he's+on+our+side

* * *

(gen. handar, dat. hendi; pl. hendr), f.

1) hand;

taka hendi á e-u, to touch with the hand;

hafa e-t í hendi, to hold in the hand;

drepa hendi við e-u, to refuse;

halda hendi yfir e-m, to protect one;

taka e-n höndum, to seize, capture;

bera hönd fyrir höfuð sér, to defend oneself;

eiga hendr sínar at verja, to act in self defence;

láta e-t hendi firr, to let go out of one’s hands, to lose;

taka í hönd e-m, to join hands with one;

eiga e-t jöfnum höndum, to own in equal shares;

sverja sér af hendi, to forswear;

af hendi e-s, on one’s behalf, on the part of (af hendi landsmanna);

at hendi, as adv. in turn;

hverr at hendi, each in turn;

felast á hendi e-m, to be under one’s protection;

hvat er þér á höndum, what hast thou in hand?;

ef honum væri ekki á höndum, if he had nothing in hand, if his hands were free;

eiga e-t fyrir hendi (höndum), to have in hand (duty, business, engagement);

vera í hendi, to be at hand, at one’s disposal;

hafa vel (illa) í höndum, to behave well (badly);

hafa e-t með höndum, to have in hand, manage, discharge;

hljóta e-t undan hendi e-s, from one, at one’s hand;

á hönd, á hendr, against (lýsa vígi á hönd e-m);

snúa vanda á hendr e-m, to throw the responsibility on one;

fœrast e-t á hendr, to undertake;

ganga (drífa) á hönd e-m, to submit to one;

bjargast á sínar hendr, by one’s own handiwork;

selja, gefa, fá e-t í hönd (hendr) e-m, to give into one’s hands, hand over;

búa e-t í hendr e-m, to make it ready for one;

kalla til e-s í hendr e-m, to lay claim to a thing at the hands of another;

þá sömu nótt, er fór í hönd, the following night;

veðr óx í hönd, the wind rose higher and higher;

vera hœgt um hönd, to be easy in hand;

til handa e-m, into one’s hands;

ganga til handa e-m, to put oneself in another’s hands, submit to him;

ef þat berr þér til handa, if it befalls thee;

þá skömrn kýs ek mér eigi til handa, I will not have that shame at my door;

biðja konu til handa e-m, on one’s behalf, for him;

2) the arm and hand, the arm (höndin gekk af axlarliðnum; hann hefir á hœgri hendi hring fyrir ofan ölnboga);

var eigi djúpara en þeim tók undir hendr, the water just reached to their armpits;

3) hand, side;

á hœgri (vinstri) hönd, on the right (left) hand, side;

á hvára hönd, on either hand;

minnar (yðvarrar) handar, for my (your) part;

4) kind, sort;

allra handa árgœzka, great abundance of all things.

* * *

f., gen. handar, dat. hendi, acc. hönd, pl. hendr, mod. proncd. höndur, gen. handa; [Goth. handus; A. S. and Engl. hand; O. H. G. hant; Germ. hand; Dan. haand; Swed. hand]:—a hand; beit höndina þar er nú heitir úlfliðr, Edda 17; armleggir, handleggir ok hendr, Anecd. 6; kné eðr hendi, Grág. ii. 8; ganga á höndum, Fms. vi. 5; með hendi sinni, K. Þ. K. 5 new Ed.; taka hendi á e-u, to touch with the hand, Fms. x. 110; taka höndum um háls e-m, Nj. 10; hvítri hendi, Hallfred; hafa e-t í hendi, to hold in hand, wield, Eg. 297, Nj. 84, 97, 255; hrjóta ór hendi e-m, Fms. xi. 141; hafa fingrgull á hendi, Nj. 146; handar-högg, Fms. xi. 126, Fas. ii. 459; sjá ekki handa sinna skil (deili), not to be able to see one’s hands, of a dense fog.

2. the arm and hand, the arm, like Gr. χείρ, Nj. 160, 253; á hendi heitir alnbogi, Edda 110; hendr til axla, Fas. i. 160; leggir handa ok fóta, Magn. 532; hönd fyrir ofan úlnlið, Nj. 84; hafa hring á hendi, of an arm-ring, Nj. 131; hring á hægri hendi fyrir ofan ölnboga, Fms. iv. 383:—the arm and arm-pit, ná, taka undir hönd ( arm-pit) e-m, Gþl. 380; var eigi djúpara en þeim tók undir hendr, the water reached to their arm-pits, Ld. 78; taka undir hönd sér, to take hold under one’s arms, Eg. 237, Nj. 200; sjá undir hönd e-m, Fas. ii. 558; renna undir hendr e-m, to backspan one, Háv. 40, 41; þykkr undir hönd, stout, Ld. 272.

3. metaph. handwriting, hand; rita góða hönd, to write a good hand; snar-hönd, running hand, italics.

II. the hand, side; hægri hönd, the right hand; vinstri hönd, the left hand; á hvára hönd, on either hand, each side, Landn. 215; á vinstri hönd, Nj. 196; á hægri hönd; á tvær hendr, on both hands or sides, Ísl. ii. 368, Fas. i. 384; á báðar hendr, Grág.; hvat sem á aðra hönd ber, whatsoever may happen; á aðra hönd … en á aðra, Ld. 46; til hvárigrar handara, Fms. x. 313; til annarrar handar, Nj. 50, 97; til sinnar handar hvárr, 140; til beggja handa, Eg. 65; til ýmsa handa, Bs. i. 750; þver-hönd, a hand’s breadth; örv-hönd.

III. sayings and phrases referring to the hand:

1. sayings; sjálfs hönd er hollust, one’s own hand is best, i. e. if you want to have a thing well done, do it yourself, Glúm. 332, Ó. H. 157; blíð er bætandi hönd, blessed is the mending hand; gjörn er hönd á venju, Grett. 150, Nj. (in a verse), and Edda (Ht. 26); margar hendr vinna létt verk; fiplar hönd á feigu tafli; betri ein kráka í hendi en tvær á skógi, Ld. 96; skamma stund verðr hönd höggvi fegin, see högg.

2. phrases; drepa hendi við, to refuse, Nj. 71; halda hendi yfir e-m, to hold one’s hand over, protect, 266, Fbr. 22, Anecd. 14; taka e-n höndum, to take hold with the hands, seize, capture, Fms. x. 314, Nj. 265, passim; eiga hendr sínar at verja, to act in self-defence, 84, 223; hefja handa, to lift the hands, stir for action, 65, Ld. 262; bera hönd fyrir höfuð sér, to put one’s hand before one’s head, stand on one’s guard, defend oneself; vera í hers höndum, óvina höndum, to be in a state of war, exposed to rapine; vera í góðum höndum, vina-höndum, góðra manna höndum, to be in good hands, among friends.

β. læknis-hendr, ‘leech hands,’ healing hands; pains and sickness were believed to give way to the magical touch of a person gifted with such hands, Sdm. 4, Magn. S. Góða ch. 36 (Fms. vi. 73), cp. Rafns S. ch. 2; hönd full, a handful, Fms. ii. 302, vi. 38, viii. 306; fullar hendr fjár, hands full of gold:—kasta hendinni til e-s, to huddle a thing up; með harðri hendi, with hard hand, harshly, rudely; með hangandi hendi, with drooping hand, slothfully; fegins hendi, with glad hand, joyfully; sitja auðum höndum, to sit with empty hands, sit idle; but með tómar hendr, empty-handed, portionless, Thom.:—láta hendr standa fram úr ermum, to work briskly; víkja hendi til e-s (handar-vik), to move the hand to do a thing; það er ekki í tveim höndum að hafa við e-n, of double handed (i. e. faltering) half measures, when the one hand undoes what the other has done; kann ek þat sjá at ekki má í tveim höndum hafa við slíka menn, Band. 3; láta hönd selja hendi, of a ready bargain; láta e-t ganga hendi firr, to let go out of one’s hands, lose, Ld. 202; ok lét sér eigi hendi firr ganga, and never lost sight of him, 656 ii. 4; e-m fallask hendr, to be discomfited, lose one’s head (see falla); leggja görva hönd á allt, to be a ready hand, adept in everything, Thom. 300 (see göra F. 2); taka í hönd e-m, to join hands, Nj. 3; takask í hendr, to join, shake hands, Grág. ii. 80; leggja hendr saman, id., Gþl. 18,—of shaking hands as symbolical of a bargain, see the compds hand-lag, hand-festi, handa-band; eiga, taka, jöfnum höndum, to own, take with even hands, i. e. in equal shares, Grág. i. 171, ii. 66, Hkr. i. 318; vinna jöfnum höndum, to work even-handed, to help one another; e-m eru mislagðar hendr, one’s hands are amiss, when bad work is done by one from whom better was expected; honum hafa verið mislagðar hendr, etc.

B. Metaph. usages:

I. dat., sverja sér af hendi, to forswear, Fms. vii. 176; færa af höndum sér, to dismiss, Grág. i. 248; hefjask af höndum e-m, Fms. xi. 59:—af hendi e-s, on one’s behalf, part, Landn. 154; af hendi Hákonar, Fms. i. 20, iv. 118; af hendi landsmanna, ix. 359; af sinni hendi, of one’s own hand, for one’s own part, Grág. i. 392; reiða, greiða, gjalda, inna af hendi or höndum, to discharge, pay off, Fms. vii. 230, Nj. 146, 190, 232, 239, 257, 281, Grág. i. 82, ii. 374; selja, láta af hendi (höndum), to part with, dismiss, Nj. 186, 231, Fms. vii. 173, Rb. 12; líða af hendi, to pass, of time, Ísl. ii. 144, Fms. iv. 83: koma, bera at hendi, to happen, Nj. 71, 177: at hendi, as adv. in turn; hvern at hendi, each in turn, Fms. i. 150: þar næst Gunnarr, þá Loðinn, þá hverr at hendi, Nj. 140; hverr segir at hendi þat er frá honum hefir stolit verit, Mar.: felask á hendi e-m, to be under one’s charge, protection, Nj. 201, Bs. i. 167, 173. vera e-m á hendi, id., Fms. vii. 243; vera bundinn á hendi e-m, Sturl. i. 57: hafa e-t á höndum (hendi), to have a thing in hand, of duty, business to be done, Grág. i. 38; eiga ferð á höndum, Ld. 72; hvat er þér á höndum, what hast thou in hand? for what art thou concerned, distressed? Nj. 133, Ld. 270; ella eru þér stórir hlutir á höndum, Fms. vii. 30; ef honum væri ekki á höndum, if he had nothing in hand, if his hands were free, Ld. 42: eiga e-t fyrir hendi (höndum), to have in hand (duty, business, engagement), Fas. ii. 557; farvegr langr fyrir hendi, Fms. xi. 316; tveir kostir fyrir höndum, Nj. 264, Grág. i. 279; hafa sýslu fyrir höndum, Ísl. ii. 344; eiga vandræði fyrir höndum, Ld. 4; eiga gott fyrir höndum, Hkr. iii. 254: vera í hendi, to be at hand, within reach, at one’s disposal, in one’s power; hann er eigi í hendi, Fms. vi. 213; þat er eigi í hendi, ‘tis no easy matter, v. l.; hafa raun ( evidence) í hendi, Bs. i. 708; hafa ráð e-s í hendi sér, Ld. 174, Fas. i. 260; hafa vel, ílla í höndum, to behave well, badly, Ísl. ii. 387, Eg. 158; varð honum þat vel í höndum, 50: hafa e-t með höndum (fé, auðæfi, embætti, etc.), to have in hand, manage, discharge, Grág. ii. 389, Greg. 25, Stj. 248, Hkr. iii. 131; to design, hafa ráð, stórræði með höndum, 623. 51: hljóta undan hendi e-s, from one, at one’s hands, Fas. i. 365: undir höndum, eigi lítill undir höndum, not a small man to handle, Fms. vii. 17; vera undir höndum e-m, to be under or in one’s hands, under one’s protection, in one’s power, Sks. 337, Fms. i. 7, 13; sitja undir hendi e-m, Hkr. i. 166,—um hendr, Fms. iv. 71, is prob. an error = undir hendi.

2. absol., annarri hendi, on the other hand, Fms. vii. 158; en annarri hendi vildu þeir gjarna veita konungi hlýðni, ix. 258.

II. acc., with prepp.; á hönd, á hendr, against; höfða sök, lýsa vígi (etc.) á hönd e-m, to make a suit … against, Grág. i. 19, Nj. 86, 87, 98, 99, 101, 110, 120, 230; hyggja e-t á hendr e-m, to lay a thing to a person’s charge, Hom. 115; reynask á hendr e-m, to have a charge brought home to one, Fms. xi. 76; snúa vanda á hendr e-m, to throw the responsibility upon …, Nj. 215; færa, segja stríð á hendr e-m, to wage, declare war against one; fara geystr á hendr e-m, to rage against, Fms. vii. 230; færask e-t á hendr, to undertake, Nj. 126; ganga á hönd e-m, to vex one, 625. 33; sótt elnar á hendr e-m, Eg. 126; leggja e-t á hendr e-m, to lay ( a burden) on one’s hands, Fms. xi. 98; in a good sense, ganga á hönd, to pay homage to, submit, Ó. H. 184; dreif allt fólk á hönd honum, submitted to him, filled his ranks, Fms. i. 21; bjargask á sínar hendr, by one’s own handwork, Vápn. 28; (for at hönd, Grág. i. 135, read á hönd): selja, fá, gefa e-t í hönd, hendr e-m, to give into one’s hands, hand over; selja sök í hönd e-m (handsöl), Grág. ii. 80, Nj. 4, 98, 112, 186; so, halda e-u í hönd e-m, Ísl. ii. 232, Fms. vii. 274; búa í hendr e-m, to make it ready for one, Ld. 130; veiði berr í hendr e-m, Nj. 252; kalla til e-s í hendr e-m, to lay claim to a thing at the hands of another, Ld. 300, Eg. 350, Fms. iv. 222, ix. 424; þegar í hönd, offhand, immediately, Bs. i; þá sömu nótt er fór í hönd, the following night, Fms. viii. 397, Glúm. 341; gjalda í hönd, to pay in cash, Vm. 16; veðr óx í hönd, the wind rose higher and higher, Fb. i. 432: undir jafna hönd, equally, Sturl. iii. 243; standa óbrigðiliga undir jafna hönd, Dipl. v. 26: væra hægt um hönd, to be easy in hand, Nj. 25; þegar eg vil er hægt um hönd, heima á Fróni að vera, Núm. 1. 10; but mér er e-t um hönd, it is awkward, costs trouble: hafa við hönd sér, to keep at hand, Fms. x. 264; tóku konur manna ok dætr ok höfðu við hönd sér viku, Grett. 97; hafa e-t við höndina, to have it at hand.

III. gen., with prepp.; til handa e-m, into one’s hands; fara Guði til handa, to go into God’s hands, Blas. 51; ganga til handa e-m, to put oneself in another’s hands, submit to him, Rb. 404, Eg. 12, Fms. vii. 234, Fas. ii. 522; ef þat berr þér til handa, if it befalls thee, i. 135; þá skömm kýs ek mér eigi til handa, I will not have that shame at my door, Nj. 191: for one, on one’s behalf, biðja konu til handa e-m, 120, 180, Grág. i. 353; í þeirri bæn er hann orti oss til handa, for its, for our use, our sake, 655 i. 2; hann hélt fénu til handa Þrándi, Landn. 214, Nj. 151; safnar konungr liði (til) handa Oddi, Fas. ii. 553; til handa Þorkatli, Fs.

β. dropping the prep. til; mikit fé handa honum, Rd. 195 (late MSS.): whence, handa has become an adverb with dat., handa e-m, for one, Lat. alicui, which is freq. in mod. usage.

2. adverbial; allra handa, Dan. allehaande, of every kind; allra handa árgæzka, Edda (pref.); allra handa ganganda fé, Þórð. 51 new Ed.; fjögurra handa, of a fourfold kind, H. E. i. 525.

3. absol., minnar handar, for my part, Ísl. ii. 356; yðvarrar handar, for your part, Fms. ix. 498; hvárrar-tveggju handar, on either hand, Skálda 164; innan handar, within one’s hands, easy, Ld. 112; þótti þeim innan handar falla at taka land þetta hjá sér sjálfum, 210.

C. COMPDS:

I. plur., handa-afl, n., Edda, = handafl, p. 237. handa-band, n. a joining or shaking of hands, as a law term = handlag, Dipl. i. 11, iv. 2, Vígl. 23; in plur., Bs. (Laur. S.); heilsa, kveðja með handabandi. handa-festi, f. a hold for the hands, Fms. ii. 276. handa-gangr, m. grasping after a thing with all hands, Fas. iii. 345. handa-görvi, f. ‘hand-gear,’ gloves, Sd. 143, Fbr. 139. handa-hóf, n., in the phrase, af handahófi, at random. handa-kenning, f. hand touching, Eluc. 20. handa-klapp, n. a clapping of hands, Skálda 174. handa-læti, n. pl. gestures with the arms, Sks. 116. handar-mál, n., in the phrase, at handarmáli, in heaps; var þá drepit lið hans at handarmáli, Fas. i. 41. handa-saumr, m. tight gloves, Bs. ii. 10. handa-síðr, adj. = handsíðr. handa-skil, n. pl., in the phrase, sjá ekki h., not to see one’s own hands, as in the dark, in a dense fog. handa-skol, n. pl. maladroitness; það er allt í handaskolum. handa-skömm, f. shameful work, a scandal; það er mesta h.! handa-staðr, m. the print of the hands. Fas. i. 285. handa-tak, n., -tekt, f., -tekja, u, f. a taking of hands, as a bargain, Háv. 42, H. E. ii. 194, D. N. i. 398. handa-tæki, n. pl. a laying hold, a fight, Bs. i. (Laur. S.): a pledging of hands, Dipl. ii. 6, D. N. passim. handa-upphald, n. a lifting the arms, Stj. 296. handa-verk, n. pl. one’s handiwork, doings, N. G. L. i. 76, Fms. vii. 295, Stj. 198; í handaverkum eða bókfræði, 46; handaverk manna, men’s handiwork, Blas. 47; Guðs h.; ek em þín h., Sks. 610; hans h., Fms. viii. 406.

II. sing., handar-bak, n. the back of the hand, Sdm. 7. handar-gagn, n. a being ready to the hand; leggja e-t til handargagns, to lay it so as to be ready at hand, Hkr. ii, 158, 249. handar-grip, n. a measure, = spönn, Karl. 481. handar-hald, proncd. handarald, n. a handle, Fas. ii. 355. handar-jaðarr, m. the hand’s edge; in the phrase, vera undir handar-jaðri e-s, to be in one’s hands, in one’s power, Fær. 201. handar-kriki, a, m. ‘hand’s-creek,’ the arm-pit, Eg. 396, Fms. vi. 348, Sturl. ii. 37. handar-mein, n. a sore in the hand, Bs. i. 115, 187, Sturl. ii. 177. handar-stúfr, m. a ‘hand-stump,’ stump of the arm, the hand being hacked off, Fms. x. 258, xi. 119. handar-vani, a, m. maimed in hand, Hm. 70, Matth. xviii. 8. handar-veif, n., í handarveifi, in a ‘wave of the hand,’ in a moment. handar-vik, n. the hands’ reach, movement, work; lítið handarvik, a small work. handar-væni, a, m. want of hands (?), Hm. 72.

☞ For the compds in hand- see pp. 237, 238.

* * *

(stend; stóð, stóðum; staðinn), v.

1) to stand, opp. to sitja or liggja (hann stóð við vegginn);

koma standandi niðr, to come down on one’s feet;

skal mik niðr setja standanda, in a standing position;

standa fast, to stand fast;

standa höllum fœti, to stand slanting;

2) to stand, stick (G. skaut svá fast niðr skildinum, at hann stóð fastr í jörðunni);

sveininum stóð fiskbein í hálsi, the bone stuck in his throat;

3) to stand, remain;

borð stóðu, stood, were not removed;

4) to stand, be situated (bœr einn stóð skamt frá þeim);

5) to stand still, rest, pause (stóð þá kyrrt nökkura hríð);

verðr hér fyrst at standa sagan, the story must stop here for the present;

6) to last (hafði lengi staðit bardaginn);

7) to befit, become (konungr kvað þat eigi standa, at menn lægi svá);

ekki stendr þér slíkt, it does not befit thee;

8) to stand in a certain way, project, trend (fjögur horn ok stóðu fagrt, hit þriðja stóð í lopt upp);

stendr inn straumrinn, the tide (current) stands in;

blóðbogi stóð ór hvárutveggja eyranu, a stream of blood gushed out of both his ears;

kallar hann betr standa veðrit at fara landhallt, that the wind stands better for making land;

stóð vindr af landi, the wind blew from the land;

standa grunnt, to be shallow (vinátta okkur stendr grunnt);

9) to touch;

standa grunn, to stick on the ground (örkin stóð grunn);

10) to catch, overtake (hann drap menn Eiríks konungs, hvar sem hann stóð þá);

standa e-n at e-u, to catch one doing a thing (ef maðr verðr at því staðinn, at hann meiðir smala manna);

11) to stand, endure, bear (standa e-t or e-u);

12) to press, urge, trouble (elli stóð Hárek);

hvat stendr þik, what ails thee?

13) to weigh so much (gullhringr, er stóð mörk);

14) to stand by one, side with one, with dat.;

mikils er vert, hversu fast N. stendr þér um alla ráðagerð, how close N. stands by thee in all counsel;

15) with preps.:

standa af e-u, to proceed from, be caused by (opt stendr illt af kvenna hjali);

vil ok ek eigi, at af mér standi brigð okkarrar vináttu, nor do I wish to be the cause of a breach in our friendship;

standa af e-u við e-n, to give up, cede to one;

impers., segir hann honum, hvernig af stóð um ferð hans, how the matter stood as to his journey;

standa at e-m, to attack (var við sjálft, at þeir mundu standa at prestinum);

to stand by one, on one’s side (ek veit eigi víst, hvaðan G. inn ríki stendr at);

standa á e-u, to stand on, insist on (statt ei á því, er þér er bannat);

impers., stendr á illu einu með þeim, they are on very bad terms;

standa á e-m, to hang over one (sú skóggangssök, er á þér stendr); to refer to (þat heilræði stóð upp á þenna sama sendiboða);

standa eptir, to remain, be left;

standa fyrir e-u, to stand in the way of (þeir kváðu geip hennar ekki skyldu standa fyrir þingreið þeira);

standa e-m fyrir þrifum, to stand in the way of one’s thriving;

to stand before one, protect one (vér skulum Egil af lífi taka, en hlífa engum, er fyrir honum vill standa);

standa hjá e-m, to stand by one, assist one;

standa í e-u, to be engaged in, busied with (standa í bardögum, einvígum, málum, kvánbœnum);

impers., stendr í deilu með þeim, there is a quarrel between them;

standa með blóma, to be in a flourishing condition;

standa móti (á móti, í móti) e-u, to stand against;

standa saman, to stand together, be gathered, amassed (þar stóð auðr mikill saman);

standa til e-s, to tend towards;

standa til umbótar, to stand for mending, need it;

sem bœn yður stendr til, as your prayer tends to;

eptir þeim efnum, sem honum þœtti til standa, according to the merits of the case;

eptir því sem lög stóðu til, as the law was (taka þeir allir við bótum, sem lög stóðu til);

impers., stendr til e-s, it is to be expected, feared (til langra meina mun standa, ef);

standa e-m til e-s, to assist, help one (B. segir, hversu Ó. hafði honum til staðit);

standa undan, to be lacking (mikit stendr undan við hann í vinfenginu);

standa vel undir e-t, to support well, back it up well (munu margir vel undir þat standa);

standa undir e-m, to be in one’s possession, keeping (féit stendr undir honum);

standa upp, to stand up from a seat (þá stóð S. upp ok mælti hátt); to rise from bed (standa upp ok klæðast); to be left standing (fimm einir menn stóðu upp á skipinu);

standa uppi, to be left standing (K. hinn auðgi flýði ok allt lið hans, þat er uppi stóð; hús þau, er uppi stóðu);

to be laid up ashore, of a ship (stigu þeir á skip þat, er þar hafði uppi staðit um vetrinn);

of a corpse, to lie on the bier (lík Kjartans stóð uppi í viku í Hjarðarholti);

of a bow, to be kept bent (boginn má eigi einart uppi standa);

standa við e-u, to withstand (víkingar svá harðfengir, at ekki stendr við);

impers., stendr við e-t, it is on the verge of (þeir áttu svá harða leika, at við meiðingar stóð);

standa yfir e-u, to be present at (heldr vildi hann þenna kjósa en standa yfir drápi Þorgils frænda síns); to extend (þar er þeira ríki stendr yfir);

standa yfir, to stand over, last (hversu lengi skal fjárbón sjá yfir standa?);

í þessum griðum ok svardögum, sem yfir standa, which now stand, are in force;

16) refl., standast.

* * *

pres. stend, stendr, stöndum, standit, standa; pret. stóð, stótt, stóttú (mod. stóðst, stóðstú), stóð, pl. stóðum; subj. stæði; imperat. statt, stattú (cp. stand-þú); part. staðinn; pret. infin. stóðu = stelisse, Fms. vi. (in a verse); a medial form, pres. stöndumk (= stat mihi), Fm. 1. Kormak; pret. stóðumk (= stabant mihi), Hm. 106: with neg. suff. stóð-k-at, Fas. iii. 22 (in a verse). [Common to all Indo-Germ. languages.]

A. To stand; þó at hann gangi eðr standi áðr, Grág. ii. 95; hann stóð við vegginn, … stóð á víxl fótunum, Sturl. ii. 158; standa höllum fæti, Nj. 97; koma standandi niðr, to come down standing (after a leap), 85, Grág. ii. 110; skal mik niðr setja standanda, in a standing position, Ld. 54; munkr er eigi mátti standa á bænum ok reikaði, Greg. 62; standa á götu e-s, Nj. 109; standa fast, to stand fast, 92; standa frammi, to stand, be on one’s feet, Fms. vii. 85; s. fyrir dómstóli keisarans, 656 C. 19; s. fyrir manni, to stand before a man, so as to screen him, Grág. ii. 12. 115, Eg. 357: s. hjá, to stand by, metaph. to assist, Fas. ii. 501: standa nær e-m, to stand near one, metaph. to back, Nj. 76; nær standa vinir Gunnars, 88.

2. to stay; Egill stóð meðan ok beið þeirra, Eg. 483; statt ( stop) ok trú mér, 623. 17.

3. to stand, stick; stóðu spjót þeirra ofan frá þeim, Nj. 253; at hann standi fastr í fönninni, 84; skildinum, svá at fastr stóð í vellinum, 262; öxin stóð á hamri, i. e. went through to the back, and stuck there, 165; sveininum stóð fiskbein í hálsi, the bone stuck in his throat, Blas. 40; ef nökkurum stendr bein í hálsi, 655 ix. B. 2: absol., það stendr í e-m, it sticks in one’s throat.

4. to stand, remain; borð stóðu, stood, were not removed, Fms. vii. 144; skála þann sem enn stendr í dag, Þórð. 58 new Ed.; svá lengi sem heimrinn stendr, Rb. 64; skyli bú yðr standa ú-rænt, Nj. 208.

5. to stand, be seated, placed;í þeim dal stendr kirkja, Greg. 57; kirkja sú er stendr í Reykja-holti, D. I. i. 476; bær einn stóð skamt frá þeim, Eg. 230; ór þeim sal er und þolli stendr … ask veit ek standa, … stóð fyrir norðan salr, sal veit hón standa, Vsp.; Lissibón stendr á Spáni, Fms. vii. 80; Narbón stendr vid Jórsala-haf, x. 85; öll þau fylki er í hans biskups-ríki stóðu, vii. 300; Illugastaði ok Hrafnagil er standa í Laxárdal, Dipl. v. 17; standa á bók, reikningi, skrá …, [Germ. es steht geschrieben], ii. 12, 13, Bs. i, passim. II. with prepp.; standa á e-u, to stand on, insist on, persevere in; statt eigi á því er þér er bannat, Mirm.; s. á illu ráði, id.; s. á hendi e-m, Nj. 88, Grág. i. 121 (see hönd); mest mundi á fyrir-mönnum standa, Nj. 106: to stand upon, s. á lögum, Js. 41; s. á rétti sínum, … standa á dómi e-s, to stand by, abide by:—s. gegn, á móti, to withstand, Hom. 7, Fms. ii. 36, 225, x. 401:—s. af e-u, to give up, Dan. afstaae, Fb. i. 523:—s. at, to help (at-stoð); hvaðan Guðmundr stendr at, … hvaðan sem hann stendr at, Nj. 214; þeim er þaðan standa at, 193:—s. eptir, to remain, N. G. L. i. 335, Fms. ii. 231, vi. 248, Grág. ii. 301, Eg. 202, Rb. 116, Hom. 12, Stj. 422 (eptir-stöðvar = arrears):—s. fyrir, to stand before, to stand in the way of a thing, Ísl. ii. 262, Fms. vi. 61, Grág. i. 140; s. e-m fyrir þrifum, Fms. ii. 154; s. e-m fyrir gleði, vii. 162; s. e-m fyrir svefni, Gísl. (in a verse); s. e-m fyrir ljósi, to stand in the way of one’s light; láta e-t s. fyrir kaupi, Nj. 17; láta s. fyrir kviðburði, 87; ef afl hefir staðit fyrir kvið þeirra, Grág. i. 53; þat á eigi fyrir málum at s., 106; eiðr Vermundar stóð fyrir, Fbr. 22; járni á hann fyrir at standa, N. G. L. i. 342; s. fyrir með eineiði, 346:—s. í e-u, to be deeply engaged in; s. í bardögum, einvígum, málum, stórmælum, kvánbænum, etc., Eg. 486, Ld. 262, Nj. 53, 224, 227, Ísl. ii. 216; standa í ábirgð, Dipl. v. 24; s. í þjónustu, Mar.:—standa saman, to stand together, put together in one place; þar stóðu saman fé mikil, Eg. 318; stóð úmegð mörg saman, Ísl. ii. 198; þar stóð auðr mikill saman, Ld. 124: to consist, Hom. 2:—s. undir e-u, to be subject to; s. undir prófi, Dipl. i. 6; féit stendr undir honum, is in his keeping, Grág. i. 395: standa undir með e-m, to support, Sturl. i. 20; s. vel undir e-t, to support well, back, Nj. 215, Fms. vii. 125; jarl stóð vel undir hans mál, viii. 282; munu margir vel undir þat s., to back it up well, Ó. H. 52:—standa upp, to stand up from a seat, Nj. 3, Fms. i. 33, x. 401: to rise from bed, Nj. 69, Eg. 121; s. upp fyrir dag, 577; s. upp ok klæðask, Ld. 44; hann liggr sjúkr … þar er standi aldri upp, Nj. 80 (standa upp ór sótt); s. upp með e-m, to rise, join one, Sturl. ii. 203:—s. uppi, of a ship, to be laid up ashore (during the winter), Nj. 259, Ísl. ii. 273: of a corpse, to lie on the bier, Fms. ii. 257, Ám. 101: of a bow, to be kept bent, 623. 19: standa upp, to be standing, be left standing on one’s feet; færri standa upp enn fallnir eru, Fms. xi. 110; stóðu þá enn upp mjök margir á skeiðinni, many still stood up (not dead or wounded), 142; flýði allt lið er upp stóð, Eg. 33; fimm einir menn stóðu upp á skipinu, Orkn. 356 old Ed., (new Ed. 414 l. c. leaves out ‘upp’); meðan ek má upp standa ok vápnum valda, Ld. 170: standa uppi, id., Fms, viii. 139, Hkr. i. 210:—standa við e-u, to withstand, Grág. i. 1, 336 (við-staða); svá harðfengir at ekki stendr við, Nj. 271; svá mikit troll at ekki stendr við honum, Bárð. 177; þeir skutu svá hart, at ekki stóðu við hlífarnar, Fms. i. 173: to stand against, stop, hann stóð við litla stund (við-staða, a pause, halt):—standa yfir, svá lengi sem þingboð stæði yfir, lasted, Fms. ii. 216: hversu lengi skal fjárbón sjá yfir standa? Nj. 141; í þessum griðum ok svardögum sem yfir standa, which now stand, are in force, Fms. xi. 365; þar er þeirra ríki stendr yfir, extends, Eg. 344.

B. Metaph. usage, to stand still, rest, pause; verðr hér fyrst at standa sagan, the story must stop here, Fms. vi. 56: nú skal hér standa um athæfi Varbelgja, ix. 473; skulu sóknir standa, meðan leiðangr er úti, Gþl. 486; útlegðar-sakir skulu eigi standa um várþing, Grág. i. 103; skyldi málit standa um nóttina til rannsaks, Fms. ix. 414; skal þá standa leigan í hross-verðinu, Grág. i. 434; stóð þá kyrrt nokkura hrið, Fms. xi. 397; at svá búit stæði, Nj. 139; eigi mátti svá búit s., Fms. ii. 9; standa með blóma; stendr búit með miklum blóma, Band. 2.

2. to last; Guðs ríki stendr ei ok ei, Hom. 160; ok standa eina þrjá vetr, Sks. 323; þá sjau daga sem veizlan stóð, Stj.; en er þrjár nætr hafði veizlan staðit, Landn. 117; hafði lengi staðit bardaginn, Odd. 18; er deildir várar s. lengr, Eg. 738; stóð mikil deila milli þeirra langa hríð, Fms. x. 169; stóð þetta heimboð nokkut skeið, Nj. 81; meðan erfit stóð, Eb. ch. 54; stóð hennar hagr með þeim hætti, Bs. ii. 166:—to be valid, skal þetta testamentum s. ok haldask, Dipl. iv. 8; ok standa enn þau lög, Ver. 52; um tólf mánaðr stendr þeirra mál, Grág. i. 143; skal þat allt s. ok satt vera, 655 xxvii. 28; hans tala skal s. á fé sjálfs hans, K. Þ. K. 146; má þat eigi s. né fyrir satt halda, Stj. 31; hann mun láta s. boð þessi (stand by it), Nj. 77; þrjú kúgildi þau er standa með jörðunni, Dipl. iii. 8; ekki á Bjarkeyjar-réttr á því máli at standa, this case does not fall under the town jurisdiction, Fms. vii. 130; stendr þat mál ( it extends) um þrjá fjórðunga, Grág. i. 464.

3. to befit, become; konungr kvað þat ekki standa, at menn lægi svá, Fms. x. 157; berr þat eigi né stendr þvílíkum, Stj. 132; hví stalt þú guðum mínum, ekki stendr þér slíkt, 181.

4. phrases, nú stóð í stilli, see stilli; var þat boð með svá miklu kappi, at stóð í stönginni (cp. Dan. saa at det stod efter), Fms. xi. 424; standa í háska, Mar.

5. sem inn átti dagr Jóla standi á Dróttins degi, Rb. 128; en á þeim degi stóð Ólafs messu-aptann, Hom. 111.

II. of direction, to stand in a certain way, project, trend; fjögur horn ok stóðu fagrt, hit þriðja stóð í lopt upp, hit fjórða stóð ór enni, ok niðr fyrir augu honum, Ld. 120; geitar-horn stendr ór höfði henni, Fms. vii. 156; vápn stóðu á Birkibeini svá þykt at varla mátti hann falla, 325; gákk af bryggjunni eðr spjotið stendr á þér, 144; ella hefði spjótið staðit gegnum hann, Nj. 246; blóðbogi stóð ór hváru-tveggja eyranu, 210, Fms. vi. 419; boginn stóð inn um ræfrit, Eg. 239; kallar hann betr standa veðrit, at fara landhallt, the wind stands better for making land, Fms. x. 347; sunnan-vindr hvass ok stóð at virkinu, xi. 34; stóð gnæðingr með fjöllum, Bárð. 171; af íllsku ok úþef þeim er af stóð, Fms. iii. 128; stóð vindr af landi, Vigl. 79 new Ed.; stendr inn straumrinn, Bs. ii. 143: stóð stropinn um kyrtilinn, Clar.; standa grunnt, to be shallow; vinátta okkur stendr grunnt, Eg. 520; stóð hón alla vega jörð, touched the earth. Art.; stafir stórir ok stóðu grunn í ánni, Fb. ii. 19; örkin stóð grunn, stuck to the ground, Stj. 50, Gþl. 460, Grág. ii. 358; þrjár rætr standa; á þrjá vega undir aski Yggdrasils, Gm.; augu yður standa lengra fram, Sturl. iii. 129; finnr konungr at mikit stendr undan við hann í vinfenginu al hendi Sigvalda, Fms. xi. 106; heilræðit stóð á þenna sama sendiboða, referred to him, 433; hvaðan Guðmundr inn ríki stendr, on which side he stands, with whom he sides, Nj. 214.

2. to proceed from, be caused by; eigi standa þin orð af litlu fári, Fas. i. 195; stóð lítil stjórn af honum, Fms. xi. 223; þótti af honum minni ógn standa, Eg. 268; e-m stendr mein, úhapp, útili, íllt, gagn, hjálp … af e-m, 175; guðin rökðu til spádóma at af systkinum þessum mundi þeim mikil mein ok úhapp standa, Edda 18, Nj. 65, Barl. 39; eigi mun svá mikit íllt af þér standa, Nj. 368; opt stendr íllt af kvenna hjali. Gísl. 15: yðr munn vandræði af standa, Nj. 175.

3. standa til, to tend towards; nú stóð áðr til svá mikils váða, at …, Fms. vii. 144; þá stendr þó til meira geigs, xi. 275; standa til umbótar, to stand for mending, need it, Fb. ii. 234; flest frumsmíð stendr til bóta, needs mending; standa til mikils kostnaðar, D. N. ii. 18; sem bæn yður stendr til, tends to, Nj. 192; hvárt honum standi hugr til nökkurrar konu, Ísl. ii. 285; engi ván eða verðleikr stendr til at fáisk, Al. 91; sem bæn yður stendr til, Nj. 192; eptir þeim efnum sem honum þætti til standa, according to the merits of the case, Fms. vii. 60; eptir þvi sem lög stódu til, as the law stood, Nj. 146, Ld. 28; frekari álög en forn lög stæði til, Fms. xi. 224; latari enn líkendi stæði til, 256; fremr enn ritningar stóðu til, tended towards, i. e. warranted, Mar.; líta á mál hans eptir þeim efnum sem honum þætti til standa, as the merits were, Fms. vii. 60; eptir því sem lög stóðu til, Nj. 146, Ld. 28; standa til váða ok auðnar, Fms. x. 271.

III. to catch, overtake; hann drap menn Eiríks konungs hvar sem hann stóð þá, Hkr. i. 91; var hverr drepinn þar er staðinn varð, 107; lét hann ræna hvar sem hann stóð þá, Fms. vii. 181; hörmuðu bæði at þau máttu eigi fá staðit hann, Hom. 120; ef hann er með vátta inni staðinn, Grág. ii. 18; ef maðr tekr fé manns ok vinnr þjófskap at, enda standi hinn hann (acc.) at þvi er fé þat á, svá at handnumit verðr, ok …, 136; hinum er þýfð var í höndum staðin, id.; nú stendr maðr fé sitt þjófstolit í hendi öðrum manni, Gþl. 537.

2. to stand, i. e. to endure or bear; hverr sem fyrir-smár dómarann, ok vill eigi dóm standa, N. G. L. i. 452: to discharge, skal dæma landit þeim manni er varðveizlu stendr, to the man who stands as guardian, Grág. ii. 251; sá er vitna þarf skal standa þeim kost allan, Jb. 358.

3. to press, urge, trouble; ef ofviðri stendr mann, N. G. L. i. 349; Alfhildi stóð sótt, Hkr. ii. 199, Stj. 425; mun þik nú hræðsla standa, Fas. iii. 429; elli stóð Hárek, Ísl. ii. 482; hver fjölskylda sem þik stendr, Fms, xi. 429; segja máttu hvat þik stendr, what urges thee. Mar.; ok vænti af þér mests trausts, því heldr sem mik stendr meirr, Fms. iii. 70; standa mik svá stórar þröngslir, at …, Stj. 495; hvat stendr þik, what ails thee? Grett. 75 new Ed.; hvat stendr þik, Bergr, sagði biskup, Bs. i. 807; því at eins at þeim (þá?) standi ofviðri, N. G. L. i. 371.

4. to be of weight, value; skal hann eigi standa tómr meirr enn átta merkr, Gþl. 524; gullhringr stendr sex aura, mörk, Fms. ii. 246, xi. 204; strútrinn stóð tíu merkr, 77; vættir þær er hver þeirra standi hálfa níundu mörk, Gþl. 523.

C. Reflex. to stand right, be able to stand; steðjaði hann upp yfir törguna ok stóðsk þó, Nj. 144; þar mundir þú eigi hafa staðizk fylgjur þeirra Þorvarðs, Lv. 104; hann druknaði, því hann stóðsk ekki fjölkyngi Ragnars, Bárð. 181.

2. standask e-t, standask áhlaup, Sks. 411; höggum standask fáir, Sks. 411 B; fáir stóðusk honum, þótt fræknir væri, Grett. 87 A; gull stendsk elding, Grág. i. 501; þetta éi var með svá miklum býsnum, at ekki máttu sumir menn betr enn fá staðizk, Fms, xi. 136; var við sjálft at ek mætta eigi standask, x. 331; stóðsk hann eigi ok dó, 623. 33; hví lét Guð þeira freista, þar er hann sá at þau máttu eigi standask, Eluc. 28; at þér standisk jafnvel ef þér sjáit frændr yðra svívirða, Fms. v. 270.

3. to stand, bear, tolerate; hann skekr at honum sverðit, þetta fá þeir eigi staðizk ok hlaupa, Ísl. ii. 364; Kári stóðsk þetta eigi, Nj. 270; Björn stóðsk eigi ámælis-orð Sigmundar, Valla L. 218; standask frýju-orð, Fær. 196.

4. standask við e-m, to stand, be able to withstand; Heiðrekr vá með Tyrfingi ok stóðsk ekki við honum, Fas. i. 526; engi hlutr var svá sterkr at standask mætti fyrir honum. Edda.

5. to be valid; skulut mál hans standask um þá sök, Grág. i. 64; á þeirra dómr at standask, 80; eigu jammikit þeira orð at standask, sem annarra lögréttu-manna, 10; ef þú kemr til konungsins, ok megi þín orð nokkut standask, Fms. xi. 193; hennar orð stóðusk svá mikit, at …, Fas. i. 208; um þat vilda ek at mín at kvæði stæðisk, at …, Eb. 98.

6. of direction, to proceed from; standask af e-m, af henni mun standask allt it ílla, Nj. 49; svá stenzk af um ferð mína, the matter stands so as to my journey; Ólafr sagði jarli hversu af stóðsk um ferð hans, Ld. 112 (hversu af stóð, 340); ekki sagði Kjartan föður sínum hversu af stóðsk um ferð þessa, 208; Gautr segir honum geiniliga allt hversu af stóðsk inn ferðir hans, Fms. iii. 57; svá stendsk af um ferðir mínar, at ek má hér ekki dvelja lengr, vi. 350; eigi veit ek hvernig af stenzk (stennz) um för þína, hvárt þú ferr nökkut í konungs leyfi, Ó. H. 143.

7. a middle form; yfir ok undir stóðumk jötna vegir, the ‘giant-ways’ ( rocks) stood above and below, Hm.; stöndumk hjörr til hjarta, the sword touches me to the heart, Fm. 1.

II. recipr. to stand opposite one another in the same line: to meet, of ends; þat stóðsk á, nesit þvert ok fylking þeirra, Ísl. ii. 326; stóðsk þat á, at Jólin þraut ok lokit var sögunni. Fms. vi. 356; vígin Áskels ok Steingríms skyldi á standask, Rd. 281; stóðsk þat á endum ok ostkistan, Nj. 76; stóðsk þat á endum ok þat er Gunnarr; átti at gjalda, 111; létu þeir þat á endum standask, 120; standask á mót; sandmelr sá er á stendzk ok Seftjörn, Gísl. 23; bær hans stóðsk á ok konungs atsetr, Fas. ii. 63: bíða þess at á stæðisk misganga straumanna ok austan-veðr, Orkn. 266: stendzk heldr í móti með þeim hjónum, they were rather at sixes and sevens, did not agree well, Bjarn. 21: hendingar standask sem næst, to stand as close to one another as possible, Edda (Ht.); tungl þau er næst standask, nearest to one another, Rb. 34, 1812. 56.

III. staðinn = staddr, steadfast, placed, abiding; hvar sem maðr er staðinn, N. G. L. i. 163; vildi hann nú til staðins vita ( knew for certain) hver svör jarl vildi gefa, Vígl. 18.

* * *

1) speech, faculty of speech (þrøngdi svá sóttarfari konungs, at hann misti málsins);

þau hafa ekki mál, they are dumb;

2) language, tongue;

norrønt mál, the Norse tongue;

3) speech, speaking (hvárt er Flosi svá nær, at hann megi heyra mál mitt);

4) colloquy, talk, speech;

koma á mál (or at máli) við e-n, to come to talk with, speak to;

finna (hitta) e-n at máli, to obtain speech with;

krefja e-n máls, to ask an interview with;

leita mills við e-n (spyrja e-n máls, mæla mál of e-m), to broach a subject to one;

bera mál á e-t, hafa e-t á (or at) máli, to speak (talk) of (allir menn höfðu á máli, hversu fríðr maðr hann var);

lúka sínu máli, to end one’s speech;

þat er mál manna, at, people say that;

5) tale, story;

nú er þar til máls at taka, now it must be told;

6) saw, saying;

fornt (fornkveðit) mál er, at, it is an old saw that;

7) diction, construction of sentences;

8) sentence;

tvau mál, two sentences;

fullt mál, a full period;

9) suit, action, cause;

hefja mál á hendr e-m, to bring an action against one;

búa mál, to prepare a suit;

sœkja mál, to prosecute;

10) stipulation, agreement (ek vil halda mil við hann þan, sem mælt vóru);

lauss allra mála, free of all stipulations;

11) case, matter, affair (þetta mál var við Jórunni rœtt);

svá er mál með vexti, the matter stands thus;

var þat annat mál, another matter;

miðla mál, to mediate;

tillagagóðr inna stœrri mála, a good counsellor in great matters;

hafa sitt mál, to have one’s own way, have one’s will (honum eirir illa, of hann hefir eigi sitt mál);

hafa mikit til síns máls, to have much in support of one’s case;

e-t skiptir miklu (litlu) máli, it is of great (small) importance;

12) three months (mál ok misseri).

1) measure (fimm álna er hátt mál hans);

leggja, bera mál við e-t, to measure (hann lagði mál við öll in stœrstu tré);

2) time, high time (mál er upp at standa);

sagði, at þá var mið nótt ók at enn væri mál at sofa, and still time to sleep;

3) meal;

í eitt mál, at einu máli, for one single meal;

deila mat at málum, to deal out food at each meal.

n. inlaid ornaments (on the hilts and guards of swords).

* * *

n., old pl. m́l, 673. 47, Greg.; [Ulf. maþl = ἀγορά; Hel. mahal = speech, meeting; Dan. maal; from the old Teut. maþl or mahal was formed the mid. Lat. mallum = parliament, public meeting (Du Cange), and mallum again was in Norman-French rendered by parliament.]

A. Speech, faculty of speech; mál heitir orð …, Edda 110; þau hafa ekki mál, they are dumb, Fms. i. 97, Fs. i. 250; þröngdi svá sóttar-fari konungs at hann misti málsins, x. 148; þeir hafa eigi manns rödd né mál, Rb. 348; þeir hafa gauð fyrir mál, 346; mál, heyrn, sjón, Edda 6.

II. speech as spoken, language, tongue; Norrænt mál, the Norse tongue, Fms. vii. 165; Gírskt mál, Greg. 75; í máli þeirra, til várs máls, in our tongue; í hverju máli, Skálda 161, 168; í vóru máli, 163, 166, 167, 169; í málinu, 165; kynnask várt mál at ráða þat er á Norrænu er ritað, Bs. i. 59; nema mál á Danska tungu, Grág.; rita at Norrænu máli, Hkr. (pref.); þeir skildu eigi hans mál, þá mælti kvinnan á Norrænu, Fs. 136.

2. speech, speaking; hvárt er Flosi svá nær at hann megi heyra mál mitt, Nj. 36, 200; ver eigi nær honum en mál nemi, Fms. iv. 28; en skáldskapr var honum svá tiltækr, at hann mælti af tungu fram sem annat mál, 374; engi var svá vitr at snjallara mál mundi fram bera, vii. 158; snjallr í máli ok talaðr vel. ix. 535; skilr þú nokkut hérmanna mál, Fas. ii. 512; en er hann lauk sínu máli, Ld. 106, 130, Íb. 12; ok fara svá öllu máli um sem hann hafi áðr ekki um mælt, Grág. i. 40; ef hann kveðr svá at ok hafði í máli sínu, ‘heilt ráð ok heimolt,’ en eigi ella, 317; kveðr jarl þings ok mælti þeim málum á þinginu at Hákon jarl skyldi heita vargr í véum, Fms. xi. 40; tína fyrir mér öll þau mál ok athæfi er hafa þarf fyrir konungi, Sks. 301.

3. speaking one to another, colloquy; vera á máli, to deliberate, converse, Vtkv., 1; hann kom opt á mál við konung, Eg. 106; engi þorði at krefja hann máls, 601; Þórdís gékk til máls við Egil frænda sinn, 765; þegar er þeir fundu menn at máli, Fms. i. 204; ef þeir vildu hafa hans mál, 241; síðan hættu þau málinu, Nj. 10; hann leitaði þá máls um við Ásgerði hverju þat gegndi, Eg. 703; ok spyrja hana máls hvar til þessi svör skulu koma, Hkr. i. 77; þat var karl ok kerling, mælti hann mál af þeim ok spurði, Fas. iii. 525; höfðu menn at máli (people noticed, of something extraordinary), at…, Fms. vii. 301; allir menn höfðu á máli, er Ólaf sá, hversu fríðr maðr hann var, Ld. 88; bera mikit mál á, Fms. x. 93; þat var mál manna, people said that; or, þat er mál manna, people say, Nj. 268, Eg. 29, Fms. vii. 150.

4. a tale, narrative; nú er þat til máls at taka (of resuming the narrative after an episode), to take up the story again, Ld. 314, Nj. 16, 29, 135, 148, 196; er fyrr var getið í þessu máli, Fms. xi. 41; þar hef ek upp þat mál, Eg. 735.

5. a saw; þat er fornt mál (‘tis an old saw), at bísna skal at betr verði, Fms. x. 261, Glúm. 344; á líti þeir mál in fornu, look to the old wise sayings, Sighvat (forn-mæli, q. v.)

6. gramm. diction, construction of sentences; mál ok hættir, Edda 49; ef þat mál ( figure of speech) er upp er tekit haldi of alla vísu-lengd, 123; breyta háttum með máli einu, to vary the verses with the sentences, Edda 124 (for specimens see lit. 9–23); tvau mál, two sentences; fullt mál, a full period; hér lýkr máli, lúka heilu máli, a sentence closes; annat ok þriðja vísu-orð er sér um mál, ok er þat stál kallat, of the intercalary sentences in poetry, Edda 125; þeir kölluðu at hann hafði eigi rétt ort at máli, Fms. v. 209; samhljóðendr megu ekki mál eðr atkvæði göra einir við sik, Skálda; hér er mál fullt í hverju vísu-orði, Edda; Skáldskapar-mál, poetical diction, id.; bragar-mál, id., 124.

7. mál is the name of old songs containing old saws or sentences, such as the Háva-mál; as also of poems in a dialogue (mál); all such poems were in a peculiar metre called mála-háttr, which is opposed to the epic kviðu-háttr, thus, Grímnis-mál, Vafþrúðnis-mál, Alvís-mál, Hamðis-mál, Hákonar-mál, Eiríks-mál; in some instances the name has been applied erroneously, e. g. Atla-mál; the Rígs-mál is a name given in modern times, the old name was Rígs-þula.

B. As a law phrase, with the notion of public speaking, action, or the like:

1. a suit, action, cause; hefja mál á hendr e-m, Fms. vii. 130; hafa mál á höndum, Grág. i. 38; sókn skal fyrr fara fram hvers máls en vörn, nema þat sé allt eitt, ok sé þat annars máls sókn er annars er vörn, 59; Njáll nefndi vátta ok sagði únýtt málit, Nj. 36; ekki á Bjarkeyjar-réttr á því máli at standa, Fms. vii. 130; þeir veittu Gizuri hvíta at hverju máli, Nj. 86; báru þeir kvið um mál Otkels, 87; færa mál fram at dómi, Grág, i. 135; sækja mál, to prosecute, Nj. 86, 99; sækja mál lögliga ok réttliga, Fms. vii. 133; Gunnarr sótti málit þar til er hann bauð til varna, Nj. 36; en um tólf mánuðr stendr þeirra mál, the case stands over for twelve months, Grág. i. 143; sækja mál á þingi, Nj. 36; færa vörn fyrir mál, 87; mál kemr í dóm, Glúm. 365; höfða mál, to institute a suit, Grág. i. 142; búa mál, to prepare a suit, of the preliminaries, Glúm. 365, passim; leggja mál undir e-n (as umpire), Nj. 105; hafa sitt mál, to get one’s verdict, win the suit, passim; vera borinn máli, to be cast, convicted, N. G. L. i. 122: to be beaten, get the worst, passim: vígs-mál, legorðs-mál, fé-mál, etc.

2. an indictment, charge;þá eru þeir varðir máli ef þeir fá þann bjargkvið, Grág. i. 54; ok versk hann þá málinu, 317; at upp skyldi vera rannsókn en þau ór málinu ef hann hittisk eigi þar, Ld. 44; ek vil svara því máli, I will answer that charge, Nj. 99; ok bað Sigurð Hranason svara þar málum fyrir sik, Fms. vii. 130; á hann kost at láta varða skóggang eða görtæki, ef hann vill til hins meira máls færa ok skal hann stefna ok láta varða skóggang, Grág. i. 430; hann spurði alla ena beztu menn, hvert mál þeim þætti Gunnarr eiga á þeim nöfnum fyrir fjörráðin, Nj. 105; leynd mál, hidden charges, Grág. i. 362.

3. procedure, order; at alþingis-máli réttu ok allsherjar-lögum, Nj. 87: pleading, enda er svá sem þeir mæli eigi þeim m́lum nema þeir vinni eiða at, Grág. ii. 342.

4. stipulation, agreement; mál meginlig, Vsp.; bregða máli, Grág. i. 148; ok skilja þeir eigi þat mál görr, en svá, 136; nema þau vili annat mál á göra, 336; en ek skal lauss allra mála ef hann kemr eigi svá út, Ísl. ii. 217; skulu þeirra manna mál standask, Grág. i. 296: engagement, ok vitja málanna fyrir hönd okkra beggja, Fms. xi. 104.

5. transactions; en hvert sem at þessum málum var setið lengr eða skemr, Ld. 22.

6. a case; lá ek þá í vöggu er þær skyldu tala um mitt mál, Fas. i. 340; mál hans stendr í miklum háska, Mar.; en þó skaltu svá um þitt mál hugsa, … at þá munt þú skamt eiga úlifat, Nj. 85; at hvárir-tveggju hafi nakkvat síns máls, Jb. 12; þat er mál Sigurðar konungs at mæla til Inga konungs, Fms. vii. 221; festi járnburð, at svá skyldi sanna mál hans, 230; honum eirir ílla ef hann hefir eigi sitt mál, Ísl. ii. 237; þá skal sá þeirra hafa sitt mál er eið vill at vinna, Grág. i. 393; Þórólfr bað Ölvi byrja mál sitt við konung, Eg. 62; at vit fáim rétt af þessu máli, 40; flytja mál sitt, Ld. 180; muntú mér verða at trúa til málanna þinna allra, Fms. xi. 104; allir er eiðsvarar erut við þetta mál, Nj. 192; eiga síðan allt mitt mál undir yðr fóstbræðrum, Fas. ii. 532; þetta mál var við Jórunni rætt, Ld. 22; þykki mér nú vandast málit, Nj. 4; svá er mál með vexti, the case is this, Lv. 43, Fas. iii. 59; var þat annat m., another affair, Nj. 256; ekki eru þau efni í um várt mál, Ld. 76; konungr átti dóm á þeirra máli, id.; ber hann upp fyrir bróður sinn málit, hann berr upp málit ok biðr Unnar, ok undra ek er þú ferr með því máli, Fas. i. 364; Austmaðrinn heldr nú á málinu við bónda Nj. 259; ef þér vilit göra málit at álitum, 3; svara þessu máli, Fms. vii. 124; miðla mál, to mediate, Íb. 12; inna stærri mála, in important cases, Nj. 2.

7. special phrases, e-t skiptir miklu, litlu … máli, to bear much or little upon a case, to be of great (small …) importance, Eg. 742, Ó. H. 31, passim: skiptir þá eigi máli, Grág. i. 43; varða máli, id.; ef honum þætti máli varða at hann næði því, Rd. 260: þú kvaddir þess kviðar er eigi átti máli at skipta um víg Auðúlfs, who had no concern with the slaying of A., Nj. 87.

C. COMPDS, máls- and mála-: máls-afglöpun, f. a false or collusive action, whereby the suit is lost, Grág. i. 494. máls-bót, f. an excuse, exculpation, Fms. vii. 207; esp. in plur., hafa sér e-ð til málsbóta, to use as an excuse. mála-efni, n. pl. a cause, its circumstances and nature, Nj. 47, Háv. 51; íll málaefni, a bad case, Fs. 41. 138, Ó. H. 150, Band. 12. máls-endi, a, m., see málsemd. máls-eyrendi, n. a discourse, Sturl. i. 140. mála-ferli, n. pl. lawsuits, litigation, Fs. 47, Eg. 644, Nj. 78, Sturl. i. 105, Fær. 109. mála-flutningr, m. the conduct of a suit, Hrafn. 17. mála-fylgjumaðr ( mála-fylgismaðr), m. a lawyer; mikill m., a great taker up of suits, Nj. 1, Bs. i. 82. máls-fylling, f. the conclusion of a case, Fb. iii. 451. máls-grein, f. a sentence, Skálda 174, 181, Bs. i. 753 ( a passage in a letter): a phrase, Stj. 79, Edda 49; partr málsgreinar = pars orationis, Skálda 180: diction, style, Edda 120. mála-háttr, m. [mál, háttr], a kind of metre, Edda 142, where a specimen is given. máls-hattr, m. a phrase, Stj. 67, 126: = málsgrein, Skálda 170: a proverb, saying, Fms. ii. 33, Fas. iii. 104, Stj. 133, passim. málshátta-safn, n. a collection of proverbs. mála-hlutr or máls-hlutr or -hluti, a, m. one side of a case or suit eiga enn þyngra málahlut, Ísl. ii. 172; þá ferr ílla m. várr ( our case), Lv. 95: a share, mun sá verða m. várr beztr, Nj. 88; nú kann vera, at ek kunna ekki at sjá málahlut til handa mér, en vilja munda ek halda sæmd minni, Sturl. i. 105. mála-kosta, u, f. a complaint, pleading in a case, Sturl. i. 613, H. E. i. 457. mála-leitan, f. a negotiation, the mooting a question, Eg. 521, Eb. 130, Fms. vii. 299, Orkn. 56. mála-lenging, f. useless prolongation. mála-lok, n. pl. the end of a case, conclusion, Eb. 106, Nj. 102, Bs. i. 68. mála-lyktir, f. pl. = málalok, Eb. 24, 36, Nj. 88, Fms. vii. 14. máls-löstr, m. bad grammar, Skálda 181. mála-maðr, m. = málafylgju-maðr, Dropl. 6, Ld. 298, Boll. 354. mála-mannligt, n. adj. like, worthy of a málamaðr, Bs. i. 751. máls-metandi, part., m. maðr, a person of mark. mála-mynd, f.; til málamyndar, only for appearance, not seriously. máls-orð, n. a word in a sentence, Edda 124, 126, 128. máls-partr, m. a part of speech, Skálda 185: a part in a suit, mod. máls-rödd, f. = málrómr, Stj. 81. mála-skil, n. pl. knowledge of proceeding. Sturl. iii. 10. mála-skot, n. an appeal in a case, K. Á. 218. mála-sóku, f. a lawsuit, prosecution, Nj. 248. máls-spell, n. a flaw in a suit, Nj. 170, Fms. x. 12. mála-sönnun, f. evidence, Mar. mála-tilbúningr or mála-tilbúnaðr, m. the preparation of a suit, Grág. i. 490, Eb. 282, Nj. 36, 100. mála-tilleitan, f. = málaleitan, Þórð. 67. mála-vöxtr, m. the state of a case, Fms. vi. 11, Al. 113, Bs. i. 67, Nj. 79. máls-þörf, f. a wish to speak, Fms. vi. 374.

n. [Ulf. mêl = χρόνος, καιρός; A. S. mâl; Engl. meal; Germ. mahl; Dan. and Swed. maal, mâl = a mark]:—a measure: hann mælti grundvöll undir húss, þat var þeirra átrúnaðr ef málit gengi saman, þá er optarr væri reynt, at þess manns ráð mundi saman ganga, ef mál-vöndrinn þyrri, en þróask ef hann vissi til mikilleiks, gékk nú málit saman ok var þrem sinnum reynt, Korm. 8; fimm álna er hátt mál hans, Fms. vi. 929; ganga undir mál, to undergo a mál (for measuring one’s height); þat sögðu menn at þeir hefði jafnmiklir menn verit, þá er þeir gengu undir mál, Ld. 178; leggja, bera mál við, to measure; hann lagði mál við öll in stærstu tré, 216; með því sama máli sem þér mælit út mun yðr verða aptr mælt, Mar.; bar hón mál á, ok þurfti þá þrjár álnar ok þver hönd, Bs. ii. 168; kunna maga mál, to know the measure of one’s stomach, Hm. 20.

2. a length of sixteen fathoms, D. N. (Fr.)

B. Temp. [Ulf. mêl = χρόνος, καιρός], a ‘meal,’ of time, i. e. a certain portion of time:

I. time, high time; skipverjum þótti mál ór hafi, Landn. 206: with infin., Vsp. 14, Hm. 111, Skm. 10, Bm. 1; mönnum væri mál at lýsa sökum sínum, Nj. 149; at mál væri at ganga at sofa, Fms. ii. 138; mælti biskup at mál væri at sofa, 139; sagði mál at ríða, Orkn. 48: adding a dat., mál er mér at ríða, Hkv. 2. 47: ok er mál at vit farim, Fær. 255; mál er at leita at hestum várum, Korm. 182; ok er allt mál at ættvíg þessi takisk af, Ld. 258; ok er nú mál at hætta, Fms. vi. 212: e-m er mál (of stools):—í mál, in due time; þóat í mál yrði borinn kviðrinn, Grág. i. 54.

2. the moment, nick of time (mál, q. v.); at hann var þar þá nótt, ok á því máli …, of an alibi, N. G. L. i. 309.

II. the meal-time, morning and evening, Edda 103; hence of cattle, missa máls, to miss the time, sheep lost or astray for a day so that they cannot be milked, Grág. ii. 230, 231; kvikfénaðr missir máls, Snót; hence málnyta. q. v.; deila mat at málum, to deal out meat at each meal, Grág. i. 149; í hvert mál, Hm. 36; í eitt mál, for one single ‘meal,’ Karl. 347, Grág. i. 293; fæða þá í tvau mál, ii. 400; í bæði mál (see i B, p. 317): at því máli = Germ. diesmahl, Korm. (in a verse); þat er ok mitt ráð þó þat sé at fyrra máli at menn snæði nokkut, Fb. ii. 676; þat vilda ek at þær æti at einu máli kýr Hálfdanar bróður míns, Ó. H. 64; ef ættak at málungi mat, if I had meat from meal to meal, Hm.

2. of the day marks; dag-mál = day-meal = 9 o’clock A. M.; and nátt-mál, night-time = 9 o’clock P. M.; í fyrra málið, to-morrow morning; eg skal koma í fyrra málið.

III. of the seasons of the year; í misseri eru mál tvau, í máli eru mánuðr þrír, Rb. 6; mál ok misseri, Hm.; sumar-mál, the time when summer sets in (middle of April), opp. to vetr-nætr, when winter sets in; hríð-mál. q. v.

COMPDS: málamatr, málamjólk, málsverðr.

n. [Ulf. mêl = γραφή and γράμμα; Hel. mâl = imago, effigies; cp. also Goth. maljan = γράφειν, whence mod. Germ. mahlerei, mahlen, = pingere]:—prop. ‘a drawing,’ but it is used in old writers only of inlaid ornaments on spear’s heads or on the hilts and guards of swords; görir Þorgrímr þar af spjót, mál vóru í, Gísl. 18; hann hafði króka-spjót í hendi haugtekit ok allgóð mál í, Ld. 78; spjót, þá fann hann blóð í málunum, Glúm. 344; stál bjartra mála, Korm. 1; gull-mál (q. v.), Þiðr. 110; stála-mál, inlaid work of steel, Ht. R. 33. For specimens of ‘mál’ see Worsaae, Nos. 325, 331; a plate with inlaid work on the outside and a Runic inscription on the inside was found in Oct. 1870 in the cairn Greenmount in Ireland, and is described by Major-General Lefroy.

COMPDS: málajárn, málasax, málaspjót, málasteinn.

* * *

(fer; fór, fórum; farinn), v.

1) to move, pass along, go;

gekk hann hvargi sem hann fór, he walked wherever he went;

fara heim (heiman), to go home (from home);

fara á fund e-s to visit one;

fjöld ek fór, I travelled much;

hann sagði, hversu orð fóru með þeim, what words passed between them;

absol., to go begging (ómagar, er þar eigu at fara í því þingi);

2) with ‘ferð, leið’ or the like added in acc., gen., or dat.;

fara leiðar sinnar, to go one’s way, proceed on one’s journey (= fara ferðar sinnar or ferða sinna, fara ferð sina, fara för sina, förum sínum);

fara þessa ferð, to make this journey;

fara fullum dagleiðum, to travel a full days journeys;

fara stefnuför, to go a-summoning;

fara bónorðsför, to go a-wooing;

fara sigrför, to go on the path of victory, to triumph;

fara góða för, to make a lucky journey;

fig., fara ósigr, to be defeated;

fara mikinn skaða, to suffer great damage;

fara hneykju, skömm, to incur disgrace;

fara erendleysu, to fail in one’s errand;

with the road in acc. (fara fjöll ok dala);

3) fara búðum, bygðum, vistum, to move, change one’s abode;

fara eldi ok arni, to move one’s hearth and fire;

4) fara einn saman, to go alone;

fara eigi ein saman, to go with child (= fara með barni);

5) with infin.;

fara sofa, to go to sleep (allir menn vóru sofa farnir);

fara vega, to go to fight;

fara leita, to go seeking (var leita farit);

6) with an a., etc.;

fara villr, to go astray;

fara haltr, to walk lame;

fara vanstiltr, to go out of one’s mind;

fara duldr e-s, to be unaware of;

fara andvígr e-m, to give battle;

fara leyniliga (leynt), to be kept secret;

eigi má þetta svá fara, this cannot go on in that way;

fjarri ferr þat, far from it, by no means;

fór þat fjarri, at ek vilda, I was far from desiring it;

7) to turn out, end;

fór þat sem líkligt var, it turned out as was likely (viz. ended ill);

svá fór, at, the end was, that;

ef svá ferr sem ek get til, if it turns out as I guess;

á sómu leið fór um aðra sendimenn, it went the same way with the other messengers;

8) to fare well, ill;

biðja e-n vel fara, to bid one farewell;

9) to suit, fit, esp. of clothes, hair (ekki þykkir mér kyrtill þinn fara betr en stakkr minn; hárit fór vel);

impers., fór illa á hestinum, it sat ill on the horse;

10) impers., e-m ferr vel, illa, one behaves or acts well, ill;

honum hafa öll málin verst farit, he has behaved worst in the whole matter;

e-m ferr vinveittliga, one behaves in a friendly way;

11) fara e-t höndum, to touch with the hands, esp. of a healing touch, = fara höndum um e-t (bið hann fara höndum meinit);

fara land herskildi, brandi, to visit a land with ‘warshield’, with fire, to ravage or devastate it (gekk síðan á land upp með liði sínu ok fór alit herskildi);

12) to overtake (Án hrísmagi var þeirra skjótastr ok gat farit sveininn);

tunglit ferr sólina, the moon overtakes the sun;

áðr hana Fenrir fari, before F. overtakes her;

13) to ill-treat, treat cruelly;

menn sá ek þá, er mjök höfðu hungri farit hörund, that had chastened their flesh with much fasting;

14) to put an end to, destroy;

fara sér (sjálfr), to kill oneself;

fara lífi (fjörvi) e-s, to deprive one of life;

þú hefir sigr vegit ok Fáfni (dat.) um farit, killed F.;

15) to forfeit (fara löndum ok lausafé);

16) refl., farast;

17) with preps. and advs.:

fara af klæðum, to take off one’s clothes;

fara at e-m, to make an attack upon, to assault (eigi mundi í annat sinn vænna at fara at jarlinum);

fara at e-u, to mind, pay heed to;

ekki fer ek at, þótt þú hafir svelt þik til fjár (it does not matter to me, I do not care, though);

to deal with a thing, proceed in a certain way;

svá skal at sókn fara, thus is the pleading to be proceeded with;

fara at lögum, úlögum, to proceed lawfully, unlawfully;

fara mjúkliga at, to proceed gently;

hér skulu við fara at með ráðum, act with, deliberation;

impers. with dat., to do, behave;

illa hefir mér at farit, I have done my business badly; to go in pusuit (search) of (víkingar nökkurir þeir sem fóru at féföngum);

fara at fuglaveiðum, to go a-fowling;

fara at fé, to tend sheep;

fara á e-n, to come upon one;

sigu saman augu, þá er dauðinn fór á, when death seized him;

fara á hæl or hæli, to step back, retreat;

fara eptir e-m, to follow one;

fara eptir e-u, to go for, go to fetch (Snorri goði fór eptir líkinu; fara eptir vatni); to accommodate oneself to, conform to (engi vildi eptir öðrum fara);

þau orð er eptir fara, the following words;

fara fram, to go on, take place;

ef eigi ferr gjald fram, if no payment takes place;

veizlan ferr vel fram, the feast went on well;

spyrr, hvat þar fœri fram, he asked, what was going on there;

fara fram ráðum e-s, to follow one’s advice;

allt mun þat sínu fram fara, it will take its own course;

kváðu þat engu gegna ok fóru sínu fram, took their own way;

segir honum, hversu þeir fóru fram, how they acted;

fara e-t fram, to do., perform a thing;

spyrr hann, hvat nú sé fram faranda, what is to be done;

fara fyrir e-t, to pass for, be taken for (fari sá fyrir níðing, er);

fara hjá sér, to be beside oneself;

fara í e-t, to go into (fara í tunnu);

fara í sæng, rekkju, to go to bed;

fara í sess sinn, sæti sitt, to take one’s seat;

fara í klæði, to put on clothes, dress;

fara í vápn, brynju, to put on armour;

fara í lag, to go right or straight again (þá fóru brýnn hans í lag);

fara í vöxt, to increase;

fara í þurð, to wane;

fara í hernað, víking, to go a-freebooting;

nú ferr í úvænt efni, now matters look hopeless;

to happen, occur (alit þat, er í hafði farit um nóttina);

fara með e-t, to wield handle, manage;

fór Hroptr með Gungni, H. wielded (the spear) Gungnir;

fara með goðorð, to hold a goðorð;

fara með sök, to manage a lawsuit;

to practice, deal in;

fara með rán, to deal in robbery;

fara með spott ok háð, to go scoffing and mocking;

fara með galdra ok fjölkyngi, to practice sorcery;

to deal with, treat, handle (þú munt bezt ok hógligast með hann fara);

fara af hljóði með e-t, to keep matters secret;

fara með e-m, to go with one, follow one (ek skal með yðr fara með allan minn styrk);

fara með e-u, to do (so and so) with a thing, to deal with, manage;

hvernig þeir skyldu fara með vápnum sínum, what they were to do with their weapons;

sá maðr, er með arfinum ferr, who manages the inheritance;

fara með málum sínum, to manage one’s case;

fara vel með sínum háttum, to bear oneself well;

undarliga fara munkar þessir með sér, these monks behave strangely;

fara með barni, to go with child;

impers., ferr með þeim heldr fáliga, they are on indifferent terms;

fara ór landi, to leave the country;

fara ór klæðum, fötum, to take off one’s clothes, undress;

fara saman, to go together; to shake, shudder;

fór en forna fold öll saman, shivered all through;

to concur, agree (hversu má þat saman f);

fara til svefns, to go to sleep (= fara at sofa);

fara um e-t, to travel over (fara um fjall);

fara höndum um e-n, to stroke or touch one with the hands (hann fór höndum um þá, er sjúkir vóru);

fara mörgum orðum um e-t, to dilate upon a subject;

fara myrkt um e-t, to keep a matter dark;

fara undan, to excuse oneself (from doing a thing), to decline, refuse (hvat berr til, at þú ferr undan at gera mér veizluna);

borð fara upp, the tables are removed;

fara út, to go from Norway to Iceland; to come to a close, run out (fóru svá út þessir fimm vetr);

fara útan, to go abroad (from Iceland);

fara við e-n, to treat one, deal with one in a certain way;

margs á, ek minnast, hve við mik fóruð, I have many things to remember of your dealings with me;

fara yfir e-t, to go through;

nú er yfir farit um landnám, now an account of the settlements has been given;

skjótt yfir at fara, to be brief.

* * *

pret. fóra, 2nd pers. fórt, mod. fórst, pl. fóru; pres. ferr, 2nd pers. ferr, in mod. pronunciation ferð; pret. subj. færa; imperat. far and farðu (= far þú); sup. farit; part. farinn; with the suffixed neg. fór-a, Am. 45; farið-a ( depart not), Hkr. i. 115 MS. (in a verse). [In the Icel. scarcely any other verb is in so freq. use as fara, as it denotes any motion; not so in other Teut. idioms; in Ulf. faran is only used once, viz. Luke x. 7; Goth. farjan means to sail, and this seems to be the original sense of fara (vide far); A. S. faran; the Germ. fahren and Engl. fare are used in a limited sense; in the Engl. Bible this word never occurs (Cruden); Swed. fara; Dan. fare.]

A. NEUT. to go, fare, travel, in the widest sense; gékk hann hvargi sem hann fór, he walked wherever he went, Hkr. i. 100; né ek flý þó ek ferr, I fly not though I fare, Edda (in a verse); létt er lauss at fara (a proverb), Sl. 37: the saying, verðr hverr með sjálfum sér lengst at fara, Gísl. 25; cp. ‘dass von sich selbst der Mensch nicht scheiden kann’ (Göthe’s Tasso), or the Lat. ‘patriae quis exul se quoque fugit?’ usually in the sense to go, to depart, heill þú farir, heill þú aptr komir, Vþm. 4; but also to come, far þú hingat til mín, come here, Nj. 2.

2. to travel, go forth or through, pass, or the like; þú skalt fara í Kirkjubæ, Nj. 74; fara ór landi, to fare forth from one’s country, Fms. v. 24; kjóll ferr austan, Vsp. 51; Surtr ferr sunnan, 52; snjór var mikill, ok íllt at fara, and ill to pass, Fms. ix. 491; fóru þeir út eptir ánni, Eg. 81; siðan fór Egill fram með skóginum, 531; þeim sem hann vildi at færi … Njáll hét at fara, Nj. 49; fara munu vér, Eg. 579; Egill fór til þess er hann kom til Álfs. 577, Fms. xi. 122; fara þeir nú af melinum á sléttuna. Eg. 747; fara heiman, to fare forth from one’s home, K. Þ. K. 6; alls mik fara tíðir, Vþm. 1; fjölð ek fór, far I fared, i. e. travelled far, 3: the phrase, fara utan, to fare outwards, go abroad (from Iceland), passim; fara vestr um haf, to fare westward over the sea, i. e. to the British Isles, Hkr. i. 101; fara á fund e-s, to visit one, Ld. 62; fara at heimboði, to go to a feast, id.; fara fæti, to fare a-foot, go walking, Hkr.; absol. fara, to travel, beg, hence föru-maðr, a vagrant, beggar; in olden times the poor went their rounds from house to house within a certain district, cp. Grág. i. 85; ómagar er þar eigu at fara í því þingi eðr um þau þing, id.; ómagar skolu fara, 119; omegð þá er þar ferr, 296: in mod. usage, fara um and um-ferð, begging, going round.

β. with prep.: fara at e-m, to make an inroad upon one, Nj. 93, 94, 102 (cp. at-för); fara á e-n, to mount, e. g. fara á bak, to mount on horseback; metaph., dauðinn fór á, death seized him, Fms. xi. 150; f. saman, to go together, Edda 121, Grág. ii. 256; f. saman also means to shudder. Germ. zusammenfahren, Hým. 24: metaph. to concur, agree, hversu má þat saman f., Nj. 192; þeim þótti þat mjök saman f., Fms. iv. 382; fara á hæl, or á hæli, to go a-heel, i. e. step back. retreat, xi. 278, Eg. 296; fara undan, metaph. to excuse oneself, refuse (v. undan), Nj. 23, Fms. x. 227; fara fyrir, to proceed; fara eptir, to follow.

3. with ferð, leið or the like added, in acc. or gen. to go one’s way; fara leiðar sinnar, to proceed on one’s journey, Eg. 81, 477, Fms. i. 10, Grág. ii. 119; fara ferðar sinnar, or ferða sinna, id.. Eg. 180, Fms. iv. 125; fara derð sina, id.. Eg. 568; fara förum sínum, or för sinní, id., K. Þ. K. 80, 90; fara dagfari ok náttfari, to travel day and night, Fms. i. 203; fara fullum dagleiðum, to go full days-journeys, Grág. i. 91; or in a more special sense, fara þessa ferð, to make this journey, Fas. ii. 117; f. stefnu-för, to go a-summoning; f. bónorðs-för, to go a-courting, Nj. 148; f. sigr-för, to go on the way of victory, to triumph, Eg. 21; fara sendi-för, to go on a message, 540.

β. in a metaph. sense; fara hneykju-för, to be shamefully beaten, Hrafn. 19 (MS.); fara ósigr, to be defeated, Eg. 287; fara mikinn skaða, to ‘fare’ (i. e. suffer) great damage, Karl. 43; fara því verrum förum, fara skömm, hneykju, erendleysu, úsæmð, to get the worst of it, Fms. viii. 125.

4. with the road in acc.; hann fór Vánar-skarð, Landn. 226; f. sjó-veg, land-veg, K. Þ. K. 24; fór mörg lönd ok stórar merkr, Fas. ii. 540; fara sömu leið, Fms. i. 70; f. sama veg, Luke x. 31; f. fjöll ok dala, Barl. 104; fara út-leið, þjóð-leið, Fms. iv. 260; also, fara um veg, fara um fjall, to cross a fell, Hm. 3; fara liði, to march, Fms. i. 110.

II. in a more indefinite sense, to go; fara búðum, bygðum, vistum, to move, change one’s abode, Ld. 56, Hkr. ii. 177, Nj. 151, Vigl. 30; fara búferla, to more one’s household, Grág. ii. 409; fara vöflunarförum, to go a-begging, i. 163, 294, ii. 482.

2. the phrases, fara eldi ok arni, a law term, to move one’s hearth and fire. Grág. ii. 253; fara eldi um land, a heathen rite for taking possession of land, defined in Landn. 276. cp. Eb. 8, Landn. 189, 284.

3. fara einn-saman, to be alone. Grág. ii. 9; the phrase, f. eigi einn-saman, to be not alone, i. e. with child, Fms. iii. 109; or, fór hón með svein þann, Bs. i. 437; cp. ganga með barni.

4. adding an adj., to denote gait, pace, or the like; fara snúðigt, to stride haughtily, Nj. 100; fara mikinn, to rush on, 143; fara flatt, to fall flat, tumble, Bárð. 177; fara hægt, to walk slowly.

β. fara til svefns, to go to sleep, Nj. 35; f. í sæti sitt, to go to one’s seat, 129; f. í sess, Vþm. 9; f. á bekk, 19; fara á sæng, to go to bed, N. G. L. i. 30; fara í rúmið, id. (mod.); fara í mannjöfnuð, Ísl. ii. 214; fara í lag, to be put straight, Eg. 306; fara í vöxt, to wax, increase, Fms. ix. 430, Al. 141; fara í þurð, to wane, Ld. 122, l. 1 (MS.); fara í úefni, to go to the wrong side, Sturl. iii. 210; fara at skakka, to be odd ( not even). Sturl. ii. 258; fara at sölum, to be put out for sale, Grág. ii. 204.

5. fara at fuglum, to go a-fowling, Orkn. (in a verse); fara at fugla-veiðum, id., Bb. 3. 36; fara í hernað, í víking, to go a-freebooting, Fms. i. 33, Landn. 31; fara at fé, to watch sheep, Ld. 240; fara at fé-föngum, to go a-fetching booty, Fms. vii. 78.

β. with infin., denoting one’s ‘doing’ or ‘being;’ fara sofa, to go to sleep, Eg. 377; fara vega, to go to fight, Vsp. 54, Gm. 23; fara at róa, Vígl. 22; fara leita, to go seeking, Fms. x. 240; fara að búa, to set up a household, Bb. 2. 6; fara að hátta, to go to bed.

γ. akin to this is the mod. use of fara with an infin. following in the sense to begin, as in the East Angl. counties of Engl. it ‘fares’ to …, i. e. it begins, is likely to be or to do so and so; það fer að birta, það er farit að dimma, it ‘fares’ to grow dark; það fer að hvessa, it ‘fares’ to blow; fer að rigna, it ‘fares’ to rain. etc.:—no instance of this usage is recorded in old Icel., but the Engl. usage shews that it must be old.

δ. with an adj. etc.; fara villr, to go astray, Sks. 565; fara haltr, to go lame, Fms. x. 420; fara vanstiltr, to go out of one’s mind, 264; fara hjá sér, to be beside oneself, Eb. 270; fara apr, to feel chilly, Fms. vi. 237 (in a verse); fara duldr e-s, to be unaware of, Skálda 187 (in a verse); fara andvígr e-m, to give battle, Stor. 8; fara leyniliga, to go secretly, be kept hidden, Nj. 49.

6. to pass; fór sú skipan til Íslands, Fms. x. 23; fara þessi mál til þings, Nj. 100; hversu orð fóru með þeim, how words passed between them, 90; fóru þau orð um, the runner went abroad, Fms. i. 12; ferr orð er um munn líðr (a saying), iv. 279; þá fór ferligt úorðan, a bad report went abroad, Hom. 115.

7. fara fram, to go on, take place; ferr þetta fram, Ld. 258; ef eigi ferr gjald fram, if no payment takes place, K. Þ. K. 64; ferr svá fram, and so things went on without a break, Nj. 11, Eg. 711; veizlan ferr vel fram, the feast went on well, Nj. 11, 51; spyrr hvat þar færi fram, he asked what there was going on. Band. 17; fór allt á sömu leið sem fyrr, it went on all the same as before, Fms. iv. 112; fara fram ráðum e-s, to follow one’s advice, Nj. 5, 66, Fms. vii. 318; allt mun þat sínu fram f., it will take its own course, Nj. 259; nú er því ferr fram um hríð, it went on so for a while, Fms. xi. 108; a law term, to be produced, gögn fara fram til varnar, Grág. i. 65; dómar fara út, the court is set (vide dómr), Grág., Nj., passim.

8. borð fara upp brott, the tables are removed (vide borð), Eg. 247, 551; eigi má þetta svá f., this cannot go on in that way, Nj. 87; fjarri ferr þat, far from it, by no means, 134; fór þat fjarri at ek vilda, Ld. 12; fór þat ok svá til, and so if came to pass, Fms. x. 212.

9. to turn out, end; hversu ætlar þú fara hesta-atið, Nj. 90; fór þat sem likligt var, it turned out as was likely (i. e. ended ill). Eg. 46; svá fór, at …, the end was, that …, Grett. 81 new Ed.; ef svá ferr sem ek get til, if it turns out as I guess, Dropl. 30, Vígl. 21; ef svá ferr sem mín orð horfa til, Fms. v. 24; ef svá ferr sem mik varir, if it comes to pass as it seems to me, vi. 350; svá fór um sjóferð þá, Bjarni 202; á sömu leið fór um aðra sendi-menn, Eg. 537; to depart, die, þar fór nýtr maðr, Fs. 39; fara danða-yrði, to pass the death-weird, to die, Ýt. 8.

10. to fare well, ill, in addressing; fari þér vel, fare ye well, Nj. 7; biðja e-n vel fara, to bid one farewell, Eg. 22, Ld. 62; far heill ok sæll, Fms. vii. 197: in a bad sense, far þú nú þar, ill betide thee! Hbl. 60; far (impers.) manna armastr, Eg. 553; Jökull bað hann fara bræla armastan, Finnb. 306; fari þér í svá gramendr allir, Dropl. 23.

11. fara í fat, í brynju (acc.), etc., to dress, undress; but fara ór fötum (dat.), to undress, Fms. x. 16, xi. 132, vii. 202, Nj. 143, Gh. 16, etc.

III. metaph.,

1. to suit, fit, esp. of clothes, hair, or the like; ekki þykkir mér kyrtill þinn fara betr en stakkr minn, Fas. ii. 343; hárið fór vel, Nj. 30; jarpr á hár ok fór vel hárit, Fms. ii. 7; gult hár sem silki ok fór fagrliga, vi. 438, Fs. 88; klæði sem bezt farandi, Eb. 256; var sú konan bezt f., the most graceful, lady-like, Ísl. ii. 438; fór ílla á hestinum, it sat ill on the horse, Bs. i. 712.

2. impers. it goes so and so with one, i. e. one behaves so and so: e-m ferr vel, ílla, etc., one behaves well, ill, etc.; honum hafa öll málin verst farit, he has behaved worst in the whole matter, Nj. 210; bezta ferr þér, Fms. vii. 33; vel mun þér fara, Nj. 55; at honum fari vel, 64; þer hefir vel farit til mín, Finnb. 238; e-m ferr vinveittliga, one behaves in a friendly way, Nj. 217; ferr þér þá bezt jafnan ok höfðinglegast er mest liggr við, 228; mun honum nokkurn veg vel f., Hrafn. 10; údrengiliga hefir þér farit til vár, Ld. 48; ferr þér illa, Nj. 57; hversu Gunnari fór, how ( well) G. behaved, 119.

3. fara at e-u, to deal with a thing (i. e. proceed) so and so; svá skal at sókn fara, thus is the pleading to be proceeded with, Grág. i. 323; svá skal at því f. at beiða …, 7; fara at lögum, or úlögum at e-u, to proceed lawfully or unlawfully, 126; hversu at skyldi f., how they were to proceed, Nj. 114; fara mjúklega at, to proceed gently, Fms. vii. 18; hér skulu vér f. at með ráðum, to act with deliberation, Eg. 582; Flosi fór at öngu óðara ( took matters calmly), en hann væri heima, Nj. 220.

β. impers. with dat., to do, behave; ílla hefir mér at farit, I have done my business badly, Hrafn. 8; veit Guð hversu hverjum manni mun at f., Fms. x. 212: in mod. phrases, to become, ironically, þér ferr það, or þér ferst það, it becomes thee, i. e. ‘tis too bad of thee.

γ. hví ferr konungrinn nú svá (viz. at), Fms. i. 35; er slíkt úsæmiliga farit, so shamefully done, Nj. 82; hér ferr vænt at, here things go merrily, 232; karlmannliga er farit, manfully done, 144.

δ. to mind, care about; ekki ferr ek at, þótt þú hafir svelt þik til fjár, it does not matter to me, I do not care, though …, Nj. 18; ekki munu vit at því fara ( never mind that), segir Helgi, 133.

ε. fara eptir, to be in proportion; hér eptir fór vöxtr ok afl, his strength and stature were in proportion, Clar.

4. fara með e-t, to wield, handle, manage; fór Hroptr með Gungni, H. wielded Gungni ( the spear), Kormak; f. með Gríðar-völ, to wield the staff G., Þd. 9: as a law term, to wield, possess; fara með goðorð, to keep a goðorð, esp. during the session of parliament, Dropl. 8, Grág. and Nj. passim; fara með sök, to manage a lawsuit, Grág., Nj.; or, fara við sök, id., Nj. 86.

β. metaph. to practise, deal in; fara með rán, to deal in robbing, Nj. 73; fara með spott ok háð, to go sporting and mocking, 66; f. með fals ok dár, Pass. 16. 5; fara með galdra ok fjölkyngi, K. Þ. K. 76; f. með hindr-vitni, Grett. 111; cp. the phrase, farðu ekki með það, don’t talk such nonsense.

γ. to deal with, treat, handle; þú munt bezt ok hógligast með hann fara, thou wilt deal with him most kindly and most gently, Nj. 219; fara af hljóði með e-t, to keep matters secret, id.; Ingimundr fór vel með sögum (better than sögur, acc.), Ing. dealt well with stories, was a good historian. Sturl. i. 9.

δ. with dat.; fara með e-u, to do so and so with a thing, manage it; hversu þeir skyldi fara með vápnum sínum, how they were to do with their weapons, Fms. ix. 509; sá maðr er með arfinum ferr, who manages the arfr, Grág. i. 217; ef þeir fara annan veg með því fé, 216; fara með málum sínum, to manage one’s case, 46; meðan hann ferr svá með sem mælt er, 93; Gunnarr fór með öllu ( acted in all) sem honum var ráð til kennt, Nj. 100; ef svá er með farit, Ld. 152; f. vel með sínum háttum, to bear oneself well, behave well, Eg. 65; Hrafn fór með sér vel, H. bore himself well, Fms. vi. 109; undarliga fara munkar þessir með sér, they behave strangely, 188; við förum kynlega með okkrum málum, Nj. 130; vant þyki mér með slíku at fara, difficult matters to have to do with, 75; f. málum á hendr e-m, to bring an action against one, Ld. 138; fara sókn ( to proceed) sem at þingadómi, Grág. i. 463; fara svá öllu máli um sem …, 40, ii. 348; fara með hlátri ok gapi, to go laughing and scoffing, Nj. 220; cp. β above.

IV. fara um, yfir e-t, to pass over slightly; nú er yfir farit um landnám, shortly told, touched upon, Landn. 320; skjótt yfir at f., to be brief, 656 A. 12; fara myrkt um e-t, to mystify a thing, Ld. 322; fara mörgum orðum um e-t, to dilate upon a subject, Fbr. 124, Nj. 248, Fms. ix. 264.

β. in the phrase, fara höndum um e-t, to go with the hands about a thing, to touch it, Germ. befühlen, esp. medic. of a healing touch; jafnan fengu menn heilsubót af handlögum hans, af því er hann fór höndum um þá er sjúkir vóru, Játv. 24; ok pá fór hann höndum um hann, Bs. i. 644; þá lét Arnoddr fara aðra höndina um hann, ok fann at hann var berfættr ok í línklæðum. Dropl. 30; cp. fóru hendr hvítar hennar um þessar görvar, Fas. i. 248 (in a verse): note the curious mod. phrase, það fer að fara um mig, I began to feel uneasy, as from a cold touch or the like.

γ. impers. with dat.; eigi ferr þér nær Gunnari, en Merði mundi við þik, thou camest not nearer to G. than Mord would to thee, i. e. thou art just as far from being a match for G. as Mord is to thee, Nj. 37; þá ferr honum sem öðrum, it came to pass with him as with others, 172; þá mun mér first um fara, I shall fall much short of that, Fms. vi. 362; því betr er þeim ferr öllum verr at, the worse they fare the better I am pleased, Nj. 217.

V. reflex., esp. of a journey, to fare well; fórsk þeim vel, they fared well, Eg. 392, Fms. xi. 22; honum fersk vel vegrinn, he proceeded well on his journey, ii. 81; hafði allt farizt vel at, all had fared well, they had had a prosperous journey, Íb. 10; fórsk þeim þá seint um daginn, they proceeded slowly, Eg. 544; mönnum fórsk eigi vel um fenit, Fms. vii. 149; hversu þeim hafði farizk, Nj. 90; at þeim færisk vel, Ísl. ii. 343, 208, v. l.: the phrase, hamri fórsk í hægri hönd, he grasped the hammer in his right hand, Bragi; farask lönd undir, to subdue lands, Hkr. i. 134, v. l. (in a verse).

2. recipr., farask hjá, to go beside one another, miss one another, pass without meeting, Nj. 9; farask á mis, id., farask í móti, to march against one another, of two hosts; þat bar svá til at hvárigir vissu til annarra ok fórusk þó í móti, Fms. viii. 63, x. 46, Fas. ii. 515.

VI. part.,

1. act., koma farandi, to come of a sudden or by chance; þá kómu hjarðsveinar þar at farandi, some shepherds just came, Eg. 380; Moses kom farandi til fólksins, Sks. 574; koma inn farandi, 369, Fbr. 25.

2. pass. farinn, in the phrase, á förnum vegi, on ‘wayfaring,’ i. e. in travelling, passing by; finna e-n á förnum vegi, Nj. 258, K. Þ. K. 6; kveðja fjárins á förnum vegi, Grág. i. 403; also, fara um farinn veg, to pass on one’s journey; of the sun. sól var skamt farin, the sun was little advanced, i. e. early in the morning, Fms. xi. 267, viii. 146; þá var dagr alljós ok sól farin, broad day and sun high in the sky, Eg. 219; also impers., sól (dat.) var skamt farit, Úlf. 4. 10: the phrase, aldri farinn, stricken in years, Sturl. i. 212; vel farinn í andliti, well-favoured, Ld. 274; vel at orði farinn, well spoken, eloquent, Fms. xi. 193; mod., vel orði, máli farinn, and so Ld. 122; gone, þar eru baugar farnir, Grág. ii. 172; þó fætrnir sé farnir, Fas. iii. 308.

β. impers. in the phrase, e-m er þannig farit, one is so and so; veðri var þannig farit, at …, the winter was such, that …, Fms. xi. 34; veðri var svá farit at myrkt var um at litask, i. e. the weather was gloomy, Grett. 111; hversu landinu er farit, what is the condition of the country, Sks. 181; henni er þannig farit, at hón er mikil ey, löng …, ( the island) is so shapen, that it is large and long, Hkr. ii. 188; er eigi einn veg farit úgæfu okkari, our ill-luck is not of one piece, Nj. 183: metaph. of state, disposition, character, er hánum vel farit, he is a well-favoured man, 15; undarliga er yðr farit, ye are strange men, 154; honum var svá farit, at hann var vesal-menni, Boll. 352: adding the prepp. at, til, þeim var úlíkt farit at í mörgu, they were at variance in many respects, Hkr. iii. 97; nú er annan veg til farit, now matters are altered, Nj. 226; nú er svá til farit, at ek vil …, now the case is, that I wish …, Eg. 714; hér er þannig til farit, … at leiðin, 582; þar var þannig til farit, Fms. xi. 34. ☞ Hence comes the mod. form varið (v instead of f), which also occurs in MSS. of the 15th century—veðri var svá varit, Sd. 181; ér honum vel varið, Lv. 80, Ld. 266, v. l.; svá er til varið, Sks. 223, 224,—all of them paper MSS. The phrase, e-m er nær farit, one is pressed; svá var honum nær farit af öllu samt, vökum ok föstu, he was nearly overcome from want of sleep and fasting.

B. TRANS.

I. with acc.:

1. to visit; fara land herskildi, brandi, etc., to visit a land with ‘war-shield,’ fire, etc., i. e. devastate it; gékk siðan á land upp með liði sínu, ok fór allt herskildi, Fms. i. 131; land þetta mundi herskildi farit, ok leggjask undir útlenda höfðingja, iv. 357; (hann) lét Halland farit brandi, vii. 4 (in a verse); hann fór lvist eldi, 41 (in a verse); hann hefir farit öll eylönd brandi, 46 (in a verse); fara hungri hörund, to emaciate the body, of an ascetic, Sl. 71.

2. to overtake, with acc.; hann gat ekki farit hann, he could not overtake ( catch) him, 623. 17; tunglit ferr sólina, the moon overtakes the sun, Rb. 116; áðr hana Fenrir fari, before Fenrir overtakes her, Vþm. 46, 47; knegut oss fálur fara, ye witches cannot take us, Hkv. Hjörv. 13; hann gat farit fjóra menn af liði Steinólfs, ok drap þá alla, … hann gat farit þá hjá Steinólfsdal, Gullþ. 29; hann reið eptir þeim, ok gat farit þá út hjá Svelgsá, milli ok Hóla, Eb. 180; Án hrísmagi var þeirra skjótastr ok getr farit sveininn, Ld. 242; viku þeir þá enn undan sem skjótast svá at Danir gátu eigi farit þá, Fms. (Knytl. S.) xi. 377 (MS., in the Ed. wrongly altered to náð þeim); hérinn hljóp undan, ok gátu hundarnir ekki farit hann (Ed. fráit wrongly), Fas. iii. 374; ok renna allir eptir þeim manni er víg vakti, … ok verðr hann farinn, Gþl. 146: cp. the phrase, vera farinn, to dwell, live, to be found here and there; þótt hann sé firr um farinn, Hm. 33.

II. with dat. to destroy, make to perish; f. sér, to make away with oneself; kona hans fór sér í dísar-sal, she killed herself, Fas. i. 527; hón varð stygg ok vildi fara sér, Landn. (Hb.) 55; ef þér gangit fyrir hamra ofan ok farit yðr sjálfir, Fms. viii. 53; hví ætla menn at hann mundi vilja f. sér sjálfr, iii. 59; fara lífi, fjörvi, öndu, id.; skal hann heldr eta, en fara öndu sinni, than starve oneself to death, K. Þ. K. 130; ok verðr þá þínu fjörvi um farit, Lv. 57, Ýt. 20, Fas. i. 426 (in a verse), cp. Hkv. Hjörv. 13; mínu fjörvi at fara, Fm. 5; þú hefir sigr vegit, ok Fáfni (dat.) um farit, 23; farit hafði hann allri ætt Geirmímis, Hkv. 1. 14; ok létu hans fjörvi farit, Sól. 22; hann hafði farit mörgum manni, O. H. L. 11.

β. to forfeit; fara sýknu sinni, Grág. i. 98; fara löndum ok lausafé, ii. 167.

2. reflex. to perish (but esp. freq. in the sense to be drowned, perish in the sea); farask af sulti, to die of hunger, Fms. ii. 226; fellr fjöldi manns í díkit ok farask þar, v. 281; fórusk sex hundruð Vinda skipa, xi. 369; alls fórusk níu menn, Ísl. ii. 385; mun heimr farask, Eluc. 43; þá er himin ok jörð hefir farisk, Edda 12; farask af hita, mæði, Fms. ix. 47; fórsk þar byrðingrinn, 307; hvar þess er menn farask, Grág. i. 219; heldr enn at fólk Guðs farisk af mínum völdum, Sks. 732: of cattle, ef fé hins hefir troðisk eðr farisk á þá lund sem nú var tínt, Grág. ii. 286.

β. metaph., fersk nú vinátta ykkur, your friendship is done with, Band. 12.

γ. the phrase, farask fyrir, to come to naught, Nj. 131; at síðr mun fyrir farask nokkut stórræði, Ísl. ii. 340; en fyrir fórusk málagjöldin af konungi, the payment never took place, Fms. v. 278; lét ek þetta verk fyrir farask, vii. 158; þá mun þat fyrir farask, Fs. 20; en fyrir fórsk þat þó þau misseri, Sd. 150: in mod. usage (N. T.), to perish.

δ. in act. rarely, and perhaps only a misspelling: frá því er féit fór (fórsk better), K. Þ. K. 132; fóru (better fórusk, were drowned) margir Íslenzkir menn, Bs. i. 436.

3. part. farinn, as adj. gone, undone; nú eru vér farnir, nema …, Lv. 83; hans tafl var mjök svá farit, his game was almost lost, Fas. i. 523; þá er farnir vóru forstöðumenn Tróju, when the defenders of Troy were dead and gone, Ver. 36; tungl farit, a ‘dead moon,’ i. e. new moon, Rb. 34; farinn af sulti ok mæði, Fms. viii. 53; farinn at e-u, ruined in a thing, having lost it; farnir at hamingju, luckless, iv. 73; f. at vistum, xi. 33; f. at lausa-fé;. iii. 117: in some cases uncertain whether the participle does not belong to A.