informatikë

informatica

* * *

[këm'pju:të:] n 1. makinë llogaritëse; kompjuter, ordinator. 2. llogaritës, njehsues (person)

- Kompjuteri është pajisje elektronike shumë e ndërlikuar që shërben për regjistrimin, transmetimin dhe përpunimin e informatave që mund të manifestohen si llogaritje, udhëheqje të proceseve, përpunim i tekstit, të dhënave të ndryshme si dhe për përdorime më të përgjithëshme. Kompjuteri, marrë në kuptimin e gjerë, përbëhet prej dy komponentëve të quajtura: harduer ( hardware - pjesë fizike e tij) dhe softuer ( software - programet dhe udhëzimet për punë). Me fjalë tjera, softueri është pjesa programore e hardueri pjesa mekanika e kompjuterit.

● Hardueri përmban komponentet fizike të kompjuterit siç janë: tastiera ( Keyboard), monitori, shtypësi ( Printer), miu ( Mouse), disku i ngurtë ( Hard Disk), njësia e diskut, disketa ( Floppy Disk), njësia e disketës, CD-ROM-i ( CD ROM), njësia e CD-ROM-it, vizatuesi, modemi, lexuesi ( Scanner), kamera digjitale etj.

● Softueri përmbanë programet dhe të dhënat të cilat e udhëzojnë kompjuterin në punën e tij, literatura, dokumentacioni dhe udhëzimet në lidhje me kompjuterin. Hardueri mund të krahasohet me gramafonin e disqet, ndërsa softueri me muzikën e inçizuar në disqe.)

Zhvillimi historik i kompjuterit

- Njeriu gjithmon ka tentuar të zgjidhë edhe problemet monotone, të vështira dhe të papërshtatshme. Gjatë zgjidhjeve të këtyre problemeve ka hasur në punë të vështira fizike, prandaj, çdo here ka tentuar që të liroj veten nga këta punë duke menduar makina të lloj-llojshme. Një makinë e këtyllë për lehtësimin e llogaritjeve aritmetike është makina e quajtur Abacus për të cilën dihet se është në përdorim prej para 5000 vjetëve. Kjo makinë i ngjanë numratores së sotme të cilën e përdorin nxënësit në klasë të pare dhe njihet si zanafilla e kompjuterëve të sotëm. Prej kohës së zbulimit të Abacusit e deri në shekullin 17 historia e zhvillimit të kompjuterëve nuk posedon të dhëna për ndonjë lëvizje në rrugën e zhvillimit të kompjuterëve.

- Gjatë shekullit 17, respektivisht në vitin 1614 matematikani skocez J. Napier zbulon logaritmet dhe në vtin 1622 W. Oughtred ndërton kompjuterin (makinën) logaritmik cirkular për llogaritjen e logaritmeve.

- Në vitin 1649 Blaise Pascal ndërton makinën mekanike për kryerjen e operacioneve aritmetike. Makina e Pascalit është e ndërtuar prej disa dhëmbëzorëve të cilët në lëvizje vendohen mekanikisht (me dorë). Ideja e konstruktimit të një makine-kalkulatori (kalkulator quhet makina e cila kryen operacionet aritmetike) ka qenë lehtësimi i punës së të atit të tij i cili ka qenë puntor i tatimeve (mbledhës i tatimeve) dhe ka patur nevojë për shumë llogaritje.

- Në vitin 1672 G.W. Laibniz në Pariz projekton kalkulatorin mekanik më të përsosur nga dy të parët i cili me sukse do t'i kryej katër operacionet elementare aritmetike. Kufizimi në realizimin konkret të këtij kalkulatori ka qenë teknologjia e dobët e asaj kohe prandaj ky projekt ka ngelur i pa realizuar. Është interesant të përmendet se Laibnitz ka qenë pioneri i parë në hulumtimin e sistemit binar i cili përdoret në ndërtimin e kompjuterëve të sotëm. Gjatë 150

viteve në vazhdim të gjithë tentimet për zhvillimin e kalkulatorëve kanë qenë të inspiruar nga kalkulatori i Laibnitzit.

- Në vitin 1822 Anglezi Charles Babbage paraqet projekt të një kalkulatori krejtësisht të ndryshëm i dedikuar për llogaritjen e tabelave për funksione të caktuara. Projekti i këtillë do të finansoheshe nga qeveria Angleze e asaj kohe dhe do të përdoreshe për llogaritjen e tabelave për navigacionin detar. Për shkak të kompleksitetit dhe kushteve financiare e teknologjike ky projekt nuk u krye, në vitin 1842 definitivisht projekti u ndërpre. Makinën e këtillë Babbage e quajti makina diferenciale. Projektin e makinës diferenciale me sukse e realizuan Suedezët në vitin 1854 nën udhëheqen e P. G. Scheutza (duke i zbatuar sqarimet dhe vërejtjet e dhëna nga Babbage në 7000 faqe të shkruara) dhe makina e fituar nën pogon mekanik me sukse i llogariti tabelat (për 80 orë ka logarit 10000 logaritme).

- Në vitin 1835 Babbage erdhi në idenë e konstruktimit të një makine programabile me funksionet që i kanë kompjuterët e tanishëm (me njësinë aritmetike-logjike, memorjen, etj.). Makinën e këtillë e quajti makina analitike. Për shkak të krizave finaciare dhe të vështirësive teknologjike kjo makinë ngeli vetëm në fazën e projektimit në letër por dha një inpuls të fuqishëm në zhvillimin e kompjuterëve të mëtutjeshëm.

- Koha moderne fillon me përdorimin e energjisë elektrike në makinat për llogaritje. Në vitin 1884 emigranti gjerman në Amerikë Herman Holerith patenton makinën e pare elektrike e cila do të mund të rendit (sortoj) kartelat e shpuara me të dhënat për banorët e Amerikës. Makina e Holerithit në lëvizje vendoheshte me ndihmën e baterive. Qëllimi i kësaj makine ishte renditja e kartelave me të dhënat e banorëve të Amerikës të regjistruar në vitin 1890. Holerithi ishte inzhenier dhe punonte në institutin e statistikës, problem në atë kohë ishte përpunimi statistikor i të dhënave. Kështu regjistrimi statistikor në teren zgjatë disa muaj ndërsa përpunimi zgjate disa vjetë por bile edhe dhjetra vjetë dhe kur të dhënat përpunoheshin rezultatet e fituara ishin të vjetëruara (sepse regjistrimi statistikor zakonisht bëhet çdo 10 vjetë). Qeveria e asaj kohe shpall konkurs për përpunimin automatik të të dhënave me qëllim të përshpejtimit të përpunimit. Holerithi pasi punonte në institutin ku bëheshte përpunimi i të dhënave të këtylla, e njihte problemin dhe për këtë qëllim patentoi makinën e tij. Kështu me ndihmën e 56 makinave të Holerithit u aritë që të dhënat statistikore për popullsinë e Amerikës të përpunohen vetëm për gjashtë javë (në atë regjistrim Amerika doli me 62 622 250 banorë).

- Pas këtij suksesi Holerithi themeloi kompaninë për prodhimin dhe huazimin e këtyre makinave (makina quheshe Tabulating Machine) me emrin Tabulating Machine Company e cila në vitin 1924 u bashkua me disa kompani të tjera dhe ndëroi emrin në IBM (International Business Machines), e njohur edhe sot.

- Në vitin 1936 gjermani K. Zuse në Berlin arrinë të konstruktoj kalkulatorin programabil i cili do të mund të zgjidhë barazimet lineare. Zuse ariti të konstruktoj makinën e pare e cila shfrytëzonte sistemin binar, këtë makinë e konstriktoi në katër modele të njëpasnjëshëm Z1, Z2, Z3 dhe Z4, por modeli Z4 ngeli vetëm si ide interesante.

- Me fillimin e luftës së dytë botërore interesimi për makina llogaritëse (kompjuterë) u zvoglua dhe gjithnjë mendohej në përmirësimin e armatimit. Mirëpo për prodhimin e armëve të reja artilerike nevoitej një hulumtin më i thellë dhe llogaritje të vështira, për hulumtime dhe llogaritje të thella nevoiteshe kohë e cila mungonte. Në vitin 1942 Fakulteti Moore School of Electrical Engineering nga Universiteti i Pensilvanisë bashkë me institutin Ballistic Research Laboratory nga armata Amerikane filloi hulumtimet për një makinë-kompjuter i cili do t'u lehtësonte punën puntorëve në industrinë ushtarake për prodhimin e armatimit artilerik respektivisht do të llogaritë tabelat balistike. Projekti deri në 1943 ishte në fshehtësi. Në vitin 1943 filloi ndërtimin nën udhëheqjen e udhëheqësve të projektit John W. Mauchly dhe J. Presper Eckert. Kompjuteri i menduar u quajt ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer) dhe në përdorim u lëshua më 15 Shkurt 1946. Kompjuteri ENIAC meret si kompjuteri i parë i formës dhe me funksionet e kompjuterëve të sotëm. Me konstruktimin e ENIAC-ut fillon edhe gjenerata e parë e zhvillimit të kompjuterëve. Vlenë të përmendet se idenë për ndërtimin e kompjuterit të këtillë (në vitin 1930) e dha matematicienti John V. Atanasoff i cili në atë kohë punonte me kompjuterët analog për zgjidhjen e barazimeve lineare në lëminë e kërkimeve operacionale si dhe matematikani i shekullit 20 John von Neuman i cili ariti që teoretikisht ta përpunojë idenë dhe të bëjë sistematizimin e idesë.

- Kompjuteri ENIAC përmbante afër 18000 llëmba elektronike, peshonte afër 30 tonë, zënte sipërfaqe prej 150 m2.

- Kompjuterët e prodhuar prej vitit 1946 deri 1953 (kompjuterët EDVAC, ILLIAC, MANIAC etj.), njihen si gjenerata e parë dhe karakterizohen me llëmbat elektronike.

- Me zbulimin e tranzistorit fillon gjenerata e dytë, kjo gjenerat zgjat prej vitit 1953 deri 1964. Tek kompjuterët e gjeneratës së dytë fillon zbatimi i gjuhëve të larta programore (Fortran-i paraqitet në vitin 1957, Algol në vitin 1961, etj.)

- Gjenerata e tretë e kompjuterëve fillon në vitin 1964 dhe vazhdon deri në vitin 1971, kompjuterat e konstruktuar në këtë periudhë karakterisohen me qarqet e integruara-çipat.

- Gjenerata e katër e kompjuterëve fillon në vitin 1971, kompjuterët e kësaj gjenerate karakterizohen me qarqet integrale të dendësisë së madhe LSI dhe VLSI (V-very). Gjenerata e katër e kompjuterëve ende është e hapur, PC kompjuterët e sotëm i takojnë gjeneratës së katër.

- Për dallim nga katër gjeneratat e para kompjuterët e të cilave bëjnë përpunimin e të dhënave, kompjuterët e gjeneratës pestë e cila fillon në vitin 1981 bëjnë përpunimin e njohurive. Në këtë gjeneratë bien makinat e quajtura Robot.

- Kompjuterët e gjeneratës së gjashtë (njëherit gjenerata e fundit e kompjuterëve) e cila fillon në vitin 1986 merren me përpunimin e inteligjencës. Kompjuterët e kësaj gjenerate quhen Neurocomputers (Kompjuterët neural, Kompjuterët biologjik) të cilët në punën e tyre tentojnë të imitojnë trurin dhe sistemin nervorë të njeriut. Këta kompjuterë në fillim të jetës mësojnë (me metoda speciale eksperimentale) dhe pastaj janë në gjendje të veprojnë pa prezencën dhe ndikimin e njeriut.

PJESA PROGRAMORE E KOMPJUTERIT-SOFTUERI

Sistemi operativ

- Programet, asemblerët dhe kompajlerët ekzekutohen në kompjuter, në praninë e një mjedisi të caktuar programues. Këtë mjedis programues e përcakton sistemi operativ. Sistemi operativ është një grumbull i programeve i cili manipulon me resurset dhe shërbimet e sistemit kompjuterik (harduerit), siç janë memoria qëndrore, njësitë hyrëse-dalëse, etj. Pra sistemi operativ e komandon (manipulon) me hardverin e sistemit kompjuterik. Programi, në mënyrë implicite apo eksplicite, vetëm përmes direktivave të sistemit operativ mund t'i shfrytëzojë resurset dhe shërbimet e sistemit kompjuterik. Pra programi e urdhëron apo kërkon nga sistemi operativ shfrytëzimin e resurseve kompjuterike.

- Nga kjo që u tha më sipër shihet se programet të cilat i shkruajmë (programeve aplikative) në gjuhët larta programuese, nuk e komandojnë harduerin, por i dërgojnë komanda sistemit operativ, i cili më pastaj manipulon me harduer për të arritur te rezultatet e dëshiruara. Kjo do të thotë se sistemi operativ është një lloj ndërmjetësuesi (interfejs) në mes të programeve aplikative dhe harduerit kompjuterik.

- Roli kryesor i sistemit operativ është të shërbej si ndërmjetësues në mes të shfrytëzuesit dhe hardverit kompjuterik, dhe në mes të programeve aplikative dhe hardverit kompjuterik.

- Ekzistojnë sisteme të ndryshme operative, mirëpo më të njohurat në PC janë MS-DOS dhe MS WINDOWS 95.

- MS-DOS ( MicroSoft Disk Operating System), që do të thotë sistemi operativ i diskut i majkrosoftit. Nga këndi i vështrimit të programerit MS-DOS është sistem operativ hierarkial, që përmbanë tri nivele (shtresa), të cilat e ndajnë shfrytëzuesin dhe programet aplikative prej hardverit kompjuterik. Këto shtresa janë BIOS ( Basic Input-Output System që do të thotë sistemi themelor për hyrje-dalje), kerneli i DOS-it, dhe interpretuesi i komandave. Shtresa më e ulët është BIOS-i. BIOS-i kryesisht manipulon me këto njësi hardverike:

● Konzolla (tastatiera dhe ekrani);

● Printed i përgjithshëm;

● Portet serike;

● Orën e taktit të kompjuterit;

● Diskun startues.

- Kerneli i DOS-it, përveq tjerash, ofron shërbimet për:

● Manipulimin e folderëve dhe fajllave;

● Manipulimin e memories qëndrore;

● Kohën dhe datën;

● Menagjmentin e programeve aplikative.

- Interpretuesi i komandave ka për detyrë që të ekzekutojë komandat të cilat ia jep shfrytëzuesi, duke kyçur edhe leximin dhe ekzekutimin e programeve aplikative.

- Edhe pse Windows është paraqitur në mes të viteve 1980, nuk pati ndonjë sukses të madh në treg. Mirëpo me lansimin e verzionit Windows 3.0 më 1990, e sidomos me Windows 3.1 një vit më vonë e gjithë kjo ndryshoi, dhe tani Windows është produkt softverik i dyti më i shituri i të gjitha kohrave, pas MS DOS-it (e sidomos me lajmërimin e Windows 95/98).

Windows punon se bashku me DOS-in por sillet si sistem operativ në vehte. Duke i shtuar nivel softverik mbi DOS, Windows-i i shton zgjerime grafike DOS-it.

- Popullariteti i Windows-it i ka shtyer shumë programerë dhe shtëpi softverike botuese që të zhvillojnë aplikacione të cilat janë vetëm për Windows. Të gjitha këto aplikacione kanë një pamje të përgjithshme të ngjashme. Nëse dini të drejtoni një strukturë të menysë në një aplikacion të Windows-it atëherë dini të bëni të njejtën gjë edhe në aplikacionet tjera.

- Përparësitë kryesore të Windows-it janë:

● Platformë multitasking, në të cilën shumë aplikacione mund të ekzekutohen në të njejtën kohë.

● Pamje gjenerale e ngjashme e të gjitha aplikacioneve të shkruara për Windows.

● Mjedis grafik, i cili manipulohet me ndihmën e miut (apo tastierës).

● Mundësia e shkëmbimit të informatave - duke përfshirë fotografi, dokumente, etj. ndërmjet aplikacioneve të ndryshme.

● Një numër të veglave ndihmëse, duke përfshirë editor të tekstit, program per vizatim, kalkulator, program komunikues për modem, etj.

• computer dating [këm'pju:të:deiting] n. takim (dy personash) me ndihmën e sistemit informatik telefonik

• computerese [këmpju:të'ri:z] n. gj.fol. zhargon i / gjuhë e informatikës

● computer game [këm'pju:të:geim] n. lojë elektronike, lojë me kompjuter

● computer aided design, computer assisted design [këm'pju:të: eidid di'zain/ ë'sistid] n. vizatim teknik me kompjuter

● computerist [këm'pju:tërist] n. amer. informatikan

● computerization [këmpju:tërai'zeishën] n 1. trajtim elektronik, kompjuterizim; automatizim. 2. hedhje (të dhënash etj) në kompjuter

● computerize [këm'pju:tëraiz] vt 1. informatizoj, kompjuterizoj; përpunoj në kompjuter. 2. hedh në kompjuter

● computer language [këm'pju:'længwixh] n. gjuhë programimi

● computer literate [këm'pju:'litërit] adj. që ka njohuri në informatikë, që njeh kompjuterin

● computer operator [këm'pju:'opëreitë:(r)] n. kompjuterist, person që punon në/me kompjuter

● computer programmer [këm'pju:'prëugræmë:(r)] n. kmp. programist

● computer science [këm'pju:'saiëns]n. informatikë

● computer studies [këm'pju:'stadis] n. informatikë

● computing [këm'pju:ting] n. ( computer science) informatikë

* * *

kompjuter

* * *

[këm'pju:ting] n. ( computer science) informatikë

* * *

kompjuterik

['kastëmaiz] n. adaptim, përshtatje, modifikim personal, personalizim, individualizim; v. rregullim i një programi ose pjese harduerike që ti përshtatet nevojave të shfrytëzuesit ( informatikë), adaptoj, përshtas, personalizoj, individualizoj, bëj një modifikim personal. (alternate spelling for customise)

* * *

bëj; përshtas sipas kërkesave

hack I [hæk] v.,n. -v 1. pres keq e keq (një pemë). 2. hap shteg me kosore, pres shkurret (për të hapur rrugë). 3. zhrg. duroj; hack it in this business e ha këtë lloj pune. 4. kollitem. 5. sport. bëj faull, godas në krah (lojtarin me top, në basketboll).

- n 1. prerje keq e keq (me sëpatë). 2. vegël prerëse (sëpatë, kosore etj). 3. kollë e thatë. 4. sport. faull, goditje në krah.

hack II [hæk] n.,v., adj. -n 1. karrocë me qera. 2. gj.fol. taksi. 3. punoj si shkrues./- adj 1. i marrë me qira. 2. e bërë për para (punë). 3. me mëditje.

● hack into kmp. shfrytëzoj në mënyrë të paligjshme; hack through hap rrugë.

● hacker ['hækë:] n. kmp. pirat informatik (personi që i don kompjuterat, që di shumë për kompjuterët; personi që në mënyrë ilegale depërton në sisteme komjuterike

● hackie ['hæki] n. amer. shofer taksie

● hacking ['hæking] n. pirateri informatike (hyrje ilegale në një kompjuter të ndonjë personi tjetër ose sait interneti (Internet site), që kryhen për qëllime keqdashëse ose mashtruese ose për të bërë ndryshime, përmirësime të pa autorizuara ose thjesht për kënaqësi (argëtim))

● hacking cough ['hæking kof] n. kollë e thatë

● hackamore ['hækëmo:] n. kapistër (Litari që u shkohet kafshëve në kokë për t'i mbajtur a për t`i tërhequr; kapistall.)

* * *

copëtoj; prashit; shat; kalë me qira

['hæking] n. pirateri informatike (hyrje ilegale në një kompjuter të ndonjë personi tjetër ose sait interneti (Internet site), që kryhen për qëllime keqdashëse ose mashtruese ose për të bërë ndryshime, përmirësime të pa autorizuara ose thjesht për kënaqësi (argëtim))

hacker ['hækë:] n. kmp. pirat informatik (personi që i don kompjuterat, që di shumë për kompjuterët; personi që në mënyrë ilegale depërton në sisteme komjuterike

* * *

haking

[aiti:] shkurtim pët Information Technology teknologji e informacionit; informatikë

* * *

atë; ato

['linaks, 'lainaks] n. ( informatikë) sistem operativ për kompjuterët personal PC i njgjajshëm me UNIX që mund të zbritet prej interneti falas. (Linux është sistem operativ, i cili e drejton dhe e kontrollon kompjuterin duke i përkthyer instrukcionet tuaja në gjuhën të cilën e kupton ai, sikurse që është edhe sistemi operativ Windows, DOS, apo UNIX).

* * *

linux

[loging] v. informatikë. hyrje; regjistrim (në një program).

● pyll. shfrytëzim i lëndës së pyllit.

● regjistrim (në ditar).

● ind. kartelizim (i punës)

* * *

stiva druri; hyj

[ru:t, raut] n.,v. -n 1. rrugë; itinerar; linjë. 2. usht. urdhër për marshim. 3. amer. shpërndarje (gazetash etj)./vt. caktoj itinerarin; çoj.

( ITINERAR m. sh. 1. Rruga që duhet ndjekur për të arritur në një vend tjetër të largët; rrugëtim; përshkrimi i një udhëtimi dhe i vendeve nëpër të cilat bëhet ky udhëtim, me të dhëna për largësinë që kanë këto vende ndërmjet tyre, për kohën e nisjes e të arritjes; vija e ecjes ose e udhëtimit në një skicë a në një hartë. Itinerari i marshimit ( i garës). Itinerari i brigadës ( i çetës). Skica ( harta) e itinerarit. Caktoj itinerarin. Ndjek itinerarin e caktuar. Eci ( udhëtoj) sipas

itinerarit. 2. Rruga dhe koha e lëvizjeve të mjeteve të rregullta të udhëtimit; treguesi i këtyre lëvizjeve. Itinerari i trenave ( i autobusëve).)

● route march [ru:t, raut ma:ç] n. usht. marsh stërvitor

● router ['rautë:] n. vegël për hapje kanalesh; udhërëfyes; pajisje rrjetore e cila i dërgon të dhënat në rrjet duke e zgjedhur rrugën më të mirë (informatikë).

* * *

udhë

['rautë:] n. vegël për hapje kanalesh; udhërëfyes; pajisje rrjetore e cila i dërgon të dhënat në rrjet duke e zgjedhur rrugën më të mirë (informatikë).

* * *

router; përçus informacioni kompjuterik

['së:vë:(r)] n 1. fet. xhakon. 2. sport. lojtar që kryen shërbimin. 3. tabaka; pjatancë. 4. takëm tryeze

● server ['së:vë:(r)] (ose file server ) n. server ( informatikë) (Kompjueri më i madh në rrjet. Kompjuter që i vendos të gjitha programet dhe datotekat me të dhëna në hard-diskun e vet. Numri më i madh i rrjeteve kanë vetëm një server të këtillë. Serveri përmban rrjetin dhe nuk mund të përdoret për nevoja tjera.)

● client ['klajënt] n. klient (Klient quhet kompjuteri në rrjetin lokal, që kërkon informatë. Mund të funksionojë edhe pavarësisht nga serveri i rrjetit.)

* * *

server

[juniks] n. ( informatikë) sistem operativ për kompjuterët personal PC i njgjajshëm me Linux (UNIX është sistem operativ, i cili e drejton dhe e kontrollon kompjuterin duke i përkthyer instrukcionet tuaja në gjuhën të cilën e kupton ai, sikurse që është edhe sistemi operativ Windows, DOS, apo Linux).

* * *

unix

[wan /won] shkurtesë nga Wide Area Network rrjetë i gjërë kompjuterik ( informatikë)

* * *

i zbehtë; fitova-uar

['windëus] n. ( informatikë ) sistem operativ grafik që bazohet në mënyrën vizuele të bashkëveprimit me kompjuter duke përdorur artikuj siç janë dritaret dhe ikonat, i krijuar dhe zhvilluar nga kompania e Microsoft-it. (Windows është sistem operativ, i cili e drejton dhe e kontrollon kompjuterin duke i përkthyer instrukcionet tuaja në gjuhën të cilën e kupton ai, sikurse që është edhe sistemi operativ DOS, Linux apo UNIX)

Sistemi operativ Microsoft Windows

- Sistemi operativ Windows është sistem operativ grafik dhe veprimet e ndryshme në te kryhen nëpërmjet fotografive të vogla te cilat quhen ikona dhe dritareve te cilat pasqyrojnë ndonjë aplikacion ose fasikël (follder). Ikonat janë fotografi të vogla pas së cilave mshefen veprime të ndryshme të kompjuterit si p-sh. thirja e ndonjë aplikacioni ose hapja e ndonjë fasikle. Ikonat mund të jenë ikona programore ose ikona të fasiklave (folderëve). Dritaret jane forma kryesore për paraqitjen e të dhënave në sistemin operativ Windows. Dritaret mund të jene dritare të programeve, dritare të fasiklave (foldereve) ose dritare komunikuese (korniza për dialog).

Zhvillimi histonk i sistemit operativ Windows

- Programi Windows për herë të parë u paraqit në vitin 1983 si sistem operativ grafik, mirëpo në punën e tij ishte i mvarur prej sistemit operativ DOS (Disk operating system) i cili daton nga viti 1981. Në vazhdim pasuan disa versione të sistemit operativ Windows por pa ndonjë dallim të dukshëm. Në vitin 1990 u paraqit versioni Windows 3.0 i cili bëri një dallim të dukshëm nga versionet e me parshme si edhe nga sistemi operativ DOS. Dallimi ishte lejimi i përpunimit të njëhershëm të më tepër punëve (detyrave) duke kaluar prej njërës detyrë në tjetrë, e cila veti njihet me emrin Multitasking. Në vitin 1992 u paraqit versioni Windows 3.1 i cili cilësohet me plotesimin me objekte dhe përdorimin e fonteve (shenjave) TrueType. Paralel me këtë version u paraqit edhe versioni Windows.3.11 I cili nga versioni i mëparshëm dallohej në elementet për kyçjen e komjuterit në rjetë, si versioni i specializuar për udhëheqje të rrjetës kompjuterike u paraqit versioni Windows for Workgroops.

- Me 24 gusht 1995 u bë promovimi i sistemit operativ grafik plotësisht i pavarur nga sistemi operativ DOS, me emrin Windows 95. Ky sistem operativ grafik kryhet në modin e mbrojtur (protected mod) të procesorit, është program me bërthamën 32 bitësh (posedon edhe pjesën 16 bitëshe ku do të mund të ekzekutoheshin programet e vjetra), e ka më të përparuar teknikën multitasking, etj. Me paraqitjen e Windows 95 në përdorimin dhe hulumtimin e kompjuterëve filloi një gjeneratë e re (epokë e re). Në pranverë të viti 1998 u promovua sistemi operativ Windows 98 i cili ka disa përmirësime dhe zbukurime nga vëllau më i madh i tij (Windows 95).

- Ne gjysmën e dytë të vitit 1999 u paraqitën versionet Windows Me dhe Windows 2000. Sistemi operativ Windows Me ishte vazhdim i sistemit operativ Windows 98 ndërsa Windows 2000 ishte si vazhdim i sistemit operativ Windows NT 4.0 (system operativ i dedikuar për rrjeta kompjuterike). Sistemi operativ Windows 2000 është' ne disa versione si Professional, Server, Advanced Server dhe DataCenter Server. Sistemi operativ Windows 2000 është më stabil, përmban përveç standardit FAT32 (standard për regjistrimin e të dhënave në disk, Windows'98 dhe Me përdorin këtë standard) edhe standardin NTFS i cili garanton një siguri më të madhe të të dhënave.

- Në vitin 2001 u paraqit versioni i ri i sistemit operativ Windows i quajtur Windows XP.

- Në vitin 2007 u paraqit edhe versioni i ri i sistemit operativ Windows i quajtur Windows Vista.

* * *

dritare

shkurtesë nga world wide web rrjeti i gjërë botërorë ( informatikë)

Veb (në anglisht Web - shkurtesë nga World Wide Web-WWW ) është shërbimi më i ri dhe më i popullarizuar nga serviset e shumta të përhapura në internet. Veb-i kombinon tekst, grafikë, multimedia dhe linqe mes datotekave, duke krijuar rrjet të madh të informatave, të cilat mund t'i gjejmë shumë lehtë. Në fakt, ai paraqet mënyrë e qasjes deri te një informatë në internet, duke shfrytëzuar tekst dhe grafikë.

* * *

www

* * *