frumhlaup

n. personal assault.

* * *

1) leap, jump (Egill hljóp yfir díkit, en þat var ekki annara manna h.);

2) run, running; taka h., to take to running, to run (hann tók h. heim til herbergis); vera í hlaupum ok sendiförum, to run on errands;

3) a sudden rise (in a river), flood, freshet (hlaup kom í ána);

4) assault (= frumhlaup).

* * *

n. a leap; hann komsk með hlaupi undan, Eg. 12, Fms. xi. 247; hann tók hlaup heim til herbergis, i. 80; hark ok hlaup, Anal. 81: a leap, jump, Egill hljóp yfir díkit, en þat var ekki annarra manna hlaup, Eg. 531; mældu þeir Kári lengd hlaupsins með spjótskeptum sínum ok var tólf álnar, Nj. 145, v. l.; hljóp hann þá út af múrinum, þat var furðu-hátt hlaup, Fms. i. 104; h. kattarins, the bound of a cat, Edda 19: in local names, a leap, Flosa-hlaup, in the chasm in Alþingi, Völks. 1. 220; Hærings-hlaup, Grett. 149:—höfrunga-hlaup, playing like a dolphin; handa-hlaup, hand-leaping, using the hands and feet like a wheel (a boy’s game), Ísl. Þjóðs. ii. 243, 246.

II. special usages, a sudden rise or flood, of rivers flowing from glaciers, see Eggert Itin.; af Höfðárhlaupi, því at hón hafði tekit marga bæi, Bs. i. 283; hlaup kom í ána, 469: jökul-hlaup, an ice stream or avalanche.

β. coagulation, curds; mjólkr-hlaup, curdled milk; blóð-hlaup, curdled blood.

γ. procession in brullaup or brúðlaup, a bride’s leap, bridal procession, see brúðkaup.

δ. a law phrase, an attack, Grág. ii. 7; frum-hlaup, q. v.; áhlaup, an outburst; áhlaups-veðr, a sudden gale; áhlaupa-verk, q. v.: hlaupa-far, n. = frumhlaup, Bs. i. 658: hlaupa-för, f. an uproar, Sturl. ii. 104, 117: hlaupa-piltr, m. an errand boy, Bs. ii. 108.

III. in mod. usage freq. = running, but seldom so, or not at all, in old writers.

* * *

(-ta, -tr), v.

1) to light up, illuminate (sól skal l. allan heim ok verma); impers., ok lýsir allt lopt af faxi hans, and from his mane is lighted up all the sky; lýsir af e-u, it shines, glitters (lýsti ok af hjálminum, er sólin skein á); lýsir, it gets light, it dawns (um morguninn, er lýsa tók);

2) to manifest, show, exhibit (Heinir lýstu mikinn drengskap);

3) to proclaim, publish, give notice of, as a law term; with acc., l. frumhlaup, sár, víg á hendr e-m, to charge one with, indict one for, an assault, wound, manslaughter; with dat., l. vígi á hendr sér, to declare oneself to be the cause of a death;

4) to publish, proclaim, with dat. (lýsir hann þingreið sinni); l. yfir e-u, to make known (S. lýsir erindi sínu fyrir jarli);

5) impers., nú lýsir hér yfir því, at hún, now it became clear, that she;

6) to illuminate (a book).

f. gleam, shimmering light (ek sé lýsu nökkura til hafsins).

* * *

t, [ljós; Dan. lyse; Swed. liusa], to lighten, illumine; hón (the sun) skal lýsa allan heim ok verma, Sks. 38; sól lýsir tungl, Rb. 448, passim, Hom. 128, MS. 656 C. 2; æ lýsir mön af mari, to shed light, Vþm.; lýsa blinda, to give light to the blind, 677. 5, 656 B. 12:—to light up, lýsa lampa, Str. 18, Sks. ii. 177: lýsa kirkju, to light up a church, D. I. passim, Vm. passim: to illuminate a book, en Magnus prestr hefir skrifat upp þaðan, ok lýst alla, Fb. (inscription):—of the daylight, to dawn, lítt var lýst af degi, Ld. 46; um morguninn er lýsa tók, Fms. i. 111; þegar er lítt var lýst, Ó. H. 115.

2. impers. it shines, beams; lýsti ok mjök af hjálmi hans er sólin skein á, Fms. i. 44; fyrir þínar sakar lýsir allan heim, by thee light shines on all the world, Hom. 31.

II. metaph. to explain, Sks. 193, 587.

2. to manifest, shew, exhibit; lýsa ótrúleik, Eg. 64; lýsa hug sinn, to declare one’s mind, Grág. i. 8; Heinir lýstu mikinn drengskap, Fms. ix. 344: pass., sem lýsisk í sögunni, xi. 440; hann lýsti meir í því ríki sitt ok þrályndi en réttlæti, Bs. i. 17; ok sagði hvern fjandskap menn höfðu þar við hann lýst, 19; segir at þau lýsti mikla þverlyndi ok ákaflyndi í þessu, Ó. H. 144.

3. to proclaim, publish, give notice of, as a law term: with acc., menn skulu í dag ok á morgun lýsa sakar þær allar, er til fjórðungs-dóms skulu …, ef maðr vill lýsa sök á hönd manni, Grág. i. 18; lýsa frumhlaup, sár, eðr víg á hendr manni, to charge a person, make an indictment against, ii. 34; víg lýsir þú, Hkv. 2. 8.

β. with dat., lýsa vígi á hendr sér, to declare oneself to be the cause of a death; immediately after the deed the slayer had to declare himself, otherwise the deed was counted for murder, see the remarks s. v. morð, and the Laws and Sagas passim.

γ. to publish, proclaim, with dat.; hón lýsti því, at hón myndi til alþingis ríða, Nj. 12; Halldórr lýsir þingreið sinni, Ld. 236; lýsa dómum sínum, Sks. 641:—lýsa e-u yfir, better is lýsa yfir e-u, to make known, Fms. viii. 93, xi. 6: impers., nú lýsir hér yfir því, er margir mæltu, at hón þótti nokkut vergjörn, xi. 25: absol., ef maðr lýsir til fimmtardóms um bjargir manna, Grág. i. 73; hann skal lýsa et næsta sumar til fram-færslu þess ómaga, 129.

δ. to publish the bans of marriage.

[cp. Lat. primus; Goth. frums = ἀρχή, fruma = πρωτος; A. S. frum-]:—the first, but only in COMPDS: frumbréf, frumburðr, frumbýlingr, frumferill, frumfórn, frumgetinn, frumgetnaðr, frumgetningr, frumgjöf, frumgögn, frumhending, frumhlaup, frumhlaupsmaðr, frumhöfundr, frumkveði, frumkveðill, frumkvöðull, frumkviðr, frumkvæði, frumlína, frummál, frumrit, frumritaðr, frumsmiðr, frumsmíð, frumsök, frumtign, frumtón, frumtunga, frumvarp, frumvaxti, frumváttr, frumverr, frumvöxtr.

n. a law term, ‘hand-robbery,’ wresting a thing out of another’s hand, a kind of frumhlaup (personal assault), defined in Grág. Vsl. ch. 3, liable to outlawry, Grág. ii. 191, N. G. L. i. 58, Gþl. 408, Jb. 426.

* * *

(-ta, -tr), v.

1) to light up, illuminate (sól skal l. allan heim ok verma); impers., ok lýsir allt lopt af faxi hans, and from his mane is lighted up all the sky; lýsir af e-u, it shines, glitters (lýsti ok af hjálminum, er sólin skein á); lýsir, it gets light, it dawns (um morguninn, er lýsa tók);

2) to manifest, show, exhibit (Heinir lýstu mikinn drengskap);

3) to proclaim, publish, give notice of, as a law term; with acc., l. frumhlaup, sár, víg á hendr e-m, to charge one with, indict one for, an assault, wound, manslaughter; with dat., l. vígi á hendr sér, to declare oneself to be the cause of a death;

4) to publish, proclaim, with dat. (lýsir hann þingreið sinni); l. yfir e-u, to make known (S. lýsir erindi sínu fyrir jarli);

5) impers., nú lýsir hér yfir því, at hún, now it became clear, that she;

6) to illuminate (a book).

f. gleam, shimmering light (ek sé lýsu nökkura til hafsins).

* * *

u, f. a gleam, shimmering light; brá yfir blám loga, Þórir spurði hvat lýsu þat væri, Gullþ. 5; ek sé lýsu (lýsa Ed.) langt norðr í haf, Fas. ii. 30 (in a verse); ek sé lýsu nokkura til hafsins, Finnb. 230; Sturlu sýndisk sem lýsu nokkurri brygði fyrir hamarinn, Sturl. ii. 86. lýsu-knappr, m. a nickname, Sturl. iii.

II. a fish, gadus merluccius, Norse lysing, Edda (Gl.), Fms. vi. 376 (in a verse).