hang+out

* * *

(-sta, -str), v.

1) to make fast, fasten (festa skip, bát, hval);

2) to hang up (= festa upp);

festa á gálga, to hang on the gallows;

festa út til þerris, to hang out for drying;

festa e-t við e-t, to fasten to a thing;

3) in various fig. phrases,

festa trúnað á e-t, to believe in;

festa hug við e-t, to fix the mind upon;

festa yndi, to feel happy (in a place);

festa e-t í minni, to fix in the memory;

also absol., festa kvæði, to learn a poem by heart;

4) to settle, stipulate;

festa sátt mál, to make a settled agreement;

festa járn, to pledge oneself to the ordeal of red-hot iron;

5) to betroth (festa e-m dóttur sína);

6) impers. to cleave, stick fast (spjótit festi í skildinum);

eld festir, the fire catches, takes hold;

bein (acc.) festir, the bone unites (after a fracture);

7) refl., festast, to grow to, stick fast to (nafnit festist við hann);

bardagi festist, the battle closes up fast.

f. bail, pledge (svardagi ok festa).

* * *

t, [fastr], to fasten; lím er festir allart vegginn, Rb. 390.

2. to fasten with a cord, to fasten a thing afloat; festa skip, to make a ship fast, moor it, Eg. 161, Fms. vii. 314; þeir festu sik aptr við lyptingina, they made the ship fast, ii. 327; festa hval, Grág. ii. 337; festa við, of drift-timber, id.

β. to hang up; festa út til þerris, to hang out for drying, Ld. 290; ef maðr festir upp vápn sitt þar er sjálft fellr ofan, Grág. ii. 65; festa á gálga, to hang on the gallows, Am. 55, Hðm. 22, Fms. i. 89; festa upp, to hang up, Nj. 9, Fær. 188, Fms. vi. 273, ix. 410; festa í stagl, to make fast to the rack, 656 C. 38; cp. stagl-festa, 623. 51.

II. metaph. in many phrases; festa trúnað, to fix one’s faith on, to believe in, Eg. 59, Fms. i. 100; festa yndi, to feel happy in a place, 135; festa hug við e-t, to fix the mind upon a thing, hence hug-fastr; festa bygð, stað, to fix one’s abode (stað-fastr, steadfast); festa ráð, to make one’s mind up, iv. 149; festa e-t í minni, to fix in the memory, Edda (pref.), Fms. iv. 116, hence minnis-fast; also absol., festa kvæði, to fix a poem in the memory, learn it by heart; Síðan orti Egill alla drápuna, ok hafði fest, svá at hann mátti kveða um morguninn, Eg. 421.

2. in law phrases, to settle, stipulate; festa mál, sáttmál, to make a settled agreement, Eg. 34, Fms. x. 355; festa grið, to make a truce, Grág. ii. 194; festa kaup, verð, to wake a bargain, 399; festa fé, to give bail, Gþl. 482, N. G. L. i. 23, Fms. vii. 290; festa eið, to pledge oneself to take an oath, Gþl. 539; festa járn, to pledge oneself to the ordeal of red-hot iron, Fms. vii. 230; festa dóm e-s, or f. e-m dóm, iv. 227, vii. 311, Hkr. i. 168, N. G. L. i. 23; festa eindæmi, q. v., Sturl. ii. 22; festa e-t í dóm e-s, id., Fms. vii. 302; festa e-t á dóm e-s, id., iv. 327; festa lög fyrir e-t (= lög-festa), to claim a thing as one’s lawful property, and thus forbid another any use of it, K. Á. 184, N. G. L. i. 154, Gþl. 333, Jb. 151–249 (passim), cp. Vídal. Skýr. s. v. festa: absol. to pledge oneself, Eysteinn konungr festi at gjalda hálfan fimta tög marka gulls, Fms. vii. 290.

β. to bind in wedlock; Ásgrímr festi Helga dóttur sína, Asgrim (the father) bound his daughter in wedlock to Helgi (dat.), betrothed her to him, Nj. 40; létu þeir nú sem fyrr, at hón festi sik sjálf, she should bind herself, 49: also of the bridegroom, the bride in acc. as the bargain stipulated, festi Þorvaldr Hallgerði, 17; nú festir maðr sér konu, N. G. L. i. 350, Glúm. 351, cp, Grág. F. Þ. passim.

III. impers. in a pass. sense, to cleave, stick fast to; spjótið (acc.) festi í skildinum, Nj. 43, 262; kemr í skjöldinn svá at festi, 70; rekr hann (acc.) ofan á vaðit ok festi þar á steini, stuck fast on a stone, of a thing floating, 108; við eðr hval festir í vatns-bökkum, timber or whales aground in the shoals, Grág. ii. 355; ef við rekr at ám ofan, ok festir í eyrum, and sticks on the gravel banks, id.; nema festi í miðju vatninu, id.; eld festir, the fire catches, takes hold, Fms. i. 128.

β. medic., bein (acc.) festir, a bone joins (after a fracture); fót festir, the leg grows firm, Bs. i. 743, cp. Eb. 316 and Bs. 5. 424.

IV. reflex. to grow to, stick fast to; nafnið festisk við hann, Ld. 52, Fas. i. 86; ryðr festisk, rust sticks to it, it grows rusty, 519; festask í landi, ríki, absol. to get a fast footing in the land, Fms. i. 32, xi. 343: the milit. phrase, bardagi, orrosta festisk, the battle closes up fast, when all the ranks are engaged, Sturl. iii. 63, Fms. ii. 313.

* * *

(-sta, -str), v.

1) to make fast, fasten (festa skip, bát, hval);

2) to hang up (= festa upp);

festa á gálga, to hang on the gallows;

festa út til þerris, to hang out for drying;

festa e-t við e-t, to fasten to a thing;

3) in various fig. phrases,

festa trúnað á e-t, to believe in;

festa hug við e-t, to fix the mind upon;

festa yndi, to feel happy (in a place);

festa e-t í minni, to fix in the memory;

also absol., festa kvæði, to learn a poem by heart;

4) to settle, stipulate;

festa sátt mál, to make a settled agreement;

festa járn, to pledge oneself to the ordeal of red-hot iron;

5) to betroth (festa e-m dóttur sína);

6) impers. to cleave, stick fast (spjótit festi í skildinum);

eld festir, the fire catches, takes hold;

bein (acc.) festir, the bone unites (after a fracture);

7) refl., festast, to grow to, stick fast to (nafnit festist við hann);

bardagi festist, the battle closes up fast.

f. bail, pledge (svardagi ok festa).

* * *

u, f. a bail, pledge; svardagi ok f., Nj. 164, 240, Fms. iv. 268, 285, ix. 432, Eg. 227, Js. 40.

COMPD: festumaðr.

* * *

(ligg; lá, lágum; leginn), v.

1) to lie (ör liggr þar úti á vegginum);

liggja sjúkr, to lie sick (hann liggr sjúkr heima);

þeir lágu í sárum, they lay ill of their wounds;

2) to lie buried (hér liggr skáld);

3) to lie at anchor (hann lagði til hafnar ok lá þþþþþþar um hríð);

liggja veðrfastr, to lie weather-bound;

4) to lie, be situated, of a place (þorp ok borgir, er lágu við ríki hans);

5) to lie, go, lead, of a road (liggr gata til bœjarins);

6) to be covered with ice, ice-bound (vetrar-ríki var á mikit ok lágu firðir allir);

7) to lie with, have sexual intercourse with, = liggja hjá konu;

8) with preps. and advs.:

liggja á e-m, to lie heavy on, weigh upon, oppress (liggja á mér hugir stórra manna);

liggja á hálsi e-m, to hang on one’s neck, blame one;

liggja á e-m, to be fated to one (þat lá á konungi, at hann skyldi eigi lifa um tíu vetr);

liggja á e-u, to attend, be connected with (á þessum ráðum liggja stórmeinbugir);

to be urgent, of importance, pressing (A. kvað honum eigi á liggja þat at vita);

liggr honum ekki á, it does not matter to him;

liggja á úknyttum, to pursue wicked courses;

liggja eptir, to be left undone (skal ekki eptir liggja þat, sem vér megum þeim veita);

liggja fyrir e-m, to lie in wait for;

liggja fyrir, to be in store for, or open to, one;

þœtti mér þat ráð fyrir liggja, at þú sendir menn, that the best thing would be to send men;

liggja hjá e-rri, to lie with (lá ek hjá dóttur þinni);

liggja í e-u, to stick or sink in (lágu hestarnir á kafi í snjónum);

liggja í, to stick fast in mire or bog (liggr í hestrinn undir þeim);

liggja í hernaði, víkingu, to be engaged in warfare;

liggja niðri, to lie untold (nú skal þat eigi niðri liggja, er honum er þó mest vegsemd í);

liggja saman, to be adjacent (lágu saman skógar þeirra Lopts);

liggja til e-s, to belong to (naut ok sauðir, lá þat til Atleyjar);

bœtr liggja til alls, there is atonement for every case;

to be due or proper (þótti þat til liggja at taka af honum tignina);

liggja til byrjar, to lie by for a fair wind;

liggja til hafs, to lie ready for sea (lá biskup til hafs sex vikur);

liggja um e-n, to lie in wait for;

liggja um e-t, to be bent upon (hann liggr um þat nótt ok dag at veita yðr líflát);

liggja undir e-n or e-m, to be subject to, belong to (þessi lönd liggja undir Danakonung);

hlutr e-s liggr undir, one is worsted;

liggja úti, to lie out, not in a house (sumir lágu úti á fjöllum með bú sín);

liggja við, to lie at stake (líf mitt liggr við);

þá muntu bezt gefast, er mest liggr við, when the need is greatest;

e-m liggr við e-u, one is on the verge of;

mörgum lá við bana, many lay at death’s door;

lá við sjálft, at, ti was just on the point of.

* * *

pres. ligg, pl. liggja; pret. lá, 2nd pers. látt, mod. lást; subj. lægi; imperat. ligg and liggðú; part. leginn: [Ulf. ligan = κεισθαι; A. S. licgan; Chauc. to ligge; North. E. and Scot. to lig; Engl. to lie; Germ. liegen; Dan. ligge]:—to lie; ör liggr þar úti á vegginum, Nj. 115, Fas. i. 284; þeir vógu at honum liggjanda ok úvörum, 332; hann liggr á hauginum, Fb. i. 215; lá hann inni meðan þeir börðusk, Nj. 85; legsk hann niðr í runna nokkura ok liggr þar um stund, 132; Rafn lá í bekk, Sturl. i. 140; sveinar tveir er lengi höfðu úti legit á fjöllum, to lie out in the cold, Fms. ii. 98; sumir lágu úti á fjöllum með bú sín, lay out on the fells with their cattle, Sturl. iii. 75: of robbers, cp. úti-legu-maðr, an ‘outlying-man,’ outlaw; l. úti á fjöllum, Ld. 250: of freebooters, víkingar tveir, ok lágu úti bæði vetr ok sumar, Grett. 83; l. í hernaði, víkingu, to be out on a raid, Fs. 120, Eg. 1, Fms. xi. 44:—to lie, rest, þú skalt liggja í lopti hjá mér í nótt, Nj. 6; lágu þau þar tvau ein í loptinu, 7; þú skalt ríða um nætr en liggja ( but lie abed) um daga, 34; Gunnarr lá mjök langa hríð, 94; þeir lágu úti um nóttina, lay out by night, Fms. ix. 364: the phrase, liggja á gólfi, to lie on the floor, to lie in labour, Fb. ii. 263: of carnal intercourse, to lie with, hefir Guðrún dóttir mín legit hjá þér, Nj. 94; lá ek hjá dóttur þinni, 130: liggja með e-m, id., Grág. i. 128; hón hefir legit sekt í garð konungs, N. G. L. i. 358: with acc., liggja konu, stuprare, Gþl. 203, N. G. L. i. 20; at þú hafir legit dóttur Ísólfs, Lv. 78: of animals (rare), en veðrarnir ok bukkarnir lágu þær, Stj. 178:—to lie sick, hann liggr sjúkr heima at búð …, lá hann sjúkr um allt þingit, Nj. 80; Þórólfr ok Bárðr lágu í sárum, lay sick of their wounds, Eg. 34; Helga tók þá ok þyngd ok lá þó eigi, H. lay sick, but not bedridden, Ísl. ii. 274; ef griðmaðr liggr af verkum sínum, lies sick from his work, Grág. i. 154; ef hann liggr í helsótt, 201:—to lie, be buried, Björn liggr í Farmanns-haugi, Fms. i. 12; hér liggr skald, Fb. i. 215 (in a verse):—to lie at anchor, Bs. i. 713; þar lagði hann til hafnar ok lá þar um hríð, Fms. i. 145; lágu langskip konungs með endilöngum bryggjum, ix. 478; þeir lágu þar nokkura hríð undir nesi einu, Nj. 43; hann lá í Gautelfi austr, 122; þar lá fyrir í höfninni knörr einn mikill, Eg. 79; en er hann kom fyrir Elfina þá lágu þeir þar ok biðu nætr, 80; Haraldr konungr lá liði sínu út fyrir Hreinsléttu, Fms. i. 12; liggja til byrjar, to lie by for a fair wind, 135; liggja til hafs, id., Bs. i. 66, Bjarn. 4, Gísl. 7, Landn. 223: l. veðr-fastr, to lie weather-bound:—lágu hvelpar í hundunum, they were big with whelps, Fms. xi. 10: l. í kafi, to sink deep; þá liggr í hestrinn undir þeim, sank in a quagmire, Fs. 65; Gregorius lá í ísinum, Fms. vii. 273; also, lágu hestarnir á (í) kafi, Eg. 546.

II. to be covered with ice, ice-bound (cp. leggja); vötnin lágu öll, Fbr. 13; til Vigra-fjarðar, ok lá hann allr, Eb. 84 new Ed.; lágu allir firðir, 306.

III. to lie idle, of capital; enda er heimting til fjárins, hversu lengi sem liggr, Grág. i. 209; enda liggr féit hér alldregi, 220; erfðir liggi sem áðr er skilt um, Gþl. 254; liggja úslegit, to lie unmown, Grág. ii. 284; láta sum orð liggja (to let them lie, leave out) þau er máli eigu at skipta, þat er ljúgvitni, i. 43; l. niðri, to lie down, lie dormant, lie untold, or the like, Fagrsk, 126, Nj. 88, Ó. H. 233, Grett. 192 new Ed.; opt má satt kyrt liggja, truth may often be left alone, a saying: liggja eptir, to be left behind, untold, Fms. viii. 4: spec. usages, liggja lauss fyrir, to lie loose, lie at one’s hand; fylg þú nú virðing þinni er þér liggr laus fyrir, Boll. 360; þótti eigi svá laust fyrir liggja sem þeir hugsuðu, Fms. viii. 357: liggja undir e-m (or e-n), of power, lands, to belong to; jörðu þeirri er legit hefir undir oss langfeðrum, Gþl. 296; þat er mikit ríki, ok liggr undir biskup í Skáni, Fms. xi. 231.

IV. to take, hold, of a measure; vatns-ker þau er í lágu matskjólur tvennar, Hom. (St.): the phrase, liggja í miklu, litlu rúmi, to take a great, a little space, metaph. to think much, little of a thing, Ld. 210, Al. 152; liggja í léttu rúmi, to care little for: e-m liggja vel (ílla) orð til e-s, to speak well ( ill) of a thing or person, Konr.; honum lágu vel orð til hans, he spoke favourably of him.

V. to lie, be situated, of a place, road, of direction; slá er lá um þvert skipit, Nj. 125; liggja saman garðar, Gísl. 10; liggr sá steinn þar enn, Eg. 142, Gm. 4, 12; þær (the Scilly Islands) liggja vestr í hafit fra Englandi, Fms. i. 145; at garði þeim sem liggr ofan eptir mýrinni, Dipl. v. 25; er sagt er at liggi sex dægra sigling í norðr frá Bretlandi, Landn. (begin.); en Finnmörk liggr fyrir ofan öll þessi lönd, Eg. 58; Ey liggr í Hitará, Bjarn. 22; eyin liggr við þjóðleið fyrir útan, Ó. H. 116; veiði-stöð sú liggr á Breiða-firði er Bjarneyjar heita, Ld. 38; þar liggr til hafs útver, lies on the sea-side, Ó. H. 149; veginn þann er um skóginn lá, Eg. 578; sem leið liggr, Eb. 306; liggr gata til bæjarins, Gísl. 28; en til góðs vinar liggja gagnvegir, Hm. 33; leiðin liggr fram með hálsinum, Eg. 582; tjaldstaði þá er þeim þóttu beztir, ok hæst lágu, Fms. vi. 135; þangat sem leiðin liggr lægra, Sturl. ii. 247: of the body, lá hátt tanngarðrinn, he had prominent teeth, Nj. 39: of the eyes, rauðlituð augu ok lágu fagrt ok fast, Fms. viii. 447; augu þau er liggja í ljósu líki, Kormak: ofarliga mun liggja ú-jafnaðr í þér, Grett. 135 new Ed.

B. Metaph. usages, esp. with prepp.; liggja á, to lie heavy on, to weigh upon, and metaph. to oppress; liggja á mér hugir stórra manna, Fb. i. 258, Sks. 276; l. á hálsi e-m, to hang on one’s neck, blame, Fms. xi. 336: of a fine, þar liggr ekki fégjald á, ’tis not finable, K. Þ. K. 164: to be bewitched, lie under a spell, þat lá á konungi, at hann skyldi eigi lifa um tíu vetr, Fms. x. 220 (cp. leggja á e-n and á-lög): to pursue, liggja á úknyttum, to pursue wicked things, 172; liggja á úráði, Karl. 121: to be urgent, of importance, pressing, kvað honum eigi á liggja þat at vita, Grett. 37 new Ed.; eigi þykki mér á því liggja, segir Járnskjöldr, Fb. i. 259; mun þar stórt á liggja, ’tis a grave matter, Nj. 62; nú liggr honum ekki á ( it does not matter for him), þótt hann komi aldri til Íslands, Band. 10: mod., það liggr ekki á, it does not press, is not urgent; mér liggr á, it lies on me, is pressing for me: impers. to feel, be in spirits so and so, liggr vel á e-m, to be in good spirits; liggr ílla á e-m, to be in low spirits, the metaphor being taken from the pressure on the mind: leaving out the prep., lá honum þat ílla, it weighed heavily on hitn, Bs. i. 775:—liggja að, in the phrase, það lá að, that was just what was to be expected! an expression of dislike:—liggja fyrir e-m, to lie before one, of things to be done or to happen, of what is fated, doomed (see for-lög); þætti mér þat ráð fyrir liggja, faðir, at þú sendir menn, the best thing to be done would be to send men, Eg. 167; at þat mundi fyrir liggja at búask til orrostu, 283; en Bera kvað Egil vera víkings-efni, kvað þat mundu fyrir liggja, þegar hann hefði aldr til, 190: liggja fyrir e-m, to lie in one’s way, in ambush (cp. fyrirsát), Edda 148 (pref.), Eg. 240:—liggja um e-t, to lie in wait for, Fms. x. 287; l. um líf e-s, to seek one’s life, Stj. 550, Sks. 722:—liggja til, to be due to, deserved; þótti þat til liggja at taka af honum tignina, Eg. 271: to belong to, naut ok sauðir, lá þat til Atleyjar, 719: to fit to, til sumra meina liggr bruni (as a remedy), 655 xi. 28; bætr liggja til alls, there is atonement for every case, Fas. iii. 522; e-m liggr vel (ílla) orð til e-s, to speak well (or evil) of a person, Sturl. iii. 143:—liggja undir, to lie underneath, be worsted, of wrestling, Bárð. 166; fyrir hverjum liggr hlutr þinn undir, Eb. 156:—liggja við, to lie at slake; deildi … ok hafði einn þat er við lá, Ísl. ii. 215; en þeir köru at hætta til, er féfang lá við svá mikit, Eg. 57; skal þar liggja við mundrinn allr, Nj. 15; liggr þér nökkut við?—Líf mitt liggr við, segir hann, 116; þá muntú bezt gefask, er mest liggr við, when the need is greatest, 179; svá er ok at mikit liggr yðr þá við, 227; en mér liggr hér nú allt við, it is all important to me, 265; þótt ek vita at líf mitt liggi við, 115; lá við sjálft, at …, it was on the point of …, Al. 79: mod., það lá við, að …

C. Reflex. to lay oneself down, lie down; þá er þat étr ok er fullt liggsk þat ok söfr (of cattle), Best. 58, cp. Gm.

2. e-m liggsk e-t, to leave behind, forget; svínið lásk mér eptir, Skíða R. 185; legisk hefir mér nokkut í minni venju, ek gáða eigi at taka blezun af biskupi, Bs. i. 781: hence the mod. phrase, mér láðist ( I forgot) and mér hefir láðst, which is a corruption from mér lásk eptir; for lá mér eptir, read lásk mér eptir, I forgot, neglected (?), Skv. 1. 20; láskat þat dægr háski, it did not miss, did not fail, Arnór; láskat, be failed not, Bjarn. (in a verse).

* * *

(fell; féll, féllum; fallinn), v.

1) to fall;

eigi fellr tré við fyrsta högg, a tree falls not with the first stroke;

falla af baki, to fall from horse back;

falla á kné, to fall on one’s knees;

falla áfram (á bak aptr), to fall forwards (backwards);

falla flatr, to fall prostrate;

falla til jarðar, to fall to the ground;

refl., láta fallast (= sik falla), to let oneself fall (þá lét Loki falla í kné Skaða);

2) to drop down dead, be killed, fall (in battle);

3) to die of plague (féllu fátœkir menn um alit land);

4) to flow, run (of water, stream, tide);

særinn fell út frá landi, ebbed;

féll sjór fyrir hellismunnann, the sea rose higher than the cave-mouth;

síðan féll sjór at, the tide rose;

þeir sá þá ós mikinn falla í sjóinn, fall into the sea;

á fél (a river flowed) við skála Ásólfs;

var skipit svá hlaðit, at inn féll um söxin, that the sea rushed in at the prow;

5) of clothes, hair, to fall, hang down;

hárit féll á herðar honum aptr, the hair fell back on his shoulders;

létu kvennváðir um kné falla, they let women’s dress fall about hi s knees;

6) to fall, calm down (of the wind);

féll veðrit (the storm fell) ok gerði logn;

7) to fail, be foiled;

sá eiðr fellr honum til útlegðar, if he fails in taking the oath, he shall be liable to outlawry;

falla á verkum sínum, to have been caught red-handed, to be justly slain;

falla or fallast at máli, sókn, to fail in one’s suit;

falla frá máli, to give it up;

fallinn at frændum, bereft of kinsmen;

dœmi ek fyrir dráp hans fallnar yðrar eignir, I sentence your estates to be forfieited for his slaughter;

refl., ef gerðarmenn láta fallast, if the umpires fail to do their duty;

þá fallust öllum Ásum orðtök ok svá hendr, then voice and hands alike failed the Gods;

féllust þeim allar kvéðjur, their greetings died on their lips;

vill sá eigi falust láta andsvör, he will not fail or falter in replying;

8) to fall out happen;

mér féll svá gæfusamliga (it befell me so quickly), at;

stundum kann svá at falla, at, sometimes it may so happen that;

9) to be had or produced (þat járn fellr í firði þeim; þar fellr hveiti ok vín);

10) with adv., e-m fellr e-t þungt, létt, a thing falls heavily, lightly upon one (þetta mun ðr þungt falla);

féll þá keisaranum þyngra bardaginn, the battle turned against the emperor;

e-m fellr e-t nær, it falls nigh to one, touches one nearly;

henni féll meinit svá nær, at, the illness fell on her so sore, that;

mér fellr eigi firr en honum, it touches me no less than him;

hörmuliga fellr oss nú, at, it falls out sadly for us, that;

11) to please, suit;

kvað sér, þat vel falla til attekta, said that it suited him well for drawing revenue from;

honum féll vel í eyru lofsorð konungs, the king’s praise was pleasant in his ears;

jarli féllst þat vel í eyru, the earl was well pleased to hear it;

mun mér illa falla, ef, it will displease me, if;

féll vel á með þeim, they were on good terms;

refl., honum féllst þat vel í skap, it suited his mind well, he was pleased with it;

féllst hvárt öðru vel í geð, they loved each other;

12) with preps. and advs.,

falla af, to fall, abate (féll af vindr, byrr);

falla á e-n, to befall one;

þær féllu lyktir í, at, the end was, that;

falla í e-t, to fall into;

falla í brot, to fall in a fit;

falla í óvit, to faint, swoon;

falla í villu, to fall into heresy;

falla í vald e-s, to fall into one’s power;

féll veðrit í logn, the storm calmed down;

falla niðr, to fall, drop;

mitt kvæði mun skjótt niðr falla, my poem will soon be forgotten;

féll svá niðr þeirra tal, their conversation dropped, they left off talking;

falla saman, to fill in with, agree;

þó at eigi félli alit saman með þeim, though they, did not agree in everything;

falla til, to occur, happen, fall out;

ef auðna fellr til, if luck will have it so;

litlu síðar féll til fagrt leiði, fair wind came on;

öll þingviti, er til falla, all the fines that may fall in, be due;

nema þörf falli til, unless need be;

sem sakir falla til, as the case falls;

falla undir e-n, to fall to one’s lot (of inheritance, obligation);

arfr fellr undir e-n, devolves upon one;

falla út, to recede, of the tide (þá er út féll sjórinn);

falla við árar, to fall to at the oars.

* * *

pret. féll, 2nd pers. féllt, mod. féllst, pl. féllu; pres. fell, pl. föllum; part. fallinn; reflex. féllsk, fallisk, etc., with the neg. suffix fellr-at, féll-at, féllsk-at, Am. 6, vide Lex. Poët. [Common to all Teut. languages except Goth. (Ulf. renders πίπτειν by drjûsan); A. S. feallan; Engl. fall; Germ. fallen; Dan. falde; Swed. falla.]

A. to fall; as in Engl. so in Icel. falla is the general word, used in the broadest sense; in the N. T. it is therefore used much in the same passages as in the Engl. V., e. g. Matth. v. 14, vii. 25, 27, x. 29, xii. 11, xiii. 4, xxi. 44, Luke xiv. 5, John xii. 24, Rom. xi. 11, xiv. 4, 1 Cor. x. 12, 1 Tim. vi. 9, Rev. viii. 10: blómstrið fellr, James i. 11: again, the verbs hrynja and hrapa denote ruin or sudden fall, detta a light fall, hrasa stumbling; thus in the N. T. hrynja is used, Luke xxiii. 30, Rev. vi. 16; hrapa, Luke x. 18, xi. 17, xiii. 4, Matth. xxiv. 29; hrasa, Luke x. 30; detta, xvi. 21: the proverb, eigi fellr tré við hit fyrsta högg, a tree falls not by the first stroke, Nj. 163, 224; hann féll fall mikit, Bs. i. 343; hón féll geigvænliga, id.; falla af baki, to fall from horseback, 344; f. áfram, to fall forwards, Nj. 165; f. á bak aptr, to fall on the back, 9; f. um háls e-m, to fall on one’s neck, Luke xv. 20; f. til jarðar, to fall to the ground, fall prostrate, Fms. vii. 13, Pass. 5. 4: to fall on one’s face, Stj. 422. Ruth ii. 10; f. fram, to fall down, Matth. iv. 9; f. dauðr ofan, to fall down dead, Fær. 31; ok jafnsnart féll á hann dimma og myrkr, Acts xiii. 11; hlutr fellr, the lot fell (vide hlut-fall), i. 26.

2. to fall dead, fall in battle, Lat. cadere, Nj. 31, Eg. 7, 495, Dropl. 25, 36, Hm. 159, Fms. i. 8, 11, 24, 38, 95, 173, 177, 178, ii. 318, 324, 329, iii. 5, iv. 14, v. 55, 59, 78, 85, vi. 406–421, vii–xi, passim.

3. of cattle, to die of plague or famine, Ann. 1341.

4. medic., falla í brot, to fall in a fit, Bs. i. 335; f. í óvit, to swoon, Nj. 210: the phrase, f. frá, to fall, die (frá-fall, death), Grág. i. 139, 401, Fms. iv. 230, vii. 275; f. í svefn, to fall asleep, Acts xx. 9.

II. to flow, run, of water, stream, tide, etc.: of the tide, særinn féll út frá landi, ebbed, Clem. 47; féll þar sær fyrir hellismunnann, the sea rose higher than the cave’s mouth, Orkn. 428; síðan féll sjór at, the tide rose, Ld. 58; ok þá er út féll sjórinn, Þorf. Karl. 420; sjórinn féll svá skjótt á land, at skipin vóru öll á floti, Fms. iv. 65: also used of snow, rain, dew, Vsp. 19; snjó-fall, a fall of snow: of the ashes of a volcano, cp. ösku-fall, s. v. aska: of a breaker, to dash, menn undruðusk er boði féll í logni, þar sem engi maðr vissi ván til at fyrri hefði fallit, Orkn. 164: of a river, nema þar falli á sú er eigi gengr fé yfir, Grág. ii. 256; vötn þau er ór jöklum höfðu fallit, Eg. 133; á féll ( flowed) við skála Ásólfs, Landn. 50, A. A. 285; þeir sá þá ós (fors, Hb.) mikinn falla í sjóinn, Landn. 29, v. l., cp. Fms. i. 236; Markar-fljót féll í millum höfuð-ísa, Nj. 142; á fellr austan, Vsp. 42; falla forsar, 58; læk er féll meðal landa þeirra, Landn. 145: of sea water, sjár kolblár fellr at þeim, the ship took in water, Ld. 118, Mar. 98; svá at inn féll um söxin, that the tea rushed in at the stern, Sturl. iii. 66.

2. to stream, of hair; hárit silki-bleikt er féll ( streamed) á herðar honum aptr, Fms. vii. 155.

β. of clothes, drapery, Edda (Ht. 2) 121.

III. to fall, of the wind; féll veðrit ok görði logn, the wind fell, Eg. 372; þá féll byrrinn, Eb. 8; ok fellr veðrit er þeir koma út at eyjum, Ld. 116; hón kvaðsk mundu ráða at veðrit félli eigi, Gullþ. 30; í því bili fellr andviðrit, Fbr. 67; þá féll af byrrinn, Fms. vi. 17.

2. falla niðr, to fall, drop; mitt kvæði mun skjótt niðr f., my poem will soon be forgotten, Fms. vi. 198; mun þat (in the poem) aldri niðr f. meðan Norðrlönd eru bygð, 372; féll svá þeirra tal, their speech dropped, they left off talking, Fas. iii. 579; as a law term, to let a thing drop, lát niðr f., Fs. 182; féllu hálfar bætr niðr fyrir sakastaði þá er hann þótti á eiga, Nj. 166, 250, Band. 18; þat eitt fellr niðr, Grág. i. 398, Fms. vii. 137; falla í verði, to fall in price, etc.

IV. to fail, be foiled, a law term; sá (viz. eiðr) fellr honum til útlegðar, i. e. if he fails in taking the oath he shall be liable to outlawry, N. G. L. i. 84 (eið-fall); en ef eiðr fellr, þá fari hann útlægr, K. Á. 214; fellr aldri sekt handa á milli, the fine is never cancelled, N. G. L. i. 345; f. á verkum sínum, to have been caught red-handed, to be justly slain, Eg. 736; vera fallinn at sókn, to fail in one’s suit, N. G. L. i. 166; hence metaph. fallin at frændum, failing, bereft of friends, Hðm. 5; fallinn frá minu máli, having given my case up, Sks. 554, 747; því dæmi ek fyrir dráp hans fallnar eignir ykkar, I sentence your estates to lie forfeited for his slaughter, Fs. 122; f. í konungs garð, to forfeit to the king’s treasury. Fms. iv. 227; reflex., ef honum fellsk þessor brigð, if his right of reclamation fails, Gþl. 300; ef menn fallask at því, if men fail in that, N. G. L. ii. 345; ef gerð fellsk, if the reparation comes to naught, id.; ef gerðar-menn láta fallask, if they fail to do their duty, id., cp. i. 133, 415; to fail, falter, in the phrase, e-m fallask hendr, the hands fail one; bliknaði hann ok féllusk honum hendr, Ó. H. 70; þá féllusk öllum Ásum orðtök ok svá hendr, their voice and hands alike failed them, Edda 37; en bóndum féllusk hendr, því á þeir höfðu þá engan foringja, Fms. vi. 281; féllusk þeim allar kveðjur er fyrir vóru, their greeting faltered, i. e. the greeting died on their lips, Nj. 140; vill sá eigi fallask fáta andsvör, he would not fail or falter in replying, Hkr. i. 260; féllskat saðr sviðri, her judgment did not fail, Am. 6.

V. metaph., falla í villu, to fall into heresy, Ver. 47; f. í hórdóm, to fall into whoredom, Sks. 588; f. í vald e-s. to fall into one’s power, Ld. 166; f. í fullsælu, to drop ( come suddenly) into great wealth, Band. 31; f. í fullting við e-n, to fall a-helping one, to take one’s part, Grág. i. 24; lyktir falla á e-t, to come to a close, issue, Fms. ix. 292. xi. 326; f. á, to fall on, of misfortune, vide á-fall.

2. falla undir e-n, to full to one’s lot, of inheritance, obligation; arfr fellr undir e-n. devolves upon one, Gþl. 215; f. frjáls á jörð to be free born, N. G. L. i. 32; f. ánanðigr á jörð, to be born a bondsman, Grág. ii. 192.

3. falla við árar, to fall to at the oars, Fms. xi. 73, 103; Þorgeirr féll þá svá fast á árar (pulled, so bard), at af gengu báðir háirnir, Grett. 125 A; f. fram við árar, id., Fas. ii. 495 (in a verse).

VI. to fall out, befall; ef auðna fellr til, if it so falls out by luck, Fms. iv. 148; ef auðna vildi til f. með þeim, xi. 267; litlu siðar fellr til fagrt leiði, a fair wind befell them, 426; alla hluti þá er til kunni f., Nj. 224; öll þingvíti er til f., all the fines that may fall in, be due, Gþl. 21; nema þörf falli til, unless a mishap befalls him, i. e. unless he be in a strait, 76; mér féll svá gæfusamliga, it befell me so luckily, Barl. 114; verðuliga er fallit á mik þetta tilfelli, this accident has justly befallen me, 115; sem sakir f. til, as the case falls, Eg. 89.

2. to fall, be produced; þat (the iron) fellr í firði þeim er Ger heitir, Fas. iii. 240; þar fellr hveiti ok vín, 360.

VII. impers. in the phrases, e-m fellr e-t þungt, létt, etc., a thing falls lightly, heavily upon, esp. of feeling; þetta mun yðr þungt f., it will fall heavily on you, Band. 18; felir þá keisaranum þyngra bardaginn, the battle fell out ill to ( turned against) the emperor, Fms. xi. 32; at oss mundi þungt f. þessi mál, Nj. 191.

2. the phrases, e-m fellr e-t nær, it falls nigh to one, touches one nearly; svá fellr mér þetta nær um trega, Nj. 170; sjá einn var svá hlutr, at Njáli féll svá nær, at hana mátti aldri óklökvandi um tala, this one thing touched Njal so nearly, that he could never speak of it without tears, 171; mér fellr eigi firr en honum, it touches me no less than him, Blas. 41; henni féll meinit svá, nær, at …, the illness fell on her so sore, that …, Bs. i. 178; féll henni nær allt saman, she was much vexed by it all (of illness), 351; e-t fellr bágliga, hörmuliga etc. fyrir e-m, things fall out sadly for one. Vígl. 30, El. 15.

B. Metaph. to fall in with, agree, fit, suit, Germ. gefallen:

I. to please, suit; kvað sér þat vel falla til aftekta, said that it suited him well for drawing taxes from, Fb. ii. 122: en allt þat, er hann heyrði frá himnaguði, féll honum harla vel, pleased him very well, Fms. i. 133; honum féll vel í eyru lofsorð konungs, the king’s praise suited his ears well, tickled, pleased his fancy, Bret. 16: reflex., þat lof fellsk honum í eyru, 4; jarli fellsk þat vel í eyru, the earl was well pleased to hear it, Bjarn. 7.

β. falla saman, to fall in with, comply, agree; en þó at eigi félli allt saman með þeim, though they did not agree in all, Bs. i. 723.

γ. féllsk vel á með þeim, they loved one another, Fas. i. 49; féll vel á með þeim Styrkári, i. e. he and S. were on good terms, Fms. iii. 120.

δ. honum féllsk þat vel í skap, it suited his mind well, pleased him, Fas. i. 364; féllsk hvárt öðru vel í geð, they agreed well, liked one another well, Band. 9; fallask á e-t, to like a thing; brátt kvartar að mér fellst ei á, Bb. 3. 23.

2. to beseem, befit; heldr fellr þeim ( it befits them), at sýna öðrum með góðvilja, Str. 2.

3. falla at e-u, to apply to, refer to; þetta eitt orð er at fellr eiðstafnum, Band. MS. 15 (Ed. 18 wrongly eiðrinn instead of eiðnum).

4. the phrase ‘falla við’ in Luke vi. 36 (bótin af því hinu nýja fellr eigi við hið gamla) means to agree with; hence also viðfeldinn, agreeable:—but in the two passages to be cited falla við seems to be intended for falda við, to enfold; hvergi nema þar sem falli við akr eða eng, unless field or meadow be increased or improved, N. G. L. ii. 116; ekki má falla (qs. falda) við hamingju-leysi mitt, ‘tis impossible to add a fold to my bad luck, it cannot be worse than it is, Al. 110.

II. part. fallinn; svá f., such-like, so framed; eitt lítið dýr er svá fallið, at …, a small animal is so framed, that …, Stj. 77; hví man hinn sami maðr svá fallinn, how can the same man be so framed? Fms. xi. 429:—in law phrases, such-like, as follows, svá fallinn vitnisburð, testimony as follows, Vm. 47; svo fallinn órskurð, dóm, etc., a decision, sentence … as follows, a standing phrase; þá leið fallinn, such, such-like (Germ. beschaffen), Stj. 154.

2. fallinn vel, illa, etc., well, ill-disposed; hann var vænn maðr ok vel fallinn, Fms. xi. 422; þau vóru tröll bæði ok at öllu illa fallin, Bárð. 165; fitted, worthy, bezt til konungs fallinn, Fms. i. 58; ok er hann bezt til þess f. af þessum þremr, vi. 386; at hann væri betr til fallinn at deyja fyrir þá sök en faðir hans, that he more deserved to die than his father did, x. 3; Ólafr er betr til yfirmanns f. enn mínir synir, Ld. 84; margir eru betr til fallnir fararinnar, Ísl. ii. 327; Hallgerðr kvað hann sér vel fallinn til verkstjóra, Nj. 57; sá er til þess er f., Sks. 299; ‘worthy,’ 1 Cor. vi. 2.

3. neut. fit; ok hætti þá er honum þótti fallit, when he thought fit, Fms. vi. 364; slík reip sem f. þykir, as seems needful, Sks. 420; væri þat vel fallit, at …, it would do well, to …, Fms. ii. 115; þat mun nú vel fallit, that will be right, that will do well, Nj. 145; kallaði vel til fallit, said it was quite right, Fms. xi. 321.

4. of a thing, with dat. suited to one; eigi þyki mér þér sú ferð vel fallin, i. e. this journey will not do for thee, will not do thee good, Fms. vi. 200; cp. ó-fallit, unfit.

* * *

(sker; skar, skárum; skorinn), v.

1) to cut (þeir skáru böndin);

skera e-n á háls, to cut one’s throat (Karkr þræll skar hann á háls);

skera út ór, to cut right through;

2) to slaughter (skera sauði, kálf, kið, dilk, geldinga);

3) to shape, cut (hann skar hár hans ok negl);

4) to cut, mow, reap (skera akr);

5) to carve, cut out (á brúðum stólsins var skorinn Þórr, ok var þat líkneski mikit);

6) skera e-m höfuð, to make faces at one;

skapa ok skera, to have all the say in a matter;

láta skapat skera, to let fate decide;

7) with preps. and advs.:

skera e-t af, to cut off;

skera af manni, to be reserved or reticent;

skera lítt af manni, to speak one’s mind;

skera niðr kvikfé, to slaughter the live stock (for want of fodder);

skera ór e-u, to decide, settle (skera ór vanda-málum);

nú er þat vili várr, at einn veg skeri ór, that the case be settled;

skera upp herör, þingboð, to dispatch a war-arrow, gathering-stick;

skera upp akr, to reap a field;

8) refl., skerast, to stretch, branch, of a fjord, valley;

fjörðr skarst langt inn í landit, stretched far into the land;

höfðarnir skárust á víxl, the headlands stretched across, overlapped one another;

s. í setgeira-brœkr, to put on a mzn’s breeches;

ef nökkut skerst í, if anything happens;

skarst allt í odda með þeim, þat sem við bar, they fell at odds about everything that happened;

s. ór e-u máli, to withdraw (shrink) from a cause (gangi nú allir til mín ok sveri eiða, at engi skerist ór þessu máli);

s. undan e-u, to refuse, decline doing a thing (mun lokit okkrum samförum, ef þú skerst undan förinni);

s. undan, to hang back (Þeir fýstu hann at sættast, en hann skarst undan).

* * *

sker, pret. skar, pl. skáru; subj. skæri; part. skorinn: [A. S. sceran; Engl. shear; Germ. scheren; Dan. skjære]:—to cut; skera með knífi, klippa með söxum, Str. 9; þeir skáru böndin, Fms. iv. 369; hann skar af nokkurn hlut, x. 337; s. tungu ór höfði manni, Grág. ii. 11; hann skar ór egg-farveginn ór sárinu, Þórð. 54 new Ed.; þann flekk skera ór með holdi ok blóði, Fms. ii. 188; s. á háls, Nj. 156; skera ór út ór, to cut sheer through, 244, Fms. i. 217.

2. to slaughter, Gr. σφάττειν; skera sauði, kálf, kið, geldinga, Landn. 292, K. Þ. K. 134, Bs. i. 646, Hkr. i. 170, Sturl. i. 94, Eb. 318; hann skar síðan dilkinn, þess iðraðisk hann mest er hann hafði dilkinn skorit, Grett. 137; þá höfðu þeir skorit flest allt sauðfé, en einn hrút létu þeir lifa, 148; Þóroddr hafði þá ok skorit í bú sitt sem hann bar nauðsyn til, Eb. 316; s. gæss, Korm. 206, 208; skera niðr kvíkfé, Vápn. 30; skera af, id., Korm.; kýrin var skorin af.

3. to cut, shape; skorinn ok skapaðan, Barl 166: of clothes, klæði skorin eða úskorin, Grág. i. 504; óskorin klæði öll, N. G. L. i. 210; var skorit um pell nýtt, Fms. vii. 197; veittú mér þat, at þú sker mér skyrtu, Auðr, Þórkatli bónda mínum … At þú skyldir s. Vesteini bróður mínum skyrtuna, Gísl. 15; skikkju nýskona, Fms. vi. 52: of the hair, þá skar Rögnvaldr jarl hár hans, en áðr hafði verit úskorit tíu vetr, ii. 189; hann hafði þess heit strengt at láta eigi s. hár sitt né kemba, fyrr en hann væri einvalds-konungr yfir Noregi, Eg. 6; hann skar hár hans ok negl, Ó. H.; ef maðr deyr með úskornum nöglum, Edda 41; s. mön á hrossum, Bjarn. 62.

4. [Scot. shear, of reaping], to shear, cut, reap; skera akr eða slá eng, to ‘shear an acre’ or mow a meadow, Gþl. 360; ax úskorit, Gkv. 2. 22; sá akra yðra ok skera, ok planta vingarða, Stj. 644; skera korn, K. Á. 176; sær ok skerr, Gþl. 329.

5. to carve, cut; glugg einn er á var skorinn hurðinni, Fms. iii. 148; s. jarðar-men, Nj. 227; skáru á skíði, Vsp.; var á framstafninum karls-höfuð, þat skar hann sjálfr, Fagrsk. 75; skar Tjörvi þau á knífs-skepti sínu, Landn. 248; skera fjöl, kistil, brík, as also skera út c-ð, to carve out (skurðr); skornir drekar, carved dragon-heads, Lex. Poët.; skera hluti, to mark the lots, Fms. vii. 140 (see hlutr); skera or skera upp herör, to ‘carve out,’ i. e. to despatch a war-arrow, like the Scot. ‘fiery cross,’ Eg. 9, Fms. i. 92, vi. 24, x. 388, Gþl. 82, Js. 41; s. boð, id., Gþl. 84, 370, 371.

6. special phrases; skera e-m höfuð, to make faces at one, metaphor from carving the pole, see níð; hann rétti honum fingr ok skar honum höfuð, Grett. 117 A; skera af manni, to be blunt with one (see skafa); þarf ekki lengr yfir at hylma, né af manni at skera, Mork. 138; þú ert röskr maðr ok einarðr, ok skerr (v. l. skefr) lítt af manni, Nj. 223; skerr hann til mjök (he begs, presses hard) ef Hneitir legði leyfi til, Sturl. i. 11: allit., skapa ok s., to ‘shave and shear,’ i. e. to make short work rf a thing, decide, Eg. 732, Hrafn. 29; láta skapat skera, to let fate decide, Fms. viii. 88.

7. skera ór, to decide, settle (ór-skurðr); biskup skerr ekki ór um skilnað, Grág. i. 328; ef eigi skera skrár ór, 7; föru-nautar hans skáru skýrt ór, Ölk. 36; þótti þá ór skorit, Ld. 74; s. ór vanda-málum, Str. 30; nú er þat vili várr, at einn veg skeri ór, to end it either way, Fb. ii. 57.

II. reflex. to stretch, branch, of a landscape, fjord, valley; sá fjörðr skersk í landnorðr frá Steingríms-firði, Ld. 20; sá þeir at skárusk í landit inn firðir stórir, Eb. 5 new Ed.; fjörðr skarsk langt inn í landit, Krók.; höfðarnir skárusk á víxl, the headlands stretched across, overlapped one another, id.; í dal þeim er skersk vestr í fjöll, milli Múla ok Grísar-tungu, Ld. 146; vág-skorinn, a shore with many bays; skorið fjörðum, scored with many fjords; þar skersk inn haf þat er kallask Caspium mare, Stj. 72.

2. phrases, hón skarsk í setgeira-brækr, Ld. 136; ef nokkut skersk í, happens, Gþl. 20, Fbr. 102 new Ed.; Þórðr sagði eitthvað skyldu í skerask, Þórð. 67; þat skarsk í odda með e-m, to be at odds, Fbr.

3. to yield so much in meat and so much in tallow, of cattle when killed; skerask með tveim fjórðungum mörs, með tíu mörkum, sauðirnir skárust vel, ílla.

4. skerask ór e-n máli, to withdraw from a cause, Nj. 191; betra hefði þér verit at renna eigi frá mágum þínum ok skerask nú eigi ór sættum, 248: skerask undan e-u. to refuse, decline, Hrafn. 12, Stj. 425, Róm. 362; ef þú skersk undan förinni, Ld. 218; ef þeir játa þessi ferð, þá mun ek eigi undan skerask, Fms. iii. 70; þeir fystu hann í at sættask, en hann skarsk undan, Nj. 250; at ek munda eigi undan s. þér at veita, 180.

5. pass., boga-strengrinn skarsk, Fas. ii. 537; klæðin skárusk, Fms. v. 268; tré-ör skal út skerask í bygðir, Gþl. 13

(rek, rakta, rakiðr or raktr), v.

1) to spread out, unwind, unfold, = r. í sundr (hón rakti motrinn ok leit á um hríð);

refl., rekjast, to unwind itself (en þráðrinn raktist af tvinnahnoðanu); lát hendr þínar rekjast niðr fyrir þik, let they arms hang straight down; rekjast ór svefni, to start from sleep;

2) to track, trace (þeir rekja spor sem hundar); r. kyn, ættir, to trace a pedigree; r. fram, to expound (bað hann fram r. guðs lög); r. minni til, to remember.

* * *

pres. rek; pret. rakði and rakti; subj. rekði, rekti; part. rakinn (older rakiðr); imper. rek, rektú; different from reka; [Ulf. uf-rakjan = ἐκτείνειν, ἐπισπαν; Engl. reach; Dan.-Swed. række, räcka; Germ. reichen; Gr. ὀ-ρέγω; Lat. rĕgo; cp. also rakna, réttr, q. v.]:—to spread out, unfold, unwind, of cloth, a clew, thread, and the like, rekja, rekja sundr; hón rakti motrinn ok leit á um hrið, Ld. 202; hón þrífr upp motrinn ok rekr sundr, 192; sýndi hón Þorsteini marga dúka ok röktu í sundr, Grett. 160; þat var helzt gaman Helgu, at hón rekði skikkjuna Gunnlaugs-naut, ok horfði þar á löngum, Ísl. ii. 274, 275; hann leiddi hann um eik ok rakti svá ór honum þarmana, Nj. 275; af skolu þau klæði rekja, unwrap the clothes, N. G. L. i. 339:—reflex. to unwind itself, en þráðrinn rakðisk af tvinna-hnoðanu, Hkr. iii. 117; röktusk svá á enda allir hans þarmar, Fb. i. 527; lát hendr þínar í tómi rekjask niðr fyrir þik, do stretch thy arms straight down, Sks. 293; rekjask ór svefni, to arise from sleep, Am. 88: rekjask úr, to unwind itself, get disentangled, be set right; það rekst úr bágindum hans.

2. to discharge; ef þræll manns rekr til lausnar at leysa sik, þá skal eigi gefa honum frelsi fyrr en hann hafi hálf-goldit verð sitt, N. G. L. i. 174.

II. to trace; rekja spor, to track, trace; þeir rekja spor sem hundar, Fms. i. 8; þeir röktu spor hans norðan, Landn. 179, Fs. 66:—rekja kyn, ættir, to trace a pedigree, Ó. H. (pref.), Hdl. 44; þar skal rekja til bauga-tal, Grág. ii. 63; guðin rökðu til spádóma, at …, Edda 18, Stj. 444, Mar.; lítt rekjum vér drauma til flestra hluta, Nj. 178; rekja minni til, to recollect, remember, Fms. viii. 278; þeir röktu fram sín vísendi, Stj. 602; bað hann fram r. Guðs lög, to expose, Fms. viii. 277; rakti hann fyrir þeim helgar ritningar, Hom. (St.); r. bænir sínar fyrir e-n, to say one’s prayers, Ó. H. (in a verse).

* * *

(stend; stóð, stóðum; staðinn), v.

1) to stand, opp. to sitja or liggja (hann stóð við vegginn);

koma standandi niðr, to come down on one’s feet;

skal mik niðr setja standanda, in a standing position;

standa fast, to stand fast;

standa höllum fœti, to stand slanting;

2) to stand, stick (G. skaut svá fast niðr skildinum, at hann stóð fastr í jörðunni);

sveininum stóð fiskbein í hálsi, the bone stuck in his throat;

3) to stand, remain;

borð stóðu, stood, were not removed;

4) to stand, be situated (bœr einn stóð skamt frá þeim);

5) to stand still, rest, pause (stóð þá kyrrt nökkura hríð);

verðr hér fyrst at standa sagan, the story must stop here for the present;

6) to last (hafði lengi staðit bardaginn);

7) to befit, become (konungr kvað þat eigi standa, at menn lægi svá);

ekki stendr þér slíkt, it does not befit thee;

8) to stand in a certain way, project, trend (fjögur horn ok stóðu fagrt, hit þriðja stóð í lopt upp);

stendr inn straumrinn, the tide (current) stands in;

blóðbogi stóð ór hvárutveggja eyranu, a stream of blood gushed out of both his ears;

kallar hann betr standa veðrit at fara landhallt, that the wind stands better for making land;

stóð vindr af landi, the wind blew from the land;

standa grunnt, to be shallow (vinátta okkur stendr grunnt);

9) to touch;

standa grunn, to stick on the ground (örkin stóð grunn);

10) to catch, overtake (hann drap menn Eiríks konungs, hvar sem hann stóð þá);

standa e-n at e-u, to catch one doing a thing (ef maðr verðr at því staðinn, at hann meiðir smala manna);

11) to stand, endure, bear (standa e-t or e-u);

12) to press, urge, trouble (elli stóð Hárek);

hvat stendr þik, what ails thee?

13) to weigh so much (gullhringr, er stóð mörk);

14) to stand by one, side with one, with dat.;

mikils er vert, hversu fast N. stendr þér um alla ráðagerð, how close N. stands by thee in all counsel;

15) with preps.:

standa af e-u, to proceed from, be caused by (opt stendr illt af kvenna hjali);

vil ok ek eigi, at af mér standi brigð okkarrar vináttu, nor do I wish to be the cause of a breach in our friendship;

standa af e-u við e-n, to give up, cede to one;

impers., segir hann honum, hvernig af stóð um ferð hans, how the matter stood as to his journey;

standa at e-m, to attack (var við sjálft, at þeir mundu standa at prestinum);

to stand by one, on one’s side (ek veit eigi víst, hvaðan G. inn ríki stendr at);

standa á e-u, to stand on, insist on (statt ei á því, er þér er bannat);

impers., stendr á illu einu með þeim, they are on very bad terms;

standa á e-m, to hang over one (sú skóggangssök, er á þér stendr); to refer to (þat heilræði stóð upp á þenna sama sendiboða);

standa eptir, to remain, be left;

standa fyrir e-u, to stand in the way of (þeir kváðu geip hennar ekki skyldu standa fyrir þingreið þeira);

standa e-m fyrir þrifum, to stand in the way of one’s thriving;

to stand before one, protect one (vér skulum Egil af lífi taka, en hlífa engum, er fyrir honum vill standa);

standa hjá e-m, to stand by one, assist one;

standa í e-u, to be engaged in, busied with (standa í bardögum, einvígum, málum, kvánbœnum);

impers., stendr í deilu með þeim, there is a quarrel between them;

standa með blóma, to be in a flourishing condition;

standa móti (á móti, í móti) e-u, to stand against;

standa saman, to stand together, be gathered, amassed (þar stóð auðr mikill saman);

standa til e-s, to tend towards;

standa til umbótar, to stand for mending, need it;

sem bœn yður stendr til, as your prayer tends to;

eptir þeim efnum, sem honum þœtti til standa, according to the merits of the case;

eptir því sem lög stóðu til, as the law was (taka þeir allir við bótum, sem lög stóðu til);

impers., stendr til e-s, it is to be expected, feared (til langra meina mun standa, ef);

standa e-m til e-s, to assist, help one (B. segir, hversu Ó. hafði honum til staðit);

standa undan, to be lacking (mikit stendr undan við hann í vinfenginu);

standa vel undir e-t, to support well, back it up well (munu margir vel undir þat standa);

standa undir e-m, to be in one’s possession, keeping (féit stendr undir honum);

standa upp, to stand up from a seat (þá stóð S. upp ok mælti hátt); to rise from bed (standa upp ok klæðast); to be left standing (fimm einir menn stóðu upp á skipinu);

standa uppi, to be left standing (K. hinn auðgi flýði ok allt lið hans, þat er uppi stóð; hús þau, er uppi stóðu);

to be laid up ashore, of a ship (stigu þeir á skip þat, er þar hafði uppi staðit um vetrinn);

of a corpse, to lie on the bier (lík Kjartans stóð uppi í viku í Hjarðarholti);

of a bow, to be kept bent (boginn má eigi einart uppi standa);

standa við e-u, to withstand (víkingar svá harðfengir, at ekki stendr við);

impers., stendr við e-t, it is on the verge of (þeir áttu svá harða leika, at við meiðingar stóð);

standa yfir e-u, to be present at (heldr vildi hann þenna kjósa en standa yfir drápi Þorgils frænda síns); to extend (þar er þeira ríki stendr yfir);

standa yfir, to stand over, last (hversu lengi skal fjárbón sjá yfir standa?);

í þessum griðum ok svardögum, sem yfir standa, which now stand, are in force;

16) refl., standast.

* * *

pres. stend, stendr, stöndum, standit, standa; pret. stóð, stótt, stóttú (mod. stóðst, stóðstú), stóð, pl. stóðum; subj. stæði; imperat. statt, stattú (cp. stand-þú); part. staðinn; pret. infin. stóðu = stelisse, Fms. vi. (in a verse); a medial form, pres. stöndumk (= stat mihi), Fm. 1. Kormak; pret. stóðumk (= stabant mihi), Hm. 106: with neg. suff. stóð-k-at, Fas. iii. 22 (in a verse). [Common to all Indo-Germ. languages.]

A. To stand; þó at hann gangi eðr standi áðr, Grág. ii. 95; hann stóð við vegginn, … stóð á víxl fótunum, Sturl. ii. 158; standa höllum fæti, Nj. 97; koma standandi niðr, to come down standing (after a leap), 85, Grág. ii. 110; skal mik niðr setja standanda, in a standing position, Ld. 54; munkr er eigi mátti standa á bænum ok reikaði, Greg. 62; standa á götu e-s, Nj. 109; standa fast, to stand fast, 92; standa frammi, to stand, be on one’s feet, Fms. vii. 85; s. fyrir dómstóli keisarans, 656 C. 19; s. fyrir manni, to stand before a man, so as to screen him, Grág. ii. 12. 115, Eg. 357: s. hjá, to stand by, metaph. to assist, Fas. ii. 501: standa nær e-m, to stand near one, metaph. to back, Nj. 76; nær standa vinir Gunnars, 88.

2. to stay; Egill stóð meðan ok beið þeirra, Eg. 483; statt ( stop) ok trú mér, 623. 17.

3. to stand, stick; stóðu spjót þeirra ofan frá þeim, Nj. 253; at hann standi fastr í fönninni, 84; skildinum, svá at fastr stóð í vellinum, 262; öxin stóð á hamri, i. e. went through to the back, and stuck there, 165; sveininum stóð fiskbein í hálsi, the bone stuck in his throat, Blas. 40; ef nökkurum stendr bein í hálsi, 655 ix. B. 2: absol., það stendr í e-m, it sticks in one’s throat.

4. to stand, remain; borð stóðu, stood, were not removed, Fms. vii. 144; skála þann sem enn stendr í dag, Þórð. 58 new Ed.; svá lengi sem heimrinn stendr, Rb. 64; skyli bú yðr standa ú-rænt, Nj. 208.

5. to stand, be seated, placed;í þeim dal stendr kirkja, Greg. 57; kirkja sú er stendr í Reykja-holti, D. I. i. 476; bær einn stóð skamt frá þeim, Eg. 230; ór þeim sal er und þolli stendr … ask veit ek standa, … stóð fyrir norðan salr, sal veit hón standa, Vsp.; Lissibón stendr á Spáni, Fms. vii. 80; Narbón stendr vid Jórsala-haf, x. 85; öll þau fylki er í hans biskups-ríki stóðu, vii. 300; Illugastaði ok Hrafnagil er standa í Laxárdal, Dipl. v. 17; standa á bók, reikningi, skrá …, [Germ. es steht geschrieben], ii. 12, 13, Bs. i, passim. II. with prepp.; standa á e-u, to stand on, insist on, persevere in; statt eigi á því er þér er bannat, Mirm.; s. á illu ráði, id.; s. á hendi e-m, Nj. 88, Grág. i. 121 (see hönd); mest mundi á fyrir-mönnum standa, Nj. 106: to stand upon, s. á lögum, Js. 41; s. á rétti sínum, … standa á dómi e-s, to stand by, abide by:—s. gegn, á móti, to withstand, Hom. 7, Fms. ii. 36, 225, x. 401:—s. af e-u, to give up, Dan. afstaae, Fb. i. 523:—s. at, to help (at-stoð); hvaðan Guðmundr stendr at, … hvaðan sem hann stendr at, Nj. 214; þeim er þaðan standa at, 193:—s. eptir, to remain, N. G. L. i. 335, Fms. ii. 231, vi. 248, Grág. ii. 301, Eg. 202, Rb. 116, Hom. 12, Stj. 422 (eptir-stöðvar = arrears):—s. fyrir, to stand before, to stand in the way of a thing, Ísl. ii. 262, Fms. vi. 61, Grág. i. 140; s. e-m fyrir þrifum, Fms. ii. 154; s. e-m fyrir gleði, vii. 162; s. e-m fyrir svefni, Gísl. (in a verse); s. e-m fyrir ljósi, to stand in the way of one’s light; láta e-t s. fyrir kaupi, Nj. 17; láta s. fyrir kviðburði, 87; ef afl hefir staðit fyrir kvið þeirra, Grág. i. 53; þat á eigi fyrir málum at s., 106; eiðr Vermundar stóð fyrir, Fbr. 22; járni á hann fyrir at standa, N. G. L. i. 342; s. fyrir með eineiði, 346:—s. í e-u, to be deeply engaged in; s. í bardögum, einvígum, málum, stórmælum, kvánbænum, etc., Eg. 486, Ld. 262, Nj. 53, 224, 227, Ísl. ii. 216; standa í ábirgð, Dipl. v. 24; s. í þjónustu, Mar.:—standa saman, to stand together, put together in one place; þar stóðu saman fé mikil, Eg. 318; stóð úmegð mörg saman, Ísl. ii. 198; þar stóð auðr mikill saman, Ld. 124: to consist, Hom. 2:—s. undir e-u, to be subject to; s. undir prófi, Dipl. i. 6; féit stendr undir honum, is in his keeping, Grág. i. 395: standa undir með e-m, to support, Sturl. i. 20; s. vel undir e-t, to support well, back, Nj. 215, Fms. vii. 125; jarl stóð vel undir hans mál, viii. 282; munu margir vel undir þat s., to back it up well, Ó. H. 52:—standa upp, to stand up from a seat, Nj. 3, Fms. i. 33, x. 401: to rise from bed, Nj. 69, Eg. 121; s. upp fyrir dag, 577; s. upp ok klæðask, Ld. 44; hann liggr sjúkr … þar er standi aldri upp, Nj. 80 (standa upp ór sótt); s. upp með e-m, to rise, join one, Sturl. ii. 203:—s. uppi, of a ship, to be laid up ashore (during the winter), Nj. 259, Ísl. ii. 273: of a corpse, to lie on the bier, Fms. ii. 257, Ám. 101: of a bow, to be kept bent, 623. 19: standa upp, to be standing, be left standing on one’s feet; færri standa upp enn fallnir eru, Fms. xi. 110; stóðu þá enn upp mjök margir á skeiðinni, many still stood up (not dead or wounded), 142; flýði allt lið er upp stóð, Eg. 33; fimm einir menn stóðu upp á skipinu, Orkn. 356 old Ed., (new Ed. 414 l. c. leaves out ‘upp’); meðan ek má upp standa ok vápnum valda, Ld. 170: standa uppi, id., Fms, viii. 139, Hkr. i. 210:—standa við e-u, to withstand, Grág. i. 1, 336 (við-staða); svá harðfengir at ekki stendr við, Nj. 271; svá mikit troll at ekki stendr við honum, Bárð. 177; þeir skutu svá hart, at ekki stóðu við hlífarnar, Fms. i. 173: to stand against, stop, hann stóð við litla stund (við-staða, a pause, halt):—standa yfir, svá lengi sem þingboð stæði yfir, lasted, Fms. ii. 216: hversu lengi skal fjárbón sjá yfir standa? Nj. 141; í þessum griðum ok svardögum sem yfir standa, which now stand, are in force, Fms. xi. 365; þar er þeirra ríki stendr yfir, extends, Eg. 344.

B. Metaph. usage, to stand still, rest, pause; verðr hér fyrst at standa sagan, the story must stop here, Fms. vi. 56: nú skal hér standa um athæfi Varbelgja, ix. 473; skulu sóknir standa, meðan leiðangr er úti, Gþl. 486; útlegðar-sakir skulu eigi standa um várþing, Grág. i. 103; skyldi málit standa um nóttina til rannsaks, Fms. ix. 414; skal þá standa leigan í hross-verðinu, Grág. i. 434; stóð þá kyrrt nokkura hrið, Fms. xi. 397; at svá búit stæði, Nj. 139; eigi mátti svá búit s., Fms. ii. 9; standa með blóma; stendr búit með miklum blóma, Band. 2.

2. to last; Guðs ríki stendr ei ok ei, Hom. 160; ok standa eina þrjá vetr, Sks. 323; þá sjau daga sem veizlan stóð, Stj.; en er þrjár nætr hafði veizlan staðit, Landn. 117; hafði lengi staðit bardaginn, Odd. 18; er deildir várar s. lengr, Eg. 738; stóð mikil deila milli þeirra langa hríð, Fms. x. 169; stóð þetta heimboð nokkut skeið, Nj. 81; meðan erfit stóð, Eb. ch. 54; stóð hennar hagr með þeim hætti, Bs. ii. 166:—to be valid, skal þetta testamentum s. ok haldask, Dipl. iv. 8; ok standa enn þau lög, Ver. 52; um tólf mánaðr stendr þeirra mál, Grág. i. 143; skal þat allt s. ok satt vera, 655 xxvii. 28; hans tala skal s. á fé sjálfs hans, K. Þ. K. 146; má þat eigi s. né fyrir satt halda, Stj. 31; hann mun láta s. boð þessi (stand by it), Nj. 77; þrjú kúgildi þau er standa með jörðunni, Dipl. iii. 8; ekki á Bjarkeyjar-réttr á því máli at standa, this case does not fall under the town jurisdiction, Fms. vii. 130; stendr þat mál ( it extends) um þrjá fjórðunga, Grág. i. 464.

3. to befit, become; konungr kvað þat ekki standa, at menn lægi svá, Fms. x. 157; berr þat eigi né stendr þvílíkum, Stj. 132; hví stalt þú guðum mínum, ekki stendr þér slíkt, 181.

4. phrases, nú stóð í stilli, see stilli; var þat boð með svá miklu kappi, at stóð í stönginni (cp. Dan. saa at det stod efter), Fms. xi. 424; standa í háska, Mar.

5. sem inn átti dagr Jóla standi á Dróttins degi, Rb. 128; en á þeim degi stóð Ólafs messu-aptann, Hom. 111.

II. of direction, to stand in a certain way, project, trend; fjögur horn ok stóðu fagrt, hit þriðja stóð í lopt upp, hit fjórða stóð ór enni, ok niðr fyrir augu honum, Ld. 120; geitar-horn stendr ór höfði henni, Fms. vii. 156; vápn stóðu á Birkibeini svá þykt at varla mátti hann falla, 325; gákk af bryggjunni eðr spjotið stendr á þér, 144; ella hefði spjótið staðit gegnum hann, Nj. 246; blóðbogi stóð ór hváru-tveggja eyranu, 210, Fms. vi. 419; boginn stóð inn um ræfrit, Eg. 239; kallar hann betr standa veðrit, at fara landhallt, the wind stands better for making land, Fms. x. 347; sunnan-vindr hvass ok stóð at virkinu, xi. 34; stóð gnæðingr með fjöllum, Bárð. 171; af íllsku ok úþef þeim er af stóð, Fms. iii. 128; stóð vindr af landi, Vigl. 79 new Ed.; stendr inn straumrinn, Bs. ii. 143: stóð stropinn um kyrtilinn, Clar.; standa grunnt, to be shallow; vinátta okkur stendr grunnt, Eg. 520; stóð hón alla vega jörð, touched the earth. Art.; stafir stórir ok stóðu grunn í ánni, Fb. ii. 19; örkin stóð grunn, stuck to the ground, Stj. 50, Gþl. 460, Grág. ii. 358; þrjár rætr standa; á þrjá vega undir aski Yggdrasils, Gm.; augu yður standa lengra fram, Sturl. iii. 129; finnr konungr at mikit stendr undan við hann í vinfenginu al hendi Sigvalda, Fms. xi. 106; heilræðit stóð á þenna sama sendiboða, referred to him, 433; hvaðan Guðmundr inn ríki stendr, on which side he stands, with whom he sides, Nj. 214.

2. to proceed from, be caused by; eigi standa þin orð af litlu fári, Fas. i. 195; stóð lítil stjórn af honum, Fms. xi. 223; þótti af honum minni ógn standa, Eg. 268; e-m stendr mein, úhapp, útili, íllt, gagn, hjálp … af e-m, 175; guðin rökðu til spádóma at af systkinum þessum mundi þeim mikil mein ok úhapp standa, Edda 18, Nj. 65, Barl. 39; eigi mun svá mikit íllt af þér standa, Nj. 368; opt stendr íllt af kvenna hjali. Gísl. 15: yðr munn vandræði af standa, Nj. 175.

3. standa til, to tend towards; nú stóð áðr til svá mikils váða, at …, Fms. vii. 144; þá stendr þó til meira geigs, xi. 275; standa til umbótar, to stand for mending, need it, Fb. ii. 234; flest frumsmíð stendr til bóta, needs mending; standa til mikils kostnaðar, D. N. ii. 18; sem bæn yður stendr til, tends to, Nj. 192; hvárt honum standi hugr til nökkurrar konu, Ísl. ii. 285; engi ván eða verðleikr stendr til at fáisk, Al. 91; sem bæn yður stendr til, Nj. 192; eptir þeim efnum sem honum þætti til standa, according to the merits of the case, Fms. vii. 60; eptir þvi sem lög stódu til, as the law stood, Nj. 146, Ld. 28; frekari álög en forn lög stæði til, Fms. xi. 224; latari enn líkendi stæði til, 256; fremr enn ritningar stóðu til, tended towards, i. e. warranted, Mar.; líta á mál hans eptir þeim efnum sem honum þætti til standa, as the merits were, Fms. vii. 60; eptir því sem lög stóðu til, Nj. 146, Ld. 28; standa til váða ok auðnar, Fms. x. 271.

III. to catch, overtake; hann drap menn Eiríks konungs hvar sem hann stóð þá, Hkr. i. 91; var hverr drepinn þar er staðinn varð, 107; lét hann ræna hvar sem hann stóð þá, Fms. vii. 181; hörmuðu bæði at þau máttu eigi fá staðit hann, Hom. 120; ef hann er með vátta inni staðinn, Grág. ii. 18; ef maðr tekr fé manns ok vinnr þjófskap at, enda standi hinn hann (acc.) at þvi er fé þat á, svá at handnumit verðr, ok …, 136; hinum er þýfð var í höndum staðin, id.; nú stendr maðr fé sitt þjófstolit í hendi öðrum manni, Gþl. 537.

2. to stand, i. e. to endure or bear; hverr sem fyrir-smár dómarann, ok vill eigi dóm standa, N. G. L. i. 452: to discharge, skal dæma landit þeim manni er varðveizlu stendr, to the man who stands as guardian, Grág. ii. 251; sá er vitna þarf skal standa þeim kost allan, Jb. 358.

3. to press, urge, trouble; ef ofviðri stendr mann, N. G. L. i. 349; Alfhildi stóð sótt, Hkr. ii. 199, Stj. 425; mun þik nú hræðsla standa, Fas. iii. 429; elli stóð Hárek, Ísl. ii. 482; hver fjölskylda sem þik stendr, Fms, xi. 429; segja máttu hvat þik stendr, what urges thee. Mar.; ok vænti af þér mests trausts, því heldr sem mik stendr meirr, Fms. iii. 70; standa mik svá stórar þröngslir, at …, Stj. 495; hvat stendr þik, what ails thee? Grett. 75 new Ed.; hvat stendr þik, Bergr, sagði biskup, Bs. i. 807; því at eins at þeim (þá?) standi ofviðri, N. G. L. i. 371.

4. to be of weight, value; skal hann eigi standa tómr meirr enn átta merkr, Gþl. 524; gullhringr stendr sex aura, mörk, Fms. ii. 246, xi. 204; strútrinn stóð tíu merkr, 77; vættir þær er hver þeirra standi hálfa níundu mörk, Gþl. 523.

C. Reflex. to stand right, be able to stand; steðjaði hann upp yfir törguna ok stóðsk þó, Nj. 144; þar mundir þú eigi hafa staðizk fylgjur þeirra Þorvarðs, Lv. 104; hann druknaði, því hann stóðsk ekki fjölkyngi Ragnars, Bárð. 181.

2. standask e-t, standask áhlaup, Sks. 411; höggum standask fáir, Sks. 411 B; fáir stóðusk honum, þótt fræknir væri, Grett. 87 A; gull stendsk elding, Grág. i. 501; þetta éi var með svá miklum býsnum, at ekki máttu sumir menn betr enn fá staðizk, Fms, xi. 136; var við sjálft at ek mætta eigi standask, x. 331; stóðsk hann eigi ok dó, 623. 33; hví lét Guð þeira freista, þar er hann sá at þau máttu eigi standask, Eluc. 28; at þér standisk jafnvel ef þér sjáit frændr yðra svívirða, Fms. v. 270.

3. to stand, bear, tolerate; hann skekr at honum sverðit, þetta fá þeir eigi staðizk ok hlaupa, Ísl. ii. 364; Kári stóðsk þetta eigi, Nj. 270; Björn stóðsk eigi ámælis-orð Sigmundar, Valla L. 218; standask frýju-orð, Fær. 196.

4. standask við e-m, to stand, be able to withstand; Heiðrekr vá með Tyrfingi ok stóðsk ekki við honum, Fas. i. 526; engi hlutr var svá sterkr at standask mætti fyrir honum. Edda.

5. to be valid; skulut mál hans standask um þá sök, Grág. i. 64; á þeirra dómr at standask, 80; eigu jammikit þeira orð at standask, sem annarra lögréttu-manna, 10; ef þú kemr til konungsins, ok megi þín orð nokkut standask, Fms. xi. 193; hennar orð stóðusk svá mikit, at …, Fas. i. 208; um þat vilda ek at mín at kvæði stæðisk, at …, Eb. 98.

6. of direction, to proceed from; standask af e-m, af henni mun standask allt it ílla, Nj. 49; svá stenzk af um ferð mína, the matter stands so as to my journey; Ólafr sagði jarli hversu af stóðsk um ferð hans, Ld. 112 (hversu af stóð, 340); ekki sagði Kjartan föður sínum hversu af stóðsk um ferð þessa, 208; Gautr segir honum geiniliga allt hversu af stóðsk inn ferðir hans, Fms. iii. 57; svá stendsk af um ferðir mínar, at ek má hér ekki dvelja lengr, vi. 350; eigi veit ek hvernig af stenzk (stennz) um för þína, hvárt þú ferr nökkut í konungs leyfi, Ó. H. 143.

7. a middle form; yfir ok undir stóðumk jötna vegir, the ‘giant-ways’ ( rocks) stood above and below, Hm.; stöndumk hjörr til hjarta, the sword touches me to the heart, Fm. 1.

II. recipr. to stand opposite one another in the same line: to meet, of ends; þat stóðsk á, nesit þvert ok fylking þeirra, Ísl. ii. 326; stóðsk þat á, at Jólin þraut ok lokit var sögunni. Fms. vi. 356; vígin Áskels ok Steingríms skyldi á standask, Rd. 281; stóðsk þat á endum ok ostkistan, Nj. 76; stóðsk þat á endum ok þat er Gunnarr; átti at gjalda, 111; létu þeir þat á endum standask, 120; standask á mót; sandmelr sá er á stendzk ok Seftjörn, Gísl. 23; bær hans stóðsk á ok konungs atsetr, Fas. ii. 63: bíða þess at á stæðisk misganga straumanna ok austan-veðr, Orkn. 266: stendzk heldr í móti með þeim hjónum, they were rather at sixes and sevens, did not agree well, Bjarn. 21: hendingar standask sem næst, to stand as close to one another as possible, Edda (Ht.); tungl þau er næst standask, nearest to one another, Rb. 34, 1812. 56.

III. staðinn = staddr, steadfast, placed, abiding; hvar sem maðr er staðinn, N. G. L. i. 163; vildi hann nú til staðins vita ( knew for certain) hver svör jarl vildi gefa, Vígl. 18.

(-s, -ar), m.

1) stallion (hestar þrír ok merhross eitt);

2) horse.

* * *

m. a horse, [this word is a contr. form of hengist, qs. hengstr; A. S. hengest; O. H. G. hengist; Germ. hengst, whence Swed.-Dan. hingst; again, contr. Swed. häst, Dan. hest: in old writers hestr mostly means a stallion, whereas hross (Engl. horse) denotes a gelding or any horse]:—a stallion, opp. to merr, a mare, Grág. i. 503, Gþl. 190, Hrafn. 5, Ám. 98 (hestar þrír ok mer-hross eitt); h. grár með fjórum merum, Ísl. ii. 213; sá hestr var sonr Hvítings, var alhvítr at lit en merarnar allar rauðar, en annarr sonr Hvítings var í Þórarínsdal, ok var sá ok hvítr en merarnar svartar, Bjarn. 55: a steed, Fms. ii. 224: a horse gener., Nj. 4, 74; lið á hestum, horsemen, Fms. x. 31, passim. The ancients valued high breeding and variety of colour in their horses, which were favourite gifts, see Gunnl. ch. 5, Bjarn. l. c., Finnb. ch. 23, Fms. vi. 383, 384; for steeds and horsemanship see Þkv. 6, Yngl. S. ch. 23, 33, Landn. 3. ch. 8, Gullþ. S. ch. 9, Harð. S. ch. 3, 4, Rm. 32, 34, cp. also Lv. ch. 6, 7, Grett. ch. 16, Dropl. 13, Finnb. ch. 23, Fms. vi. 323: mythol. the horse was sacred to Frey (the god of light and the sun), Hrafn. 5, Vd. ch. 34, Fb. i. 401 (Ó. T. ch. 322), cp. Freyfaxi: for the steeds of the Sun, Day, and Night, see Gm. 37, Vþm. 12, 14: for the steeds of the gods, Gm. 30: for poetical and mythical names, Edda (Gl.) and the fragment of the poem Þorgrímsþula, Edda, Bugge 332–334: for Sleipnir, the eight-legged steed of Odin, Edda, Gm. 44: for horse-fights see the references s. v. etja, to which add Grett. ch. 31, Sd. ch. 23:—vatna-hestr, a water-horse, = nykr in popular tales, Landn. 2, ch. 10, and Ísl. Þjóðs.; but also a good swimmer, góðr vatna-hestr; skeið-h., reið-h., a riding horse; klár-h., púls-h., áburðar-h., a hack, cart-horse, pack-horse; stóð-h., a stud-horse: sækja, beizla, gyrða, söðla, járna hest, to fetch, bridle, gird, saddle, shoe a horse; also, leggja á, to saddle; spretta af, to take the saddle off; teyma hest or hafa hest í togi, to lead a horse; flytja h., to put a pony out to grass; hepla h., to tether a pony: a pony is gúðgengr (q. v.), vakr, þýðr; and the reverse, íllgengr, hastr, klárgengr, harðgengr.

II. metaph. phrases, há-hestr, a high horse; ríða háhest (a child’s play), also called ríða hákúk, to ride on one another’s shoulders, ride ‘pick-a-back;’ kinn-hestr, a ‘cheek-horse,’ a box on the ear; lýstr hana kinnhest, hón kvaðsk þann hest muna skyldu ok launa ef hón mætti, Nj. 75; þá skal ek nú, segir hón, muna þér kinnhestinn, þann er þú laust mik, 116, cp. Gísl. 27: the gallows is called the horse of Odin, whence gefa e-m hest, to give one a horse, hang one, Fb. i. 238, cp. the verse in Yngl. S. ch. 26.

β. the local name of a horse-shaped crag, see Landn.; cp. Hest-fell in Cumberland.

COMPDS: either hesta- or hests-: hesta-at, n. a horse-fight, see etja. hesta-bein, n. horse bones (cp. Engl. horse-flesh), Grett. 96. hesta-fóðr, n. horse foddering, a law term, Gþl. 77. hesta-fætr, m. pl. horses’ feet, Edda 77, Fas. i. 226, Fms. iii. 111. hesta-garðr, m. a horse-pen close to a churchyard, wherein the horses of the worshippers are kept during service, D. N. hesta-geldir, m. horse gelder, a nickname, Landn. hesta-geymsla, u, f. horse keeping, Fas. i. 80. hesta-gnegg, n. a horse’s neigh, Stj. 621. hesta-gnýr, m, noise of horsemen, Fms. iii. 74. hesta-hlið, n. a horse gate, Stj. hesta-járn, n. pl. horse-shoes, Sturl. iii. 152. hesta-keyrsla, u, f. driving the steed in, in a horse-fight, Rd. 261. hesta-korn, n. [Swed. hestakorn = oats], a nickname, Fb. iii. hesta-lið, n. horsemen, Fms. vii. 188. hesta-maðr, m. a horse boy, groom. hesta-rétt, f. in Icel., = Norse hestagarðr. hesta-skál, f. a stirrup-cup. hesta-skipti, n. a change of horses; hafa h., Ld. 202, Fs. 51. hesta-stafr, m. a horse staff, to be used in a horse-fight, Nj. 91, Þorst. S. St. 49, cp. Rd. ch. 12, Arons S. ch. 18. hesta-stallr, m. = hesthús, Flóv. hesta-steinn, m. a stone to whicb a horse is tied whilst the horseman takes refreshment. hesta-sveinn, m. a horse boy, groom, Sturl. ii. 218, Fas. i. 149, Þiðr. 205, Þorst. S. St. 50. hesta-víg, n. a horse-fight, Nj. 90, Sturl. ii. 100, Glúm. 366, Rd. 261. hesta-þing, n. a meeting for a public horse-fight, Glúm. 366, 367, Nj. 92, Lv. 37, Sd. 176, Fs. 43, 140.

(rek, rakta, rakiðr or raktr), v.

1) to spread out, unwind, unfold, = r. í sundr (hón rakti motrinn ok leit á um hríð);

refl., rekjast, to unwind itself (en þráðrinn raktist af tvinnahnoðanu); lát hendr þínar rekjast niðr fyrir þik, let they arms hang straight down; rekjast ór svefni, to start from sleep;

2) to track, trace (þeir rekja spor sem hundar); r. kyn, ættir, to trace a pedigree; r. fram, to expound (bað hann fram r. guðs lög); r. minni til, to remember.

* * *

u, f. [rakr], wet, rain, dew, as good for mowing; það er bezta rekja; slá í rekju.

* * *

(sit; sat, sátum; setinn), v.

1) to sit, be seated;

hann sat it næsta honum, he sat next him;

sitja upp, to sit erect (þeir létu hann sitja upp í hauginum); to sit at table;

2) to stay, sojourn;

sitja heima, to stay at home (sitr Gunnarr nú heima nökkura hríð);

sitja kyrr, to remain quiet, stay at home;

sitja í festum, to sit as one’s betrothed (of the bride between the betrothal and wedding);

to reside (Haraldr konungr sat optast á Rogalandi);

to sit fishing (þeir vóru komnir á þær vastir, er hann var vanr at sitja);

3) to tarry (gørði liðinu leitt at sitja);

sitja veðrfastr, to lie weather-bound;

4) with acc., sitja e-t ór hendi sér, to let it slip through idleness;

sitja byr ór hendi sér, to miss a fair wind;

5) sitja vel (illa) jörð, to keep one’s estate in good (bad) order;

sitja launþing, to hold a secret meeting;

6) sitja e-t, to put up with, endure (eigi mundu þeir þvílíka skömm eða hneisu setið hafa);

sitja e-m e-t, to submit to, put up with at one’s hand (sitja mönnum skammir ok skapraunir);

er slíkt engum manni sitjanda, it is not to be endured from any man;

7) sitja e-m e-t, to cut one off from (hugðust þeir Sveinn at sitja honum vatn);

8) with preps.:

sitja at e-u, to sit busy with a thing;

sitja at sumbli, to sit at a banquet;

sitja at tafli, to sit at chess;

sitja at fé, nautum, to tend sheep, cattle;

sitja at málum, to sit over a case, debate it;

sitja á stefnu, to be in the chair at a meeting;

sitja á sannindum, to withhold (conceal) the truth;

sitja á sér, to control oneself, keep down one’s temper (Hallgerðr sat mjök á sér um vetrinn);

sitja á svikrædum, svikum við e-n, to plot against one;

sitja fyrir, to be on the spot (úvíst er at vita, hvar úvinir sitja á fleti fyrir);

sitja fyrir e-u, to be a hindrance to (sitja fyrir sœmd e-s);

to be exposed to, have to bear (sitja fyrir hvers manns ámæli);

sitja fyrir ádrykkju e-s, to be one’s drinking-mate;

sitja fyrir svörum, to stand questions, be the spokesman;

sitja fyrir málum, to lead the discussion;

sitja fyrir e-m, to lie in ambush (in wait) for;

sitja hjá e-u, to be present at (sitja hjá ráðagerðum e-s);

to sit idly by (þú munt þó drepa vilja bróður minn, ok er þat skömm, ef ek sit hjá);

sitja inni, to sit in prison;

sitja til e-s, to wait;

er þar til at sitja, we may wait till then;

sitja um e-t, to watch for an opportunity;

þeir sátu um at rengja, they watched to find a flaw in the proceedings;

to plot against (hann sitr um ríki hans);

sitja um líf e-s, to seek one’s life;

sitja um e-n, to lie in wait for, waylay;

sitja um e-u, to be busy with (sitja um nauðsynjamálum);

sitja um borðum, to sit at table;

sitja undir e-u, to be subject to;

sitja yfir e-u, to sit over a thing, be busy with (ekki mun ek lengr yfir þessu sitja);

sitja yfir drykkju, borðum, to sit drinking, at table;

to attend to (sitja yfir málum manna);

sitja yfir kvæðum, to listen to songs;

sitja yfir e-u, to take possession of;

láta slíka sitja yfir váru, to let such persons withhold our property from us;

to bear down (hann sat yfir virðland);

sitja yfir skörðum hlut, to suffer a loss of right;

sitja yfir sjúkum manni, to sit up with (nurse) a sick person, esp. a woman in labour;

9) recipr., sitjast nær, to sit near one another.

* * *

pres. sit; pret. sat, sazt, sat, pl. sátu; subj. sæti; imperat. sit, sittú; part. setinn; with the neg. suff. sit-k-a, I sit not, Hkv. 2. 34: [Ulf. sitan = καθησθαι; A. S. sittan; Engl. sit; Germ. sitzen; Swed. sitta; Dan. sidde; Lat. sedere; Gr. ἔδος, ἔζεσθαι]:—to sit; s. á haugi. Vsp. 34, Þkv. 6, Skm. 11; þeir sátu á vellinum, Nj. 114; þar sem búarnir sitja, 110, Grág. i. 4; konungr sat á hesti, Fms. x. 255, 408; hann sat it næsta honum, Nj. 2; ganga til matar, ok sátu þeir um hríð, Eg. 483; svá vildi hverr maðr sitja ok standa sem hann bauð, … ok var rétt at segja at hann væri bæði konungr ok biskup yfir landinu, Bs. i. 67; s. fyrir, to be on the spot, Hm. 1: in greetings, sit heill! sitið heilir, ‘sit hale,’ be seated and welcome, Fms. x. 201, Ísl. ii. 438; nú sittú heill, Sighvat (Ó. H. in a verse); seggi biðr hann s. í frið, Skíða R. 28; s. at mat, to sit at meat, Fms. x. 378; s. at sumbli, Ls. 10; s. at tafli, to sit at chess, Ísl. ii. 359; s. at fé, s. at nautum, to tend sheep, neat-cattle, Boll. 336, Eg. 714, Sturl. i. 77; s. at málum, to sit over a case, debate it, Ld. 18; s. á stefnu, to be in the chair at a meeting, Ó. H. 85: s. upp, to sit up, sit erect; þeir létu hann s. upp í hauginum, Nj. 118: to sit at table, Jökull sat upp ok orti vísu, Ó. H. 191; gékk konungrinn at sjá þá er upp sátu, who sate at table, Greg. 43; Eyvindr hafði mest forráð at veizlunni, ok sat ekki upp, Orkn. 246; þeim sinnum er jarl sat upp (uppi Ed.) mataðisk sveinninn með honuni, Fms. ix. 245: s. úti, to sit outside (at night), of wizards (úti-seta), Vsp. 21, Orkn. 234, 246; þat er úbóta-verk at s. úti, N. G. L. i. 350; svá segja menn at Gunnhildr, fóstra Hákonar, léti s. úti til sigrs honum … en Þórdís skeggja er sú kona kölluð sem sagt er at úti sæti, Fms. vii. 275.

2. with prepp.; sitja á svikræðum, svikum við e-n, to plot against, Fms. i. 263, ii. 34; sitja á sér, to control, constrain oneself; Hallgerðr sat mjök á sér um vetrinn, Nj. 25; hann gat ekki á sér setið, he could not keep quiet:—s. fyrir e-u, to be exposed to, to have to stand the brunt of; s. fyrir ámæli, hættu, afar-kostum, Nj. 71, Fms. v. 71, vii. 125; s. fyrir svörum, to stand questions, be the spokesman, iv. 274, vi. 13, Ölk. 36, Band. 12; s. fyrir málum, to lead a discussion, Fms. ix. 98; s. fyrir e-m, to sit in ambush (fyrir-sát), Nj. 94, 107. Ld. 218: ellipt., Nj. 94, Eg. 577, 743:—s. hjá, to sit by:—s. til e-s, to watch for; er þar til at sitja, Nj. 103:—s. um e-t, to watch for an opportunity; þeir sátu um at rengja, 242; er ætíð sátu um þat at spilla friðinum, Magn. 464: to plot against, s. um sæmd e-s, Fms. v. 273; hann sitr um ríki hans, 293; s. um líf e-s, to seek one’s life, Ld. 40, Fms. i. 223; s. um e-n, to waylay, Landn. 287, Nj. 131:—s. undir, to sit under one, keep him on one’s knees; s. undir barni, sittu undir mér! s. undir lestri, to ‘sit under’ a preaching; s. undir hlyðni, to be subject to, Sks. 476 B:—s. yfir e-u, to sit over a thing; s. yfir drykkju, Eg. 6; s. yfir sjúkum manni, to sit up with a sick person, Fms. vii. 166, x. 250; esp. with a woman in labour, iv. 32, viii. 8 (yfirsetu-kona = a midwife); also, sitja yfir málum manna, to attend to (as judge), Ó. H. 86, Fms. vii. 60, Nj. 189; ekki er nú tóm at s. yfir kvæðum, to listen to songs, Ísl. ii. 235; s. yfir varningi sínum, to sit over one’s wares, Sks. 28: to superintend, Fms. viii. 5 (Fb. ii. 533): sitja yfir e-u, to take possession of what belongs to another person; at úvinir mínir siti eigi yfir mínu, Ísl. ii. 146, 224; þeir menn hafa setið yfir eignum várum ok ættleifð, Fms. i. 223; sitr nú yfir fé því Atli inn skammi, Eg. 468; hann sat yfir virðingu allra höfðingja, Nj. 173; s. yfir hlut e-s, 89, Ld. 66, Eg. 512: s. yfir skörðum hlut, to suffer a loss of right, Ld. 266.

II. to abide, stay, sojourn; sitja heima, to stay at home; sitr Gunnarr nú heima nokkuta hríð, Nj. 106; s. heima sem dóttir (heima-sæta); s. heima sem mær til kosta, Sams. S. 6; sat hann þar hálfan mánuð, Nj. 106; þat var engi siðr at s. lengr en þrjár nætr at kynni, Eg. 698; viku var at boðinu setið, Ld. 200; í slíkum fagnaði sem þeir sátu, Fms. x. 260; hann sat at Gufuskálum inn þriðja vetr, Eg. 592; setið hefir þú svá nær, at þú mættir hafa hefnt þessa, Nj. 178; sátu þingmenn Runólfs í hverju húsi, Bs. i. 20; s. kyrr, to remain quiet, stay at home, Grág. i. 163; s. í festum, of a betrothed woman between the espousals and the wedding, Nj. 4: to reside, Haraldr konungr sat optast á Rogalandi, Eg. 367, Nj. 268, Fms. i. 23, Ver. 60: s. at löndum, to reign, Hkr. ii. 3; s. at búum sínum, Fs. 12; sitja búðsetu, to live in a booth, Grág. i. 187, ii. 71; s. strandsetri, to live on the coast(fishing), i. 263, 290; s. slímu-setri, to hang on to a place, living upon other people, Gþl. 200, N. G. L. i. 70; þér munut þurrt hafa um setið allar vitundir, had no part nor knowledge of it, Sturl. iii. 261: to stay, answer not to a call, Grág. i. 447; nú sitr einn hverr lengr niðri, N. G. L. i. 40; s. um stefnu, 344; ef hann sitr svá þrjá vetr at hann geldr eigi tíund sína rétta, K. Á. 94; s. hjá e-u, to be neutral, take no part; hann hafði áðr setið hj;á málum þessum, Lv. 9, Ísl. ii. 267, Nj. 84, 97; þú lætr þá menn s. hjá kyrra, remain undisturbed, Ld. 258; s. hjá fé, to tend sheep.

2. a fishing term, to sit fishing on a mið, q. v.; á þær vastir er hann var vanr at s. ok draga flata fiska … þeir váru komnir svá langt út, at hætt var at s. útarr fyrir Miðgarðs-ormi, Edda 35.

3. to tarry; görði liðinu leitt at sitja, Fms. x. 344; s. veðr-fastr, to lie weather-bound, Eg. 482; s. í díblissu, to sit in a dungeon, Fms. ix. 219; s. kyrr, Grág. i. 163; s. fyrir, to remain sitting, Fms. v. 66; sitja til járns, to sit preparing for the ordeal, 308, 311; s. fyrir ádrykkju e-s, to be one’s cup-mate, Eg. 253.

III. with acc.; sitju e-t ór hendi sér, to ‘sit a thing out of one’s hands,’ let it slip through idleness, Fms. v. 276: mod., s. e-t af sér, id.; skulut ér ekki sitja byri því heldr, miss a fair wind, vi. 358; þegjandi sitr þetta Þórir jarl á Mæri, Orkn. (in a verse); hafði annat bréf komit til Lopts á sama sumri, ok sat hann bæði (acc.), he ‘sate it off,’ i. e. did not answer to the call, Bs. i. 726; (so in mod. usage, s. e-n af stokki, to ‘sit him off,’ wait till he is gone;) sátu margir af sínum hestum, many ‘sate off’ dismounted from, their horses, Fms. vi. 211; sitja rétti sínum, to remain inactive until one’s right is prescribed, Grág. ii. 91, K. Þ. K. 26.

2. sitja vel (ílla) jörð, to keep one’s estate in good (bad) order; sal hann þann bæ vel, Brandkr. 57; þessi jörð er vel setin; sátu þessir allir brullaup sitt í Gautavík, Vígl. 33; s. launþing, to hold a secret meeting, Fms. xi. 219.

3. sitja e-t, to put up with an injury; eigi mundu þeir þvilíka skömm eðr hneisu setið hafa, Ísl. ii. 338; þykkisk hann þá lengr hafa setið Sveini þann hlut er hann mundi eigi öðrum þola, Fms. xi. 62; menn munu þat eigi s. þér, ef þú meiðir fé manna, Glúm. 342; s. mönnum slíkar hneisur, Ld. 278; s. mönnum skammir ok skapraunir, Fms. ii. 14; s. e-m frýju, Hkr. iii. 397; er slíkt engum manni sitjanda (gerund.), ‘tis not to be endured from any man, Korm. 162.

4. to cut one off from; fyrr munu þér svelta í hel, enn þér sitið oss mat, Fms. vi. 152; hugðusk þeir Sveinn at s. honum vatn, x. 407; ok mundi svá ætla at s. þeim mat þar í Eyjunum, Orkn. 410.

IV. reflex. in recipr. sense; þeir skulu svá nær sitjask ( sit so near one another) at hvárir-tveggi nemi orð annarra, Grág. i. 69; er mér lítið um at hætta til lengr at þit sitisk svá nær, Ld. 158.

2. part., nú mun eigi mega sitjanda hlut í eiga, there is no time to rest, Nj. 110.

* * *

(að), v.

1) to pitch a tent (þat var annarr siðr þeira at tjalda aldri á skipum);

2) to hang with cloth or tapestry (lét Þyri tjalda höllina grám vaðmálum).

* * *

að, to pitch a tent, Fms. vi. 181, v. 286, Hkr. iii. 286: on ships, þat var annarr siðr þeirra at tjalda aldri á skipum, Fas. ii. 37; þeir lögðu skip sitt til hafnar, en er þeir höfðu tjaldat ok um búizk, Eg. 37; þeir sá þar fyrir bænum fljóta langskip tjaldat, 88, Hkr. ii. 43; er þeir höfðu tjaldat ok fest skip sitt, Fms. vii. 314; þeir höfðu tjaldat yfir skipi sínu, Eg. 121: vagn tjaldaðan, a tilted or covered wagon, Hkr. i. 70; tjalda klæðum of kistu, Bs. i. In places of annual popular meetings such as the Icel. Alþing, each priest or man of mark had his own búð, viz. four roofless walls, which remained open; and when parliament met, he threw a tent over his booth as a roof, dressing it out as a room with hangings and benches; this was called ‘tjalda búð,’ see Grág. i. 186, and Nj. passim, Ó. H. ch. 133 (for the Faroe), and Mr. Dasent’s Burnt Njal.

2. of the hangings of a bed; rekkjan var vel tjöldut, Fs. 5; höll tjaldat inum fegrsta borða, Nj. 6; tjalda höllina grám vaðmálum, Fms. i. 118; hann lét t. kirkju borða þeim er hann hafði út haft, Bs. i. 77: of a canopy, tjaldat var um þveran skálann í milli þeirra, 41.