liðveizla

f. chief banquet.

f. succour, support.

f. keeping, custody;

fá e-m fé til varðveizlu, to hand money over to one to keep.

(gen. fjár), n.

1) cattle, esp. sheep;

þeir ráku féit (the sheep) upp á geilarnar;

gæta fjár, to herd or tend sheep;

ganganda fé, live stock, opp. to ‘dautt fé’, or ‘liggjanda fé,’ valuables, money;

2) property, money (hvárt sem fé þat er land eðr annat fé);

fyrirgøra fé ok fjörvi, to forfeit property and life;

fé er fjörvi firr, life is dearer than money;

fé veldr frænda rógi, money makes foes of kinsmen;

afla sér fjár ok frægðar (frama), to gain wealth and fame;

hér er fé þat (the money), er Gunnarr greiddi;

þiggit þat, herra, fé er í því, there is value in it;

pl. fé (dat. fjám), property, means.

* * *

n., irreg. gen. fjár, dat. fé; pl. gen. fjá, dat. fjám; with the article, féit, féinu, féin, mod. féð, fénu, fén: [Lat. pecu; Goth. faihu; A. S. feoh; Engl. fee; Hel. fehu; O. H. G. fehu; Germ. vieh; Dan. fæ; Swed. få]

I. cattle, in Icel. chiefly sheep; fé né menn, Grett. 101; fjölda fjár, Ld. 210; gæta fjár, to mind sheep, 232; en ef þeir brenna húsin þó at fé manna sé inni, Grág. ii. 164; þeir ráku féit ( the sheep) upp á geilarnar, Ni. 119; kvik-fé, live-stock, q. v.: ganganda fé, id., opp. to dautt fé, dead property, Grág. passim.

COMPDS: fjárbeit, fjárborg, fjárbreiða, fjárdauði, fjárfellir, fjárfóðr, fjárfæði, fjárfæling, fjárganga, fjárgeymsla, fjárgæzla, fjárhagi, fjárheimtur, fjárhirðir, fjárknappr, fjárhundr, fjárhús, fjárkaup, fjárkláði, fjárnyt, fjárpest, fjárrekstr, fjárréttr, fjársauðr.

II. property, money; hvárt sem fé þat er land eðr annat fé, Grág. ii. 237: the allit. phrase, fé ok fjörvi, Sl. 1; hafa fyrir gört fé ok fjörvi, to forfeit property and life, Nj. 191: the proverbs, fé er fjörvi firr, life is dearer than money, 124; fé veldr frænda rógi, money makes foes of kinsmen, Mkv. 1. Common sayings, hafa fullar hendr fjár; afla fjár ok frægðar, to gain wealth and fame, Fms. i. 23 (a standing phrase); afla fjár ok frama, Fs. 7, fjár ok virðingar, id.; seint munu þín augu fylld verða á fénu, Gullþ. 7; þú munt ærit mjök elska féit áðr lýkr, id.; lát mík sjá hvárt fé þetta er svá mikit ok frítt, Gísl. 62; at Þorgils tæki við fjám sínum, Fs. 154; fagrt fé, fine money; at þeir næði féinu, Fms. x. 23; þegn af fé, liberal, Ísl. ii. 344; Auðr tekr nú féit, A. took the money, Gísl. 62; hér er fé þat ( the money) er Gunnarr greiddi mér, Nj. 55; fé þat allt er hann átti, Eg. 98; alvæpni en ekki fé annat, Fms. i. 47: skemman var full af varningi, þetta fé …, v. 255; Höskuldr færði fé allt til skips, Nj. 4; hversu mikit fé er þetta, id.; heimta fé sín, Grág. i. 87; þiggit þat herra, fé er í því, there is value in it, Fms. vii. 197.

COMPDS: fjárafhlutr, fjáraflan, fjárafli, fjárauðn, fjáragirnd, fjárbón, fjárburðr, fjárdráttr, fjárefni, fjáreigandi, fjáreign, fjáreyðsla, fjáreyðslumaðr, fjárfang, fjárfar, fjárforráð, fjárframlag, fjárfundr, fjárgjald, fjárgjöf, fjárgróði, fjárgæzla, fjárgæzlumaðr, fjárhagr, fjárhagamaðr, fjárhald, fjárhaldsmaðr, fjárheimt, fjárhirðsla, fjárhlutr, fjárkaup, fjárkostnaðr, fjárkostr, fjárkrafa, fjárlag, fjárlán, fjárlát, fjárleiga, fjármegin, fjármet, fjármissa, fjármunir, fjárnám, fjárorkumaðr, fjárpína, fjárrán, fjárreiða, fjárreita, fjársaknaðr, fjársekt, fjársjóðr, fjárskaði, fjárskakki, fjárskilorð, fjárskipti, fjárskuld, fjársóan, fjársókn, fjárstaðr, fjártak, fjártal, fjártapan, fjártilkall, fjártillag, fjártjón, fjárupptak, fjárútlát, fjárvarðveizla, fjárvarðveizlumaðr, fjárván, fjárverðr, fjárviðtaka, fjárvöxtr, fjárþarfnaðr, fjárþurð, fjárþurfi.

B. Fé- in COMPDS, usually in sense II, sometimes in sense I: fé-auðna, u, f. money luck. féauðnu-maðr, m. a man lucky in making money, Band. 4. fé-boð, n. an offer of money, Lv. 62, Fms. v. 26, 369, 656 A. 17; a bribe, Grág. i. 72. fébóta-laust, n. adj. without compensation, Glúm. 358. fé-brögð, n. pl. devices for making money, Fms. xi. 423, 623. 21. fé-bætr, f. pl. payments in compensation, esp. of weregild, opp. to mann-hefndir, Nj. 165, Eg. 106, Fs. 53, 74, Ísl. ii. 386. fé-bættr, part. paid for weregild, Gullþ. 12. fé-drengr, m. an open-handed man, Nj. 177. fé-drjúgr, adj. having a deep purse, Ld. 46. fé-fastr, adj. close-fisted, Ísl. ii. 392, Bs. i. 74. fé-fátt, n. adj. in want of money, Eg. 394, Fms. iii. 180, Hkr. iii. 422. fé-fellir, m. losing one’s sheep, Lv. 91. fé-festi, f. close-fistedness, Grett. 155 C. fé-fletta, tt, to strip one of money, cheat one, Fas. iii. 103, v. l. fé-frekr, adj. greedy for money, Rd. 314. fé-föng, n. pl. booty, plunder, spoil, Fms. iii. 18, vii. 78, Eg. 57, 236, Gullþ. 5, Sks. 183 B. fé-gefinn, part. given for (and to) gain, Band. 4, Valla L. 201. fé-girnd, f. avarice, Hom. 86, Al. 4, Pass. 16. 7, 10. fé-girni, f. = fégirnd, Sks. 358, Band. 11, Sturl. i. 47 C. fégjafa-guð, m. the god of wealth, Edda 55. fé-gjald, n. a payment, fine, Nj. 111, 120, Band. 11, Fms. vii. 248. fé-gjarn, adj. greedy, avaricious, Eg. 336, Fs. 133, Nj. 102, Fms. i. 52, vii. 238. fé-gjöf, f. a gift of money, Fs. 11, 21, Fms. i. 53, xi. 325, Ld. 52. fé-glöggr, f. close-handed, Eb. 158. fé-góðr, adj. good, i. e. current, money, D. N. fé-grið, n. pl. security for property, Grág. ii. 21. fé-gyrðill, m. [early Dan. fägürthil], a money bag, purse, worn on the belt, Gísl. 20, Fbr. 66, Þiðr. 35. fé-gætni, f. saving habits, Glúm. 358. fé-göfugr, adj. blessed with wealth, Ísl. ii. 322. fé-hirðir, m. a shepherd, Fas. i. 518, Fms. viii. 342, Gþl. 501: a treasurer, Hkr. i. 36, Eg. 202, Fms. x. 157, vi. 372, viii. 372. fé-hirzla, u, f. a treasury, Fms. vi. 171, vii. 174, Eg. 237, Hom. 9. féhirzlu-hús, n. a treasure-house, Stj. 154. féhirzlu-maðr, m. a treasurer, Karl. 498. fé-hús, n. = fjós, a stall, D. N. (Fr.): a treasury, Róm. 299. fé-kaup, n. a bargain, N. G. L. i. 9. fé-kátliga, adv., Thom. 403. fé-kátr, adj. proud of one’s wealth, Róm. 126. fé-kostnaðr, m. expenditure, expense, Stj. 512, Fms. iv. 215, xi. 202, Hkr. i. 148. fé-kostr, m. = fékostnaðr, Orkn. 40. fé-krókar, m. pl. money-angles, wrinkles about the eyes marking a greedy man (vide auga), Fms. ii. 84. fé-kvörn, f. a small gland in the maw of sheep, in popular superstition regarded, when found, as a talisman of wealth, vide Eggert Itin. ch. 323. fé-lag, n. fellowship, and fé-lagi, a, m. a fellow, vide p. 151. fé-lauss, adj. penniless, Fms. vi. 272, Fs. 79, Gullþ. 5, Landn. 324 (Mant.) fé-lát, n. loss of money, Landn. 195. fé-leysi, n. want of money, Fms. viii. 20. fé-ligr, adj. valuable, handsome, Fms. viii. 206. fé-lítill, adj. short of money, Eg. 691, Sturl. i. 127 C, Fms. v. 182, vi. 271: of little value, Vm. 74, Jm. 13; fé-minstr, yielding the least income, Bs. i. 432. fé-maðr, m. a monied man, Sturl. i. 171, iii. 97, Dropl. 3. fé-mál, n. money affairs, Nj. 5; a suit for money, Fms. viii. 130, Nj. 15, Grág. i. 83. fé-mikill, adj. rich, monied, Sks. 252, Sturl. i. 171 C: costly, Fms. v. 257, xi. 85, Bs. i. 295, Hkr. iii. 247, Eb. 256: expensive, Korm. 224 (in a verse). fé-mildr, adj. open-handed, Nj. 30. fé-missa, u, f. and fé-missir, m. loss of cattle, Jb. 362: loss of money, Grett. 150 C. fé-munir, m. pl. valuables, Hkr. i. 312, Grág. i. 172, Hrafn. 19, 21, Fms. vi. 298, viii. 342. fé-múta, u, f. a bribe in money, Nj. 215, 251, Gullþ. 7, Fms. v. 312, Bs. i. 839, Thom. 72. fé-mætr, adj. ‘money-worth,’ valuable, Fms. i. 105, Ísl. ii. 154, Orkn. 386. fé-neytr ( fé-nýtr), adj. money-worth, Fms. iv. 340, cp. Hkr. ii. 253. fé-nýta, tt, to turn to account, make use of, Bs. i. 760, Grág. ii. 155. fé-penningr, m. a penny-worth, Bs. i. 757. fé-pína, u, f. a fine, H. E. i. 511. fé-prettr, m. a money trick, N. G. L. i. 123. fé-pynd, f. extortion, Bs. i. 757. fé-ráð, n. pl. advice in money-matters, 656 C. 16. fé-rán, n. plunder, Fs. 9, Fms. vi. 263, Fb. i. 215 (in a verse):—execution, confiscation, in the law phrase, féráns-dómr, m. a court of execution or confiscation to be held within a fortnight after the sentence at the house of a person convicted in one of the two degrees of outlawry, vide Grág. Þ. Þ. ch. 29–33, and the Sagas passim, esp. Hrafn. 21, Sturl. i. 135; cp. also Dasent, Introd. to Burnt Njal. fé-ríkr, adj. rich, wealthy, Fms. ix. 272, Gullþ. 7, Ld. 102, Skálda 203. fé-samr, adj. lucrative, Sturl. i. 68 C. fé-sátt ( fé-sætt), f. an agreement as to payment, of weregild or the like, Grág. i. 136, Nj. 189, Ld. 308. fé-sekr, adj. fined, sentenced to a fine, Grág. i. 393. fé-sekt, f. a fine, Nj. 189, Finnb. 276. fé-sinki, f. niggardliness, Sks. 421, 699. fé-sinkr, adj. niggardly, Sturl. i. 162. fé-sjóðr, m., prop. a bag of money, Band. 6, Fbr. 35 new Ed., Nj. 55, Fas. iii. 194: mod. esp. in pl. a treasury, treasure, in Matth. vi. 20, Col. ii. 3, Heb. xi. 26. fé-skaði, a, m. loss in money, Bs. i, Fs. 4, Fms. iv. 327. fé-skipti, n. a sharing or division of property, Nj. 118, Ld. 134. fé-skjálgr, adj., féskjálg augu, eyes squinting for money, Band. 6. fé-skortr, m. shortness of money, Rd. 284. fé-skuld, f. a money debt, Finnb. 350. fé-skurðr, m. detriment, Ld. 44. fé-skygn, adj. covetous, Fms. v. 263. fé-skylft ( fé-skylmt), n. adj., in the phrase, e-n er f., one has many expenses to defray, Grett. 89, 159, Eb. 98. fé-snauðr, adj. poor in money, penniless, Bs. i. 335. fé-sníkja, u, f. ( fé-sníkni), begging, intruding as a parasite, Sks. 669, 451, 585. fé-snúðr, m. lucre, Band. 5, 655 xi. 4. fé-sparr, adj. sparing, close-handed, Band. 6, Fms. iii. 190. fé-spjöll, n. pl. an απ. λεγ. in Vsp. 23, fee-spells, i. e. spells wherewith to conjure hidden treasures out of the earth, where we propose to read,—valði hón (MS. henne, dat.) Herföðr (dat.) … f. spakleg, she (the Vala) endowed the father of hosts (Odin) with wise fee-spells; the passage in Yngl. S. ch. 7—Óðinn vissi of allt jarðfé hvar fólgit var—refers to this very word; Odin is truly represented as a pupil of the old Vala, receiving from her his supernatural gifts. fé-sterkr, adj. wealthy, Fms. iv. 231, Sks. 274. fé-stofn, m. stock. fé-sæla, u, f. wealth, Hkr. i. 15, Edda 16. fé-sæll, adj. wealthy, Edda 15. fé-sök, f. a suit, action for money, Nj. 15, Grág. i. 138. fé-útlega, u, f. a fine, outlay, N. G. L. i. 85. fé-vani, adj. short of money, Fms. iv. 27. fé-ván, f. expectancy of money, Gullþ. 7, Eg. 241, Fms. iv. 27, Orkn. 208. fé-veizla, u, f. contributions, help, Sks. 261, v. l. fé-vél, n. a trick, device against one’s property, N. G. L. i. 34. fé-víti, n. mulct, Grág. fé-vænliga, adv. in a manner promising profit, Fms. v. 257. fé-vænligr, adj. promising profit, profitable, Sturl. i. 138, Fms. v. 257. fé-vænn, adj. = févænligr, Sturl. i. 138. fé-vöxtr, m. increase in property, gain, Eg. 730. fé-þurfi, adj. in need of money, Eb. 164, Fms. ii. 80, Lv. 108, Fas. i. 392. fé-þúfa, u, f. a ‘money-mound,’ used in the Tales like Fortunatus’ purse; in the phrase, hafa e-n fyrir féþúfu, to use one as a milch cow, to squeeze money out of one. fé-þyrfi and fé-þörf, f. need of money, poverty, Rd. 236. fé-örk, f. a money-chest, 224.

* * *

prep. with gen., also millim, millum,

1) between (m. skógarins ok árinnar); sín á (or í) m., between (among) themselves; sigla m. landa, from one land to another;

2) special usages; var enn meirr vönduð veizla en þess í m., more than otherwise; um aðra hluti var skamt m. máls konunga, in other things there was no great difference between them; standa í m., to stand between, hinder; mátti þar ekki í millim sjá, hvárr af öðrum myndi bera, it could not be seen which of the two would get the better of it;

3) ellipt. in ‘milli ok’; upp með ánni, m. (viz. árinnar or hennar) ok skógarins, up along the river, between (it) and the forest.

* * *

prep. with gen., also millim or millum, by assimilation from miðli, which was prob. its early form (10th and 11th century), as is shewn by rhymes, e. g. liðs á miðli, Sighvat (thrice); friðila miðli, Fms. vi. 185 (in a verse): [Dan. mellem; Swed. mellan]:—between; milli skógarins ok árinnar, Eg. 276; m. frosts ok funa, Sól.; heima á milli, Bs. i. (in a verse); sín á milli, milli sín, among themselves, N. G. L. i. 95, Ó. H. 48; binda þeir þá svardögum sín í milli, 35; manna á milli, Fms. xi. 19; milli Noregs konungs ok Svía konungs ok Dana konungs, Ó. H. 47; millim konunga ok landanna í millum, Fms. iii. 70; en aldri síðan varð vel í millim þessa kununga, 82; Einarr komsk niðr í millum þeirra konungs, vi. 42; sigla millum landa, from one land to another, Ld. 84; millum manna, 78; þeirra á millum, N. G. L. i. 87; hann hafði í tveinir stöðum herinn ok lét skamt milli, at a short distance from one another, Róm. 276.

II. spec. usages; var enn meir vönduð veizla en þess í milli, more than otherwise, Fms. xi. 19; margir verða vaskir í einangrinum, þó lítt sé vaskir þess á milli, Eb. 60; um aðra hluti var skamt milli máls konunga, in other things there was no great difference between them, Fms. x. 132; þar væri langt í milli, hvárt þú hefðir þá með öllu eðr hefðir þú þá aldri, there is much between your having it altogether or not at all, Gísl. 27; búnaðr hans var þar á milli, his dress was midway, plain, Eb. 34; standa í milli, to stand between, hinder. Eg.: mátti þar ekki í millim sjá hvárr of öðrum myndi bera, it could not be seen which of the two would get the better, so equal was the match, Fms. iii. 77, Fb. i. 138, Fas. i. 399, iii. 377, Fs. 39; alla þá stund varð honum ekki í milli aga ok úfriðar, all that time there was war and fighting, i. e. all his reign was for him nothing but continuous war and tumult, Fms. vi. 430; mér lætr þú ok sjálfum millum ílls lítið, Am. 82; leggja í millum, to pay into the bargain; skal ek í millum leggja vinganar þinnar, … kalla ek mínn kaupi vel keypt ok allgóðr er meðal-aukinn. Lv. 43; vili þér flensa milli segla, into the bargain, Fms. vi. 359. mod. gefa milli, to give into the bargain (milli-gjöf, q. v.)

III. milli ok, ellipt., in order to avoid repeating an immediately preceding noun, e. g. upp með ánni, milli ok skógarins, along the river, between (the river) and the forest, Eg.; hann nam land út frá Stafá milli ok Hraunsfjarðar, Eb. 14; út frá Stiku, á milli ok Guðlaugs-höfða, 292; út frá Svelgs-á, milli ok Hóla, 180; þar í millum ok gaflaðsins, Nj. 203.

(býð; bauð, buðum; boðinn), v.

1) to offer;

þeir höfðu boðit honum laun, they had offered him rewards;

Þ. bauð at gefa (offered to give) Gunnlaugi hestinn;

bjóða grið, to offer pardon;

bjóða e-t til lífs sér, as a ransom for one’s life;

bjóða e-t fram, to proffer, produce (bjóða fram vitni);

bjóða e-t upp, af hendi, to give up, leave off;

þá býðr hann upp hornit, gives up the horn, will not drink more;

bjóða e-t undan e-m, to offer to take a thing off one’s hands (er þá kostr at bjóða undan þeim manni varðveizluna fjárins);

bjóða e-t við, to make a bid;

bjóða við tvenn verð, to bid double;

refl., bjóðast, to offer oneself, volunteer one’s service;

Þóroddr bauzt (offered himself) til þeirrar farar;

2) to do a thing to one, in a bad sense;

bjóða e-m ógn, to wage war against one;

bjóða e-m ójöfnuð, ofriki, to treat unfairly, oppress;

bjóða e-m ógn, to affright, terrify;

bjóða e-m rangt, to treat one unjustly;

3) to bid, invite (bjóða e-m til sín or heim);

bjóða mönnum til boðs, to bid guests to a banquet, wedding;

4) to bid, order;

sem lög buðu, as the law prescribed;

bjóða e-m erendi, to commit a thing to one’s charge;

bjóða e-m varnað á e-u, to forbid;

bjóða e-m af landi, to order one out of the land;

bjóða e-m af embætti, to depose one;

bjóða út liði, skipum, to levy, troops, ships;

bjóða e-m um, to delegate to one, to commit to one’s charge (þeim manni er biskup hefir um boðit at nefna vátta);

5) to proclaim, announce;

bjóða trú (kristni), to proclaim, preach a religion (the Christitian faith);

bjóða messudag, to proclaim a holy day;

6) of a mental state, to have presentiment of;

e-m býðr e-t í hug (skap), one has a fore boding, presentiment of;

mér býðr e-t fyrir, I forebode;

mér býðr hugr við e-u, I abhor, dislike;

impers., mér býðr ávallt hita (acc.), er ek kem í þeirra flokk, I feel uneasy whenever …;

mér bauð ótta, I felt a fear;

bauð þeim mikla þekt (they felt much pleasure), er þeir sá líkit;

ef yðr býðr svá við at horfa, when you are in such a frame of mind;

7) býðr e-m, it beseems, becomes one;

sem konungsbarni býðr, as befits a princess;

eptir þat fór vígsla fram eptir því sem býðr, as it is due, or proper.

* * *

bauð, buðu, boðit; pres. byð; pret. subj. byða; pret. sing. with the suffixed negative, bauðat, Edda 90 (in a verse); the obsolete middle form buðumk, mibi obtulit, nobis obtulerunt, occurs in Egil Höfuðl. 2; [Ulf. biudan; A. S. biodan; Engl. bid; Germ. bieten; Swed. biuda; Dan. byde]:—Lat. offerre, proferre, with dat. of the person, acc. of the thing:

I. to bid, offer; þeir höfðu boðit honum laun, they had offered him rewards, Fms. i. 12; Þorsteinn bauð at gefa Gunnlaugi hestinn, Ísl. ii. 213; b. grið, to offer pardon, Fms. i. 181; þeir buðu at gefa upp borgina, ix. 41; bauð hann þeim, at göra alla bændr óðalborna, i. 20; býðr, at hann muni görast hans maðr, xi. 232; en ek býð þér þó, at synir mínir ríði með þér, Nj. 93; Írar buðu sik undir hans vald, Fms. x. 131.

2. reflex, to offer oneself, volunteer one’s service; buðusk honum þar menn til fylgðar, Fms. ix. 4; mun ek nú til þess bjóðask í sumar á þingi, Ld. 104, Sks. 510; þeim er þá býðsk, Grág. i. 284; Þóroddr bauðsk til þeirrar farar, Hkr. ii. 247; ef þú býðsk í því, Fms. xi. 121.

3. metaph., b. ófrið, ójöfnuð, rangindi, liðsmun, of ill usage, Ld. 148, Rb. 418; b. e-m rangt, to treat one unjustly, Hom. 155: with an adverb, b. e-m sæmiliga, to treat one in seemly sort, Ld. 66; b. á boð e-s, to outbid one, N. G. L. iii. no. 49.

II. to bid, invite, cp. boð, a banquet; prob. ellipt., hospitality or the like being understood; Özurr bauð þeim inn í búðina at drekka, Nj. 4; heim vil ek b. þér í sumar, 93; honum var boðit til boðs, 50; hann bauð þá þegar þar at vera Gizuri Hallssyni, Bs. i. 128; gékk Bárðr móti honum ok fagnaði honum, ok bauð honum þar at vera, Eg. 23; b. mönnum til boðs, to bid guests to a banquet, wedding, or the like, Ld. 104.

III. to bid, order, Lat. imperare, cp. boð, bidding; sem lög buðu, as the law prescribed, Fms. i. 81; svá bauð oss Guð, Post. 645. 88; b. af landi, to order one out of the land, make him an outlaw, Fms. vii. 20; b. af embætti, to depose, Sturl. ii. 119; b. út, a Norse milit. term, to call out, levy, cp. útboð, a levy; b. út leiðangri, b. út liði, skipum, to levy troops, ships, Fms. i. 12, 61, vi. 219, 251, 400, x. 118, Eg. 31, cp. N. G. L. i. ii; b. e-m crendi, to commit a thing to one’s charge, Fms. vii. 103; b. varnað á e-u, or b. til varnanar, to forbid, xi. 94, Edda 59: with prepp., b. e-m um (cp. umboð, charge), to delegate to one, commit to one’s charge; þeim manni er biskup hefir um boðit, at nefna vátta, K. Þ. K. 64; þess manns er biskup bauð um at taka við fé því, K. Á. 96, Sks. 460 B; hann keypti til handa Þorkatli þá hluti er hann hafði um boðit, the things that he had given charge about, Grett. 102 A; Hermundr bauð nú um Vermundi, at vera fyrir sína hönd, Rd. 251.

2. eccl. to proclaim, announce, esp. as rendering of mid. Lat. praedicare; b. sið, trú, Kristni, to proclaim, preach a new religion, Nj. 156, 158, Fms. i. 32; b. messudag, sunnudag, to proclaim a holy day, N. G. L. i. 348.

IV. of a mental state, to bode, forebode; e-m býðr hugr (cp. hugboð, foreboding), one’s heart bodes, Fms. v. 38, 24, Eg. 21; mér býðr þat eitt í skap ( my heart bodes), at þú verðir meira stýrandi en nú ertu, Bs. i. 468; mér byðr þat fyrir, which makes me forbode, Fms. ii. 193; e-m býðr hugr við (whence viðbjóðr, dislike), to abhor, dislike; er honum hafði lengi hugr við boðit, Bs. i. 128.

2. impers., mér býðr ávallt hita (acc.) er ek kem í þeirra flokk, a boding comes over me, i. e. I feel uneasy, whenever …, Fms. iii. 189; mér bauð ótta (acc.), I felt a thrilling, Bs. i. 410; b. úþekt, to loathe, Grett. 111 A; b. þekt, to feel pleasure; bauð þeim mikla þekt er þeir sá líkit, Bs. i. 208: the phrase, e-m býðr við at horfa, of a frame of mind, to be so and so minded; miklir eru þér frændr borði, ef yðr býðr svá við at horfa, Band. 7 (MS. 2845).

β. the phrase, þat býðr, it beseems, becomes; eptir þat fer veizla fram, eptir því sem býðr, as is due, Fms. x. 15, Fb. l. c. has byrjaði; sem býðr um svá ágætan höfðingja, Fms. x. 149.

V. with prepp.; b. fram, Lat. proferre, to produce; b. fram vitni, to produce a witness, Eg. 472; með fram boðnum fégjöfum, Sturl. iii. 232; b. upp, b. af hendi, to give up, leave off; þá býðr hann upp hornit, gives up the horn, will not drink more, Edda 32; b. undan, a law term, to lay claim to; er þá kostr at b. undan þeim manni varðveizluna fjárins, Grág. i. 196; eigi skal undan manni b., áðr undir mann kemr féit, id.; cp. the following chapter, which treats ‘um undan-boð fjár;’ nú eru þeir menn svá þrír, at eigi býðr undan fjárvarðveizluna, viz. who are privileged guardians of the property of a minor, viz. father, brother, mother, and who cannot be outbidden, 192; b. við, a trade term, to make a bid; b. við tvenn verð, to bid double, Ld. 146; ek býð þér jafnmörg stóðhross við, id.; at þú byðir Rúti bróður þínum sæmiliga, 66; kaupa svá jörð sem aðrir menn b. við, N. G. L. i. 95: b. fyrir is now more usual.

VI. part. pass. boðinn used as an adj., esp. in the alliterative phrase, vera boðinn ok búinn til e-s, to be ready and willing to do a thing, to be at one’s service; skulu vér bræðr vera búnir ok boðnir til þess sem þér vilit okkr til nýta, Eg. 50; til þess skal ek boðinn ok búinn at ganga at þeim málum fyrir þina hönd, Ld. 792.

n. a sacrifice to the disir, Eg. 205, Yngl. S. ch. 33; þar var veizla búin at vetr-nóttum ok gört disablót, Glúm. 336. In early Swed. laws occur disa-þing, a general assembly, held in February, and disa-þings dagher = the day when the d. sat; disn-þings fridher = the peace, sanctity of the d., Schlyter.

1) drinking; sitja einn við drykkju, to sit alone drinking; taka til drykkju, to begin drinking (tóku menn til drylkju um kveldit); þreyta drykkju við e-n, to contend in drinking with one;

2) drink, beverage, = drykkr( byrla e-m drykkju);

3) drinking-bout, banquet (drykkja skyldi vera at hvárratveggja);

4) drinking-cup (rare).

* * *

u, f. [drukkinn]

1. a drinking-bout, carousal, banquet; sitja við drykkiu, Eg. 88; var veizla hin bezta, ok d. mikil inni í stofunni, 205; at þeim veizlum er drykkjur vóru, Bs. i. 394; matmála í milli ef eigi vóru alþýðu-drykkjur, a public banquet, l. c.; göra d., to make a banquet, Og. 27; þá var ár mikit ok drykkjur miklar, Ó. H. 71; þar var öl-d. ok fast drukkit. Eb. 184, cp. Flóam. S. ch. 2; taka til drykkju, to take to drinking, Fms. ii. 266; drykkja ( banquet) skyldi vera at hvárratveggia, Gísl. 27; tóku menn til drykkju um kveldit, 28; hafa sam-d., to have a carouse, Grett. ch. 8; Jóla boð ok sam-drykkjur, Ó. H. ch. 95, cp. 33, 34, 131, Eg. ch. 11, 44; á-drykkia, q. v., Har. S. Harðr. ch. 23, Fms. vii. 203, cp. Orkn. ch. 33, 34, 70, 101, 104, Sverr. S. ch. 36, 98, 103, 104, Fagrsk. ch. 11, 219, 220: the ancients drank hard, ‘diem noctemque continuare potando nulli probrum,’ Tac. Germ. ch. 11: with kings the drinking (dag-drykkia, q. v.) began immediately after the day-meal, vide the rcferences above; the words of Tacitus, ‘tum (viz. after breakfast) ad negotia, nec minus saepe ad convivia, procedunt armati,’ l. c., are therefore true enough, Edda (Gg.) ch. 39, 46; the phrase, þreyta drykkju (cp. kapp-d., a drinking match), Edda 32. The Icelanders of the Saga time seem to have been of much more abstemious habits than their Norse kinsmen ot the same time, and drinking is scarcely mentioned but at public banquets; the Sturlunga time is worse, but only those who had been abroad are mentioned as strong drinkers (cp. Arons S. ch. 19); cp. also a treatise of the end of the 12th century, named De profectione Daiiorum, ch. II—‘in cunctis illius regni (i. e. Norway) civitatibus uniformis consuetudo sed vitiosa inolevit, scilicet jugis ebrietas,’ etc.

2. = beverage = drykkr (rare), Egill bað fá sér drykkju, Eg. 107.

COMPDS: drykkjuborð, drykkjuföng, drykkjulítill, drykkjumaðr, drykkjumál, drykkjurútr, drykkjuskapr, drykkjuskáli, drykkjustofa, drykkjustútr.

ðr, part. drunk, Rb. iii. 384, Karl.

* * *

(að), v. to dwindie, cease, subside (dvinar þroti þjótanda hafs); dvina munda ek láta ferðina, I would lei the journey drop; sœkjum til borgarinnar ok gerið eigi at dvina við, do not saunter.

* * *

or dvina (in old writers even dvena), að, [North. E. dwyne], to dwindle, pine away; þá dvenar tómr maðr, Hom. 26; dvinar allr þroti (of a tumor), Sks. 235; lét hann eigi dvina kveðandina, Fms. v. 174; þaðan í frá sögðu menn at dvinaði liðveizla Sæmundar við Þorgrím, Sturl. i. 171; görir nú eigi at dvina við, it will not do to saunter, Karl. 380; dvina munda ek láta ferðina, I would let the travelling cease, Fs. 172; heit dvinuðu Heina, their bragging dwindled away, Lex. Poët. In early times this word was probably sounded with an i (short), which may be inferred from the form dvena; and the word was rather common, and occurs rarely. In later times it was ennobled by the frequent use made of it in Pass., and with altered inflexion, viz. an í throughout, the pres. indic. either strong, dvin, or weak, dvínar; thus, hér þegar mannlig hjálpin dvín, Pass. 44. 12; görvöll þá heimsins gleðin dvín, 41. 8; þá æfin lífsins dvín, 36. 10; but holds megn og kraptr dvínar, 44. 1; dvínar og dregst í hlé, 47. 4: infin., sjón og heyrn tekr að dvína, 41. 10.

adj. (-liga, adv.), glorious. Fms. iv. 82, vii. 85, x. 223, xi. 51, Eg. 478; d. veizla, Bs. i. 133: d. matráð, 139.

1) grasp, hold;

fá fang á e-m or af e-m, to get hold of one (fekk engi þeirra fang á mér);

sá þeir, at þeir fengu ekki fang at Erlingi, they saw that they could not catch H.;

2) wrestling, grappling (taka fang við e-n, ganga til fangs);

ganga á fang við e-n, ganga í fang e-m, to grapple with one, provoke one;

fangs er ván at frekum úlfi, it is hard to deal with a hungry wolf;

3) the space between the arms, the breast and arms;

kom spjótit í fang honum, the spear pierced his breast;

reka í fang e-m, to throw in one’s face;

hafa e-t í fangi sér, to hold in one’s arms, to have in one’s power;

taka í fang sér, to take into one’s arms (tók manninn í fang sér ok bar út);

fœrast e-t í fang, to undertake a thing, take upon oneself;

fœrast e-t ór fangi, to throw off, refuse;

4) catching fish, fishing;

halda (fara) til fangs, to go a-fishing; take, catch, draught (fang þat, er þeir áttu báðir);

5) fœtus in sheep and cows (ef graðungr eltir fang ór kú);

6) pl., föng, baggage, luggage;

föng ok fargögn, luggage and carriage, provisions (öll vóru föng hin beztu);

borð með hinum beztum föngum, a table with the best of cheer;

7) pl. means, opportunily;

engi föng eru önnur á, there is no other choice;

hafa föng á e-u, to be enabled to do a thing (höfðu eigi föng á at reka langt flóttann);

af (eptir) föngum, to the best of one’s power, according to one’s means.

* * *

n. [for the root vide fá]

I. a catching, fetching:

1. catching fish, fishing, Eb. 26, Ám. 32; halda til fangs, to go a-fishing, Ld. 38: a take of fish, stores of fish, hann bað þá láta laust fangit allt, þat er þeir höfðu fangit, Fms. iv. 331; af öllu því fangi er þeir hljóta af dauðum hvölum, Ám. 36; f. þat er þeir áttu báðir, cp. veiði-fang, her-fang, prey.

2. in plur.,

α. baggage, luggage, Nj. 112; föng ok fargögn, luggage and carriage, 266; ok er þeir höfðu upp borit föngin, carriage, Orkn. 324: stores, forn korn ok önnur föng, Fms. iv. 254.

β. provisions, esp. at a feast; öll vóru föng hin beztu, Fms. iv. 102; kostnaðar-mikit ok þurfti föng mikil, Eg. 39; Þórólfr sópask mjök um föng, 42; veizla var hin prúðlegsta ok öll föng hin beztu, 44; hann leitaði alls-konar fanga til bús síns, 68, Fs. 19, 218; hence, borð með hinum beztum föngum, board with good cheer, Fms. i. 66; búa ferð hennar sæmiliga með hinum beztum föngum, x. 102.

γ. metaph. means, opportunity; því at eins at engi sé önnur föng, Fms. iv. 176; meðan svá góð föng eru á sem nú, 209; hafa föng á e-u, or til e-s, to be enabled to do a thing, viii. 143, x. 388, Eb. 114, Gullþ. 30, Eg. 81, Ld. 150, Odd. 18; urðu þá engi föng önnur, there was no help ( issue) for it (but that …), Fms. vii. 311; af (eptir) föngum, to the best of one’s power, x. 355; af beztu föngum býr hón rúmið, Bb. 3. 24; at-föng, q. v.; bú-föng (bú-fang), q. v.; öl-föng, vín-föng, store of ale, wine.

3. the phrase, fá konu fangi, to wed a woman, N. G. L. i. 350: fangs-tíð, n. wedding season, 343; hence kván-fang, ver-fang, marriage.

II. an embryo, fetus, in sheep or kine; ef graðungr eltir fang ór kú, Jb. 303: the phrase, láta fangi, to ‘go back,’ of a cow.

β. a metric. fault, opp. to fall, Fb. iii. 426 (in a verse).

III. that with which one clasps or embraces, the breast and arms; kom spjótið í fang honum, the spear pierced his breast, Gullþ. 23, Fms. ii. 111; reka í fang e-m, to throw in one’s face, Nj. 176; hafa e-t í fangi sér, to hold in one’s arms, Bdl. 344; hné hón aptr í f. honum, Ísl. ii. 275; taka sér í fang, to take into one’s arms, Mark x. 16; cp. hals-fang, embraces.

2. an apron, Edda (Gl.)

3. færask e-t í fang, to have in one’s grip, metaph. to undertake a thing, Fms. vii. 136; færask e-t ór fangi, to throw off, refuse, Sturl. iii. 254: the phrase, hafa fullt í fangi, to have one’s hands full.

4. wrestling, grappling with, Ísl. ii. 445, 446, 457; taka fang við e-n, Edda 33; ganga til fangs, Gþl. 163: the saying, fangs er ván at frekum úlfi, there will be a grapple with a greedy wolf, Eb. 250, Ld. 66, Fms. v. 294, Skv. 2. 13.

β. the phrases, ganga á fang við e-n, to grapple with one, provoke one, Ld. 206; ganga í fang e-m, id., Band. 31; slíka menn sem hann hefir í fangi, such men as he has to grapple with, Háv. 36; fá fang á e-m, or fá fang af e-m, to get hold of one; fékk engi þeirra fang á mér, Nj. 185, Fms. x. 159; sá þeir, at þeir fengu ekki f. af Erlingi, they saw that they could not catch E., vii. 300, xi. 96.

5. an armful; skíða-fang, viðar-fang, an armful of fuel: Icel. call small hay-cocks fang or föng, hence fanga hey upp, to put the hay into cocks: fanga-hnappr, m. a bundle of hay, armful.

IV. in the compds vet-fangr, hjör-fangr, etc. the f is = v, qs. vet-vangr, hjör-vangr, vide vangr.

COMPDS: fangabrekka, fangafátt, fangahella, fangakviðr, fangalauss, fangaleysi, fangalítill, fangamark, fangaráð, fangastakkr, fangaváttr.

used as a prefix, much, manifold.

* * *

[akin to Gr. πολύς; Ulf. filu = πολύς; A. S. fela; O. H. G. filu; Germ. viel; lost in Engl. and mod. Dan.; in Icel. freq., esp. as a prefix in poetry, but never used as an independent adj.]:—much, manifold.

I. in a bad sense: fjöl-beiðni, f. begging, intruding, Al. 91. fjöl-breytinn, adj. false, whimsical, Edda 18. fjöl-kunnigr (fjöl-kundr, Barl. passim), adj. [kunna], skilled in the black art, Grett. 150, 153, Eg. 119, 179, Nj. 17, 272, Fms. i. 18, ii. 134, Hm. 114, passim. fjöl-kyngi (fjöl-kyndi, Barl. passim), f. the black art, witchcraft, Fms. i. 10, Korm. 222, Landn. 84, Grett. 151, Rb. 408, Stj. 647; galdrar ok fjölkyngi, K. Þ. K. 76, Grett. 155, etc., passim; fjölkyngis-bækr, f. pl. magical books, Post. 645. 61; fjölkyngis-fólk, n. wizard-folk, Hkr. i. 267; fjölkyngis-íþrótt, f. magic art, 623. 31, Fms. x. 307; fjölkyngis-kona, u, f. a sorceress, Fas. ii. 273; fjölkyngis-liga, adv. (-ligr, adj.), with sorcery, Gísl. 31; fjölkyngis-list, f. magic art, Stj. 73; fjölkyngis-veðr, n. a gale produced by sorcery, Fms. iv. 44. fjöl-lyndi, f. looseness, Lv. 78. fjöl-lyndr, adj. fickle, loose, Sturl. i. 225. fjöl-máligr, adj. tattling, Karl. 439, 686 B. 2. fjöl-mæli, n. tittle-tattle, slander, Fms. ix. 250, Hkr. ii. 35, Gþl. 195, N. G. L. i. 57, H. E. i. 479. fjölmælis-maðr, m. a tatler, slanderer, Gþl. 197. fjöl-orðr, adj. = fjölmáligr, Fs. 36, Fms. ix. 277, v. l. fjöl-ráðr, adj. fickle, loose, Fb. ii. 701. fjöl-ræði, n. fickleness, looseness, 655 ix. C. 2. fjöl-ræðinn, adj. too intimate, Fms. vi. 109. fjöl-skrúðigr, adj. dressy, showy, Eb. 256.

II. in the simple sense of many: fjöl-auðigr, adj. very rich, wealthy, Landn. 79. fjöl-bygðr, part. thickly peopled, Landn. 168, 270, 321 (App.) fjöl-menna, t, to crowd, meet in crowds, Nj. 75: become peopled, Rb. 392, Edda (pref.) fjöl-menni, n. many people, a crowd, Nj. 2, Eg. 38, 271, Fms. i. 54, ii. 152, passim: the common people, bændr ok f., Anecd. 6, Sks. 5. fjöl-mennr, older form fjöl-meðr, adj. with many people, Fms. i. 37; rikr ok f., Bs. i. 651; riðu menn fjölmennir til þings, Ísl. ii. 254; far sem fjölmennastr, Fms. vii. 221: peopled, fjölmennt þing, veizla, etc., Nj. 167; gildi f., Eg. 22, 46, Ísl. ii. 259, Fms. vii. 265: neut., vera, hafa fjölmennt, Eg. 5, Sturl. ii. 245; fjölmennt ok góðmennt, many people and good, Eg. 201. fjöl-skylda and fjöl-skyld, f., Rd. 293; fjöl-skyldi, n., N. G. L. ii. 9, Fms. xi. 68, Hom. i, Grág. i. 225: much business, many duties, with a notion of toil and trouble, Fms. i. 53, iv. 179, vi. 60, xi. 68, 429, Hom. 135, Bs. i. 90, 686 (of debt); mæðing ok f., Sks. 569; álög né f. ( duties), Fms. xi. 224; annask um f., to be very busy, Rd. l. c.; eiga f. um at vera, id., N. G. L. l. c.: in Hom. 1. Lat. occupatio is rendered by fjölskyldi; hvárki fé né fjölskyldi, neither in money nor in work, Grág. i. 225:—in mod. usage, encumbrance with many people ( children), a large family, household, but this scarcely occurs in old writers. fjöl-skyldr (-skyldugr, Mar. 232), adj. busy; f. embætti, Sks. 38, 257 B.

III. poët. as a prefix to adj. as an ornamental epithet, e. g. fjöl-blíðr, -dyggr, -dýrr, -errinn, -gegn, -góðr, -kostigr, -kænn, -mætf, -nenninn, -snerrinn, -sviðr, -varr, -vitr, denoting exceeding good, wise, valiant, etc. fjöl-höfðaðr, adj. many-headed, Vþm. fjöl-margr, adj. very many, Gs. 20; vide Lex. Poët.

(gen. friðar), m.

1) peace, personal security. biðja e-n friðar, to sue for peace;

2) love, friendship frið at kaupa, to purchase (thy) love.

* * *

adj., neut. frítt, compar. fríðari, superl. fríðastr, [a Scandin. word, not found either in A. S. or Germ.]:—fair, beautiful, handsome, chiefly of the face; fríðr sýnum, Eg. 22. 23, Nj. 2, Fas. i. 387, Fms. i. 2, 17: fine, lið mikit ok frítt, 32, vii. 231; mikit skip ok frítt, Fagrsk.; fríð veizla, Fb. ii. 120; með friðu föruneyti, Ld. 22: metaph. specious, unfair, Fms. x. 252.

II. paid in kind; tólf hundruð fríð, twelve hundred head of cattle in payment, Finnb. 226; tólf álnum fríðum, Dipl. ii. 20; hve margir aurar skulu í gripum ( in valuables), eða hve margir fríðir ( in cattle), Grág. i. 136; arfi ens fríða en eigi ens ófríða, he inherits the cattle but not the other property, 221; fjóra tigi marka silfrs fríðs, forty marks of silver paid in cattle, Eg. 526, v. l. Icel. at present call all payment in kind ‘í fríðu,’ opp. to cash; í fríðu ok úfríðu, H. E. i. 561.

III. as noun in fem. pr. names, Hólm-fríðr, Hall-fríðr, etc., Landn.; and Fríða, u, f. as a term of endearment for these pr. names.

adj. worshipful, glorious; fagr ok g. álitum, Hkr. i. 10, 223, Fms. vii. 63, x. 234, 289, 294, Th. 23: magnificent, Edda 12; kirkja g., Bs. i. 645; g. veizla, a grand banquet, Þíðr. 220; g. sigr, a glorious victory, Stjörnu-Odd. 16.

(dat. höfði, gen. pl. höfða), n.

1) head (höggva höfuð af e-m);

láta e-n höfði skemmra, to behead one;

strjúka aldrei um frjálst höfuð, to be never free, never at ease;

skera e-m höfuð, to make a wry face at one;

heita í höfuð e-m, to be called after a person;

hætta höfði, to risk one’s life;

leggja við höfuð sitt, to stake one’s head;

fœra e-m höfuð sitt, to surrender oneself to an enemy;

drepa niðr höfði, to droop the head;

þoku hóf af höfði, the fog lifted;

stíga yfir höfuð e-m, to overcome one;

hlaða helium að höfði e-m, to leave one dead on the spot;

ganga milli bols ok höfuðs e-s or á e-m, to hew of one’s head, to kill outright;

senda e-n til höfuðs e-m, to send one to take another’s head;

leggja fé til höfuðs e-m, to set a price on one’s head;

leggjast e-t undir höfuð, to put aside, neglect (Þ. lagðist eigi þessa ferð undir höfuð);

vera höfði hærri, to be taller by a head;

2) head, chief (höfuð lendra manna);

Þrándheimr hefir lengi verið kallaðr höfuð Noregs, the chief district of Norway;

3) ornamental prow of a ship (skip með gyltum höfðum);

ornamental head on a bridle (slitnaði sundr beizlit, ok týndist höfuð, er á var).

* * *

n., dat. höfði; gen. pl. höfða, dat. höfðum; in Norse MSS. often spelt hafuð, Anecd. 4 (without umlaut); the root-vowel seems in very early times (8th century) to have been a diphthong; thus Bragi uses the rhymes, laufi—haufði, and rauf—haufuð, Edda; the old ditty with a half rhyme, höfðu vér í haufði, Hkr. i. 104, wou’d be faulty unless we accept a diphthong in the latter word: in good old MSS. (e. g. Sæm. Cod. Reg.) the word is always spelt with ꜹ or au, never o, and probably never had a diphthongal sound; the Norse spelling havuð however points to a short vowel; and later Icel. MSS. spell o or , e. g. Hb. in Vsp. l. c. It is probable that the short vowel originated in the contracted form, as haufði sounds hard; [cp. Goth. haubiþ; A. S. heâfod; Engl. head; Hel. hôbid; O. H. G. houpit; mid. H. G. houbet; mod. G. haupt; Dan. hôved; Swed. hufvud; Ormul. hæfedd (the single f marks a preceding long vowel); thus all old Teut. languages except the Icel. agree in the length of the vowel, whereas Lat. căput, Gr. κεφαλή have a short root vowel.]

A. A head, Vsp. 38, Sdm. 14, Vþm. 19, Þkv. 16, 19, Skm. 23, Nj. 19, 275, Grág. ii. 11, Fms. x. 381, Eg. 181, Edda 59, passim; mátti svá at kveða, at náliga væri tvau höfuð á hverju kvikendi, Hrafn. 22 (of a great increase in stock); Grímr rakaði bratt fé saman, vóru tvau höfuð á hvívetna því er hann átti, Ísl. ii. 14.

II. phrases and sayings, láta höfði skemra, to make one a head shorter, behead, Hým. 15, Fm. 34; strjúka aldrei frjálst höfuð, to stroke never a free head, be never free, never at ease; (sagði) at þeir mundi aldrei um frjálst höfuð strjúka, er vinir hans væri, meðan Þórðr væri höfðingi í Ísafirði, Sturl. ii. 124; eg má aldrei um frjálst höfuð strjúka, I never have any time to spare; sitja aldrei á sárs höfði, to be always quarrelling; skera e-m höfuð, to make a wry face at one, Grett. 17; heita í höfuðit e-m, to be called after a person; hón jós sveininn vatni ok kvað hann skyldu heita í höfuð föður sínum, ok var hann kallaðr Gestr, Bárð. 24 new Ed.: the mod. usage distinguishes between heita í höfuð á e-m, when a person is alive when the child was born, and heita eptir e-m, when that person is dead; halda höfði, to hold one’s head up, Flóv. 43, Og.; bera hátt höfuð, to bear one’s head high, Sturl. iii. 147, Sighvat; hefja höfuðs, to lift one’s head, Thom. 535; drepa niðr höfði, to droop one’s head, Bs. i. 625; þoku hóf af höfði, the fog lifted, Ld. 74; búa hvárr í annars höfði, to be at loggerheads, Sks. 346; fara huldu höfði, to go with a hidden head, in disguise, to hide oneself, Fms. vi. 12; færa e-m höfuð sitt, to surrender oneself to an enemy, Eg. ch. 62, 63, Fms. x. 261; stíga yfir höfuð e-m, to pass over one’s head, overcome one, 304; er á engri stundu örvænt nær elli stígr yfir h. mér, Eb. 332; hlaða hellum at höfði e-m, to leave one dead on the spot, Dropl. 18; ganga milli bols ok höfuðs, ‘to gang between bole and head,’ i. e. to kill outright, Eb. 240; hætta höfði, to risk one’s head, Hm. 106; leggjask e-t undir höfuð, to lay under one’s pillow, to put aside; leggjask ferð undir höfuð, Fær. 132, Orkn. 46; þú munt verða fátt undir höfuð at leggjask ef ek skal við þér taka, Sturl. i. 27; vera höfði hærri, to be a head taller, Fms. x. 381; setja höfuð á höfuð ofan, to set head upon head, Bs. i. 73, (viz. to consecrate a second bishop to a see, which was against the eccl. law); cp. kjósa annan konung í höfuð Davíð, Sks. 801.

III. in a personal sense, in poets, a person, = Lat. caput, Gr. κάρα, κεφαλή; fárgjarnt höfuð, thou fearful woman! Fas. ii. 556; hraustara höfuð, a bolder man, 315; berjask við eitt höfuð, 49; heiptrækt höfuð, Ýt. 25; andprútt höfuð, high-minded man! Sighvat; tírar h., glorious man; leyfðar h., id., Geisli 56; vina höfuð = cara capita, Bm. 2; frænda höfuð, kinsmen, Skáld H. 3. 40; hvarfúst h., thou fickle woman! Hel. 2.

2. a number, tale, head, of animals; fádygt höfuð, of a fox, Merl. 1. 39: head, of cattle, þeir eiga at gjalda þingfarar-kaup, er skulda-hjóna hvert hefir höfuð, kú skuldalausa eða kúgildi, Grág. (Kb.) i. 159, referring to the old way of taxation, which is still the law in Icel., that a freeholder has to pay tax (skattr) only if he has more head of cattle (kúgildi, q. v.), than persons to support.

IV. a head, chief; höfuð lendra manna, Fms. vii. 273; h. ok höfðingi, Stj. 457; Þrándheimr er h. Noregs, Fms. vi. 38; höfuð allra höfuð-tíða (gen.), Leiðarvís. 23.

V. of head-shaped things:

1. a beak, of a ship; með gylltum höfðum, Fms. viii. 385, x. 10, 417, passim; dreka-höfuð, q. v.: the beak was usually a dragon’s head, sometimes a bison’s, Ó. H.; a steer’s, Landn. 5. ch. 8; or it was the image of a god, e. g. of Thor, Fms. ii. 325, (Ó. T. ch. 253); or of a man, Karl-höfði, Ó. H., the ship of St. Olave; cp. the interesting passage, þat var upphaf enna heiðnu laga, at menn skyldu eigi hafa höfuðskip í hafi, en ef þeir hefði, þá skyldi þeir af taka höfuð áðr þeir kæmi í lands-sýn, ok sigla eigi at landi með gapandum höfðum eðr gínandi trjónum, svá at landvættir fældisk við, Landn. (Hb.) 258, Fms. vi. 180 (in a verse), vii. 51 (in a verse). 2. the capital of a pillar, Al. 116, Fb. i. 359 (of tent poles): of carved heads in a hall, sér þú augun útar hjá Hagbarðs-höfðinu? Korm. ch. 3: heads of idols carved on chairs, Fbr. ch. 38: carved heads on high-seats, Eb. ch. 4: that these figures sometimes represented fairies or goddesses is shewn by the word brúða (q. v.) and stólbrúða; heads of bedsteads seem to have been carved in a similar way; cp. also Korm. 86, see tjasna.

3. the head-piece of a bridle; týndi maðr höfði á beisli því er görsema-vel var gört, Bs. i. 314, v. l.; the head of a rake, hrífu-h., etc.

COMPDS: höfðabúza, höfðafjöl, höfðalag, höfðaskip, höfðatal, höfðatala, höfuðband, höfuðbani, höfuðbein, höfuðburðr, höfuðbúnaðr, Höfuðdagr, höfuðdúkr, höfuðfaldr, höfuðfatnaðr, höfuðfetlar, höfuðgerð, höfuðgjarnt, höfuðgull, höfuðhlutr, höfuðhögg, höfuðlausn, höfuðlauss, höfuðleðr, höfuðlín, höfuðmein, höfuðmikill, höfuðmundr, höfuðórar, höfuðrót, höfuðsár, höfuðskél, höfuðskip, höfuðskjálfti, höfuðsmátt, höfuðsnauðr, höfuðsótt, höfuðsteypa, höfuðsundl, höfuðsvími, höfuðsvörðr, höfuðtíund, höfuðverkr, höfuðvíti, höfuðvörðr, höfuðþváttr, höfuðþyngsl, höfuðærr, höfuðærsl.

B. Chief, capital, found like the Gr. ἀρχι- in countless COMPDS: höfuðatriði, höfuðá, höfuðárr, höfuðátt, höfuðbarmr, höfuðbaðmr, höfuðbarmsmaðr, höfuðbaugr, höfuðbenda, höfuðbiti, höfuðbitarúm, höfuðblót, höfuðborg, höfuðból, höfuðbæli, höfuðbær, höfuðdrottning, höfuðefni, höfuðengill, höfuðfaðir, höfuðfirn, höfuðfól, höfuðgersemi, höfuðgjöf, höfuðglæpr, höfuðgoð, höfuðgrein, höfuðgæfa, höfuðhátíð, höfuðhetja, höfuðhof, höfuðinnihald, höfuðísar, höfuðíþrótt, höfuðkempa, höfuðkennimaðr, höfuðkirkja, höfuðklerkr, höfuðkonungr, höfuðkostr, höfuðkvöl, höfuðlist, höfuðlýti, höfuðlæknir, höfuðlærdómr, höfuðlöstr, höfuðsmaðr, höfuðmeistari, höfuðmerki, höfuðmusteri, höfuðnafn, höfuðnauðsyn, höfuðniðjar, höfuðprestr, höfuðráð, höfuðráðgjafi, höfuðskáld, höfuðskepna, höfuðskutilsvein, höfuðskömm, höfuðskörungr, höfuðsmiðr, höfuðspekingr, höfuðstaðr, höfuðstafn, höfuðstafr, höfuðstjarna, höfuðstóll, höfuðstólpi, höfuðstyrkr, höfuðsynd, höfuðsæti, höfuðtunga, höfuðvápn, höfuðveizla, höfuðvél, höfuðvindr, höfuðvinr, höfuðþing, höfuðætt.

n. contest, zeal, eagerness, ardour; deila kappi við e-n, brjóta kapp (halda til kapps) við e-n, to contend, contest, with one; með kappi, with ardour; meirr af kappi en forsjá, with more obstinacy than prudence; berjast af miklu kappi, with great ardour; renna í köpp við e-n, to run a race with.

* * *

n. [a word common to all Teut. languages; A. S. camp; O. H. G. champh; Germ. kampf; Swed. and Dan. kamp; in the Icel. the m is assimilated; and in Danish also kap]:—contest, zeal, eagerness, energy, but throughout with the notion of contest, which is the old sense; even in early Germ. kamph is still duellum, whence it came to mean bellum: deila kappi við e-n, to contend, contest with one; megu vér eigi deila kappi við Hrafnkel, Hrafn. 10; þungt get ek at deila kappi við Hrafnkel um múla-ferli, 11; er hann deildi kappi við Þorgrím goða á Þórness-þingi ok við sonu hans, Ísl. ii. 215; deila kappi við konunga, Fagrsk. 10; mikit er upp tekit, ef þú vill kappi deila við Ólaf Svía-konung ok við Knút, Ó. H. 33; ok ætla þér aldri síðan at deila kappi við oss bræðr, Fs. 57, cp. deila I. 4: brjóta kapp við e-n, to wage war against; hæfir þat ekki konungdómi yðrum at brjóta kapp við kvennmenn, Fagrsk. 10, Fms. vii. 45 (in a verse): at halda til kapps ok jafns við þá höfðingjana, Fb. ii. 46; sögðu honum þat betr sama, at halda eigi til kapps við þá Hofs-menn, Fs. 35: kosta kapps um e-t, to strive.

2. a race; in the phrase, bað hann renna í köpp við ( run a race with) Þjálfa, Edda 31; at vit at köppum kenndar vórum, we were noted for our matches, Gs. 14; ekki dýr er þat, at renna mætti í köpp við hann, Karl. 514, cp. Dan. löbe omkaps med en = to run a race.

II. eagerness, vehemence; er konungi mikit kapp á því, Eg. 16; eigi veit ek hvar kapp þitt er nú komit, Ld. 166; hann lætr engi mann þora at mæla við sik nema þat eitt er hann vill vera láta, ok hefir hann þar við allt kapp, Ó. H. 68; mæltu þá sumir at honum hlypi kapp í kinn, Sturl. iii. 232; at þat væri konungi vegsemd en eigi fyrir kapps sakir við hann, Eg. 44; honum görðisk svá mikit kapp á þessi veiði, at hann skreið þar eptir allan dag, Ó. H. 85; kapps lystr, eager, Hornklofi; lögðu þeir á þat it mesta kapp hverr betr reið eðr betri hesta átti, Hkr. i. 27; Önundr konungr lagði á þat kapp mikit ok kostnað, at ryðja markir ok byggja eptir ruðin, 44; með kappi ok ágirnd, D. N. i. 3; berjask af miklu kappi, Þiðr. 326; gangask þær tvennar fylkingar at móti með miklu kappi, 328; verja með kappi, Eg. 720; þessi ætlan er meir af kappi en forsjá, Ó. H. 32; var sú veizla gör með enu mesta kappi, 31; hón gékk at með öllu kappi at veita Ólafi konungi, 51; meir sækir þú þetta með fjár-ágirnd ok kappi ( obstinacy) heldr en við góðvild ok drengskap, Nj. 15.

III. gen. kapps, intens. kapps-vel, mighty well, Bjarn. (in a verse), Fms. vii. 45 (in a verse); kapps-auðigr, mighty wealthy, Merl. 1. 9; kapps-hár, mighty high (cp. Dan. kjephöj), Lex. Poët.; kona kapps gálig, a very gentle woman, Akv. 6; or even singly.

COMPDS: kappsfullr, kappsmaðr.

adj. impetuous, vehement: k. reiði, Sks. 227: rich, liberal, veizla fögr ok kappsamlig, Fms. vi. 182.

* * *

(gen. pl. kirkna), f. church.

* * *

u, f., gen. pl. kirkna; [Scot. kirk; Dan. kirke; Germ. kirche; but Engl. church]

I. a kirk, church; timbr-k., a timber church; stein-k., a stone church; the earliest Scandin. churches were all built of timber, the doors and pillars being ornamented with fine carved work, see Worsaae, Nos. 505–508; in the 12th and following centuries the old timber churches were one by one replaced by stone buildings. In Denmark the last timber church was demolished at the beginning of the 17th century, but in Norway some old churches (called stav-kyrkior) have remained up to the present time, see an interesting essay in Nord. Aarb. 1869, p. 185 sqq. Many passages in the Sagas refer to the building of churches, especially in records of the years following after 1000, see esp. Ld. ch. 74 sqq.; a curious legend, for the purpose of encouraging men to build churches, is told in Eb. ch. 49,—that a man could grant as many souls a seat in heaven as the church which he built held persons; ok þegar er þingi var lokit (the summer of A. D. 1000) lét Snorri goði göra kirkju at Helgafelli, en aðra Styrr mágr hans undir Hrauni, ok hvatti pat mjök til kirkju-görðar, at þat var fyrirheit kennimanna, at maðr skyldi jafnmörgum eiga heimolt rúm í himinríki, sem standa mætti í kirkju þeirri er hann lét göra, Eb. l. c. For the removal of a church, when all the graves were to be dug up and the bones ‘translated’ to the new church, see Eb. (fine), Bjarn. 19. For references see the Sagas passim; kirkju atgörð, atbót, uppgörð, church reparation, Vm. 12, 118, N. G. L. i. 345; kirkju brjóst, gólf, dyrr, horn, hurð, láss, lykill, ráf, stigi, stoð, stöpull, sylla, veggr, a church front, floor, door-way, corner, door, lock, key, roof, stair, pillar, steeple, sill, wall, K. Þ. K. 168, 170, 186, Fms. vii. 211, 225, viii. 285, 428, ix. 47, 470, 524, Landn. 50, Pm. 5, Vm. 46, Sturl. i. 169, iii. 221, 228, K. Á. 28, N. G. L. i. 312; kirkju sár, a church font, Jm. 2, 35, Ám. 6; kirkju kápa, ketill, kola, kross, mundlaug, Sturl. i. 191, Vm. 1, 6, 34, 99, 149, Dipl. v. 18; kirkju mark (on sheep), H. E. i. 494, Bs. i. 725: áttungs-k., fjórðungs-k., fylkis-k., héraðs-k., höfuð-k., hægindis-k. (q. v.), þriðjungs-k., veizlu-k., heima-k., etc.: in tales even used in a profane sense, trolla-k., álfa-k., a trolls’ and elves’ church, place where they worship.

2. eccl. the Church = Ecclesia, very rarely, for Kristni and siðr are the usual words; kirkjan eðr Kristnin, Stj. 44.

II. in local names, Kirkju-bær, Kirkju-ból, Kirkju-fjörðr, Kirkju-fell, Landn. and maps of Icel. passim, cp. Kirkby or Kirby in the north of England.

COMPDS: kirkjubann, kirkjubók, kirkjuból, kirkjubólstaðr, kirkjubóndi, kirkjubúningr, kirkjubær, kirkjudagr, kirkjudagshald, kirkjudróttinn, kirkjueign, kirkjuembætti, kirkjufé, kirkjufólk, kirkjufrelsi, kirkjufriðr, kirkjufundr, kirkjuganga, kirkjugarðr, kirkjugarðshlið, kirkjugengt, kirkjugjöf, kirkjugóz, kirkjugrið, kirkjugræfr, kirkjugörð, kirkjuhelgi, kirkjuhluti, kirkjuland, kirkjuligr, kirkjulægr, kirkjulög, kirkjulögbók, kirkjumál, kirkjumaldagi, kirkjumenn, kirkjumannafundr, kirkjumessa, kirkjunáðir, kirkjuprestr, kirkjurán, kirkjureikningr, kirkjureki, kirkjuréttr, kirkjuskot, kirkjuskraut, kirkjuskrúð, kirkjuskyld, kirkjusmíð, kirkjusókn, kirkjusóknarmaðr, kirkjusóknarþing, kirkjustétt, kirkjustóll, kirkjustuldr, kirkjusöngr, kirkjutíund, kirkjutjöld, kirkjuvarðveizla, kirkjuvegr, kirkjuviðr, kirkjuvist, kirkjuvígsla, kirkjuvörðr, kirkjuþjófr.

III. in plur. kirkna-friðr, -góz, -görð, -mál, -sókn, etc. = kirkju-, Fms. ix. 236, 478, K. Á. 216, Bs. i. 689, Ísl. ii. 380.

* * *

(kann, kunna, kunnat), v.

1) to know, understand (þú kannt margt þat er eigi kunnu aðrir menn);

2) to know (by memory);

ljóð ek þau kann, er kannat þjóðans kona, I know songs, such as no king’s daughter knows;

3) to know a person;

unni honum hverr maðr, er hann (acc.) kunni, every man that knew him loved him;

4) spec. phrases;

kunna hóf at um e-t, kunna hóf sitt, to know the proper mean, to behave with moderation;

uxarnir kunnu þó heim, the oxen found their way home;

kunna enga mannraun to have no experience of men;

kunna e-m þökk, aufusu, to be thankful, obliged to one;

5) kunna sik, to know oneself (sá er svinnr, er sik kann); to behave well (G. kveðst mundu meiða hann, ef hann kynni sik eigi);

6) kunna sér e-t, to understand, have clear knowledge of (something as concerning oneself or touching one’s own interest);

kunna sér margt, to be skilled in many things;

kunna fyrir sér = kunna sér; also ellipt. know how to conduct oneself;

7) with dat. to know;

ek kan skapi Gunnhildar, I know Gunhild’s temper;

8) kunna e-n e-s or um e-t, to blame a person for a thing (eigi hugða ek, at hann mætti mik þessa kunna);

eigi er hann um þat at kunna, he is not to be blamed for it;

9) to be pleased or not with a thing;

Eyjúlfr lézt því nafni mundu vel kunna, E. said he should be well pleased with that name;

10) to be able, with infin.;

þú skalt eigi kunna frá tíðindum at segja, thou shalt not escape to tell the tale;

11) to chance, happen;

hvar sem þik kann at at bera, wheresoever thou may happen to arrive.

* * *

pres. (in pret. form) kann, kannt (kanntú), kann; pl. kunnum, kunnut, kunnu (mod. kunnum, kunnit, kunna); pret. kunni; subj. kynni; imperat. kunn; part. neut. kunnat; the pres. infin. kunnu for kunna is obsolete, whereas a pret. infin. kunnu, potuisse, occurs, Ísldr. 9: with neg. suff. kann-at, Hm. 147; kann-k-a ek, I know not, Skálda (Thorodd) 167, Hallfred; see Gramm. p. xxiii: [Ulf. kunnan = γιγνώσκειν, εἰδέναι; A. S. and Hel. cunnan; O. H. G. kunnan; in these old languages, the two senses of knowing how to do and being able to do are expressed by the same form, and this remains in Dan. kunde, Swed. kunna: in others, a distinction is made: Old Engl. and Scot. ken, know and can; Germ. kennen and können.]

A. To know, understand, of art, skill, knowledge, with acc.; hann þóttisk rísta henni manrúnar, en hann kunni þat eigi, Eg. 587; hann kunni margar tungur, Fms. xi. 326; þú kannt mart þat er eigi kunnu aðrir menn, v. 236; k. seið, Vsp. 25; Hann ræddi, ef hann kynni nafn Guðs it hæsta—Kann ek nökkurt nafn Guðs,—Þykkja mér slíkt eigi prestar er eigi kunna it hæsta nafn Guds—Kanntú nafnit?—Ek veit þann mann er kunna mun, … Nefn þú þá ef þú kannt! … Guð veit at ek vilda gjarna kunna, Bs. i. 421; engi skal sá vera hér með oss er eigi kunni nökkurs-konar list eðr kunnandi, Edda 31; ekki kann ek í skáldskap, Fms. vii. 60; kannt þú nakkvat í lögum?—Kunna þótta ek norðr þar, Nj. 33; at þetta væri at vísu lög þótt fáir kynni, 237; ek kann lítt til laga, 31: of sports, kunna á skíðum, Fms. i. 9; k. við skíð ok boga, Ó. H. 71; k. við buklara, Sturl. ii. 44; kunna á bók, to know by book, know how to read, Mar.

2. to know by memory; kunna menn enn kvæði þeirra, Hkr. (pref.); hví kveðr þú flokka eina, kanntú ok engar drápur?—Eigi kann ek drápurnar færi en flokkana, Fms. vi. 391; ljóð ek þau kann, er kannat þjóðans son, Hm. 147 sqq.; þat kann ek it áttjánda, er ek æva kennig, 164; en Konr ungr kunni rúnar, Rm. 40, 42; kunna betr, id., Vkv. 26; kunna utan-bókar, to know without book, know by heart; hón kunni þær allar (Spurningar) vel, nema Sjötta kapitulann, … Sigríðr kunni allar Úlfars-rímur, Piltr og Stúlka 23.

3. to know a person, a face; synir Heli vóru úsiðugir ok kunnu eigi Guð Dróttinn, Stj. 429; ek kann þann mann, 460; ok unni honum hverr maðr er hann (acc.) kunni, every man that knew him loved him, Hkr. i. 121; kann kvaðsk eigi k. þá ok eigi hirða hverir vóru, Barl. 36; þik kann ek fullgerva, I know thee well enough, Ls. 30; góða menn þá er ek görva kunna, Hbl. 7; kunna ek báða Brodd ok Hörvi, Hdl. 24; hverr er kunni (mik), Helr. 7; hvars menn eðli okkart k., 3: to know, of the character, hann kvað þá k. sik úgörla, er þeir veittu honum átölur, því at ek hefi dregit yðr undan dauða, segir hann, Ld. 282; ek kann hvárn-tveggja ykkarn konungs, Fms. vi. 100.

4. spec. phrases; kunna góða stilling á e-u, hversu góða stilling hann kunni á herstjórninni, how skilful he was in military things, Fms. i. 98; k. hóf at um e-t, to know one’s measure in respect of a thing, to behave with moderation, Finnb. 356; Þorvaldr kvað hana ekki hóf at kunna, Ld. 134; allt kann sá er hófit kann, Gísl. 27; ef Griss kynni hóf sitt, Sd. 139; Klaufi, Klaufi, kunn þú hóf þitt? id.; kunna sér margt, to be skilled in many things; hón var væn kona, ok kunni sér allt vel, Dropl. 7, 35; hann kunni enga leið, he knew no road, Eg. 149; þeir munu eigi k. leiðina, Fs. 105: absol., uxarnir kunnu þó heim, found their way home, Dropl. 8; k. skyn e-s, to know all about …; hann kunni allra skyn í borginni, Fms. vi. 410; Ása ok Álfa ek kann allra skil, Hm. 160; k. önga mannraun, to have no experience of men, Fms. vi. 53; ek kann skap þitt at því, at …, Sturl. i. 30.

II. metaph. usages; kunna e-m þökk, to be thankful, obliged to one, Fms. xi. 29, 32; at hann kynni þess mikla þökk ok aufusu, Eg. 521; veizla er yðr búin, kann ek yðr mikla þökk at þér þiggit, Fms. vi. 277; k. e-m úþökk fyrir e-t, v. 14; k. sér þörf til e-s, to feel the want of a thing; ef bóndi kann þess þörf, if he knows the need of it, Grág. i. 152; at hann leggi fram vöruna svá sem þú kannt þér þörf til, Ld. 70.

2. kunna sik, to know oneself; sá er svinnr er sik kann, he is a wise man who knows himself, a saying, Hrafn. 10: to behave, Grímr kveðsk mundu meiða hann ef hann kynni sik eigi, Eg. 189; ok vita ef þeir kunni sik þá görr meir, Stj. 264; k. sik ílla, to be naughty, Bjarn.

3. kunna sér, kunna munda ek mér þat ( I should know how to do that) ef ek hefða víg vegit, Gísl. 143; gá þess, ok kunn þér (take heed, learn!) at varask annars vígkæni, Sks. 383; er Þorólfr svá viti borinn, at hann mundi k. sér ( have sense enough) at vera eigi fyrir liði yðru, Eg. 134; kunni hann sér þann hagnað at girnask ekki Svía-konungs veldi, Ó. H. 57; en kunnit yðr engi forráð eðr fyrirhyggju þegar er ér komit í nokkurn vanda, 67.

III. denoting feeling, to feel angry or pleased; kunna e-n e-s, to be angry with a person for a thing; þá bað Þórir konung, at hann skyldi eigi fyrirkunna hann þess at hann hafði Egil með sér um vetrinn, Eg. ch. 48; eigi vil ek fyrirkunna þik þessa orða, þvíat þú veizt eigi hvat varask skal, Ó. H. 57; eigi hugða ek at hann mætti mik þessa k., þvíat eigi drap ek son hans, Hrafn. 16; kveðr þeir eigi sik einskis at k., Ísl. ii. 314; kunnit mik eigi þess er ek mun mæla, Fbr. 116; spurði hvers hón kynni arfa-sátuna, Nj. 194, v. l.

2. with prep.; kunna e-n um e-t, id.; eigi er hann um þat at kunna, Fs. 38; eigi munu þér kunna mik um þetta, Fms. i. 175; ekki áttú hann um þat at kunna, vi. 223; ef hertogi vill þik nokkut um þetta kunna, xi. 323; hón kunni hana mjök um áleitni þá, er …, Bs. i. 340.

IV. with dat. to know; þeir er menn kunnu eigi hér máli eða tungu við, Grág. i. 224; ef lögsögumaðr kann þar eigi mönnum fyrir í þá sveit, i. 10 B; kunni hann náliga manns máli, Fas. ii. 443; hann kann eigi lítilmensku várri, Bjarn. 54; kann þjóð kerski minni, Ó. H. (in a verse); ek kann skapi Gunnhildar, I know Gunhilda’s temper, Nj. 5; kann ek glensyrðum yðrum Gautanna, Fas. iii. 80; ek kann ráðum Gunnhildar en kappi Egils, Eg. 257; ek kann skapi Hrafnkels, at hann mun ekki göra oss, ef hann náir þér eigi, Hrafn. 27: eigi kanntú góðgirnd (dat.) föður várs, ef hann hefir honum eigi undan skotið, Fs. 38.

2. to be pleased with a thing or not; munda ek kunna því, at vér hefðim manna-lát mikit, ef …, Eg. 585; Eyjúlfr lézk því nafni mundu vel kunna, E. said be should be well pleased with that name, Glúm. 328; verðr hváru-tveggju at kunna, one must take one or other of the two, Ó. H. 52; vit munum því ílla k. ef þú veitir okkr eigi þat er vit beiðum, Eb. 114; hann kunni því stórílla ok hljóp í brott, Hkr. i. 36; munu synir Njáls ílla k. víginu, Nj. 64; Njáll kunni ílla láti Gunnars, 117; Ingi konungr kunni þessu svá ílla at hann grét sem barn, Fms. vii. 273; andaðisk hann, Guðríðr kona hans kunni því lítt, Fb. i. 543; til þess at hón kunni því betr andláti mínu, id.; ílla munu þeir k. höggum er heiman hafa hlaupit frá kirnu-askinum, Fms. viii. 350.

3. with prep.; kann ek ekki við því at yðr þykki sumt ofjarl en sumt ekki at manni, I do not care for what you call …, Fms. vi. 53; kannka ek mart við veifanar-orði manna, I take no notice of idle rumours, Hallfred; hence the mod. phrase, kunna við e-ð, to be pleased with; eg kann ekki við það, I do not like it; kunna vel, ílla við sik, to feel happy, unhappy in a place or condition; eg kann vel við mig þar, I like the place.

B. To be able, Lat. posse, (in Engl., can, pret. could, has ceased to be used except in the finite moods), with infin.; the senses often run one into the other, but the use of the infinitive shews that the sense can is at least partly implied; þá mælti konungr, ertu skáldit?—Hann sagði, kann ek yrkja, I know I can make verses, Hkr. i. 288; hann kunni görr veðr at sjá en aðrir inenn, Eb. 150; þá hluti er þeir kunna honum til at segja, 112; freista hvat hann kynni segja honum, Hkr. i. 228: hón sagði hann eigi k. at þiggja sóma sinn, Fs. 131; hugsit um hvar þann mann kann fá, where that man can be had, Stj. 460; svá hygginn at hann kunni fyrir sökum ráða, Grág. ii. 75; hvárt kanntú mér höll smíða? 656 B. 8; þeir er mildlega kunnu stýra Guðs hjörð, Hom. 37; kanntú nökkut yrkja? Fms. vi. 361; kunna eigi at mæla, he could not speak, Ld. 30; mikil tíðendi kannþú (= kannt þú) at segja af himnum, Edda 12; þú skalt eigi kunna frá tíðindum at segja, thou shalt not be able to tell the tidings, shall not escape with life, Nj. 8; um þá hluti er ek kann görr at sjá en þér, Ld. 186; ekki kann biskup görr at sjá mann á velli en ek, Fms. ii. 173.

II. to chance, happen; ef Björn faðir þeirra kann fyrr andask, if B. should happen to die first, Dipl. v. 3; hvar sem þik kann at bera, wheresoever thou may happen to arrive, Fms. iv. 176; ef nokkut kann þat til at bera á þinni æfi, Gísl. 25; ef hann kann lengr at dveljask í brottu, D. N. v. 43; ok hón kann af þessum heimi brott at fara, iii. 137.

C. Recipr. to know one another; þeir kunnusk, Mork. 106.

2. part. kunnandi, cunning, knowing, learned, with gen.; veit ek at þú ert margs kunnandi, 655 xix. 3; hón var margs kunnandi, Fs. 73; Gyða var marg-kunnandi á fyrnsku ok fróðleik, 131.

adj. magnificent; p. veizla, Eg. 30, 44.