Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

lībrārĭus

  • 21 scriba

    scrība, ae m. [ scribo ]
    1) писец, секретарь (s. aedilicius C; quaestorius Su); военный писарь (s. equitum QC)

    Латинско-русский словарь > scriba

  • 22 scriptor

    scrīptor, ōris m. [ scribo ]
    1) писец, секретарь (alicujus C, T)
    4) автор (libri, fabularum Q); повествователь
    s. alicujus rei H, Q — автор рассказа (сочинения) о чём-л.
    5) составитель (testament! Su, Dig)
    s. rerum C, L или historiarum PM, J — летописец, историк

    Латинско-русский словарь > scriptor

  • 23 Quandóque bonús dormítat Homérus

    Иногда и добрый наш Гомер дремлет.
    Гораций, "Наука поэзии", 351-59:
    ...ubi plúra nitént in cármine, nón ego páucis
    Óffendár maculís, quas áut incúria fúdit
    Áut humána parúm cavít natúra. Quíd érgo (e)st?
    Út scriptór si péccat idém librárius úsque,
    Quámvis ést monitús, veniá caret; út citharóedus
    Rídetúr, chordá qui sémper obérrat eádem:
    Síc mihi, quí multúm cessát, fit Chóerilus ílle,
    Quém bis térve bonúm cum rísu míror; et ídem
    Índignór quandóque bonús dormítat Homérus.
    Вот почему не сержусь я, когда в стихах среди блеска
    Несколько пятен мелькнут, плоды недостатка вниманья
    Или природы людской - в ней нет совершенства. Однако
    Плох тот книжный писец, который снова и снова,
    Как его ни учи, повторяет все ту же ошибку,
    Плох кифаред, на одной и той же фальшивящий ноте, -
    Так же плох и поэт нерадивый, подобно Херилу:
    Буду я рад, отыскав у него три сносные строчки,
    Но рассержусь, когда задремать случится Гомеру.
    (Перевод М. Гаспарова)
    Я позволяю и предоставляю право истцу хорошенько выспаться перед процессом, а затем явиться ко мне и представить подробный и юридически обоснованный отчет обо всем, что он видел во сне - Quandoque bonus dormitat Homerus. (Франсуа Рабле, Гаргантюа и Пантагрюэль.)
    Сказать: "quandoque bonus dormitat" дозволено Горацию. Мы с этим вполне согласны. Конечно, Гомер не судил бы так о Горации. Он не снизошел бы до этого. Орлу Гомеру показался бы очаровательным этот болтливый Колибри. Я понимаю, что приятно чувствовать свое превосходство и говорить: "Гомер ребячлив, Данте наивен", снисходительно улыбаясь по их адресу. Почему не унизить слегка этих бедных гениев? (Виктор Гюго, Из трактата "Вильям Шекспир".)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Quandóque bonús dormítat Homérus

  • 24 as

    as, assis, m. (vgl. εἷς), das Ganze als Einheit, I) eingeteilt in 12 unciae (d.i. zwölf Zwölftel), genannt: uncia = 1/12, sextans = 2/12 od. 1/6, quadrans = 3/12 od. 1/4, triens = 4/12 od. 1/3, quincunx = 5/12, semis = 6/12 od. 1/2, septunx = 7/12, bes = 8/12 od. 2/3, dodrans = 9/12 od. 3/12, dextans = 10/12 od. 5/6, deunx = 11/12, A) im allg.: si assem abstulero, wenn ich eins wegnehme, Boëth. art. geom. p. 410, 21 Fr. – bes. bei Erbschaften, ex asse heres, Universalerbe, Quint. 7, 1, 20 u. ICt.: si mater te ex parte quarta scripsisset heredem (auf das Viertel = Pflichtteil gesetzt hätte), num queri posses? quid si heredem instituisset ex asse, sed legatis ita hausisset, ut non amplius apud te, quam quarta remaneret? Plin. ep. 5, 1, 9. – in assem, ins Ganze, ganz, völlig, Col. u. ICt.: so auch in asse, Col.: u. ex asse (Ggstz. ex parte), Col. u. ICt. – B) insbes.: 1) als Münze, der As, mit obiger Einteilung, urspr. ein römisches Pfund (as librarius, Gell. 20, 1, 31), aber durch mehrere Reduktionen endlich bis auf 1/24 Pfund gebracht. Ein as galt zu Ciceros Zeiten ungefähr fünf Pfennige: asses scortini (aus Leder), Suet. fr.: cibus uno asse venalis, Plin.: crumena assium plena, Gell.: assem nullum dare, Cic.: asse (für einen As) duas ficus, Lucil. fr.: u. so asse vinum, Varr. fr.: u. asse modium populo dare, Cic.: asse panem emere, Petr.: asse venire (verkauft werden), Vulg.: lomentum quinis assibus aestimatum, Plin.: sat hic vicinus asses perperisset nobis, Caecil. com. fr.: dah. ad assem, bis auf einen Pfennig (Heller, Kreuzer) = alles zusammen, ad assem perdere omnia, Hor.: ad assem impendium reddere, Plin. ep. – unius assis non umquam pretio pluris licuisse, Hor.: unius assis aestimare, gering achten, Catull.: so auch non assis facere, Catull. u. Sen.: vilem redigi ad assem, zur Bagatelle werden, Hor.: assem para, halte einen As (Dreier) bereit (als Lohn für ein Geschichtchen), Plin. ep.: u. so assem elephanto dare, dem E. (schüchtern) ein Trinkgeld (für seine Künste) geben, August. fr.: quod non opus est, asse carum est, Cato fr.: ab asse crevit, mit fast nichts hat er angefangen (er hat es vom Heller zum Taler gebracht), Petr. 43, 1: assem habeas, assem valeas, wieviel einer hat, so viel ist er wert, Petr. 77, 6. Vgl. Barth das Röm. As usw. Leipz. 1838. – 2) als Gewicht ein Pfund, Ov. med. fac. 60. Auct. carm. de pond. 41. – 3) als Ackermaß, ein Morgen Land, Col. u. Plin. – 4) als Längenmaß, ein Fuß, Col. 5, 3, 3 sq. – II) bei den Mathematikern, die die Zahl 6 als numerus perfectus (weil 1 + 2 + 3 = 6), annahmen, = ein Ganzes von sechs Teilen, die sextans (1/6), triens (2/6 = 1/3), semissis (3/6 = 1/2), bes (4/6 = 2/3), quinarius (5/6) heißen, Vitr. 3, 1. – / Genet. Plur. gew. assium (s. Mart Cap. 3. § 299 [ die codices haben assum], Fest. p. 347 (a), 2. Val. Max. 4, 3, 11. Plin. 33, 43. Gell. 20, 1. § 13 u. 31. Gaius inst. 3, 223. Ulp. fr. tit. 1, 2: selten assum, Varr. LL. 5, 180 (vgl. Fragm. Bob. de nom. et pron. 22. p. 560, 1 K.). – Nbf. a) assis, Plin. 33, 42. Donat. Ter. Phorm. 1, 1, 9. Schol. Pers. 2, 59 (verworfen von Charis. 76, 3). – b) assarius, Varr. LL. 8, 71 (wo Plur. assarii, Genet. assariorum u. synk. assariûm). Rufin. interpr. Iosephi antiqu. 3, 1. Placid. gloss (V) 48, 31 u. assarium, Gloss. II, 24, 7.

    lateinisch-deutsches > as

  • 25 librariolus

    librāriolus, ī, m. (Demin. v. 1. librarius), der Bücherabschreiber, u. übh. der Sekretär, Kopist, Cic. ad Att. 4, 4, 6; Balb. 14: Latini librarioli (Skribler) Cic. de legg. 1, 7.

    lateinisch-deutsches > librariolus

  • 26 librarium

    librārium, iī, n., s. 1. librārius no. II, 3.

    lateinisch-deutsches > librarium

  • 27 litteratus

    litterātus, a, um (litterae), I) mit Buchstaben bezeichnet, Plaut.: dah. gebrandmarkt, Plaut. u. Apul. – II) schriftkundig, gelehrt, wissenschaftlich gebildet, servus, Cic.: Canius nec infacetus et satis litteratus, Cic.: ut (architectus) litteratus sit, Vitr.: litteratus Graecis et Latinis librarius, Corp. inscr. Lat. 11, 1236: quibus (ineptiis) nec quisquam fit litteratior nec melior, Sen.: si te litteratissimum putas, Cornif. rhet.: pueri litteratissimi, Nep. – bes. v. Kritikern u. Grammatikern, Cic., Suet. u.a. (vgl. Mart. Cap. 3. § 229 u. dazu Kopp): iudices litterati (in einem gelehrten Streite), Vitr. – übtr., otium, gelehrte Muße, Cic. Tusc. 5, 105.

    lateinisch-deutsches > litteratus

  • 28 manus [1]

    1. manus, ūs, f. (griech. μάρη, ahd. munt), die Hand, I) eig. u. bildl.: A) im allg.: manus dextera, Cic., Ggstz. laeva, Cic., od. sinistra, Nep.: manus hostilis, Plaut.: manus callosa, Sen. – abrumpere manibus ramos, Ov.: abscīdere manus, Suet.: abstinere manus, Liv., manus ab alqo, Cic., ab alcis pecuniis, Cic., a se, Cic., manus alieno, Cato: accedere ad manum od. ad manus, an die H. herangehen, v. Tieren = auf den Ruf kommen und aus der H. fressen, Cic. u. Varro (v. Menschen s. no. B, 2): accipere puerum in manum, Iustin.: accipere alqd manibus, Cic.: adire alci manum, s. 2. ad-eo no. I, 1: manus adhibere genibus, beim Flehen, Ov., pomis, um sie zu pflücken, Sen. poët.: manus adhibere vectigalibus, bildl., Hand anlegen an usw. = sie berauben, Cic.: admovere manus religiose (mit frommer Scheu). Liv.: admovere manum od. manus alci rei od. ad alqd, s. ad-moveono. I: afferre manus, s. af-ferono. II A: affingere mundo nec manus nec pedes nec alia membra, Cic.: amittere manibus, Plaut., e od. de manibus, Cic. u. Liv.: apponere manus ad os, um nicht zu laut zu reden, Cael. in Cic. ep.: apprehendere manum osculandi causā, Suet.: armare manus, s. armono. II, 2, a: haec asserere utrāque manu complexuque toto, gern, Mart.: cohibere manus ab alieno, Plaut., manum, oculos, animum ab auro gazaque regis, Cic.: collidere manus, Quint.: complodere manus, Quint, saepius manus, v. Zornigen, Sen.: comprimere manum, manus, s. com-primono. II, 1, a: conferre ferrum et manus, zum Kampfe, Cic.: continere manum intra pallium, Quint.: continere vix ab alqo manus ac tela, Cic.: porrigere mutuas in gratiam manus, Sen. rhet.: manum dare alci, die H. reichen, Quint.: manus dare, bildl., sich ohne fernere Gegenwehr ergeben, sich für überwunden bekennen, nachgeben, Caes., Cic. u.a. (vgl. Burm. Ov. her. 17, 260. Bünem. Lact 5, 1, 3): so auch victas manus dare, Ov., manus dedere, Verg.: dare alci alqd in manum, Ter.: deponere alqd de manibus, Cic.: dimittere (ex) manibus, s. dī-mitto: ducere alqm manu, Verg. u. (bildl.) Cic.: elabi e manu, e manibus, s. ē-lābor: elabi de manibus (bildl.), ein Spielball des Zufalls werden, Cic.: emittere manu, e u. de manibus, s. ē-mittono. II. – esse in manibus, α) in den Händen sein, oratio est in manibus, man hat sie in der Hand, man kann sie lesen, sie ist bekannt, Cic.: poet, in manibus Mars ipse, ihr habt den M. gleichs. in euren Händen (= jetzt hängt der Erfolg des Kampfes ganz von eurer Tapferkeit ab), Verg. β) in Arbeit sein, liber mihi est in manibus, unter der Feder, Cic. γ) nahe sein, gegenwärtig sein, Caes. u. Verg.: sed ecce in manibus vir et praestantissimo ingenio et flagranti studio, C. Gracchus, siehe, da steht vor uns ein Mann usw., da sind wir (in der Aufzählung) gekommen an einen Mann usw., Cic. δ) jetzt vorgehen, attendere, quae sunt in manibus, Cic.: quia vindemiae in manibus, ich mit der W. zu tun habe, Plin. ep. – alci in manu esse, in jmds. Kräften stehen, jmdm. möglich sein, Komik. (s. Lorenz Plaut. most. 577), tibi id in manu est ne fiat, Ter. – eximere alci e manu manubrium, s. manubrium: extendere manus suas, Ov. u. Lact., manum infesto pollice, Quint.: extorquere sicam de manibus, Cic.: fugere e manibus, Cic.: habere in manibus alqm, jmd. auf den H. tragen, Cic.: habere in manibus alqd, etwas unter den Händen (in der Arbeit) haben, Cic.: laevam tunicis inserere manum, Ov.: iactare manus, beim Tanze, Prop. u. Ov., beim Deklamieren, Quint.: lavare manus, Cic. (u. sprichw., manus manum lavat, eine Hand wäscht die andere, Sen. apoc. 9, 6. Petron. 45, 13): ostende huc manum dexteram, Plaut.: ponere alqd de manibus, Cic.: porrigere manum, s. 2. por-rigo: prehendere alcis manum, Cic., alqm manu, Cic.: premere manu spongiam plenam aquai (= aquae) ac siccare, Lucr.: proferre ambas manus, Plaut.: regere manum alcis manu superimpositā, Quint.: sumere vas in manus, Cic.: sustinere alqd porrectis manibus, Cic.: tangere alcis manum, jmdm. an den Puls fühlen, Sen.: non potest beneficium manu tangi, ist nicht handgreiflich, Sen.: tendere manus, s. tendo: tenere manu, dexterā manu, utrisque manibus, teneri manu, manibus (bildl.), s. teneo: tollere manus, s. tollo: alqm venerari manu, seine Verehrung durch Handkuß bezeichnen (indem man die eigene Hand küßt und diesen Kuß dem anderen zuwirft), Tac.: versare manu exemplaria Graeca, Hor.: alcis rei causā ne manum quidem vertere, die Hand nicht umdrehen einer Sache wegen, d.i. sich nicht die mindeste Mühe geben, Cic. de fin. 5, 93: u. so quid de me Mezentius sentiat, manum non vorteris, wirst du keine H. umwenden (wird dir gleichgültig sein), Apul. apol. 56: vincire manus post tergum, Liv., post terga, Verg., manus laxe, Liv. – Besondere Verbindungen, in denen manus im Abl. oder mit Praepp. steht: a) von der Nähe, in Verbindgg. wie victoriam in manibus videre, Cic.: ad manum, bei der Hand, zur Hand, esse, Liv. u. Fronto, habere, Quint., intueri, Plin.: habere ad manum scribae loco, Nep.: servum sibi habere ad manum, zum Privatsekretär, Cic.: dah. librarius ad manum, zur Hand, zum persönlichen Dienste, Corp. inscr. Lat. 6, 9523. – b) sub manu od. manum, bei der Hand (in der Nähe), Planc. in Cic. ep.: dah. leicht, ohne Mühe, sogleich, Sen. u. Suet. – c) de manu, α) mit eigener Hand, facere, Cic.: u. so bl. manu parere sibi letum, Verg. β) aus eigener Hand, d. i auf eigene Kosten, Colum. γ) de manu in manum tradere, aus unserer Hand in eines anderen Hand, Cic. – d) plenā manu, mit voller, (geldvoller) Hand, Tibull.: bildl., liberaliter et plenā manu faciam, Sen. contr.: plenā manu scapulas eius verberavit, mit voller (breiter) H., Petron.: plenā manu alcis laudes in astra tollere = jmdm. reichliches Lob spenden, Cic. – e) manibus pedibusque od. manibus pedibus (griech. πυξ καὶ λάξ), mit Händen u. Füßen, d.i. mit allen Kräften, mit aller Anstrengung, Ter. Andr. 161 u. 676. – f) per manus, α) mit den Händen, trahere, Caes.: per manus servulae servatus, durch ihren Dienst, Cic. β) von Hand zu Hand, Liv.: bildl., traditae per manus religiones, vom Vater auf den Sohn und von diesem auf den Enkel usw., Liv. – g) prae manu, vor die Hand, zur Hand, in Bereitschaft, esse, Plaut.: si paulum dederis prae manu, vor die Hand, in die Hand, zum Anfange der Wirtschaft, Ter.: habere prae manu, ICt.: si liber est prae manibus, bei der Hand, Gell. – h) inter manus, α) mit den Händen, auferri, Cic.: proferri, Caes. β) unter den Händen, in den Händen, Cael. in Cic. ep.: inter manus habere, eine schriftl. Arbeit unter den H. haben, Plin. ep. γ) inter manus esse, handgreiflich sein (= vor Augen liegen), Verg. – i) sub manus, unter den Händen, succedere, Plaut. – k) manibus aequis, mit gleichen Vorteilen, mit gleichem Glücke (im Kampfe), nach unentschiedenem Kampfe, bellum nox intempesta diremit, Enn. ann. 167: dirimere pugnam, Liv.: abscedere, Tac.: so auch aequā manu discedere, Sall. Cat. 39, 4 (Ggstz. superiorem discedere). – l) a manu servus, Schreiber, Sekretär, Suet. Caes. 74, 1 (vgl. Corp. inscr. Lat. 6, 8409 u. 9534): u. so liberta a manu, Suet. Vesp. 3. – m) brevi manu, sogleich, ohne Verzögerung, ICt.: hingegen longā manu, langsam, ICt. – n) illotis manibus, s. il-lōtus. – o) manum de tabula! eig. die Hand vom Gemälde! sprichw. = genug! es sei genug! Cic. ep. 7, 25, 1.

    B) insbes.: 1) die Faust = die persönliche Tapferkeit, die bewaffnete Hand, manu fortis, Nep.: manu promptus, Sall.: manu sternere alqm, Verg.: manu vincere, Ov.: manu capere urbes, Sall.: usu manuque, Caes.: committere manum Teucris, handgemein werden (im Kampf), Verg. (vgl. confero u. consero). – 2) das Handgemenge, die Tätlichkeit, Gewalttätigkeit, ad od. in manum venire, Liv. u. Plin. pan., od. ad manum accedere, Nep., zum Handgemenge kommen, handgemein werden: so auch in manus venire, Liv.: pugna iam ad manus venerat, man war handgemein geworden, Liv.: res venit ad manum, Cic.: proelium in manibus facere, im Handgemenge kämpfen, Sall.: continere manus ab alqo, Ov.: manibus temperare, es nicht zu Tätlichkeiten kommen lassen, Liv.: vim et manus afferre, zu Gewalt u. Gewalttätigkeiten schreiten, Cic.: Armeniae manum afferre, A. angreifen, Vell.: alci od. alci rei (zB. regnis) manum od. manus inicere, Gewalt antun, Sen. u. Val. Max.: manu (mit bewaffneter Hand) vindicare iniurias, Sall.: u. so vindicandum in eos... non manu neque vi, verum (sondern) etc., Sall.: ebenso per manus libertatem retinendam, Sall. – 3) (Abl. manu) von der Kunst od. Anwendung der Kunst, v. Bemühung u. Händearbeit, manu quaerere (erwerben), Cic.: bes. im Ggstz. zu dem, was von Natur ist = durch Händearbeit, durch die Kunst, piscina manu facta, Varro: portus od. canales manu facti, Cic. u. Sen.: congesta manu oppida, Verg.: manu sata, Getreide von Menschen gesät, Caes.: arbusculae manu cultae, künstlich gezogene, Fronto: urbs manu munitissima, Cic.: postea credo additas moles manuque adiutum, ut etc., und es sei durch die Kunst nachgeholfen, Liv. – übtr., auf gesuchte, künstliche Weise (vgl. Lipsius Sen. ad Marc. 19, 2. p. 122 ed. 4.), morbi, quos manu fecimus, Sen.: quidam liberos eiurant et orbitates manu faciunt, Sen.: oratio fucata et manu facta (affektierte), Sen. – 4) die Hand = Macht, Gewalt, haec non sunt in manu nostra, Cic.: omnes, quorum in alterius manu vita posita est, Cic.: iuxta deos in tua manu posita est, Tac.: in vestra manu situm est (in eurer H. liegt es) m. indir. Fragesatz, Sall., m. folg. Infin., Apul.: dah. manu mittere od. emittere, s. manūmittou. ē-mitto. – convenire in manum, s. con-veniono. I, A, b, β (Bd. 1. S. 1656).

    II) meton.: 1) die Hand, d.i. Arbeit des Künstlers u. jedes Arbeitenden, prima, Quint.: extrema, letzte Hand, d.i. Vollendung und Vervollkommnung einer Arbeit, extrema manus non accessit eius operibus, Cic.: so auch summa manus, Sen., ultima manus, Ov.: aptius a summa conspiciare manu, laß dich lieber sehen, wenn du völlig geputzt bist, Ov.: manus pretium, s. manūpretium. – 2) die Hand eines Schreibenden, die Handschrift, u. die des Künstlers in den bildenden Künsten, der Stil u. dgl., alia, Cic.: Alexidis manum amabam, Cic.: redii ad meam manum, nun schreibe ich selbst, Cic.: manum emittere, die Hand (Handschrift) von sich geben, ICt.: falso manum eius imitatus, Eutr.: manus Praxitelis, Werk des Praxiteles, Mart.: artificum manus miratur, Verg. – 3) der Wurf im Würfelspiele, si quas manus remisi, Würfe (= deren Gewinn) geschenkt habe, Aug. b. Suet. Aug. 71, 3. – 4) der Handgriff, totas artis manus, machinas omnes ardenter exercet, übtr. = alle Kniffe u. Ränke, Apul. met. 3, 16. – 5) in der Fechtkunst, der Hieb, Stich, Stoß (vgl. Spalding Quint. 5, 13, 54. p. 386 sq.), prima (die Prime), secunda (der Nachstoß), tertia, Quint.: manum exigere, anbringen, Quint.

    III) übtr.: 1) der Rüssel des Elefanten, Cic. u.a. – 2) die Vorderfüße des Bären, Plin.: des Affen, Plin. – 3) die Zweige der Bäume, Stat. u. Pallad. – 4) manus ferrea, ein eiserner, an einer Kette befestigter Haken, um feindliche Schiffe zu entern, der Enterhaken (vgl. harpago), Caes., Liv. u.a. – 5) (wie χείρ) die Schar (im üblen Sinne die Rotte, Bande), a) übh.: bonorum, Cic.: Iudaeorum, Cic.: coniuratorum, Cic.: manus bicorpor, von den Zentauren, Cic. poët. – insbes., Leute = Arbeiter zum Schiffsbau, Verg. Aen. 11, 329. – b) eine bewaffnete Schar, eine Abteilung, magna, Cic.: parva, Sall.: firma, Cic.: nova (Ggstz. veteres copiae), Caes.: manum facere, Cic.: manum conducere, Caes.: manum cogere, Caes. – / Archaist. Genet. manuis, *Varro sat Men. 423. – Dat. manu, Prop. 1, 11, 12; vgl. Prisc. 7, 88. – vulg. Formen nach der 2. Deklin., Abl. mano, Corp. inscr. Lat. 3, 88: Akk. Plur. manos, Itala (Taurin.) Marc. 9, 34. Itala (Clar.) 1. Timoth. 2, 8.

    lateinisch-deutsches > manus [1]

  • 29 scriptor

    scrīptor, ōris, m. (scribo), der Schreiber, I) im allg., der Schreiber als Abschreiber, Kopist, Sekretär, Cic. de or. 1, 136; Brut. 88. Tac. ann. 15, 63. Edict. Diocl. 7, 29. – scriptor librarius, Hor. de art. poët. 354 (vgl. Hieron. epist. 8 scriptores a libris arborum librarios vocavere). – II) insbes., der Schreiber über etw. = der Berichter, Berichterstatter über usw., der Verfasser, Autor, Erzähler, a) übh.: α) m. Genet.: rerum suarum domestici scriptores et nuntii, Cic.: artis, Cornif. rhet.: bonarum artium, Cic.: scr. tragoediarum, Quint., Plin. u. Iustin.: veteris comoediae, Quint.: togatarum (sc. fabularum) scr., Porphyr.: mediae comoediae, Apul.: elegiarum, satirici carminis, Lact.: carminum, iamborum, Quint.: scr. cyclicus, s. cyclicus: divinorum hymnorum, Psalmist, Lact.: annalium scr. aut carminum, Pacat. pan.: multos rerum suarum scriptores secum habere, v. Alexander, Cic.: u. so scr. rerum, Geschichtsschreiber, Liv.: dass. historiae scr.. Gell.: historiarum scr., Plin. u.a.: historiarum futuri scriptores, Quint.: scr. Graecae historiae, Capit., Romanae historiae, Hieron.: scr. historiae Augustae, Vopisc.: scr. Troiani belli, Hor., Troici belli, Auson.: et philosophi et poëtae et scriptores rerum antiquarum, Lact.: Atticarum Musarum scriptores, Varro fr.: ecclesiastici scriptores Graeci et Latini, Hieron.: prosarum scriptores, Prosaiker (Ggstz. poëtae), Prisc.: diaetetices scriptores, die Diätetiker, Cael. Aur. – β) absol. = der Schriftsteller, v. Redner, subtilis scriptor, v. Lysias, Cic.: v. Historiker, Sall. u.a.: v. Dichter, Hor. u. Phaedr. (scriptor lyricus, ein Lyriker, Suet. fr.): scriptor pro auctore (statt des Vollbringers der Tat) laudatur, Itin. Alex. – Plur., omnes scriptores, Quint.: temporum illorum (gleichzeitige) scriptores, Tac.: scriptores veteres, Gell. – b) als publiz. t. t., der Verfasser, Abfasser, legis, legum. Cic., u. im Zshg. ohne legum, Cic. – testamenti, Suet., u. im Zshg. ohne testamenti, Quint.

    lateinisch-deutsches > scriptor

  • 30 quam

    [ABCU]A - adv.: [st1]1 [-] inter.: combien.    - quam multis custodibus opus est: combien de gardes faut-il? [st1]2 [-] exclam.: combien! comme! que! à quel point!    - quam macer est: comme il est maigre !    - quam multa, quam paucis! Cic. Fam. 11, 24, 1: combien de choses en combien peu de mots] = que de choses en si peu de mots!    - quam + adj. ou adv. (dans quelques expressions): tout à fait, complètement.    - mire quam: [étonnamment combien] = étonnamment.    - sane quam (valde quam, nimis quam, admodum quam, oppido quam): complètement.    - nimis quam formido, Plaut. Most. 2.2.79: j’ai bien peur.    - nimis quam cupio, Plaut. Capt. 1.2.17: je souhaite ardemment. [ABCU]B - quam, conj.: que.    - (tam...) quam: autant (aussi)... que.    - quam... tam...: autant... autant...    - tam esse clemens tyrannus quam rex importunus potest, Cic. Rep. 1, 33, 50: un tyran peut être aussi clément qu'un roi peut être dur.    - homo non, quam isti sunt, gloriosus, Liv. 35, 49: homme, qui n’est pas aussi vantard que ces-gens-là.    - quam fortis tam prudens est: autant il est courageux, autant il est prudent.    - tam sum amicus rei publicae quam qui maxime, Cic. Fam. 5, 2, 6: je suis l'ami de la république [autant que celui qui l'est le plus] = autant que qui que ce soit.    - doctior est quam tu: il est plus savant que toi.    - felicior est quam peritior: il est plus heureux qu’habile.    - quam avec ou sans le verbe posse + superl.: autant que possible.    - quam maxime: le plus possible.    - quam primum: le plus tôt possible.    - oratio sit quam brevissima: que le discours soit le plus bref possible.    - vino, quam possit excellenti, Plin. 20, 24, 100: avec du vin le meilleur qu'on puisse trouver.    - quam avec des mots marquant la comparaison, la différence ou la préférence.    - esse quam videri bonus malebat, Sall. C. 54, 5: il aimait mieux être un homme de bien que de le paraître.    - praestat mori quam servire: mieux vaut mourir que d'être esclave.    - alius quam = alius atque: autre que.    - nihil aliud quam: rien d'autre que, seulement.    - nihil aliud quam ludit: il ne fait que jouer.    - dimidium quam quod acceperat: la moitié de ce qu'il avait reçu.    - potius quam → potior    - quam sans mots marquant la comparaison, la différence ou la préférence.    - corpora condire quam cremare e more Aegyptio (est eis) cura, Tac. H. 4: ils préfèrent embaumer les corps selon la coutume des Egyptiens plutôt que de les brûler.    - pacem quam bellum probabam, Tac. A. 1, 58: j'étais partisan de la paix plutôt que de la guerre.    - tacita bona est mulier quam loquens, Plaut.: la femme qui se tait vaut mieux que celle qui parle.    - quam pro, quam ut + subj.: trop... pour.    - laetitia major quam pro victoria: la joie fut trop grande pour une telle victoire.    - severior est quam ut eum amenus: il est trop sévère pour que nous l'aimions.    - quam avec une expression de temps.    - die vigesimā, quam creatus erat, dictaturā se abdicavit, Liv. 6.29: le vingtième jour de sa nomination, il se démit de la dictature.    - pridie quam venerat: la veille de son arrivée.    - quelques tournures particulières.    - quam quisque pessume fecit, tam maxume tutus est, Sall. J. 31, 14: plus on est scélérat, plus on est à l'abri.    - bellum gerere cum tyranno, quam qui unquam, saevissimo, Liv. 34, 32: faire la guerre contre le tyran le plus cruel qui fut jamais.    - nihil antiquius ducere quam + inf.: n'avoir rien de plus à coeur que de.    - nihil antiquius habere quam ut + subj.: n’avoir rien de plus à coeur que de [ABCU]C - quam: [st2]1 [-] pron.-adj. à l’acc.: laquelle, que; celle que. [st2]2 [-] relatif de liaison: une conj. de coord. + eam. [st2]3 [-] interr. laquelle ? quelle ? [st2]4 [-] indéf. après si, nisi, ne, num: quelqu’une, une, quelque.
    * * *
    [ABCU]A - adv.: [st1]1 [-] inter.: combien.    - quam multis custodibus opus est: combien de gardes faut-il? [st1]2 [-] exclam.: combien! comme! que! à quel point!    - quam macer est: comme il est maigre !    - quam multa, quam paucis! Cic. Fam. 11, 24, 1: combien de choses en combien peu de mots] = que de choses en si peu de mots!    - quam + adj. ou adv. (dans quelques expressions): tout à fait, complètement.    - mire quam: [étonnamment combien] = étonnamment.    - sane quam (valde quam, nimis quam, admodum quam, oppido quam): complètement.    - nimis quam formido, Plaut. Most. 2.2.79: j’ai bien peur.    - nimis quam cupio, Plaut. Capt. 1.2.17: je souhaite ardemment. [ABCU]B - quam, conj.: que.    - (tam...) quam: autant (aussi)... que.    - quam... tam...: autant... autant...    - tam esse clemens tyrannus quam rex importunus potest, Cic. Rep. 1, 33, 50: un tyran peut être aussi clément qu'un roi peut être dur.    - homo non, quam isti sunt, gloriosus, Liv. 35, 49: homme, qui n’est pas aussi vantard que ces-gens-là.    - quam fortis tam prudens est: autant il est courageux, autant il est prudent.    - tam sum amicus rei publicae quam qui maxime, Cic. Fam. 5, 2, 6: je suis l'ami de la république [autant que celui qui l'est le plus] = autant que qui que ce soit.    - doctior est quam tu: il est plus savant que toi.    - felicior est quam peritior: il est plus heureux qu’habile.    - quam avec ou sans le verbe posse + superl.: autant que possible.    - quam maxime: le plus possible.    - quam primum: le plus tôt possible.    - oratio sit quam brevissima: que le discours soit le plus bref possible.    - vino, quam possit excellenti, Plin. 20, 24, 100: avec du vin le meilleur qu'on puisse trouver.    - quam avec des mots marquant la comparaison, la différence ou la préférence.    - esse quam videri bonus malebat, Sall. C. 54, 5: il aimait mieux être un homme de bien que de le paraître.    - praestat mori quam servire: mieux vaut mourir que d'être esclave.    - alius quam = alius atque: autre que.    - nihil aliud quam: rien d'autre que, seulement.    - nihil aliud quam ludit: il ne fait que jouer.    - dimidium quam quod acceperat: la moitié de ce qu'il avait reçu.    - potius quam → potior    - quam sans mots marquant la comparaison, la différence ou la préférence.    - corpora condire quam cremare e more Aegyptio (est eis) cura, Tac. H. 4: ils préfèrent embaumer les corps selon la coutume des Egyptiens plutôt que de les brûler.    - pacem quam bellum probabam, Tac. A. 1, 58: j'étais partisan de la paix plutôt que de la guerre.    - tacita bona est mulier quam loquens, Plaut.: la femme qui se tait vaut mieux que celle qui parle.    - quam pro, quam ut + subj.: trop... pour.    - laetitia major quam pro victoria: la joie fut trop grande pour une telle victoire.    - severior est quam ut eum amenus: il est trop sévère pour que nous l'aimions.    - quam avec une expression de temps.    - die vigesimā, quam creatus erat, dictaturā se abdicavit, Liv. 6.29: le vingtième jour de sa nomination, il se démit de la dictature.    - pridie quam venerat: la veille de son arrivée.    - quelques tournures particulières.    - quam quisque pessume fecit, tam maxume tutus est, Sall. J. 31, 14: plus on est scélérat, plus on est à l'abri.    - bellum gerere cum tyranno, quam qui unquam, saevissimo, Liv. 34, 32: faire la guerre contre le tyran le plus cruel qui fut jamais.    - nihil antiquius ducere quam + inf.: n'avoir rien de plus à coeur que de.    - nihil antiquius habere quam ut + subj.: n’avoir rien de plus à coeur que de [ABCU]C - quam: [st2]1 [-] pron.-adj. à l’acc.: laquelle, que; celle que. [st2]2 [-] relatif de liaison: une conj. de coord. + eam. [st2]3 [-] interr. laquelle ? quelle ? [st2]4 [-] indéf. après si, nisi, ne, num: quelqu’une, une, quelque.
    * * *
        Quam, Coniunctio, cui eleganter in oratione praeponitur TAM particula: vt Tam te diligo, quam meipsum. Terent. Je t'aime autant, que moymesme.
    \
        Quam, eleganter connectit duos comparatiuos. Quintilianus, Sitque salubrior studiis, quam dulcior. Que doulx.
    \
        Quam, pro Quantum, positiuo iungitur. Cicero. Videte quam valde malitiae suae confidat. Combien il se fie en sa malice.
    \
        Quam pro Quantum positum post negationem in priore oratione: Tam, non necessario sequitur. Liuius, Homo, non quam isti sunt, gloriosus. Non pas tant glorieux que sont ceulx ci.
    \
        Quam, cum verbis Possum, Queo, Valeo, et aliis. Quam potero adiutabo sene. Terent. Tant que je pourray.
    \
        Superlatiuis: Cicero, Quam potui maximis itineribus ad Amanum exercitum duxi. A plus grandes journees que j'ay peu.
    \
        Positiuis: Cicero, Quam quidem possum celeriter, perstringam. Le plus briefvement que je puis.
    \
        Quam vellem Menedemum inuitatum. Terent. O que je vouldroye que, etc.
    \
        Quam, pro Quantum, interrogatiuum. Terentius, Quam hoc munus gratum Thaidi arbitrare esse? Combien aggreable pense tu que luy a esté ce don?
    \
        Quam timeo quorsum euadas! Terent. O que je crains, etc.
    \
        Quam, cum Volo, pro eo quod vulgo dicitur Tantum quantum. Terentius, Dum ne reducam, turbent porro quam velint. Tant qu'ils vouldront.
    \
        Quam, pro Quanto, comparatiuo datur. Quintilianus, Quam in his quoque libris erunt omnia compositiora. De tant que.
    \
        Superlatiuo: Terentius, Vt esset apud te ob hoc quam gratissima. Tresaggreable.
    \
        Peto a te vt quam celerrime mihi librarius mittatur. Cic. Le plus tost qu'il sera possible.
    \
        Quam proxime hostem, et ad hostem. Cic. Liu. Tout pres de l'ennemi.
    \
        Quinto die quam sustuleris, condire oportebit. Columel. Cinq jours apres que, etc.
    \
        Intra quartum diem, quam de lacu sublatum est. Colum. Le quatrieme jour.
    \
        Post nonum diem quam id factum est. Colum. Le neufieme jour apres.
    \
        Triduo proximo quam sit genitus. Plin. Les trois premiers jours.
    \
        Si tandiu vixerit tecum, quam ego cum Paeto. Plin. iun. Aussi long temps que, etc.
    \
        Ea, quam longa est, nocte. Virgilius. Tant qu'elle se peult estendre.
    \
        Ferramenta duplicia quam numerus seruorum exigit, refecta et reposita custodiat. Columel. Plus deux fois qu'il n'ha de gents, Au double de ses gents.
    \
        Nihil fecisset libentius, quam omnem illam acerbitatem proscriptionis suae, etc. Cic. Il n'est chose qu'il eust faict plus voluntiers que, etc.
    \
        Maius quam quantum a nobis exprimetur. Cicero. Plus grand que nous ne l'exprimerons.
    \
        Tantum dicam, nihil mihi gratius esse, quam quod eam diligis. Cic. Que ce que tu l'aimes.
    \
        Contra facis, quam pollicitus es. Cicero. Tu fais contre ta promesse, ou autrement que tu n'as promis.
    \
        Multiplex quam pro numero damnum est. Liu. Le dommage est beaucoup plus grand qu'il ne semble à veoir au nombre, Plus grand que pour le nombre.
    \
        Quam minime multi de istius nefario scelere audire possent. Cic. Le moins de gents qu'il estoit possible le sceussent et en fussent advertiz.
    \
        Quam facete! Plautus. O combien plaisamment!
    \
        Quam cito. Terent. Tout incontinent.
    \
        Quam dudum, Aduerbium interrogandi. Plautus. Combien y a il?
    \
        Nunc dicito quam extemplo hoc erit factum? Plautus. Combien pense tu avoir tost faict?
    \
        Quamlibet, pen. cor. pro Quantumlibet. Plin. Faciliore multo natura finditur in quamlibet tenues crustas. En aussi tenvres que tu veuls.
    \
        Quamlibet parum. Quintil. Quelque peu que ce soit, Tant peu qu'on vouldra.
    \
        Quam mox cocta est coena? Plautus. Le souper sera il tantost cuict?
    \
        Ego hinc ad hos prouisam, quam mox virginem Accersant. Terent. S'ils ne veulent pas soubdainement aller appeller la pucelle.
    \
        Expecto quam mox Chaerea hac oratione vtatur. Cic. Je ne fay qu'attendre que Cherea parle en ceste facon, Je suis sur l'attente de veoir si Cherea dira point bien tost, etc.
    \
        Quamobrem, Vnica dictio, quibusdam etiam tres, quam ob rem: Interrogantis particula, et rationem alicuius rei petentis. Terent. Contemplamini me. A. quamobrem? Pour quelle cause? Pourquoy? A quelle cause?
    \
        Quamobrem id tute non facis? Terent. Pourquoy ne, etc.
    \
        - aliquam causam quaerebat senex, Quamobrem insigne aliquid faceret. Terent. Pour faire, etc.
    \
        Multa mihi veniebant in mentem, quamobrem istum laborem tibi etiam honori putarem fore. Cic. Beaucoup de choses me venoyent en la fantasie pour lesquelles je, etc.
    \
        Cognoscet ex me populus Rom. quid sit quamobrem quum Equester ordo iudicaret, etc. Cic. Que c'est pourquoy, etc.
    \
        Quamobrem vero se confidat aliquid perficere posse, intelligere non possum. Cic. Pourquoy c'est que, etc.
    \
        Quas ob res quod Tribunipleb. verba fecerunt, vt, etc. Cic. Pourquoy.
    \
        Quam pene tua me perdidit proteruitas. Terent. O que peu s'en est fallu que, etc.
    \
        Quamplurimo vendere. Cic. Trescher, Le plus cher qu'on peult.
    \
        Quamplurimam brassicam ederit, tam citissimum sanus fiet. Cato. De tant plus qu'il mangera de choulx, de tant plus tost sera il guari.
    \
        Quam pridem, Interrogantis particula. Plaut. Quam pridem non edisti? Combien de temps y a il que tu n'as mangé? Depuis quand n'as tu mangé?
    \
        - huc euasit, quam pridem pater Mihi et mater mortui essent. dico, iandiu. Terent. Combien il y avoit que mon pere, etc.
    \
        Quamprimum, pen. prod. vna dictio. Terent. Tout incontinent.

    Dictionarium latinogallicum > quam

  • 31 as

    as, assis, m. (vgl. εἷς), das Ganze als Einheit, I) eingeteilt in 12 unciae (d.i. zwölf Zwölftel), genannt: uncia = 1/12, sextans = 2/12 od. 1/6, quadrans = 3/12 od. 1/4, triens = 4/12 od. 1/3, quincunx = 5/12, semis = 6/12 od. 1/2, septunx = 7/12, bes = 8/12 od. 2/3, dodrans = 9/12 od. 3/12, dextans = 10/12 od. 5/6, deunx = 11/12, A) im allg.: si assem abstulero, wenn ich eins wegnehme, Boëth. art. geom. p. 410, 21 Fr. – bes. bei Erbschaften, ex asse heres, Universalerbe, Quint. 7, 1, 20 u. ICt.: si mater te ex parte quarta scripsisset heredem (auf das Viertel = Pflichtteil gesetzt hätte), num queri posses? quid si heredem instituisset ex asse, sed legatis ita hausisset, ut non amplius apud te, quam quarta remaneret? Plin. ep. 5, 1, 9. – in assem, ins Ganze, ganz, völlig, Col. u. ICt.: so auch in asse, Col.: u. ex asse (Ggstz. ex parte), Col. u. ICt. – B) insbes.: 1) als Münze, der As, mit obiger Einteilung, urspr. ein römisches Pfund (as librarius, Gell. 20, 1, 31), aber durch mehrere Reduktionen endlich bis auf 1/24 Pfund gebracht. Ein as galt zu Ciceros Zeiten ungefähr fünf Pfennige: asses scortini (aus Leder), Suet. fr.: cibus uno asse venalis, Plin.: crumena assium plena, Gell.: assem nullum dare, Cic.: asse (für einen As) duas ficus, Lucil. fr.: u. so asse vinum, Varr. fr.: u. asse modium populo dare, Cic.: asse panem emere, Petr.: asse venire (verkauft
    ————
    werden), Vulg.: lomentum quinis assibus aestimatum, Plin.: sat hic vicinus asses perperisset nobis, Caecil. com. fr.: dah. ad assem, bis auf einen Pfennig (Heller, Kreuzer) = alles zusammen, ad assem perdere omnia, Hor.: ad assem impendium reddere, Plin. ep. – unius assis non umquam pretio pluris licuisse, Hor.: unius assis aestimare, gering achten, Catull.: so auch non assis facere, Catull. u. Sen.: vilem redigi ad assem, zur Bagatelle werden, Hor.: assem para, halte einen As (Dreier) bereit (als Lohn für ein Geschichtchen), Plin. ep.: u. so assem elephanto dare, dem E. (schüchtern) ein Trinkgeld (für seine Künste) geben, August. fr.: quod non opus est, asse carum est, Cato fr.: ab asse crevit, mit fast nichts hat er angefangen (er hat es vom Heller zum Taler gebracht), Petr. 43, 1: assem habeas, assem valeas, wieviel einer hat, so viel ist er wert, Petr. 77, 6. Vgl. Barth das Röm. As usw. Leipz. 1838. – 2) als Gewicht ein Pfund, Ov. med. fac. 60. Auct. carm. de pond. 41. – 3) als Ackermaß, ein Morgen Land, Col. u. Plin. – 4) als Längenmaß, ein Fuß, Col. 5, 3, 3 sq. – II) bei den Mathematikern, die die Zahl 6 als numerus perfectus (weil 1 + 2 + 3 = 6), annahmen, = ein Ganzes von sechs Teilen, die sextans (1/6), triens (2/6 = 1/3), semissis (3/6 = 1/2), bes (4/6 = 2/3), quinarius (5/6) heißen, Vitr. 3, 1. – Genet. Plur. gew. assium (s. Mart Cap. 3. § 299 [ die codices haben assum], Fest.
    ————
    p. 347 (a), 2. Val. Max. 4, 3, 11. Plin. 33, 43. Gell. 20, 1. § 13 u. 31. Gaius inst. 3, 223. Ulp. fr. tit. 1, 2: selten assum, Varr. LL. 5, 180 (vgl. Fragm. Bob. de nom. et pron. 22. p. 560, 1 K.). – Nbf. a) assis, Plin. 33, 42. Donat. Ter. Phorm. 1, 1, 9. Schol. Pers. 2, 59 (verworfen von Charis. 76, 3). – b) assarius, Varr. LL. 8, 71 (wo Plur. assarii, Genet. assariorum u. synk. assariûm). Rufin. interpr. Iosephi antiqu. 3, 1. Placid. gloss (V) 48, 31 u. assarium, Gloss. II, 24, 7.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > as

  • 32 librariolus

    librāriolus, ī, m. (Demin. v. 1. librarius), der Bücherabschreiber, u. übh. der Sekretär, Kopist, Cic. ad Att. 4, 4, 6; Balb. 14: Latini librarioli (Skribler) Cic. de legg. 1, 7.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > librariolus

  • 33 librarium

    librārium, iī, n., s. 1. librarius no. II, 3.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > librarium

  • 34 litteratus

    litterātus, a, um (litterae), I) mit Buchstaben bezeichnet, Plaut.: dah. gebrandmarkt, Plaut. u. Apul. – II) schriftkundig, gelehrt, wissenschaftlich gebildet, servus, Cic.: Canius nec infacetus et satis litteratus, Cic.: ut (architectus) litteratus sit, Vitr.: litteratus Graecis et Latinis librarius, Corp. inscr. Lat. 11, 1236: quibus (ineptiis) nec quisquam fit litteratior nec melior, Sen.: si te litteratissimum putas, Cornif. rhet.: pueri litteratissimi, Nep. – bes. v. Kritikern u. Grammatikern, Cic., Suet. u.a. (vgl. Mart. Cap. 3. § 229 u. dazu Kopp): iudices litterati (in einem gelehrten Streite), Vitr. – übtr., otium, gelehrte Muße, Cic. Tusc. 5, 105.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > litteratus

  • 35 manus

    1. manus, ūs, f. (griech. μάρη, ahd. munt), die Hand, I) eig. u. bildl.: A) im allg.: manus dextera, Cic., Ggstz. laeva, Cic., od. sinistra, Nep.: manus hostilis, Plaut.: manus callosa, Sen. – abrumpere manibus ramos, Ov.: abscīdere manus, Suet.: abstinere manus, Liv., manus ab alqo, Cic., ab alcis pecuniis, Cic., a se, Cic., manus alieno, Cato: accedere ad manum od. ad manus, an die H. herangehen, v. Tieren = auf den Ruf kommen und aus der H. fressen, Cic. u. Varro (v. Menschen s. no. B, 2): accipere puerum in manum, Iustin.: accipere alqd manibus, Cic.: adire alci manum, s. 2. adeo no. I, 1: manus adhibere genibus, beim Flehen, Ov., pomis, um sie zu pflücken, Sen. poët.: manus adhibere vectigalibus, bildl., Hand anlegen an usw. = sie berauben, Cic.: admovere manus religiose (mit frommer Scheu). Liv.: admovere manum od. manus alci rei od. ad alqd, s. admoveo no. I: afferre manus, s. affero no. II A: affingere mundo nec manus nec pedes nec alia membra, Cic.: amittere manibus, Plaut., e od. de manibus, Cic. u. Liv.: apponere manus ad os, um nicht zu laut zu reden, Cael. in Cic. ep.: apprehendere manum osculandi causā, Suet.: armare manus, s. armo no. II, 2, a: haec asserere utrāque manu complexuque toto, gern, Mart.: cohibere manus ab alieno, Plaut., manum, oculos, animum ab auro gazaque regis, Cic.: collidere
    ————
    manus, Quint.: complodere manus, Quint, saepius manus, v. Zornigen, Sen.: comprimere manum, manus, s. comprimo no. II, 1, a: conferre ferrum et manus, zum Kampfe, Cic.: continere manum intra pallium, Quint.: continere vix ab alqo manus ac tela, Cic.: porrigere mutuas in gratiam manus, Sen. rhet.: manum dare alci, die H. reichen, Quint.: manus dare, bildl., sich ohne fernere Gegenwehr ergeben, sich für überwunden bekennen, nachgeben, Caes., Cic. u.a. (vgl. Burm. Ov. her. 17, 260. Bünem. Lact 5, 1, 3): so auch victas manus dare, Ov., manus dedere, Verg.: dare alci alqd in manum, Ter.: deponere alqd de manibus, Cic.: dimittere (ex) manibus, s. dimitto: ducere alqm manu, Verg. u. (bildl.) Cic.: elabi e manu, e manibus, s. elabor: elabi de manibus (bildl.), ein Spielball des Zufalls werden, Cic.: emittere manu, e u. de manibus, s. emitto no. II. – esse in manibus, α) in den Händen sein, oratio est in manibus, man hat sie in der Hand, man kann sie lesen, sie ist bekannt, Cic.: poet, in manibus Mars ipse, ihr habt den M. gleichs. in euren Händen (= jetzt hängt der Erfolg des Kampfes ganz von eurer Tapferkeit ab), Verg. β) in Arbeit sein, liber mihi est in manibus, unter der Feder, Cic. γ) nahe sein, gegenwärtig sein, Caes. u. Verg.: sed ecce in manibus vir et praestantissimo ingenio et flagranti studio, C. Gracchus, siehe, da steht vor uns ein Mann usw., da sind wir (in der
    ————
    Aufzählung) gekommen an einen Mann usw., Cic. δ) jetzt vorgehen, attendere, quae sunt in manibus, Cic.: quia vindemiae in manibus, ich mit der W. zu tun habe, Plin. ep. – alci in manu esse, in jmds. Kräften stehen, jmdm. möglich sein, Komik. (s. Lorenz Plaut. most. 577), tibi id in manu est ne fiat, Ter. – eximere alci e manu manubrium, s. manubrium: extendere manus suas, Ov. u. Lact., manum infesto pollice, Quint.: extorquere sicam de manibus, Cic.: fugere e manibus, Cic.: habere in manibus alqm, jmd. auf den H. tragen, Cic.: habere in manibus alqd, etwas unter den Händen (in der Arbeit) haben, Cic.: laevam tunicis inserere manum, Ov.: iactare manus, beim Tanze, Prop. u. Ov., beim Deklamieren, Quint.: lavare manus, Cic. (u. sprichw., manus manum lavat, eine Hand wäscht die andere, Sen. apoc. 9, 6. Petron. 45, 13): ostende huc manum dexteram, Plaut.: ponere alqd de manibus, Cic.: porrigere manum, s. porrigo: prehendere alcis manum, Cic., alqm manu, Cic.: premere manu spongiam plenam aquai (= aquae) ac siccare, Lucr.: proferre ambas manus, Plaut.: regere manum alcis manu superimpositā, Quint.: sumere vas in manus, Cic.: sustinere alqd porrectis manibus, Cic.: tangere alcis manum, jmdm. an den Puls fühlen, Sen.: non potest beneficium manu tangi, ist nicht handgreiflich, Sen.: tendere manus, s. tendo: tenere manu, dexterā manu, utrisque manibus, teneri manu,
    ————
    manibus (bildl.), s. teneo: tollere manus, s. tollo: alqm venerari manu, seine Verehrung durch Handkuß bezeichnen (indem man die eigene Hand küßt und diesen Kuß dem anderen zuwirft), Tac.: versare manu exemplaria Graeca, Hor.: alcis rei causā ne manum quidem vertere, die Hand nicht umdrehen einer Sache wegen, d.i. sich nicht die mindeste Mühe geben, Cic. de fin. 5, 93: u. so quid de me Mezentius sentiat, manum non vorteris, wirst du keine H. umwenden (wird dir gleichgültig sein), Apul. apol. 56: vincire manus post tergum, Liv., post terga, Verg., manus laxe, Liv. – Besondere Verbindungen, in denen manus im Abl. oder mit Praepp. steht: a) von der Nähe, in Verbindgg. wie victoriam in manibus videre, Cic.: ad manum, bei der Hand, zur Hand, esse, Liv. u. Fronto, habere, Quint., intueri, Plin.: habere ad manum scribae loco, Nep.: servum sibi habere ad manum, zum Privatsekretär, Cic.: dah. librarius ad manum, zur Hand, zum persönlichen Dienste, Corp. inscr. Lat. 6, 9523. – b) sub manu od. manum, bei der Hand (in der Nähe), Planc. in Cic. ep.: dah. leicht, ohne Mühe, sogleich, Sen. u. Suet. – c) de manu, α) mit eigener Hand, facere, Cic.: u. so bl. manu parere sibi letum, Verg. β) aus eigener Hand, d. i auf eigene Kosten, Colum. γ) de manu in manum tradere, aus unserer Hand in eines anderen Hand, Cic. – d) plenā manu, mit voller, (geldvoller) Hand,
    ————
    Tibull.: bildl., liberaliter et plenā manu faciam, Sen. contr.: plenā manu scapulas eius verberavit, mit voller (breiter) H., Petron.: plenā manu alcis laudes in astra tollere = jmdm. reichliches Lob spenden, Cic. – e) manibus pedibusque od. manibus pedibus (griech. πυξ καὶ λάξ), mit Händen u. Füßen, d.i. mit allen Kräften, mit aller Anstrengung, Ter. Andr. 161 u. 676. – f) per manus, α) mit den Händen, trahere, Caes.: per manus servulae servatus, durch ihren Dienst, Cic. β) von Hand zu Hand, Liv.: bildl., traditae per manus religiones, vom Vater auf den Sohn und von diesem auf den Enkel usw., Liv. – g) prae manu, vor die Hand, zur Hand, in Bereitschaft, esse, Plaut.: si paulum dederis prae manu, vor die Hand, in die Hand, zum Anfange der Wirtschaft, Ter.: habere prae manu, ICt.: si liber est prae manibus, bei der Hand, Gell. – h) inter manus, α) mit den Händen, auferri, Cic.: proferri, Caes. β) unter den Händen, in den Händen, Cael. in Cic. ep.: inter manus habere, eine schriftl. Arbeit unter den H. haben, Plin. ep. γ) inter manus esse, handgreiflich sein (= vor Augen liegen), Verg. – i) sub manus, unter den Händen, succedere, Plaut. – k) manibus aequis, mit gleichen Vorteilen, mit gleichem Glücke (im Kampfe), nach unentschiedenem Kampfe, bellum nox intempesta diremit, Enn. ann. 167: dirimere pugnam, Liv.: abscedere, Tac.: so auch aequā manu discedere, Sall. Cat.
    ————
    39, 4 (Ggstz. superiorem discedere). – l) a manu servus, Schreiber, Sekretär, Suet. Caes. 74, 1 (vgl. Corp. inscr. Lat. 6, 8409 u. 9534): u. so liberta a manu, Suet. Vesp. 3. – m) brevi manu, sogleich, ohne Verzögerung, ICt.: hingegen longā manu, langsam, ICt. – n) illotis manibus, s. illotus. – o) manum de tabula! eig. die Hand vom Gemälde! sprichw. = genug! es sei genug! Cic. ep. 7, 25, 1.
    B) insbes.: 1) die Faust = die persönliche Tapferkeit, die bewaffnete Hand, manu fortis, Nep.: manu promptus, Sall.: manu sternere alqm, Verg.: manu vincere, Ov.: manu capere urbes, Sall.: usu manuque, Caes.: committere manum Teucris, handgemein werden (im Kampf), Verg. (vgl. confero u. consero). – 2) das Handgemenge, die Tätlichkeit, Gewalttätigkeit, ad od. in manum venire, Liv. u. Plin. pan., od. ad manum accedere, Nep., zum Handgemenge kommen, handgemein werden: so auch in manus venire, Liv.: pugna iam ad manus venerat, man war handgemein geworden, Liv.: res venit ad manum, Cic.: proelium in manibus facere, im Handgemenge kämpfen, Sall.: continere manus ab alqo, Ov.: manibus temperare, es nicht zu Tätlichkeiten kommen lassen, Liv.: vim et manus afferre, zu Gewalt u. Gewalttätigkeiten schreiten, Cic.: Armeniae manum afferre, A. angreifen, Vell.: alci od. alci rei (zB. regnis) manum od. manus inicere, Gewalt antun, Sen. u. Val. Max.: manu (mit
    ————
    bewaffneter Hand) vindicare iniurias, Sall.: u. so vindicandum in eos... non manu neque vi, verum (sondern) etc., Sall.: ebenso per manus libertatem retinendam, Sall. – 3) (Abl. manu) von der Kunst od. Anwendung der Kunst, v. Bemühung u. Händearbeit, manu quaerere (erwerben), Cic.: bes. im Ggstz. zu dem, was von Natur ist = durch Händearbeit, durch die Kunst, piscina manu facta, Varro: portus od. canales manu facti, Cic. u. Sen.: congesta manu oppida, Verg.: manu sata, Getreide von Menschen gesät, Caes.: arbusculae manu cultae, künstlich gezogene, Fronto: urbs manu munitissima, Cic.: postea credo additas moles manuque adiutum, ut etc., und es sei durch die Kunst nachgeholfen, Liv. – übtr., auf gesuchte, künstliche Weise (vgl. Lipsius Sen. ad Marc. 19, 2. p. 122 ed. 4.), morbi, quos manu fecimus, Sen.: quidam liberos eiurant et orbitates manu faciunt, Sen.: oratio fucata et manu facta (affektierte), Sen. – 4) die Hand = Macht, Gewalt, haec non sunt in manu nostra, Cic.: omnes, quorum in alterius manu vita posita est, Cic.: iuxta deos in tua manu posita est, Tac.: in vestra manu situm est (in eurer H. liegt es) m. indir. Fragesatz, Sall., m. folg. Infin., Apul.: dah. manu mittere od. emittere, s. manumitto u. emitto. – convenire in manum, s. convenio no. I, A, b, β (Bd. 1. S. 1656).
    II) meton.: 1) die Hand, d.i. Arbeit des Künstlers
    ————
    u. jedes Arbeitenden, prima, Quint.: extrema, letzte Hand, d.i. Vollendung und Vervollkommnung einer Arbeit, extrema manus non accessit eius operibus, Cic.: so auch summa manus, Sen., ultima manus, Ov.: aptius a summa conspiciare manu, laß dich lieber sehen, wenn du völlig geputzt bist, Ov.: manus pretium, s. manupretium. – 2) die Hand eines Schreibenden, die Handschrift, u. die des Künstlers in den bildenden Künsten, der Stil u. dgl., alia, Cic.: Alexidis manum amabam, Cic.: redii ad meam manum, nun schreibe ich selbst, Cic.: manum emittere, die Hand (Handschrift) von sich geben, ICt.: falso manum eius imitatus, Eutr.: manus Praxitelis, Werk des Praxiteles, Mart.: artificum manus miratur, Verg. – 3) der Wurf im Würfelspiele, si quas manus remisi, Würfe (= deren Gewinn) geschenkt habe, Aug. b. Suet. Aug. 71, 3. – 4) der Handgriff, totas artis manus, machinas omnes ardenter exercet, übtr. = alle Kniffe u. Ränke, Apul. met. 3, 16. – 5) in der Fechtkunst, der Hieb, Stich, Stoß (vgl. Spalding Quint. 5, 13, 54. p. 386 sq.), prima (die Prime), secunda (der Nachstoß), tertia, Quint.: manum exigere, anbringen, Quint.
    III) übtr.: 1) der Rüssel des Elefanten, Cic. u.a. – 2) die Vorderfüße des Bären, Plin.: des Affen, Plin. – 3) die Zweige der Bäume, Stat. u. Pallad. – 4) manus ferrea, ein eiserner, an einer Kette befestigter
    ————
    Haken, um feindliche Schiffe zu entern, der Enterhaken (vgl. harpago), Caes., Liv. u.a. – 5) (wie χείρ) die Schar (im üblen Sinne die Rotte, Bande), a) übh.: bonorum, Cic.: Iudaeorum, Cic.: coniuratorum, Cic.: manus bicorpor, von den Zentauren, Cic. poët. – insbes., Leute = Arbeiter zum Schiffsbau, Verg. Aen. 11, 329. – b) eine bewaffnete Schar, eine Abteilung, magna, Cic.: parva, Sall.: firma, Cic.: nova (Ggstz. veteres copiae), Caes.: manum facere, Cic.: manum conducere, Caes.: manum cogere, Caes. – Archaist. Genet. manuis, *Varro sat Men. 423. – Dat. manu, Prop. 1, 11, 12; vgl. Prisc. 7, 88. – vulg. Formen nach der 2. Deklin., Abl. mano, Corp. inscr. Lat. 3, 88: Akk. Plur. manos, Itala (Taurin.) Marc. 9, 34. Itala (Clar.) 1. Timoth. 2, 8.
    ————————
    2. mānus, a, um (archaist. Wort), gut, gütig, angef. bei Varro LL. 6, 4. Macr. sat. 1, 3, 13. Serv. Verg. Aen. 1, 139; 2, 268. Isid. orig. 5, 30, 14. Vgl. Cerus manus.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > manus

  • 36 scriptor

    scrīptor, ōris, m. (scribo), der Schreiber, I) im allg., der Schreiber als Abschreiber, Kopist, Sekretär, Cic. de or. 1, 136; Brut. 88. Tac. ann. 15, 63. Edict. Diocl. 7, 29. – scriptor librarius, Hor. de art. poët. 354 (vgl. Hieron. epist. 8 scriptores a libris arborum librarios vocavere). – II) insbes., der Schreiber über etw. = der Berichter, Berichterstatter über usw., der Verfasser, Autor, Erzähler, a) übh.: α) m. Genet.: rerum suarum domestici scriptores et nuntii, Cic.: artis, Cornif. rhet.: bonarum artium, Cic.: scr. tragoediarum, Quint., Plin. u. Iustin.: veteris comoediae, Quint.: togatarum (sc. fabularum) scr., Porphyr.: mediae comoediae, Apul.: elegiarum, satirici carminis, Lact.: carminum, iamborum, Quint.: scr. cyclicus, s. cyclicus: divinorum hymnorum, Psalmist, Lact.: annalium scr. aut carminum, Pacat. pan.: multos rerum suarum scriptores secum habere, v. Alexander, Cic.: u. so scr. rerum, Geschichtsschreiber, Liv.: dass. historiae scr.. Gell.: historiarum scr., Plin. u.a.: historiarum futuri scriptores, Quint.: scr. Graecae historiae, Capit., Romanae historiae, Hieron.: scr. historiae Augustae, Vopisc.: scr. Troiani belli, Hor., Troici belli, Auson.: et philosophi et poëtae et scriptores rerum antiquarum, Lact.: Atticarum Musarum scriptores, Varro fr.: ecclesiastici scriptores Graeci et Latini, Hieron.: prosarum scriptores, Prosaiker (Ggstz. poë-
    ————
    tae), Prisc.: diaetetices scriptores, die Diätetiker, Cael. Aur. – β) absol. = der Schriftsteller, v. Redner, subtilis scriptor, v. Lysias, Cic.: v. Historiker, Sall. u.a.: v. Dichter, Hor. u. Phaedr. (scriptor lyricus, ein Lyriker, Suet. fr.): scriptor pro auctore (statt des Vollbringers der Tat) laudatur, Itin. Alex. – Plur., omnes scriptores, Quint.: temporum illorum (gleichzeitige) scriptores, Tac.: scriptores veteres, Gell. – b) als publiz. t. t., der Verfasser, Abfasser, legis, legum. Cic., u. im Zshg. ohne legum, Cic. – testamenti, Suet., u. im Zshg. ohne testamenti, Quint.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > scriptor

  • 37 librāriolus

        librāriolus ī, m dim.    [2 librarius], a copyist, transcriber, scribe: ex librariolis Latinis.

    Latin-English dictionary > librāriolus

  • 38 scrīptor

        scrīptor öris, m    [scribo], one who writes, a writer, scribe, copyist, clerk: scriptores male mulcati: librarius, H.— One that composes in writing, a writer, composer, author, reporter, narrator: venustissimus: scriptorum magna ingenia, etc., S.: in tantā scriptorum turbā, L.: Scriptorum chorus, H.: nobilium scriptorum auditor, H.: omnium bonarum artium scriptores legendi: rerum scriptor, historian, L.: rerum suarum: historiarum, Iu.: Troiani belli, H.— A drawer up, compiler, draughtsman: legum: legis.
    * * *
    writer, author; scribe

    Latin-English dictionary > scrīptor

  • 39 librariolus

    lĭbrārĭŏlus, i, m. dim. [2. librarius], a copyist, transcriber; a scribe, secretary, Cic. Att. 4, 4, 6; id. Balb. 6, 14:

    ex librariolis Latinis,

    id. Leg. 1, 2, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > librariolus

  • 40 librarium

    lĭbrārĭum, v. 2. librarius, II. C.

    Lewis & Short latin dictionary > librarium

См. также в других словарях:

  • LIBRARIUS — apud Mart. l. 4. Epigr. 91. cuius Epagraphe ad Librum. v. 8. Iam Librarius hoc et ipse dicit! Ohe iam satis est, ohe libelle: est qui libros transcribit, quod ministerium, ante Typographiam. repertam, frequens ac nobile fuit. Nominis etymon habes …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Librarius — (lat.), 1) der sich mit Büchern beschäftigt; 2) Bücherabschreiber, Freigelassener od. Sklav, welcher für seinen Herrn dessen Geisteswerke, Briefe, Rechnungen etc. nieder od. andere Schriften abschrieb; 3) Bücherabschreiber für Buchhändler u. 4)… …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Librarĭus — (lat.), im alten Rom Bücherabschreiber, Sekretär, Kopist, Bücherverkäufer; im Mittelalter Bücherverleiher, Buchhändler (vgl. Buchhandel, S. 542) …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Librarius — Librarĭus (lat.), Bücherabschreiber; Buchhändler …   Kleines Konversations-Lexikon

  • Librarius — Librarius, lat., bei den Römern ein Sklave oder Freigelassener, der die Geisteswerke seines Herrn abschrieb …   Herders Conversations-Lexikon

  • Librarius — Li|bra|ri|us, der; , ...rii [lat. librarius, Substantivierung von: librarius = zu den Büchern gehörend, Buch , zu: liber (Gen.: libri) = Buch]: (im alten Rom) Bücherabschreiber [u. Buchhändler] …   Universal-Lexikon

  • Librarius — Li|bra|ri|us* der; , ...rii <aus gleichbed. lat. librarius zu liber, Gen. libri »Buch« u. ↑...arius> Buchhändler im Rom der Antike u. im Mittelalter …   Das große Fremdwörterbuch

  • librarius — (Roman law.) A transcriber of books; a copyist; an amanuensis …   Ballentine's law dictionary

  • Eleutherodactylus librarius — Pristimantis librarius Pristimantis librarius …   Wikipédia en Français

  • Pristimantis librarius — Pristimantis librarius …   Wikipédia en Français

  • Pristimantis librarius — Pristimantis librarius …   Wikipédia en Français

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»