id+ii+c+iii+a

chap I [çæp] v.,n. -v 1. çahet, plasaritet (lëkura). 2. can, plasarit (të ftohtit) /-n. e çarë, plasaritje (e lëkurës)

chap II [çæp] n. gj.fol. 1. shok, mik; old chap miku im. 2. person; burrë; djalë; a nice chap rob i mirë; poor chap i gjori; be a good chap bëhu djalë i mirë

chap III [çæp] n. shih chop

chop I [çop] v.,n. -v 1. pres, copëtoj /-n 1. goditje. 2. kotëletë; bërxollë.

● get the chop zhrg. a) shkurtohem, pushohem (nga puna); b) më vrasin.

● chop down rrëzoj, pres (një pemë).

● chop off pres (degët e pemës etj)

chop II [çop] n 1. nofull. 2. pl. chops faqet, nofullat; lick one's chops zhrg. lëpij buzët, mprifem (për diçka të mirë)

chop III [çop] v. det. ndryshon drejtim (era).

● chop and change a) ndryshoj taktikë; b) nuk lidhet asgjëkundi

chum I [çam] n.,v. -n. gj.fol. shok i ngushtë; shok dhome /-v. shoqërohem, mbaj shoqëri

chum II [çam] n. copëra peshku për karrem

chum III [çam] n. lloj salmoni

clamp I [klæmp] n.,v. -n. mengene, morsetë /-v. shtërngoj (në morsetë)

● clamp down on a) shtërngoj (dikë), ia mbledh; b) shtyp; ushtroj censurë

● clamp together shtrëngoj bashkë

clamp II [klæmp] n.,v. -n. pirg; grumbull /-vt. grumbulloj; bëj pirg

clamp III [klæmp] n.,v. -n. hap i rëndë /-vi. eci rëndë

clove I [klouv] pt. e cleave

clove II [klouv] n. karafil (erëz)

clove III [klouv] n. thelb (hudhre etj)

coke I [këuk] n.,v. -n. koks /-vt. koksifikoj

coke II [këuk] n. zhrg. kokainë

Coke III [këuk] n. koka-kola

colon I ['këulën] n. gram. dy pika (shenjë pikësimi)

colon II ['këulën] n. anat. zorrë e trashë

colon III [këu'loun] n. kolon francez

con I [kon] v 1. mësoj përmendsh. 2. studioj, shqyrtoj me vëmendje, përqëndrohem

con II [kon] v. drejtoj (anijen, helikopterin)

con III [kon] adv kundër; pro and con pro e kundër

con IV [kon] v.,n., adj. zhrg. -v. mashtroj, ia punoj /-n. zhrg. mashtrim /-adj. me mashtrim, me të hedhur, a con game lojë me të hedhur, me hile

con V [kon] n. zhrg. (shkurtim i convict) i dënuar, i burgosur

con man [konmæn] n. batakçi

[si:pi:ju:] shkurtim për Central Processing Unit - njësi qendrore e procesimit (përpunimit) e cila quhet procesor apo mikroprocesor. Procesori është një tërësi e qarqeve të integruara elektronike (çip). Procesori (apo mikroprocesori) paraqet "trurin e komjuterit" dhe nga një herë quhet edhe njësi procesore qëndrore CPU. Udhëheq dhe drejton me të gjitha operacionet për përpunim të të dhënave.

Procesori (apo mikroprocesori) paraqet “trurin e kompjuterit” dhe nga një herë quhet edhe njësi procesore qëndrore CPU ( Central Processing Unit). Procesori përposë në kompjuter, përdoret edhe në orët digjitale, në televizor, pajisjet audivizuele, instrumente matëse, në kalkulatorët e xhepit etj. Procesori është i vendosur në një pllakzë të hollë siliciumi me të gjitha komponentet e tij e që janë:

● Njësia e adresave AU ( Adressing Unit);

● Njësia ekzekutive EU ( Execution Unit);

● Njësia e instruksioneve IU ( Instruction Unit);

● Njësia e magjistrales BU ( Bus Unit) etj.

Nga procesori del magjistralja e adresave ( Adress Bus) dhe magjistralja e të dhënave ( Daten Bus). Komponentet e procesorit përmbajnë me qinda mijë tranzistorë të lidhur në qarqet e integruara elektrike të cilët i formojnë njësitë e kujtesës. Procesorët, pa dallim, punojnë në parimin e sistemit binar të numrave, ku numrave logjik 0 dhe 1 u korrespondojnë tensionet elektrike prej 0 dhe 5 volt (tani edhe 3,3 V). Procesori i ka disa detyra:

* Përpunimi i të dhënave është detyra themelore e procesorit (njësisë procesore qëndrore) nga dhe është emërtuar. Me përpunimin e të dhënave nënkuptohen veprimet logjike dhe matematike me të gjitha veprimet tjera përcjellëse, siç janë p. sh. operacionet e ndërlikuara matematikore, renditja e të dhënave sipas kritereve të caktuara, përshkrimi, kopjimi, bartja, arkivimi i të dhënave etj.

* Mbikqyrja dhe harmonizimi i veprimeve të sistemit është detyra tjetër themelore e procesorit. Gjatë punës së kompjuterit vihen dhe hiqen, sipas nevojes, pajisje të ndryshme, disa nga ato punojnë në të njëjtën kohë, prandaj harmonizimi i veprimeve të tyre është më se i domosdoshëm.

Vetia themelore e një procesori është fuqia e tij me të cilën nënkuptohet aftësia që të kryejë sa më shumë veprime në përpunimin e të dhënave. Në fuqinë e një procesori të caktuar ndikojnë disa faktorë, ndër të cilët janë:

● Kapaciteti i procesorit;

● Shpejtësia e procesorit;

● Takti i procesorit;

● Frekuenca e takt gjeneratorit;

● Arkitektura e ndërtimit të vetë procesorit.

Takti i procesorit është njëri ndër faktorët më me rëndësi që ndikon në fuqinë e tij. Në kompjuter është e ndërtuar një fare "ore" e quajtur gjenerator i taktit. Përpunimi i të dhënave në procesor bëhet në takte. Një veprim i caktuar në përpunimin e të dhënave kryhet brenda një takti.

Frekuenca e taktit e procesorit paraqet numrin e takteve të bërë nga ana e takt gjeneratorit në njësinë e kohës. Veprimet në procesor, siç u tha më sipër, kryhen në takte të caktuara. Kryerja e një veprimi bëhet brenda një takti. Sa më i madh të jetë numri i takteve në ketë njësi, aq më e shpejtë dhe më e fuqishme do të jetë ajo. Kjo frekuencë shprehet në njësinë MHz. Koha e zgjatjes së një takti është e barabartë me vlerën reciproke të frekuencës.

Procesori që nga krijimi i tij i parë gjithënjë është përsosur dhe vazhdon të përsoset. Ka filluar p.sh. me 25 000 tranzistorë, me frekuencë 0,25 MHz, me magjistrale 4 bitëshe në vitin 1992 e sot prodhohen me 3 100 000 tranzistorë e më shumë, me frekuence 330 MHz, me magjistrale 64 bitëshe. Këtë zhvillim të hovshëm më së miri mund ta përcjellni me ndihmën e tabelës vijuese të procesorëve të Intelit.

4004............................25 000..................0,25....................4.......................1972

8088............................80 000..................4,77....................8.......................1978

80286.........................130 000................12.......................16.......................1982

80386DX.....................275 000................33.......................32.......................1989

80486DX..................1 200 000................50.......................32.......................1991

Pentium...................3 100 000..............100........................32......................1992

Pentium II.......Më se 3 100 000............. 300........................32......................1998

Pentium III......Më se 3 100 000..............400........................32......................1999

Pentium IV......Më se 3 100 000..............500........................32......................1999

Kapaciteti i procesorit paraqet madhësinë e fjalës procesorike që mund ta përpunojë përnjëheri procesori. Fjala procesorike paraqet numrin e bitëve që mund t'i përpunojë procesori brenda një takti që është faktori tjetër me rëndësi, i cili përcakton fuqinë e procesorit. Procesorët e pare kanë mundur ta përpunojnë në një takt fjalën procesorike prej 8 bitë, prandaj janë 8 bitësh; procesorët e llojit 80286 kanë mundur ta përpunojnë brenda një takti fjalën procesorike prej 16 bitë, prandaj janë 16 bitësh; procesorët e llojit 80386 dhe 80486 kanë mundur ta përpunojnë brenda një takti tjalen procesorike prej 32 bitë, prandaj janë 32 bitësh dhe procesori pentium (80586) mund ta përpunojë në një takt fjalën procesorike prej 64 bitë, prandaj është 64 bitësh.

Sa i takon prodhuesit, sot procesorë prodhojnë disa firma me fame botërore siç janë: Intel, AMD, Cyrix dhe IBM.

Shpejtësia e procesorit paraqet numrin e instrukcioneve që ai mund ta përpunojë në njësinë e kohës. Njësia ndërkombëtare e shpejtësisë së procesorit është milion instrukcione në sekondë, simboli MIPS ( Milion Instructions Per Second). Sot prodhohen PC që kanë procesorë me shpejtësi të përpunimit të instrukcioneve prej nga disa kilomipsa (kMIPS).

Kooprocesorët janë procesorë të posaçëm, të cilët montohen në pllakëzën amë me qëllim të kryerjes së operacioneve të ndryshme matematikore, me ç'rast e çlirojnë procesorin kryesor për veprime tjera. Simbolet e kooprocesorëve bazohen në simbolet e procesorëve kryesorë, kështu që procesorit 8 bitësh, 8086, i korrespondon kooprocesori, 8087; procesorit 16 bitësh 80186 i korrespondon kooprocesori 80187; procesorit 16 bitësh, 80286, i korrespondon kooprocesori 80287; procesorit 32 bitësh, 80386, i korrespondon kooprocesori 80387 dhe procesorit 32 bitësh, 80486, i korrespondon kooprocesori 80487. Pentiumi nuk ka kooprocesor të ndarë, pasi vetë i kryen edhe kalkulimet matematikore.

Njësia kontrolluese është një pjesë e pllakzës amë e cila ka për detyrë që t'i kotrollojë punën e veprimet e procesorit. Kjo njësi e njeh çdo program, kujdeset që ai të realizohet dhe pas kryerjes së tij të kujdeset për programet apo komandat tjera deri sa të kryhen të gjitha kërkesat e dërguara. Po ashtu kjo njësi kujdeset edhe për përcjelljen e të dhënave në printer apo ndonjë njësi tjetër periterike.

Disk kontrolleri ( Disk Controller) është një kartelë me detyrë që të bëjë kontrollimin e komunikimit të kompjuterit me ngasësit e disketave, diskut dhe CD-ROM-it. Secila njësi e diskut, disketës apo CD-ROM-it e ka kontrollerin e vetë. Sot përdoren shumë lloje të këtyre kontrolluesëve sikurse janë IDE, EISA etj.

Kartelat hyrëse/dalëse ( Input/Output - I/O card) mundësojnë lidhjen serike apo paralele të pajisjeve periferike me njësinë qëndrore. Dallojmë kartelat hyrëse për miun, modemin, tastierën, skenerin, monitorin, printerin, ploterin etj.

Magjistralja ( Bus) është një farë "kanali" i përbërë prej një tërsie përçuesish nëpër të cilët kalojnë informatat brenda strukturës së procesorit apo nga procesori kah komponentet tjera të kompjuterit. Duke patur parasysh se frekuenca e taktit të procesorëve bashkëkohorë dita ditës zmadhohet, atëherë magjistralja paraqet një fyt të ngusht në punën e kompjuterit, për shkak se të dhënat e përpunuara nuk mund të barten në harmoni me shpejtësinë e përpunimit të tyre në procesor, prandaj nuk shfrytëzohet fuqia e procesorit dhe kompjuteri bëhet i ngadalshëm. Sot ekziston numër i konsiderueshëm i magjistraleve, por çmimi i tyre ende është i lartë. Në shumicën e kompjuterëve personal është ndërtuar magjistralja e quajtur ISA ( Industrial Standard Architecture), të cilën e ka prodhuar IBM për kompjuterët AT(286). Magjistralja EISA ( Enhanced Industrial Standard Architecture), e cila bart dy here më shumë të dhëna se ISA. Magjistralja e të dhënave {Data Bus) është një tërësi e përçuesëve që shërben për bartjen e sinjaleve elektrike të të dhënave. P. sh. kompjuterët 16 bitësh kanë magjistralen prej 16 përçuesëve. Magjistralja e adresave ( Address Bus) është një tërësi e përçuesëve që shërben për bartjen e sinjaleve elektrike, të cilët paraqesin adresa. Magjistralja MCA ( Micro Chanel Architecture) shërben për kompjuterët e gjeneratës 386 dhe të kompjuterëve PS/2. Magjistralja lokale ( Local Bus) është e lidhur drejtëpërsëdrejti në procesor. Ekzitojnë edhe shumë magjistrale si VESA ose VL-Bus, e cila mundëson instalimin e modemit, PCI, e cila ndërtohet në pllakëzat amë të procesorëve Pentium etj. Kapaciteti i të dhënave që mund të transmetohen me këto magjistrale mund të jetë 8, 16, 32 dhe 64 bitëshe.

cricket I ['krikit] n. bulkth

cricket II ['krikit] n. amer. fron, stol.

cricket III ['krikit] n. sport. 1. kriket. 2. fig. ndershmëri, korrektesë

glare I [gleë] n. shkëlqim; rrezëllim; dritë verbuese; in the full glare of the sun në pishë të diellit; in the full glare of publicity në sy të të gjithë botës.

● verbim; lëbyrje (nga drita e fortë); non-glare glasses syze të erta.

● shkëlqim i rremë, lustër e rremë.

● vështrim i egër.

glare II [gleë] v. (Dielli) shëndrit; shkëlqen fort; (të) verbon, (të) prish sytë; lëbyr.

● vështroj me zemrim; hakërrehem (dikujt); to glare at ( upon) s.o. i hedh një vështrim tërë zemrim dikujt.

● vështroj ngultas.

● (me kundrinë të brendshme): to glare defiance at s.o. i hedh një vështrim sfidues dikujt.

● bie në sy; duket sheshit.

glare III [gleë] n. cipë akulli

glare IV [gleë] adj. (akull) i hollë; i tejdukshëm

● glaring I ['gleëring/ glering] adj. (dritë etj.) verbues; lëbyrëse.

● (padrejtësi) e dukshme; e qartë. Glaring blunder gabim i trashë; glaring lie gënjeshtër me bisht (që bën mu).

● i zemëruar, i tërbuar; with glaring eyes me vështrim tërë inat

● glaring II ['gleëring/ glering] n. shkëlqim i fortë (i diellit etj.); vështrim i egër

● glaringly ['gleëringli/ gleringli] adv. me shkëlqim të fortë; me dritë verbuese; me shkëlqim të rremë.

● haptas; sheshit

● glaringness ['gleëringnis] n. shkëlqim verbues; dritë e fortë; trashësi (e gabimit)

● glary ['gleëri] adj. shih glaring I

jib I [xhib] n. det. flok, velë e përparme trekëndëshe.

● cut of one's jib gj.fol. pamje e jashtme (e njeriut)

jib II [xhib] vt. i ndërroj kursin anijes; kthej velën

jib III [xhib] v.,n. -vi. nuk ecën, ngec në vend, s'bën çap (kali) /-n. kalë kryeneç

Jib lV [xhib] n. krah vinçi

jibe I ['xhaib] vt. shih jib II

jibe I ['xhaib] vt. shih jib II ( jib II [xhib] vt. i ndërroj kursin anijes; kthej velën)

jibe II [xhaib] v. shih gibe ( gibe [xhaib] n.,vt. -n. tallje, shpoti /-vi. tallem, shpotis)

jibe III [xhaib] vi. gj.fol. ujdis, pajtohem; merrem vesh

emër vajze (në gjuhën shqipe)

● KALTËR mb. 1. Që ka ngjyrën e qiellit të kthjellët, në ngjyrë të qiellit. Qiell ( det) i kaltër. Me sy të kaltër. Bëhet i kaltër. 2. si em. KaltrinaËR, KaltrinaRA (e) f. Ngjyra e kaltër. E kaltër e mbyllur. Ngjyej me të kaltër. Anon nga e kaltra.

* Qymyri i kaltër energjia e valëve të detit, gjatë baticës e zbaticës, që shfrytëzohet për centralet elektrike. Si rrufe (si bubullimë) në qiell të kaltër (të kthjellët) libr. shih te BUBULLIM/Ë,KaltrinaA. Myku i kaltër bot. shih te MYK,KaltrinaU 1.

● KALTËRIM m. sh. 1. Veprimi sipas kuptimeve të foljeve KALTËROJ, KALTËROHET. 2. Ngjyra e kaltër; kaltërsi, Kaltërimi i detit.

● KALTËRINË f. Kripë helmuese, që zë një enë bakri e pakallajisur.

● KALTËROHET vetv. Bëhet i kaltër, merr ngjyrë të kaltër; merr një ngjyrë të errët si të kaltër, bëhet i murrëtyer, murrëtehet (për fytyrën, duart etj.). Iu kaltërua buza.

● KALTËROJ jokal. 1. vet. veta. III. Shfaqet, duket me ngjyrë të kaltër (për sende me ngjyrë të tillë etj.). Kaltëron qielli ( deti, liqeni). Kaltërojnë majat e maleve. Kaltëron mjegulla. 2. kal., Ngjyej a lyej diçka me bojë të kaltër, e bëj të kaltër.

● KALTËROR mb. Që ka një ngjyrë të kaltër dhe të shndritshme; i kaltër. Në qiellin (në detin) kaltëror.

● KALTËROSH mb. Që ka ngjyrë si të kaltër dhe të shndritshme, në ngjyrë të kaltër të ëmbël a të ndezur; i kaltër. Valë kaltëroshe. Adriatiku kaltërosh. Lule kaltëroshe. Muzgu kaltërosh. Me sy kaltëroshë.

● KALTËRSI f. sh. 1. Të qenët i kaltër, vetia e diçkaje që është e kaltër. Kaltërsia e qiellit ( e detit). 2. Ngjyrë e kaltër e bukur dhe e shndritshme, ngjyra e kaltër e ndezur. Kaltërsi e ëmbël. Kaltërsia e syve. 3. Hapësira e kaltër (e qiellit, e detit); çdo gjë e kaltër. Kaltërsi e pafund. Nëpër kaltërsi. Çan kaltërsitë.

● KALTËRUAR mb. 1. Që është bërë i kaltër, që ka marrë ngjyrë të kaltër; që ka marrë një ngjyrë të errët si të kaltër, që është murrëtyer (për fytyrën, duart etj.) Me thonj të kaltëruar. 2. I kaltër. Ngjyrë e kaltëruar. 3. si em. Kaltrina, KaltrinaI (i) m. sh. Kaltrina, KaltrinaIT (të) euf. Kufomë trupi i të vdekurit, i vdekuri. 4. si em. Kaltrina, KaltrinaI (i) m. sh. Kaltrina, KaltrinaIT (të) fig. Ai që pëson një fatkeqësi të madhe a që goditet nga një e keqe e madhe. I kaltëruari! i ziu, i shkreti, i mjeri! Ç'e gjeti, të kaltëruarin!

● KALTËRREMË mb. Që ka ngjyrë të kaltër të hapur, i kaltër në të bardhë; që vjen si i kaltër. Ngjyrë e kaltërreme. Tym i kaltërremë. Mjegull e kaltërreme. Dritë e kaltërreme.

quad I [kwod] n. Br. oborr i brendshëm (kolegji etj)

quad II [kwod] n. gj.fol. katërshe

quad III [kwod] n. polig. kuadrat, spacio e gjerë

quad IV [kwod] adj.,n. gj.fol. el. katërfonik; katërfoni

● quadrangle ['kwodrængël] n 1. mat. katërkëndësh. 2. oborr i brendshëm. 3. ndërtesa që mbyllin një oborr të brendshëm

● quadrangular [kwod'rængiulë:] adj. mat. katërkëndësh, katërkëndor

● quadrant ['kwodrënt] n 1. çerekrrethi, kuadrant. 2. astr., det. kuadrant, lartësimatës

● quadraphonics, quadrophony [kwodrë'foniks, kwod'ræfëni] n. el. katërfoni

● quadrat ['kwodrët] n. polig. kuadrat, spacio e gjerë

● quadrate [ adj.,n. 'kwodrit; v. 'kwodreit] adj.,n.,v. -adj. katror; drejtkëndor/-n. katror; drejtkëndësh /-vi. merrem vesh, bie në ujdi

● quadratic [kwod'rætik] adj.,n. mat. -adj. në katror; i gradës/shkallës së dytë /-n. ekuacion i grades së dytë

● quadrature ['kwodrë'çuë:, 'kwodrëçë:] n 1. kuadrim; vënie në skuadër. 2. mat. gjetje e sipërfaqes, kuadraturë

vice I [vais] n 1. ves. 2. cen; huq. 3. prostitucion

vice II amer. vise [vais] n. tek. morsë

vice III ['vaisi] prep. në vend të, në vendin e

● vice - [vais] pref. nën-, zëvendës-

● vice-admiral [vais''ædmërël] n. usht. nënadmiral

● vice-chairman [vais'çeë:mën] n. nënkryetar

● vice-chancellor [vais'çænsëlë:] n. rektor (universiteti)

● vice-premier [vais'pri:mië:] n. nënkryeministër, zëvendës-kryerninistër

● vice-president [vais'presidënt] n. zëvendës-president, nënpresident. (shkurt VP)

● vice-principal [vais'prinsëpël] n. nëndrejtor (shkolle)

● viceroy ['vaisroi] n. nënmbret, mëkëmbës i mbretit

● vice versa ['vais(ë)'vë:së] adv. lat. anasjelltas

● vicinage ['visënixh] n. fqinjësi; lagje, mëhallë

● vicinal ['visënël] adj 1. fqinj. 2. lokal, i vendit

wound I [wu:nd] n,.v -n 1. plagë; bullet/knife wound plagë plumbi/thike. 2. bot. dëmtim (i lëvores). 3. fig. lëndim (i sedrës etj)./-vt 1. plagos. 2. fig. lëndoj.

wound II [waund] pt. pp. e wind II, III

● wounded ['wu:ndid] adj.,n. i plagosur; the wou­nded të plagosurit

● wounding [wu:nding] adj. plagosës; fig. lëndues