Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

măgistrātus

  • 1 magistratus

    măgistrātus, ūs (contr. form:

    magistras primus,

    Inscr. Orell. 3798), m. [magister], the office or rank of a magister, a magisterial office, civil office, magistracy.
    I.
    Lit.:

    honores, magistratus, imperia, potestates,

    Cic. Lael. 17, 63:

    magistratūs mandare,

    id. Mur 35, 74:

    dare,

    id. Agr. 2, 10, 26:

    alicui committere,

    id. Planc. 25, 61:

    magistratum habere,

    id. Verr. 2, 4, 61, § 137:

    obtinere,

    to hold, administer, Caes. B. G. 7, 33:

    ingredi,

    to enter upon, Sall. J. 47:

    magistratu abire,

    to resign, Cic. Leg. 3, 20, 47:

    se abdicare,

    Dig. 1, 2, 2:

    deponere,

    Caes. B. G. 7, 33:

    in magistratu manere,

    to remain in office, Liv. 5, 11:

    esse,

    id. 5, 28:

    aliquid gerere in magistratu,

    Cic. Leg. 3, 20, 47:

    hoc mihi deposco, quod agam in magistratu,

    id. Verr. 1, 12, 36: lex est generale jussum populi aut plebis, rogante magistratu, Att. Cap. ap. Gell. 10, 20, 2.—There were two kinds of civil offices in Rome, magistratus extraordinarii and ordinarii. To the former belonged the dictators, the magistri equitum, the duumviri perduellionis, the quaestores rerum capitalium, the triumviri mensarii, etc. The latter were divided into the majores: the consulate, praetorship, and censorship; and the minores, to which belonged the aediles, the quaestors, the tribuni plebis, the triumviri, etc. Besides these, there were magistratus patricii, which, at first, were filled by patricians; and, on the other hand, magistratus plebeii, which were filled from the plebs; curules, who had the privilege of using the sella curulis, namely, the consuls, censors, praetors, and aediles curules. On the distinction between magistratus majores and minores, v. esp. Gell. 13, 15, 4; cf. Paul. ex Fest. p. 157.—
    B.
    Esp.
    1.
    When magistratus and imperia are joined together, the former denotes magisterial offices in Rome, and the latter the authority of officers in the provinces:

    magistratus et imperia minime mihi cupiunda videntur,

    Sall. J. 3; cf.:

    juris dictionem de fidei commissis, quot annis et tantum in urbe delegari magistratibus solitam, in perpetuum atque etiam per provincias potestatibus demandavit,

    Suet. Claud. 23: magistratus, as a general rule, is used of civil offices alone, and only by way of exception of military commands;

    the latter were called imperia: abstinentiam neque in imperiis, neque in magistratibus praestitit,

    Suet. Caes. 54.—
    2.
    Of military commands:

    erat in classe Chabrias privatus, sed omnes, qui in magistratu erant, auctoritate anteibat,

    Nep. Chabr. 4, 1.—
    II.
    Transf., a magistrate, public functionary: quae vox (magistratus) duabus significationibus notatur. Nam aut personam ipsam demonstrat, ut cum dicimus: magistratus jussit; aut honorem, ut cum dicimus: Tito magistratus datus est, Paul. ex Fest. p. 126 Müll.:

    est proprium munus magistratūs, intelligere, se gerere personam civitatis,

    Cic. Off. 1, 34, 124; Sall. J. 19:

    seditiosi,

    id. ib. 73:

    creare magistratus,

    Liv. 5, 17: his enim [p. 1098] magistratibus legati Romam venerunt, in their consulate, Nep. Hann. 7:

    inter filium magistratum et patrem privatum,

    Gell. 2, 2. —
    B.
    Esp., sing. collect., the body of magistrates, the municipal administration (cf. Gr. archê = archontes;

    not in Cic.): ad magistratum senatumque Lacedaemoniorum,

    Nep. Them. 7. 4; id. Lys. 4, 3; id. Epam. 4, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > magistratus

  • 2 magistratus

    magistrātus, ūs, m. (magister), I) das Amt-, die Würde eines magister, das obrigkeitliche Amt in Rom, magistratum petere, dare, mandare, habere, Cic.: m. obtinere, Caes.: m. gerere, verwalten, Cic. (u. so magistratus gerere, imperia suscipere, Lact.): m. inire od. ingredi, Sall., od. accipere, antreten, Liv.: magistratum deponere, Caes., od. magistratu abire, Cic.: in magistratu manere, Liv.: magistratum continuare, Liv.: in magistratu esse, Liv.: monumenta (Akten) rerum in magistratu gestarum, Plin. – v. den Ehrenstellen außerhalb Roms, in Sizilien, Cic.: in Gallien, Caes. – II) meton., v. dem, der ein obrigkeitliches Amt verwaltet, eine Magistratsperson, eine obrigkeitliche Person, der Staatsbeamte (unterschieden in magistratus ordinarii od. extraordinarii, je nachdem sie regelmäßig u. zu bestimmten Zeiten od. nur außerordentlich unter bestimmten Umständen gewählt wurden; in curules od. non curules, je nachdem ihnen die sella curulis zustand od. nicht; in patricii od. plebeii, je nachdem sie aus dem Patrizier- oder Plebejerstande genommen wurden; in maiores od. minores (od. inferioris iuris), je nachdem sie auspicia maiora od. minora halten durften, (wobei noch zu bemerken, daß die mag. mai. in den Zenturiatkomitien, die mag. min. in den Tributkomitien bestimmt wurden), est proprium munus magistratus intellegere, se gerere personam civitatis, Cic.: creare magistratus, Liv.: oppida per magistratus administrare, Sall.: magistratus intermittere, die weltlichen Behörden suspendieren, Caes.: his magistratibus, unter ihrer Amtsführung, -ihrem Konsulate, Nep. – Ggstz., magistratus an privatus, Quint.: inter filium magistratum et patrem privatum, Gell. – Sing. kollektiv = das Beamtenkollegium, die obrigkeitliche Behörde, Obrigkeit (wie im Griech. ἀρχή = ἄρχοντες), Nep. Them. 7, 4; Lys. 4, 3 (bei Cicero u.a. Plur. magistratus). – / Abl. magistrato, Lex colon. Genet. im Corp. inscr. Lat. 2, 5439, 4, 2. lin. 4: Nomin. Plur. magistratuus, Corp. inscr. Lat. 10, 3678, magistrates, Charis. 32, 26, magistrati, Fasti Philocali 31. Dec. im Corp. inscr. Lat. 12, p. 278: Akk. Plur. macistratos, Corp. inscr. Lat. 1, 195. lin. 3.

    lateinisch-deutsches > magistratus

  • 3 magistratus

    magistrātus, ūs, m. (magister), I) das Amt-, die Würde eines magister, das obrigkeitliche Amt in Rom, magistratum petere, dare, mandare, habere, Cic.: m. obtinere, Caes.: m. gerere, verwalten, Cic. (u. so magistratus gerere, imperia suscipere, Lact.): m. inire od. ingredi, Sall., od. accipere, antreten, Liv.: magistratum deponere, Caes., od. magistratu abire, Cic.: in magistratu manere, Liv.: magistratum continuare, Liv.: in magistratu esse, Liv.: monumenta (Akten) rerum in magistratu gestarum, Plin. – v. den Ehrenstellen außerhalb Roms, in Sizilien, Cic.: in Gallien, Caes. – II) meton., v. dem, der ein obrigkeitliches Amt verwaltet, eine Magistratsperson, eine obrigkeitliche Person, der Staatsbeamte (unterschieden in magistratus ordinarii od. extraordinarii, je nachdem sie regelmäßig u. zu bestimmten Zeiten od. nur außerordentlich unter bestimmten Umständen gewählt wurden; in curules od. non curules, je nachdem ihnen die sella curulis zustand od. nicht; in patricii od. plebeii, je nachdem sie aus dem Patrizier- oder Plebejerstande genommen wurden; in maiores od. minores (od. inferioris iuris), je nachdem sie auspicia maiora od. minora halten durften, (wobei noch zu bemerken, daß die mag. mai. in den Zenturiatkomitien, die mag. min. in den Tributkomitien bestimmt wurden), est proprium munus magistratus in-
    ————
    tellegere, se gerere personam civitatis, Cic.: creare magistratus, Liv.: oppida per magistratus administrare, Sall.: magistratus intermittere, die weltlichen Behörden suspendieren, Caes.: his magistratibus, unter ihrer Amtsführung, -ihrem Konsulate, Nep. – Ggstz., magistratus an privatus, Quint.: inter filium magistratum et patrem privatum, Gell. – Sing. kollektiv = das Beamtenkollegium, die obrigkeitliche Behörde, Obrigkeit (wie im Griech. ἀρχή = ἄρχοντες), Nep. Them. 7, 4; Lys. 4, 3 (bei Cicero u.a. Plur. magistratus). – Abl. magistrato, Lex colon. Genet. im Corp. inscr. Lat. 2, 5439, 4, 2. lin. 4: Nomin. Plur. magistratuus, Corp. inscr. Lat. 10, 3678, magistrates, Charis. 32, 26, magistrati, Fasti Philocali 31. Dec. im Corp. inscr. Lat. 12, p. 278: Akk. Plur. macistratos, Corp. inscr. Lat. 1, 195. lin. 3.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > magistratus

  • 4 magistrātus

        magistrātus ūs, m    [magister], the office of master, magisterial office, civil office, magistracy: magistratūs, imperia: in magistratibus mandandis: magistratum habere: ingredi, enter upon, S.: magistratu abire, resign: abdicato magistratu, S.: in magistratu manere, remain in office, L.— A magistrate, public functionary: magistratūs adi, Iudicium ut reddant tibi, T.: cum multitudinem hominum magistratūs cogerent, Cs.: legum ministri magistratūs (sunt): seditiosi, S.: his magistratibus, in their consulate, N.: Iura magistratūsque legunt, V.—Collect., the body of magistrates, the municipal administration: potestas magistratui permittitur, S.: unum magistratum cum ipsis habere, Cs.: ad magistratum senatumque Lacedaemoniorum, N.— Military command, office: in classe qui in magistratu erant, N.
    * * *
    magistracy, civil office; office; magistrate, functionary

    Latin-English dictionary > magistrātus

  • 5 magistratus

    măgistrātŭs, ūs, m. [st2]1 [-] magistrature, charge, fonction publique. [st2]2 [-] magistrat.    - magistratu abire: sortir de charge, se démettre de sa charge.
    * * *
    măgistrātŭs, ūs, m. [st2]1 [-] magistrature, charge, fonction publique. [st2]2 [-] magistrat.    - magistratu abire: sortir de charge, se démettre de sa charge.
    * * *
        Magistratus, huius magistratus, pen. prod. Cic. Magistrat, qui ha juridition, commandement et authorité de juger.
    \
        Magistratus. Cic. L'office et dignité d'un Magistrat.
    \
        Agere pro magistratu. Liu. Faire en exerceant son office, Faire comme officier. Bud.
    \
        Gerere magistratum. Cic. Estre constitué en estat et dignité.
    \
        Qui tum magistratum Syracusis habebat. Cic. Qui lors estoit Magistrat en Syracuse.
    \
        Magistratum imminuere dicebant veteres, quod nunc Derogare iuribus et praerogatiuis officii dicunt. Ci. Deroguer à l'authorité du Magistrat.
    \
        Mandare magistratum. Cic. Donner office de Magistrat.
    \
        Occipere magistratum. Tacit. Commencer à exercer son Magistrat.

    Dictionarium latinogallicum > magistratus

  • 6 magistratus

    magistrātus, ūs m. [ magister ]
    1) руководящий пост, должность начальника, государственная (гражданская) должность (in magistratu esse L; magistratum capere Nep, inire Sl, gerere C)
    2) сановник, начальник, представитель власти, чиновник (magistratūs majores et minores C; magistratūs creare L, deligere C)
    aliquo magistrātu Nep, Sen — под чьим-л. начальством
    3) (тж. pl. C) власти, управление, государственное учреждение Nep

    Латинско-русский словарь > magistratus

  • 7 magistratus

    magistratus magistratus, us m должность государственная

    Латинско-русский словарь > magistratus

  • 8 magistratus

    magistratus magistratus, us m начальник, чиновник

    Латинско-русский словарь > magistratus

  • 9 magistratus

    magistratus magistratus, uum m власти

    Латинско-русский словарь > magistratus

  • 10 magistratus

    Универсальный англо-русский словарь > magistratus

  • 11 magistratus

    1) должность, достоинство, сан начальника (1. 1 § 1 D. 2, 2);

    magistratum gerere (1. 9 D. 1, 6. 1. 13 § 5 D. 36, 1. 1. 2 pr. D. 50, 17);

    inire (1. 11 D. 50, 12. 1. 3 § 3 D. 4, 8. 1. 12 D. 46, 7. 1. 32 D. 47, 20. 1. 57 D. 42, 1. 1. 1 pr. D. 1, 21).

    2) сановник a) особ. начальство гор. Рима, b) судебная власть, magistr. vel is, qui in potestate aliqua sit (1. 13 § 1 D. 2, 1. 1. 5 § 1. 1. 6 D. 4, 6);

    Romae s. populi Rom. magistr. прот. Praesides prov. (1. 12 D. 1, 18. 1. 3 § 1 D. 4, 2. 1. 12 § 1 D. 5, 1. 1. 4 § 1 D. 11, 1. 1. 20 pr. D. 26, 5. 1. 15 pr. D. 42, 1. 1. 3 D. 49, 3. cf. 1. 131 § 1 D. 50, 16. 1. 7 § 2 D. 1, 16);

    magistr., qui imperium habent (1. 2 D. 2, 4. Gai. I. 99. 1. 1 pr. D. 1, 21. 1. 4 D. 4, 8. 1. 18 pr. D. 4, 4. 1. 32 D. 47, 10. 1. 17 C. 3, 1);

    municipales (1. 12 D. 2, 1. 1. 29 § 7 D. 9, 2. 1. 1 § 6. 1. 4 D. 11, 4. 1. 12 § 6 D. 11, 7. 1. 3. 19 § 1 D. 26, 5. 1. 2 § 23 D. 38, 17. 1. 35 § 1 D. 44, 7);

    municipii (1. 38 D. 3, 5);

    reipubl. (1. 6 D. 50, 8);

    loci (1. 22 D. 22, 5. 1. 239 § 8 D. 50, 16);

    magistr. обоз. тк. муниципальных сановников (1. 26 D. 3, 5. 1. 1 § 2 D. 11, 4. 1. 3 D. 26, 6. tit. D. 27, 8. 1. 17 § 1 D. 40, 9. 1. 17 § 2 D. 47, 10. 1. 11 § 1. 1. 13. 38 § 2 D. 50, 1. 1. 4 C. 11, 64).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > magistratus

  • 12 magistratus

    , atus m
      1) начальник, чиновник, государственная должность;
      2) должностное лицо, pl. власти

    Dictionary Latin-Russian new > magistratus

  • 13 Магистрат

    - magistratus,us m;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Магистрат

  • 14 Сановник

    - magistratus;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Сановник

  • 15 Должность

    - magistratus; honor; officium (scribae; legationis); munus, eris n; sors; imperium; ministerium; potestas; actus;

    • слагать с себя дожность - a magistratu (honore) abire; abdicare se magistratu (imperio);

    • снять с должности - ab actu removere;

    • занимать должность - officium (munus, magistratum) administrare;

    • занимать почётную должность - uti honore;

    • высшая должность - summa;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Должность

  • 16 creo [1]

    1. creo, āvī, ātum, āre (vgl. cresco, creber), schaffen, erschaffen = erzeugen, I) im allg.: a) übh.: α) mater. Objj.: censet (Zeno) artis maxime proprium esse creare et gignere, Cic.: omnes res, quas et creat natura et tuetur, Cic.: terra, quae neglecta sentes ac dumos, culta fructus creat, Quint.: aliud fimum herbas creat, Plin.: ut plaga (die Wunde) plus carnis creare possit, Cels. – cr. genus humanum (v. der Erde), Lucr.: cr. vix animalia parva (v. der Erde), Lucr. – m. dopp. Acc., primordia cr. ignes et lignum, Lucr.: natura fingit homines et creat imitatores et narratores facetos, Cic. – mit Advv. wo? neque creatur ibi corpus (die fehlende Substanz), Cels.: vermes intus (im menschl. Körper) creantur, Lucr.: od. mit Abl. wo? quos (flores) Thessala magnis montibus ora creat, Catull. – m. Advv. (woher?) od. m. ex od. de u. Abl., unde omnes natura creet res, Lucr.: terram creari ex igni, Lucr.: nec principium exstinctum ex se aliud creabit, Cic.: res non posse creari de nilo, Lucr. – im Passiv mit Abl. wodurch? seminibus quia certis quaeque creantur, Lucr. – m. ad u. Akk., ut placet Stoicis, quae in terris gignantur, ad usum hominum creari, Cic. – Partic. Perf. subst., creata servare, Lucr. 2, 572. – β) Zustände, teils physische, torporem et dolorem, Cels.: mel fastidium creat, Plin.: si ex quattuor principiis vel superans aliquod vel deficiens adversam valetudinem creat, Cels.: lepus marinus vomitum dissolutionemque stomachi statim creat, Plin. – teils geistige, moral., polit. usw., venter creat omnes has aerumnas, Plaut.: nonnumquam etiam errorem creat similitudo, Cic.: in urbe luxuries creatur, Cic.: notitiam veri quae res falsique crearit, Lucr. – cr. magnum (maius) odium (v. einer Abgabe), Auct. b. Afr.: familiaritate Romanā odium sibi apud regem, Iustin.: alci periculum, Cic.: seditionem (v. Pers.), Vell.: id (versificandi genus) taedium ex similitudine ac satietatem creat, Quint.

    b) ein Kind erzeugen (bei Cic. gew. procreare), v. beiden Gatten, prolem ex se videre creatam, Lucr. – v. Vater, patria est antiquior parens, quam qui creavit, Cic.: si di creare possent, Min. Fel.: cr. liberos, Phaedr. u. Val. Max.: is (Silvius) Aeneam Silvium creat, Liv.: me creat... Babylonius Horos, Prop. – v. der Mutter, Dryope quem nympha crearat, Verg.: gnatos tuos creavit, Inscr.: pueris beata creandis uxor, Hor.: m. Dat. wem? quos (fratres) fida crearat una tot Arcadio coniunx Tyrrhena Gylippo, Verg.: m. Abl. wodurch? tum partu Terra nefando Coeumque Iapetumque creat, Verg. – im Passiv, m. Abl. wo? Sulmone creati quattuor iuvenes, Verg.: o caeruleo creata ponto, Meergezeugte (ποντογενής), v. der Venus, Catull. – mit Prädik.-Nom., cum crearer masculus, Phaedr. – m. Abl. (durch = von), fortes creantur fortibus et bonis, Phaedr.: u. so oft creatus mit Abl. des Vaters u. der Mutter = Tochter, Sohn, Sprößling von usw., Erebo creata Nox, Enn. fr.: Saturno sancte create, Enn. fr.: Telamone creatus, Ov.: Maiā creatus, Ov.: Vulcani stirpe creatus, Verg.: matre servā creatus, Flor. – dah. subst., creati = Kinder, Ov. met. 6, 206.

    II) als publiz. t. t.: a) eine Staatsgewalt schaffen, ins Leben rufen, tribuniciam potestatem, Liv.: nova Romae dignitas est creata, quae dictatura appellatur, Liv.

    b) einen Beamten, Priester u. dgl. schaffen, bes. durch Wahl, sowohl vom Volke od. Herrscher = wählen, erwählen, als vom Leiter der Wahl = wählen (erwählen) lassen, α) mit einf. Acc.: magistratus, Cic.: sibi tres collegas, Liv.: censores, Cic.: consules, Cic.: consules plebeios, Liv.: dictatorem, Liv.: ducem, Val. Max.: ephoros, Val. Max.: Caesares duos (vom Kaiser), Eutr.: cr. imperatorem, verb. eligere creareque imperatorem, einen Kaiser (zB. v. den Soldaten), Suet.: cr. interregem, Liv.: pontifices, augures, sacrificulum regem, Liv.: pontifices, flamines, Salios, augures, Lact.: decem praetores (Feldherren, in Griechenl.), Nep.: praetores (in Rom), Cic.: regem, sui corporis regem, Liv.: Carthagine quotannis annuos binos reges (die Suffeten), Nep.: sacerdotes (v. Volke), Vell.: centum senatores (v. Romulus), Liv.: tribunos plebis duos, Cic.: tribunos militum tres, Liv.: tres viros, qui etc., Val. Max. – mit Advv. wie? mit per u. Akk. od. mit bl. Abl. wodurch? comitiatu consules rite cr., Cic.: magistratus od. censores od. consules vitio (durch einen Fehler der Augurien) creati, Varro LL., Liv. u. Cic.: plebeius magistratus nullus auspicato creatur, Liv.: lege, non suffragio creatum esse, Liv.: optimā lege creari, Cic.: decem tribuni plebis comitiis curiatis creati sunt, Cic.: consules per vim ac tumultum creantur, Plin. pan. – mit per u. Akk. (durch wen?), si per praetorem consules creantur, Cic. – mit ex u. Abl. (aus welchem Stande usw.?), consules ex plebe, Liv.: tribunos plebis ex equitibus Romanis (v. Augustus), Suet. – m. Adi. od. m. in u. Akk. (auf welche Zeit?), summus magistratus, quem vergobretum appellant Aedui, qui creatur annuus, Caes.: archontes coeperunt in denos annos creari, Vell.: creatis in annum magistratibus, Liv. – mit inter u. Akk. od. mit in u. Abl. (worunter?), creari inter quinque viros, Plin. ep.: creari in eo numero, Sall. – m. in u. Akk. (in welche Stelle?), neve quis flamen aut augur in locum Germanici nisi gentis Iuliae crearetur, Tac. ann. 2, 83: prior consulatus eius, in quem creatus est anno octavo et tricesimo, Vell. 2, 4, 7. – m. Acc. loc. wohin? praefecti Capuam creari coepti sunt, Liv. – m. Dat. wofür? wozu? decemviros legibus scribendis, Liv. – β) m. dopp. Acc., im Passiv m. dopp. Nom., T. Quinctius Barbatus interrex creat L. Papirium Mugilanum L. Sempronium Atratinum consules, Liv.: dictator primo comitiali die creavit consulem Q. Fulvium Flaccum magistrum equitum et Ap. Claudium Pulchrum, Liv.: Ancum Marcium regem populus creavit, Liv.: dictatorem Albani Mettium Fufetium creant, Liv.: exercitus Diocletianum imperatorem creavit, Eutr. – augur creatus (est) L. Quinctius Flaminius, decemvir sacrorum L. Cornelius Lentulus, Liv.: consules creati (sunt) Q. Fabius et P. Decius, Liv.: T. Lartium dictatorem primum, Sp. Cassium magistrum equitum creatos invenio, Liv.: Constantinus in Britannia creatus est imperator (zum Kaiser), Eutr.: dictatore P. Cornelio dicto ipse ab eo magister equitum creatus est, Liv.; vgl. (im Abl. absol.) magistro equitum creato filio suo, Liv.: quia solum centum essent, qui patres creari possent, Liv.: praetores (in Rom) creati sunt C. Fulvius Flaccus C. Claudius Nero etc., Liv.: decem qui postea praetores (zu Regenten, in Athen) creati sunt, Nep.: defuncto Traiano Aelius Hadrianus creatus est princeps (zum Fürsten, d.i. zum Kaiser), Eutr.: postea Numa Pompilius rex creatus est, Eutr. – m. puer u. senex, zB. Caesar paene puer a Mario Cinnaque flamen dialis creatus, Vell.: Metellus senex admodum pontifex maximus creatus, Val. Max. – m. Advv. zum wievielten Male? alqm consulem iterum, Val. Max., tertium, Liv., tertio, Plin. pan.: alqm dictatorem quartum, Liv. – mit Advv. od. Abl. wie? wodurch? u. dgl., P. Clodius, qui non rite creatus tribunus arguebatur, Quint.: C. Flaminius inauspicato consul creatus, Val Max.: an hunc non ut qui optimo iure censor creatus esset populus creavit? Liv.: collegam sibi comitiis centuriatis creavit P. Valerium, Liv.: Palicanus suffragiis populi consul creatus, Val. Max.: cunctis populi suffragiis rex est creatus L. Tarquinius, Cic.: Tullum Hostilium populus regem interrege rogante comitiis curiatis creavit, Cic. – m. ex u. Abl. (aus wem?), cum leges duo ex una familia vivo utroque magistratus creari vetarent, Caes. – mit cum u. Abl. (mit wem?), ut Cn. Flavius aedilis curulis crearetur cum Anicio Praenestino, Plin. – m. in u. Akk. (an wessen Stelle?), M. Lepidus pontifex maximus in C. Caesaris locum furto creatus, Vell. – m. Dat. (wozu?), me Albani gerendo bello ducem creavere, Liv. – mit in u. Akk. (auf welche Zeit?), ille Appius, qui decemvir in annum creatus altero anno se ipse creavit, Liv. – / Archaist. creassit = creaverit, Cic. de legg. 3, 9.

    lateinisch-deutsches > creo [1]

  • 17 creo

    1. creo, āvī, ātum, āre (vgl. cresco, creber), schaffen, erschaffen = erzeugen, I) im allg.: a) übh.: α) mater. Objj.: censet (Zeno) artis maxime proprium esse creare et gignere, Cic.: omnes res, quas et creat natura et tuetur, Cic.: terra, quae neglecta sentes ac dumos, culta fructus creat, Quint.: aliud fimum herbas creat, Plin.: ut plaga (die Wunde) plus carnis creare possit, Cels. – cr. genus humanum (v. der Erde), Lucr.: cr. vix animalia parva (v. der Erde), Lucr. – m. dopp. Acc., primordia cr. ignes et lignum, Lucr.: natura fingit homines et creat imitatores et narratores facetos, Cic. – mit Advv. wo? neque creatur ibi corpus (die fehlende Substanz), Cels.: vermes intus (im menschl. Körper) creantur, Lucr.: od. mit Abl. wo? quos (flores) Thessala magnis montibus ora creat, Catull. – m. Advv. (woher?) od. m. ex od. de u. Abl., unde omnes natura creet res, Lucr.: terram creari ex igni, Lucr.: nec principium exstinctum ex se aliud creabit, Cic.: res non posse creari de nilo, Lucr. – im Passiv mit Abl. wodurch? seminibus quia certis quaeque creantur, Lucr. – m. ad u. Akk., ut placet Stoicis, quae in terris gignantur, ad usum hominum creari, Cic. – Partic. Perf. subst., creata servare, Lucr. 2, 572. – β) Zustände, teils physische, torporem et dolorem, Cels.: mel fastidium creat, Plin.: si ex quattuor principiis vel superans aliquod vel deficiens adversam vale-
    ————
    tudinem creat, Cels.: lepus marinus vomitum dissolutionemque stomachi statim creat, Plin. – teils geistige, moral., polit. usw., venter creat omnes has aerumnas, Plaut.: nonnumquam etiam errorem creat similitudo, Cic.: in urbe luxuries creatur, Cic.: notitiam veri quae res falsique crearit, Lucr. – cr. magnum (maius) odium (v. einer Abgabe), Auct. b. Afr.: familiaritate Romanā odium sibi apud regem, Iustin.: alci periculum, Cic.: seditionem (v. Pers.), Vell.: id (versificandi genus) taedium ex similitudine ac satietatem creat, Quint.
    b) ein Kind erzeugen (bei Cic. gew. procreare), v. beiden Gatten, prolem ex se videre creatam, Lucr. – v. Vater, patria est antiquior parens, quam qui creavit, Cic.: si di creare possent, Min. Fel.: cr. liberos, Phaedr. u. Val. Max.: is (Silvius) Aeneam Silvium creat, Liv.: me creat... Babylonius Horos, Prop. – v. der Mutter, Dryope quem nympha crearat, Verg.: gnatos tuos creavit, Inscr.: pueris beata creandis uxor, Hor.: m. Dat. wem? quos (fratres) fida crearat una tot Arcadio coniunx Tyrrhena Gylippo, Verg.: m. Abl. wodurch? tum partu Terra nefando Coeumque Iapetumque creat, Verg. – im Passiv, m. Abl. wo? Sulmone creati quattuor iuvenes, Verg.: o caeruleo creata ponto, Meergezeugte (ποντογενής), v. der Venus, Catull. – mit Prädik.-Nom., cum crearer masculus, Phaedr. – m. Abl. (durch = von), fortes creantur forti-
    ————
    bus et bonis, Phaedr.: u. so oft creatus mit Abl. des Vaters u. der Mutter = Tochter, Sohn, Sprößling von usw., Erebo creata Nox, Enn. fr.: Saturno sancte create, Enn. fr.: Telamone creatus, Ov.: Maiā creatus, Ov.: Vulcani stirpe creatus, Verg.: matre servā creatus, Flor. – dah. subst., creati = Kinder, Ov. met. 6, 206.
    II) als publiz. t. t.: a) eine Staatsgewalt schaffen, ins Leben rufen, tribuniciam potestatem, Liv.: nova Romae dignitas est creata, quae dictatura appellatur, Liv.
    b) einen Beamten, Priester u. dgl. schaffen, bes. durch Wahl, sowohl vom Volke od. Herrscher = wählen, erwählen, als vom Leiter der Wahl = wählen (erwählen) lassen, α) mit einf. Acc.: magistratus, Cic.: sibi tres collegas, Liv.: censores, Cic.: consules, Cic.: consules plebeios, Liv.: dictatorem, Liv.: ducem, Val. Max.: ephoros, Val. Max.: Caesares duos (vom Kaiser), Eutr.: cr. imperatorem, verb. eligere creareque imperatorem, einen Kaiser (zB. v. den Soldaten), Suet.: cr. interregem, Liv.: pontifices, augures, sacrificulum regem, Liv.: pontifices, flamines, Salios, augures, Lact.: decem praetores (Feldherren, in Griechenl.), Nep.: praetores (in Rom), Cic.: regem, sui corporis regem, Liv.: Carthagine quotannis annuos binos reges (die Suffeten), Nep.: sacerdotes (v. Volke), Vell.: centum senatores (v. Romulus),
    ————
    Liv.: tribunos plebis duos, Cic.: tribunos militum tres, Liv.: tres viros, qui etc., Val. Max. – mit Advv. wie? mit per u. Akk. od. mit bl. Abl. wodurch? comitiatu consules rite cr., Cic.: magistratus od. censores od. consules vitio (durch einen Fehler der Augurien) creati, Varro LL., Liv. u. Cic.: plebeius magistratus nullus auspicato creatur, Liv.: lege, non suffragio creatum esse, Liv.: optimā lege creari, Cic.: decem tribuni plebis comitiis curiatis creati sunt, Cic.: consules per vim ac tumultum creantur, Plin. pan. – mit per u. Akk. (durch wen?), si per praetorem consules creantur, Cic. – mit ex u. Abl. (aus welchem Stande usw.?), consules ex plebe, Liv.: tribunos plebis ex equitibus Romanis (v. Augustus), Suet. – m. Adi. od. m. in u. Akk. (auf welche Zeit?), summus magistratus, quem vergobretum appellant Aedui, qui creatur annuus, Caes.: archontes coeperunt in denos annos creari, Vell.: creatis in annum magistratibus, Liv. – mit inter u. Akk. od. mit in u. Abl. (worunter?), creari inter quinque viros, Plin. ep.: creari in eo numero, Sall. – m. in u. Akk. (in welche Stelle?), neve quis flamen aut augur in locum Germanici nisi gentis Iuliae crearetur, Tac. ann. 2, 83: prior consulatus eius, in quem creatus est anno octavo et tricesimo, Vell. 2, 4, 7. – m. Acc. loc. wohin? praefecti Capuam creari coepti sunt, Liv. – m. Dat. wofür? wozu? decemviros legibus scribendis, Liv. – β) m. dopp. Acc., im Passiv
    ————
    m. dopp. Nom., T. Quinctius Barbatus interrex creat L. Papirium Mugilanum L. Sempronium Atratinum consules, Liv.: dictator primo comitiali die creavit consulem Q. Fulvium Flaccum magistrum equitum et Ap. Claudium Pulchrum, Liv.: Ancum Marcium regem populus creavit, Liv.: dictatorem Albani Mettium Fufetium creant, Liv.: exercitus Diocletianum imperatorem creavit, Eutr. – augur creatus (est) L. Quinctius Flaminius, decemvir sacrorum L. Cornelius Lentulus, Liv.: consules creati (sunt) Q. Fabius et P. Decius, Liv.: T. Lartium dictatorem primum, Sp. Cassium magistrum equitum creatos invenio, Liv.: Constantinus in Britannia creatus est imperator (zum Kaiser), Eutr.: dictatore P. Cornelio dicto ipse ab eo magister equitum creatus est, Liv.; vgl. (im Abl. absol.) magistro equitum creato filio suo, Liv.: quia solum centum essent, qui patres creari possent, Liv.: praetores (in Rom) creati sunt C. Fulvius Flaccus C. Claudius Nero etc., Liv.: decem qui postea praetores (zu Regenten, in Athen) creati sunt, Nep.: defuncto Traiano Aelius Hadrianus creatus est princeps (zum Fürsten, d.i. zum Kaiser), Eutr.: postea Numa Pompilius rex creatus est, Eutr. – m. puer u. senex, zB. Caesar paene puer a Mario Cinnaque flamen dialis creatus, Vell.: Metellus senex admodum pontifex maximus creatus, Val. Max. – m. Advv. zum wievielten Male? alqm consulem iterum, Val. Max., tertium, Liv., tertio,
    ————
    Plin. pan.: alqm dictatorem quartum, Liv. – mit Advv. od. Abl. wie? wodurch? u. dgl., P. Clodius, qui non rite creatus tribunus arguebatur, Quint.: C. Flaminius inauspicato consul creatus, Val Max.: an hunc non ut qui optimo iure censor creatus esset populus creavit? Liv.: collegam sibi comitiis centuriatis creavit P. Valerium, Liv.: Palicanus suffragiis populi consul creatus, Val. Max.: cunctis populi suffragiis rex est creatus L. Tarquinius, Cic.: Tullum Hostilium populus regem interrege rogante comitiis curiatis creavit, Cic. – m. ex u. Abl. (aus wem?), cum leges duo ex una familia vivo utroque magistratus creari vetarent, Caes. – mit cum u. Abl. (mit wem?), ut Cn. Flavius aedilis curulis crearetur cum Anicio Praenestino, Plin. – m. in u. Akk. (an wessen Stelle?), M. Lepidus pontifex maximus in C. Caesaris locum furto creatus, Vell. – m. Dat. (wozu?), me Albani gerendo bello ducem creavere, Liv. – mit in u. Akk. (auf welche Zeit?), ille Appius, qui decemvir in annum creatus altero anno se ipse creavit, Liv. – Archaist. creassit = creaverit, Cic. de legg. 3, 9.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > creo

  • 18 imperium

    impĕrĭum ( inp-), ĭi, n. [impero], a command, order, direction.
    I.
    Lit. (mostly ante-class. and post-Aug.): si quid opus est, impera: imperium exsequar. Plaut. Am. 3, 3, 1; cf.:

    nunc pergam eri imperium exsequi,

    id. ib. 1, 1, 106:

    eri imperia persequi,

    id. ib. 2, 1, 75:

    imperium exsequi,

    id. Men. 5, 6, 16; Ter. Eun. 4, 1, 22:

    obsequens obediensque est mori atque imperiis patris,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 55; cf. id. Trin. 2, 2, 21; id. Men. 5, 7, 1:

    tuo facit jussu, tuo imperio paret,

    id. As. 1, 2, 21:

    malus et nequam est homo, qui nihili imperium eri Sui servus facit,

    id. Ps. 4, 7, 1; cf. id. As. 2, 4, 10:

    quod hi neque ad concilia veniebant neque imperio parebant,

    Caes. B. G. 5, 2 fin.:

    imperium neglegere,

    id. ib. 5, 7, 7:

    neque ab uno omnia imperia administrari poterant,

    id. ib. 2, 22 fin.:

    imperio Jovis huc venio,

    Verg. A. 5, 726; cf.:

    et Jovis imperium et cari praecepta parentis Edocet,

    id. ib. 5, 747:

    imperiis deūm propalam expositis,

    Liv. 8, 6, 12:

    quidam (pueri) imperia indignantur,

    Quint. 1, 3, 6:

    aegri quoquo neglecto medentium imperio, etc.,

    Plin. Pan. 22, 3:

    elephanti inest imperiorum obedientia,

    Plin. 8, 1, 1, § 1:

    naturae imperio gemimus, cum, etc.,

    Juv. 15, 138:

    cujus paruit imperiis,

    id. 14, 331.
    II.
    Transf., the right or power of commanding, authority, command, control (freq. and class.).
    A.
    In gen.: Mes. Nempe jubes? Me. Jubeo hercle, si quid imperii est in te mihi, Plaut. Men. 5, 7, 41; cf. id. Pers. 3, 1, 15:

    Appius et caecus et senex tenebat non modo auctoritatem sed etiam imperium in suos,

    Cic. de Sen. 11, 37:

    reges in ipsos imperium est Jovis,

    Hor. C. 3, 1, 6:

    eone es ferox, quia habes imperium in beluas?

    Ter. Eun. 3, 1, 25:

    mater, cujus sub imperio'st, mala,

    id. Heaut. 2, 2, 4: An. Sta ilico. Ge. Hem, sates pro imperio! quisquis es, i. e. authorilatively, imperiously, id. Phorm. 1, 4, 19:

    domesticum,

    Cic. Caecin. 18, 52; id. Inv. 2, 47, 140:

    (Juppiter) Divosque mortalesque turbas Imperio regit unus aequo,

    Hor. C. 3, 4, 48; cf.:

    sed me jussa deūm... Imperiis egere suis,

    Verg. A. 6, 463:

    Phyllius illic Imperio pueri volucresque ferumque leonem Tradiderat domitos,

    Ov. M. 7, 373:

    agricolae habent rationem cum terra, quae numquam recusat imperium,

    Cic. de Sen. 15, 51.—
    B.
    In partic.
    1.
    In publicists' lang., supreme power, sovereignty, sway, dominion, empire (cf.: principatus, dominatus, regnum; potestas, potentia).
    (α).
    Sing.: Tarquinio dedit imperium simul et sola regni, Enn. ap. Fest. p. 298 Müll. (Ann. v. 151 Vahl.); cf.:

    navorum imperium servare est induperantum,

    id. ib. 169 Müll. (Ann. v. 413 Vahl.); and:

    ipse (Numa rex) de suo imperio curiatam legem tulit,

    Cic. Rep. 2, 13; 2, 17; 18; [p. 901] 20;

    21: homo dominandi cupidus aut imperii singularis,

    sole dominion, id. ib. 1, 33:

    singulare et potestas regia,

    id. ib. 2, 9:

    esse consul cum summo imperio et potestate,

    id. Verr. 1, 13, 37; id. Fl. 8, 18; cf.:

    cum summo imperio et potestate versari,

    id. Q. Fr. 1, 1, 10, 31:

    qui (App. Claudius) tum erat summo imperio,

    id. Fin. 2, 20, 66:

    omne imperium nostri penes singulos esse voluerunt,

    id. Rep. 1, 40; 2, 32:

    de imperio Caesaris... gravissime decernitur,

    Caes. B. C. 1, 5, 4:

    imperium extra ordinem dare,

    Cic. Phil. 11, 10, 25:

    quod imperium potest esse praestantius quam, etc.,

    id. Rep. 1, 17:

    eos qui antea commodis fuerint moribus, imperio, potestate, prosperis rebus immutari,

    id. Lael. 15, 54:

    ad deponendum imperium tardior esse,

    id. Rep. 2, 12:

    expertes imperii,

    id. ib. 1, 31:

    deponentium imperium tyrannorum,

    Quint. 9, 2, 67 et saep.:

    sub populi Romani imperium dicionemque cadere,

    Cic. Font. 1, 2; so,

    with dicio,

    Caes. B. G. 1, 31, 7; cf.:

    Gallia sub populi Romani imperium redacta,

    id. ib. 5, 29, 4:

    totam ad imperium populi Romani Ciliciam adjunxit,

    Cic. de Imp. Pomp. 12, 35:

    majestas est in imperio atque in omni populi Romani dignitate,

    Quint. 7, 3, 35:

    cum duobus ducibus de imperio in Italia decertatum est, Pyrrho et Hannibale,

    Cic. Lael. 8, 28; cf.:

    de imperio dimicare,

    id. Off. 1, 12, 38:

    spes diuturnitatis atque imperii,

    id. Rep. 2, 3; cf.:

    sedem et domum summo imperio praebere,

    id. ib. 2, 5 fin.:

    quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,

    Caes. B. G. 1, 3, 6:

    civitati imperium totius provinciae pollicetur,

    id. ib. 7, 64 fin.:

    cum abunde expertus esset quam bene umeris tuis sederet imperium,

    Plin. Pan. 10 fin.:

    auctoritate magis quam imperio regere,

    Liv. 1, 7, 8; cf.:

    nec illum pro imperio submovere posse... quia ita dicatur: si vobis videtur, discedite, Quirites,

    id. 2, 56, 12.—
    (β).
    Plur.:

    nec vero imperia expetenda ac potius aut non accipienda interdum aut deponenda nonnumquam,

    i. e. public offices, Cic. Off. 1, 20, 68:

    (cives) mandant imperia,

    id. Rep. 1, 31; cf.:

    honores, magistratus, imperia, potestates, opes amicitiae anteponere,

    id. Lael. 17, 63:

    cui (duci) dantur imperia et ea continuantur, etc.,

    id. Rep. 1, 44:

    ita cepi et gessi maxima imperia, ut, etc.,

    id. Fam. 3, 7, 5:

    vides tyranni satellites in imperiis,

    id. Att. 14, 5, 2:

    quod praestare dicant Gallorum quam Romanorum imperia perferre,

    dominion, government, Caes. B. G. 1, 17, 3:

    qui mobilitate ac levitate animi novis imperiis studebant,

    id. ib. 2, 1, 3:

    imperia legum potentiora quam hominum,

    Liv. 2, 1, 1. —
    b.
    Hence, transf., concr.
    (α).
    Dominion, realm, empire (esp. freq. since the Aug. per.):

    duae urbes inimicissimae huic imperio,

    Cic. Lael. 3, 11:

    jam ipsa terra ita mihi parva visa est, ut me imperii nostri pæniteret,

    id. Rep. 6, 16 fin.:

    nostrum,

    id. ib. 3, 29; cf.:

    finium imperii nostri propagatio,

    id. Prov. Cons. 12, 29:

    fines imperii propagavit,

    id. Rep. 3, 12:

    imperium Oceano, famam qui terminet astris,

    Verg. A. 1, 287:

    per quas (artes) imperi Porrecta majestas ad ortus Solis ab Hesperio cubili,

    Hor. C. 4, 15, 14:

    adjectis Britannis Imperio,

    id. ib. 3, 5, 4:

    quem vocet divum populus ruentis Imperi rebus?

    id. ib. 1, 2, 26;

    1, 37, 8: immensum imperii corpus stare ac librari sine rectore non potest,

    Tac. H. 1, 16:

    reges socii, membra partesque imperii,

    Suet. Aug. 48:

    breviarium totius imperii,

    id. ib. 101:

    rationarium imperii,

    id. ib. 28:

    imperii fines Tiberinum natare,

    Juv. 8, 265:

    noverat luxuriam imperii veterem,

    i. e. of the Roman court, id. 4, 137.—
    c.
    Trop., rule, control (very rare but class.):

    illud vide, si in animis hominum regale imperium sit, unius fore dominatum, consilii scilicet,

    Cic. Rep. 1, 38.—Iron.:

    imperium judiciorum tenere,

    Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77:

    coactae imperio sexus,

    i. e. the ambition, Juv. 6, 135.—
    2.
    Law t. t., the jurisdiction or discretion of a magistrate:

    omnia autem judicia aut legitimo jure consistunt aut imperio continentur,

    Gai. Inst. 4, 103:

    ideo autem imperio contineri judicia dicuntur, quia tamdiu valent, quamdiu is qui ea praecepit imperium habet,

    id. ib. 4, 105; cf. 3, 181 al.—
    3.
    Milit., the chief command, command.
    (α).
    Sing.:

    victum atque expugnatum oppidum est Imperio atque auspicio Amphitruonis maxime,

    Plaut. Am. 1, 1, 37; 1, 1, 41: re impetrata contendunt, ut ipsis summa imperii transdatur, Caes. B. G. 7, 63, 5:

    delatam sibi summam imperii,

    Suet. Ner. 3:

    censet enim etiam ex iis, qui cum imperio sint,

    Cic. Fam. 1, 1, 3:

    nostri imperii dignitas,

    id. ib. 1, 7, 4:

    novem annis, quibus in imperio fuit,

    Suet. Caes. 25:

    legionum curam et imperium alicui demandare,

    id. ib. 76:

    alicui imperium prorogare,

    id. Tib. 30:

    imperii tempus explere,

    id. Caes. 26: cum imperio aut magistratu, i. e. a military or civil command, Suet. Tib. 12:

    qui dabat olim imperium, fasces, etc.,

    Juv. 10, 79; cf. in the foll.—
    (β).
    Plur.:

    mandant (cives) imperia, magistratus,

    i. e. military and civil commands, Cic. Rep. 1, 31; cf.:

    magistratus, imperia, amicitiae anteponere,

    id. Lael. 17, 63;

    so opp. magistratus,

    Suet. Caes. 54; 75; id. Aug. 61.—
    b.
    Transf.
    (α).
    Concr.: imperia, i. q. imperatores, commanding officers, commanders, generals:

    imperia, potestates, legationes, quom senatus creverit populusve jusserit, ex urbe exeunto,

    Cic. Leg. 3, 3, 9:

    nacti vacuas ab imperiis Sardiniam et Siciliam,

    Caes. B. C. 1, 31, 1; Val. Max. 1, 1, 9.—
    (β).
    Erat plena lictorum et imperiorum provincia, differta praefectis atque exactoribus, Caes. B. C. 3, 32, 4.—
    (γ).
    (Acc. to imperator, II. B. 3.) The imperial government, the government:

    tandem quasi coactus recepit imperium,

    Suet. Tib. 24; 55; 67; id. Calig. 12; 16; 24; id. Claud. 11; 35; 36 et saep.

    Lewis & Short latin dictionary > imperium

  • 19 inperium

    impĕrĭum ( inp-), ĭi, n. [impero], a command, order, direction.
    I.
    Lit. (mostly ante-class. and post-Aug.): si quid opus est, impera: imperium exsequar. Plaut. Am. 3, 3, 1; cf.:

    nunc pergam eri imperium exsequi,

    id. ib. 1, 1, 106:

    eri imperia persequi,

    id. ib. 2, 1, 75:

    imperium exsequi,

    id. Men. 5, 6, 16; Ter. Eun. 4, 1, 22:

    obsequens obediensque est mori atque imperiis patris,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 55; cf. id. Trin. 2, 2, 21; id. Men. 5, 7, 1:

    tuo facit jussu, tuo imperio paret,

    id. As. 1, 2, 21:

    malus et nequam est homo, qui nihili imperium eri Sui servus facit,

    id. Ps. 4, 7, 1; cf. id. As. 2, 4, 10:

    quod hi neque ad concilia veniebant neque imperio parebant,

    Caes. B. G. 5, 2 fin.:

    imperium neglegere,

    id. ib. 5, 7, 7:

    neque ab uno omnia imperia administrari poterant,

    id. ib. 2, 22 fin.:

    imperio Jovis huc venio,

    Verg. A. 5, 726; cf.:

    et Jovis imperium et cari praecepta parentis Edocet,

    id. ib. 5, 747:

    imperiis deūm propalam expositis,

    Liv. 8, 6, 12:

    quidam (pueri) imperia indignantur,

    Quint. 1, 3, 6:

    aegri quoquo neglecto medentium imperio, etc.,

    Plin. Pan. 22, 3:

    elephanti inest imperiorum obedientia,

    Plin. 8, 1, 1, § 1:

    naturae imperio gemimus, cum, etc.,

    Juv. 15, 138:

    cujus paruit imperiis,

    id. 14, 331.
    II.
    Transf., the right or power of commanding, authority, command, control (freq. and class.).
    A.
    In gen.: Mes. Nempe jubes? Me. Jubeo hercle, si quid imperii est in te mihi, Plaut. Men. 5, 7, 41; cf. id. Pers. 3, 1, 15:

    Appius et caecus et senex tenebat non modo auctoritatem sed etiam imperium in suos,

    Cic. de Sen. 11, 37:

    reges in ipsos imperium est Jovis,

    Hor. C. 3, 1, 6:

    eone es ferox, quia habes imperium in beluas?

    Ter. Eun. 3, 1, 25:

    mater, cujus sub imperio'st, mala,

    id. Heaut. 2, 2, 4: An. Sta ilico. Ge. Hem, sates pro imperio! quisquis es, i. e. authorilatively, imperiously, id. Phorm. 1, 4, 19:

    domesticum,

    Cic. Caecin. 18, 52; id. Inv. 2, 47, 140:

    (Juppiter) Divosque mortalesque turbas Imperio regit unus aequo,

    Hor. C. 3, 4, 48; cf.:

    sed me jussa deūm... Imperiis egere suis,

    Verg. A. 6, 463:

    Phyllius illic Imperio pueri volucresque ferumque leonem Tradiderat domitos,

    Ov. M. 7, 373:

    agricolae habent rationem cum terra, quae numquam recusat imperium,

    Cic. de Sen. 15, 51.—
    B.
    In partic.
    1.
    In publicists' lang., supreme power, sovereignty, sway, dominion, empire (cf.: principatus, dominatus, regnum; potestas, potentia).
    (α).
    Sing.: Tarquinio dedit imperium simul et sola regni, Enn. ap. Fest. p. 298 Müll. (Ann. v. 151 Vahl.); cf.:

    navorum imperium servare est induperantum,

    id. ib. 169 Müll. (Ann. v. 413 Vahl.); and:

    ipse (Numa rex) de suo imperio curiatam legem tulit,

    Cic. Rep. 2, 13; 2, 17; 18; [p. 901] 20;

    21: homo dominandi cupidus aut imperii singularis,

    sole dominion, id. ib. 1, 33:

    singulare et potestas regia,

    id. ib. 2, 9:

    esse consul cum summo imperio et potestate,

    id. Verr. 1, 13, 37; id. Fl. 8, 18; cf.:

    cum summo imperio et potestate versari,

    id. Q. Fr. 1, 1, 10, 31:

    qui (App. Claudius) tum erat summo imperio,

    id. Fin. 2, 20, 66:

    omne imperium nostri penes singulos esse voluerunt,

    id. Rep. 1, 40; 2, 32:

    de imperio Caesaris... gravissime decernitur,

    Caes. B. C. 1, 5, 4:

    imperium extra ordinem dare,

    Cic. Phil. 11, 10, 25:

    quod imperium potest esse praestantius quam, etc.,

    id. Rep. 1, 17:

    eos qui antea commodis fuerint moribus, imperio, potestate, prosperis rebus immutari,

    id. Lael. 15, 54:

    ad deponendum imperium tardior esse,

    id. Rep. 2, 12:

    expertes imperii,

    id. ib. 1, 31:

    deponentium imperium tyrannorum,

    Quint. 9, 2, 67 et saep.:

    sub populi Romani imperium dicionemque cadere,

    Cic. Font. 1, 2; so,

    with dicio,

    Caes. B. G. 1, 31, 7; cf.:

    Gallia sub populi Romani imperium redacta,

    id. ib. 5, 29, 4:

    totam ad imperium populi Romani Ciliciam adjunxit,

    Cic. de Imp. Pomp. 12, 35:

    majestas est in imperio atque in omni populi Romani dignitate,

    Quint. 7, 3, 35:

    cum duobus ducibus de imperio in Italia decertatum est, Pyrrho et Hannibale,

    Cic. Lael. 8, 28; cf.:

    de imperio dimicare,

    id. Off. 1, 12, 38:

    spes diuturnitatis atque imperii,

    id. Rep. 2, 3; cf.:

    sedem et domum summo imperio praebere,

    id. ib. 2, 5 fin.:

    quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,

    Caes. B. G. 1, 3, 6:

    civitati imperium totius provinciae pollicetur,

    id. ib. 7, 64 fin.:

    cum abunde expertus esset quam bene umeris tuis sederet imperium,

    Plin. Pan. 10 fin.:

    auctoritate magis quam imperio regere,

    Liv. 1, 7, 8; cf.:

    nec illum pro imperio submovere posse... quia ita dicatur: si vobis videtur, discedite, Quirites,

    id. 2, 56, 12.—
    (β).
    Plur.:

    nec vero imperia expetenda ac potius aut non accipienda interdum aut deponenda nonnumquam,

    i. e. public offices, Cic. Off. 1, 20, 68:

    (cives) mandant imperia,

    id. Rep. 1, 31; cf.:

    honores, magistratus, imperia, potestates, opes amicitiae anteponere,

    id. Lael. 17, 63:

    cui (duci) dantur imperia et ea continuantur, etc.,

    id. Rep. 1, 44:

    ita cepi et gessi maxima imperia, ut, etc.,

    id. Fam. 3, 7, 5:

    vides tyranni satellites in imperiis,

    id. Att. 14, 5, 2:

    quod praestare dicant Gallorum quam Romanorum imperia perferre,

    dominion, government, Caes. B. G. 1, 17, 3:

    qui mobilitate ac levitate animi novis imperiis studebant,

    id. ib. 2, 1, 3:

    imperia legum potentiora quam hominum,

    Liv. 2, 1, 1. —
    b.
    Hence, transf., concr.
    (α).
    Dominion, realm, empire (esp. freq. since the Aug. per.):

    duae urbes inimicissimae huic imperio,

    Cic. Lael. 3, 11:

    jam ipsa terra ita mihi parva visa est, ut me imperii nostri pæniteret,

    id. Rep. 6, 16 fin.:

    nostrum,

    id. ib. 3, 29; cf.:

    finium imperii nostri propagatio,

    id. Prov. Cons. 12, 29:

    fines imperii propagavit,

    id. Rep. 3, 12:

    imperium Oceano, famam qui terminet astris,

    Verg. A. 1, 287:

    per quas (artes) imperi Porrecta majestas ad ortus Solis ab Hesperio cubili,

    Hor. C. 4, 15, 14:

    adjectis Britannis Imperio,

    id. ib. 3, 5, 4:

    quem vocet divum populus ruentis Imperi rebus?

    id. ib. 1, 2, 26;

    1, 37, 8: immensum imperii corpus stare ac librari sine rectore non potest,

    Tac. H. 1, 16:

    reges socii, membra partesque imperii,

    Suet. Aug. 48:

    breviarium totius imperii,

    id. ib. 101:

    rationarium imperii,

    id. ib. 28:

    imperii fines Tiberinum natare,

    Juv. 8, 265:

    noverat luxuriam imperii veterem,

    i. e. of the Roman court, id. 4, 137.—
    c.
    Trop., rule, control (very rare but class.):

    illud vide, si in animis hominum regale imperium sit, unius fore dominatum, consilii scilicet,

    Cic. Rep. 1, 38.—Iron.:

    imperium judiciorum tenere,

    Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77:

    coactae imperio sexus,

    i. e. the ambition, Juv. 6, 135.—
    2.
    Law t. t., the jurisdiction or discretion of a magistrate:

    omnia autem judicia aut legitimo jure consistunt aut imperio continentur,

    Gai. Inst. 4, 103:

    ideo autem imperio contineri judicia dicuntur, quia tamdiu valent, quamdiu is qui ea praecepit imperium habet,

    id. ib. 4, 105; cf. 3, 181 al.—
    3.
    Milit., the chief command, command.
    (α).
    Sing.:

    victum atque expugnatum oppidum est Imperio atque auspicio Amphitruonis maxime,

    Plaut. Am. 1, 1, 37; 1, 1, 41: re impetrata contendunt, ut ipsis summa imperii transdatur, Caes. B. G. 7, 63, 5:

    delatam sibi summam imperii,

    Suet. Ner. 3:

    censet enim etiam ex iis, qui cum imperio sint,

    Cic. Fam. 1, 1, 3:

    nostri imperii dignitas,

    id. ib. 1, 7, 4:

    novem annis, quibus in imperio fuit,

    Suet. Caes. 25:

    legionum curam et imperium alicui demandare,

    id. ib. 76:

    alicui imperium prorogare,

    id. Tib. 30:

    imperii tempus explere,

    id. Caes. 26: cum imperio aut magistratu, i. e. a military or civil command, Suet. Tib. 12:

    qui dabat olim imperium, fasces, etc.,

    Juv. 10, 79; cf. in the foll.—
    (β).
    Plur.:

    mandant (cives) imperia, magistratus,

    i. e. military and civil commands, Cic. Rep. 1, 31; cf.:

    magistratus, imperia, amicitiae anteponere,

    id. Lael. 17, 63;

    so opp. magistratus,

    Suet. Caes. 54; 75; id. Aug. 61.—
    b.
    Transf.
    (α).
    Concr.: imperia, i. q. imperatores, commanding officers, commanders, generals:

    imperia, potestates, legationes, quom senatus creverit populusve jusserit, ex urbe exeunto,

    Cic. Leg. 3, 3, 9:

    nacti vacuas ab imperiis Sardiniam et Siciliam,

    Caes. B. C. 1, 31, 1; Val. Max. 1, 1, 9.—
    (β).
    Erat plena lictorum et imperiorum provincia, differta praefectis atque exactoribus, Caes. B. C. 3, 32, 4.—
    (γ).
    (Acc. to imperator, II. B. 3.) The imperial government, the government:

    tandem quasi coactus recepit imperium,

    Suet. Tib. 24; 55; 67; id. Calig. 12; 16; 24; id. Claud. 11; 35; 36 et saep.

    Lewis & Short latin dictionary > inperium

  • 20 Behörde

    Behörde, potestas (Gewalt u. Gewalthaber im Staate, z. B. gesetzliche, legitima). – magistratus (Magistratsperson; selten im Sing., [379] gew. im Plur. unser kollektives »Magistrat«). – iudex (Richter). – forum (Gerichtshof). – die oberste B., ei, quibus tota res publica est commissa; magistratus, ad quem nulla provocatio est; magistratus sine provocatione. – durch die B., publice. – die Städte gehören vor diese B., c ivitates in id forum conveniunt: unter gleicher B. stehen, iisdem imperiis et potestatibus parēre: etwas vor die (richterliche) B. bringen, deferre ad iudicem.

    deutsch-lateinisches > Behörde

См. также в других словарях:

  • Magistrātus — (lat.), bei den Römern ebensowohl das obrigkeitliche Amt wie die dasselbe bekleidende Person. Ursprünglich war die gesamte Regierungsgewalt im Besitz der Könige vereinigt, von denen die wenigen etwa nötigen Beamten eingesetzt wurden. Nach ihrer… …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Magistratus — Magistrātus (lat.), im alten Rom das obrigkeitliche Amt und der Beamte; jetzt Magistrāt, die Gesamtheit städtischer Verwaltungsbehörden, Stadtrat …   Kleines Konversations-Lexikon

  • Magistratus — Magistratus, bei den Römern die höheren Staatsämter und Staatsbeamten, in curulische (s.d.) u. nichtcurulische eingetheilt; zu den letzten gehörten die nichtcurulischen Aedilen, die Quästoren und Tribunen. In Frankreich bezeichnet magistrature… …   Herders Conversations-Lexikon

  • MAGISTRATUS — I. MAGISTRATUS apud Romanos, varii fuêre. Varro apud A. Gellium l. 13. c. 12. In Magistratu, inquit, habent alii vocationem, alii prensionem, alii neutrum. Vocationem, ut Consules, et ceteri, qui habent imperium: Prensionem, ut Tribuni Plebis et… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • magistratus — /mxjastreytas/ In the civil law, a magistrate. A judicial officer who had the power of hearing and determining causes, but whose office properly was to inquire into matters of law, as distinguished from fact …   Black's law dictionary

  • magistratus — /mxjastreytas/ In the civil law, a magistrate. A judicial officer who had the power of hearing and determining causes, but whose office properly was to inquire into matters of law, as distinguished from fact …   Black's law dictionary

  • magistratus — (Civil law.) A magistrate; a high Roman official …   Ballentine's law dictionary

  • MAGISTERIUM et MAGISTRATUS — in Censore, et Equitum Magistro, apud Romanos, concurrerunt; namqueve et Censor Magister morum dicebatur. Unde Symmachus l. 4. Ep. 45. de Censura, Nolo mireris gravissimum ordinem Magisterium respuisse. Nempe illius, ut et Magistri Equitum,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • CURULIS Magistratus — apud Romanos, dictus est, cui ius erat Sellae Curulis, ut Dictor, Consul, Censor, Praetor, Aedilis Curulis. His orti Nobiles dicebantur, ob imagines Maiorum, qui Magistratus Curules gesserant: quemadmodum ii Noti appellati sunt, quorum non… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • SACRO SANCTUS Magistratus — dictus est, quem vel vi vel verbis violare, capitale esset, et scelus inexpiabile; qulis Trbunatus Plebsi erat apuid Romanos, teste Donysô l. 6. Cum enim plebs, quae in montem Urbi vicinum, qui postmodum Sacer dictus est, secesserat, a Patribus… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • officia magistratus non debent esse vennalia — /afish(iy)a maejastreytas non debant esiy vaneyl(i)ya/ The offices of magistrates ought not to be sold …   Black's law dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»