "mens sana in corpore sano", и идеальный образец: древние греки. Конечно, mens sana in corpore sano! Но быстроногий Ахиллес быстрее бегал, чем мыслил, а Аяксы не отличались гениальностью. (Л. И. Петражицкий, Университет и наука.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Mens sana in corpore sano

  • 18 Mens divinior

    Дух, причастный к божественности.
    Гораций, "Сатиры", I, 4, 39 - о поэтическом даровании:
    Éxcerpám numeró; nequ(e) ením conclúdere vérsum
    Díxeris ésse satís: neque sí quis scríbat utí nos
    Sérmoní propióra, putés hunc ésse poétam.
    Íngeniúm cui sít, cui méns divínior, átqu(e) os
    Mágna sonáturúm des nóminis hújus honórem.
    Прежде всего: я совсем не из тех, кто заслуженно носит
    Имя поэта: ведь стих заключить в известную меру -
    Этого мало! - Ты сам согласишься, что, кто, нам подобно,
    Пишет, как говорят, тот не может быть признан поэтом *.
    Этого имени честь прилична лишь гению, духу
    Божеской силы, устам, великое миру гласящим.
    (Перевод М. Дмитриева)
    [* Говоря в этой сатире, написанной им в возрасте приблизительно 27 лет, о своей литературной деятельности, Гораций имеет в виду только тот "разговорный жанр", к которому относится само это произведение. Резко изменяется самооценка Горация через пятнадцать лет, ко времени опубликования им сборника из трех книг "эолийских песен", заканчивающегося знаменитым Éxegí monuméntum. - авт. ]
    Пушкин не любил щеголять эпитетами, не бросался ни в сентиментальность, ни в таинственность, ни в надутость, ни в пустословие; он жив и стремителен в рассказе, употребляет слова в надлежащем их смысле, наблюдает умную соразмерность в разделении мыслей; все это действительно составляло неотъемлемые качества пушкинской поэзии, и качества великие; но - видите ли - по мнению бутырского классика [ Белинский здесь цитирует статью за подписью "Житель бутырской слободы", напечатанную в "Вестнике Европы", 1824. - авт. ], это не больше, как внешняя (!) красота стихотворений Пушкина, потому что где же в них mens divinior (божественное безумие, исступление, восторг), где os magna sonaturum? - Прочтите всю превосходную сатиру Дмитриева " Чужой толк" - и вы еще лучше поймете, что наши классики разумели под mens divinior. Хотя многие из первых произведений Пушкина (как, например, Черная шаль, Наполеон, Андрей Шенье) не чужды декламации и риторической напряженности, но для наших классиков этого было мало; они не могли увидеть в Пушкине mens divinior, - так привыкли они к напыщенной шумихе одопений своего времени! (В. Г. Белинский, Сочинения Александра Пушкина.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Mens divinior

  • 19 Mens agitat molem

    "Ум двигает массу", т. е. мысль приводит в движение материю.
    Вергилий, "Энеида", VI, 724-27:
    Príncipió cael(um) ác terrás, campósque liquéntis.
    Lúcentémque globúm Lunáe, Titániaqu(e) ástra,
    Méns agitát mol(em), ét magnó se córpore míscet.
    Землю, небесную твердь и просторы водной равнины,
    Лунный блистающий шар, и Титана светоч, и звезды,
    Все питает душа, и дух, по членам разлитый,
    Движет весь мир, пронизав его необъятное тело.
    (Перевод С. Ошерова)
    Изобретатели и ученые прямо переносятся идеалистическою школою в ряды инициаторов эволюции, и спокойная их деятельность не менее двигает историю, чем завоевания и перевороты, совершенные гениальными политиками и полководцами. Все это сводится к старинному изречению: "Mens agitat molem". Источник движения лежит не вне человечества, а внутри его. Мысль управляет миром, а не наоборот. (ЖМНП, 1911, август.)
    Атеисты так никогда и не смогли опровергнуть одного аргумента, а именно: что существование часов доказывает существование часовщика. Сам Спиноза допускает бытие духа, который направляет вселенную. Он разделяет мнение Вергилия: Mens agitat molem; et magno se corpore miscet. (Вольтер - маркизу де Вильвьей, 26.VIII 1768.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Mens agitat molem

  • 20 Mens sana in соrроrе sano

    в здоровом теле – здоровый дух

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Mens sana in соrроrе sano

См. также в других словарях:

  • mens — mens …   Dictionnaire des rimes

  • Mens — bezeichnet: Mens, Personifikation des Denkens, Bewusstseins und Verstandes, siehe Mens (Mythologie) Mens (Isère), Ortschaft in der französischen Region Dauphiné Kanton Mens, ein Kanton im französischen Arrondissement Grenoble …   Deutsch Wikipedia

  • Mens — Mens …   Wikipedia Español

  • mens re|a — «mehnz REE uh», Law. criminal intent: »One is not anxious to multiply criminal offences in which there is no mens rea (London Times). ╂[< Latin mēns rea a guilty mind] …   Useful english dictionary

  • Mens [1] — Mens (lat.), das geistige Vermögen, bes. Verstand, Einsicht. Der personificirten M. wurde nach der Schlacht am Trasimenus ein Tempel in Rom gebaut u. ihr am 8. Juni ein Fest auf dem Capitol gefeiert. Mens sana in corpŏre sano, in einem gefunden… …   Pierer's Universal-Lexikon

  • mens — (izg. mȅns) m DEFINICIJA 1. fil. duša, duh 2. rij. mozak ETIMOLOGIJA lat …   Hrvatski jezični portal

  • mens — (el. medens) konj. (jf. imedens, imens); du laver mad mens jeg dækker bord …   Dansk ordbog

  • Mens —         (лат.) дух, разум, ум. Философский энциклопедический словарь. М.: Советская энциклопедия. Гл. редакция: Л. Ф. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов. 1983 …   Философская энциклопедия

  • Mens [2] — Mens (spr. Mang), Marktflecken im Arrondissement Grenoble des franz. Departements Isère; Segeltuchfabrik, Leineweberei, Mineralquelle; 2100 Ew …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Mens — Mens, römische Personifikation des »Verstandes« und der Besonnenheit, erhielt 217 v. Chr. nach der durch Unverstand verlornen Schlacht am Trasimenischen See auf dem Kapitol einen Tempel, dessen Stiftungsfest jährlich 8. Juni gefeiert wurde …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Mens — Mens, lat., Geist; Verstand. M. sana in corpore sano = ein gesunder Geist in gesundem Körper …   Herders Conversations-Lexikon

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»