fert

ŭter-que, utrăque, utrumque ( gen. sing. utriusque, always with ĭ, Plaut. Truc [p. 1945] 4, 3, 20; Lucr. 4, 503; Cat. 68, 39; Hor. C. 3, 8, 5; Ov. M. 6, 506; old gen. and dat. sing. fem. utraeque, acc. to Charis. 2, 3, p. 132; gen. plur. utrumque, Cic. Verr. 2, 5, 49, § 129 B. and K.), pron., each (of two), either, each one, one and the other, one as well as the other, both (applied to two subjects regarded severally, while ambo regards the two as a pair; cf. Zumpt, Gr. § 141, Anm. 2).

In gen.

With substt.

In gen.:

imperator uterque hinc et illinc Jovi Vota suscipere,

Plaut. Am. 1, 1, 74: tibi in utrāque parte pollet et pariter potest, Afran. ap. Non. p. 375, 5 (Com. Rel. v. 226 Rib.):

causae utriusque figurae,

Lucr. 4, 503; 4, 1212:

quascumque (insulas) in liquentibus stagnis Marique vasto fert uterque Neptunus,

Cat. 31, 3:

parique fastigio steterit in utrāque fortunā,

Nep. Att. 14, 2:

docte sermones utriusque linguae,

Greek and Latin, Hor. C. 3, 8, 5; cf.:

insignis utriusque linguae monimentis,

Plin. 12, 1, 5, § 9:

Quid... gentes ab utroque jacentes Oceano numerem?

Ov. M. 15, 829:

litora sub utroque jacentia Phoebo,

i. e. the rising and the setting sun, id. ib. 1, 338:

nutu (Jovis) tremefactus uterque Est polus,

id. F. 2, 489:

limes uterque poli,

Stat. Th. 1, 157:

deus est in utroque parente,

father and mother, Ov. M. 13, 147:

cum jam tempus esset deducendi ab Samnio exercitus aut utriusque aut certe alterius,

Liv. 10, 44, 6:

densis ictibus heros Creber utrāque manu pulsat versatque Dareta,

Verg. A. 5, 460:

numen utriusque Dianae,

Mart. Spect. 13, 5.—

Esp. in the phrase in utramque partem, in either way or direction, on both sides, for and against, etc.:

vemens in utramque partem es nimis, Aut largitate nimiā aut parsimoniā,

Ter. Heaut. 3, 1, 31:

magnam vim esse in fortunā in utramque partem, vel ad secundas res, vel ad adversas, quis ignorat,

Cic. Off. 2, 6, 19; 2, 10, 37:

in utramque partem disserere = pro et contra,

id. Rep. 3, 6, 4; id. de Or. 3, 27, 107:

utramque in partem multa dicuntur,

id. Ac. 2, 39, 124:

magna est vis conscientiae, et magna in utramque partem, ut neque timeant... et putent, etc.,

id. Mil. 23, 61:

suam sententiam in utramque partem esse tutam,

on either assumption, Caes. B. G. 5, 29.—

In gen.:

aequom'st, quod in rem esse utrique arbitremur, Et mihi te et tibi me consulere,

Plaut. Aul. 2, 1, 10:

conveniunt adhuc utriusque verba,

id. Truc. 4, 3, 20:

verum utrique mos geratur amborum ex sententiā,

id. ib. 5, 69:

sed uterque (sapiens appellatus est) alio quodam modo,

Cic. Lael. 2, 6:

ut aut uterque inter se aut neuter satis duret,

id. Quint. 8, 30:

tu mihi videris utrumque facturus,

id. Rep. 2, 11, 22:

quare qui utrumque voluit et potuit,

id. ib. 3, 3, 6:

uterque cum equitatu veniret,

Caes. B. G. 1, 42:

hic, qui utrumque probat, ambobus debuit uti,

Cic. Fin. 2, 7, 20: cum utrique sis maxime necessarius, Balb. et Opp. ap. Cic. Att. 9, 7, A, 2;

opp. unus,

Cic. Verr. 2, 3, 60, § 140:

quod tibi non utriusque petenti copia facta'st,

Cat. 68, 39:

utque fide pignus dextras utriusque poposcit,

Ov. M. 6, 506:

vitium est utriusque,

Mart. 3, 27, 3:

cum esset et aequalis Mars utriusque,

id. Spect. 29, 2.—

Esp., in apposit. with nouns or clauses:

apud Antiphonem uterque, mater et pater, Quasi deditā operā domi erant,

Ter. Eun. 5, 2, 1:

Maecenas atque Coccejus, missi magnis de rebus uterque Legati,

Hor. S 1, 5, 28:

ego utrumque meum puto esse, et quid sentiam ostendere et quod feceris defendere,

Cic. Fam. 1, 9, 25.—With pron. understood:

verum, Demea, Curemus aequam uterque partem,

Ter. Ad. 1, 2, 50; so freq. with neutr. pron. where the gen. would be ambiguous (cf. 3. infra):

id utrumque tardum fructum reddit,

Plin. 17, 22, 35, § 176: quod (aquam et pabulum) utrumque large palus praebere poterat, Auct. B. Alex. 1 fin. —Once with nom. masc.: nam qui instat alicui... aut contra de alicujus periculo festinatur, is uterque infestus dicitur, Nigid. ap. Gell 9, 12, 6.—

With gen. part. (class. with pers. pronn., etc.; cf.

Zumpt, Gr. § 429): utrique nostrum gratum admodum feceris,

Cic. Lael. 4, 16:

uterque nostrum id sibi suscipiendum putavit,

id. Sull. 4, 13:

horum uterque ita cecidit victus ut victor idem regnaverit... utrique horum secunda fortuna regnum est largita,

id. Har. Resp. 25, 54:

domus utriusque nostrum aedificatur strenue,

id. Q. Fr. 2, 4, 2: cum eorum, de quibus dicimus, aut utrumque, aut unum quodque certe concluditur verbo, etc., Auct. Her. 4, 27, 37:

ante utriusque horum obitum,

Vell. 2, 103, 1; v. also I. B. 1. and 3. infra.—Also with substt., accompanied by adj. pron.:

earum enim rerum utramque a corde proficisci,

Cic. Div. 1, 52, 119:

quarum civitatum utraque foederata est,

id. Verr. 2, 5, 22, § 56:

quorum generum in utroque magnus noster Cato est,

id. Leg. 3, 18, 40:

utriusque harum rerum expers,

id. Tusc. 1, 26, 65.—Rarely with substt. alone ( poet. and post-Aug.):

et haec utinam Viscorum laudet uterque!

Hor. S. 1, 10, 83:

uterque legatorum et quisquis... remissi,

Vell. 2, 50, 3:

post utriusque adulescentium obitum,

id. 2, 103, 2:

obiit, utroque liberorum superstite, Tiberio Drusoque Neronibus,

Suet. Tib. 4 fin. —

In partic.

With plur. predic. (rare in the best prose; not in Cic.; cf.

infra): uterque insaniunt,

Plaut. Curc. 1, 3, 31:

deinde uterque imperator in medium exeunt,

id. Am. 1, 1, 68; cf. Ter. Eun. 5, 2, 1, A, 2, b, supra:

facite ut uterque sublimiter stent,

Cato, R. R. 70, 2:

uterque eorum ex castris exercitum ducunt,

Caes. B. C. 3, 30:

illae (naves) conflixerunt, ut utraque ex concursu laborarent,

id. ib. 2, 6:

uterque cum illo gravis inimicitias exercebant,

Sall. C. 49, 2:

utraque festinant,

Ov. M. 6, 59:

uterque ambigui,

Tac. H. 2, 97:

uterque opibus perviguere,

id. A. 4, 34:

decernitur ut uterque in regnum restituantur,

Just. 38, 3, 4; Val. Max. 5, 4, 6; Vell. 2, 66, 1; Claud. Rapt. Pros. 2, 20; cf. plur. in consecutive clauses:

hic cum uterque me intueretur, seseque ad audiendum significarent paratos,

Cic. Fin. 2, 1, 1 Madvig ad loc.:

quorum utrumque audivi, cum mihi nihil sane praeter sedulitatem probarent, etc.,

id. ib. 1, 5, 16.—

With predicate in first or second person (mostly post-Aug.):

sed uterque mensuram implevimus, ego et tu,

Tac. A. 14, 54 init.:

quid ergo inter me et te interest, si uterque habere volumus,

Sen. Vit. Beat. 26, 1:

uterque magnum beneficium dedistis,

id. Contr. 4 (8), 24, 4:

quod uterque cuperemus,

Front. Ep. ad Am. 1, 5; cf. Ter. Heaut. 2, 4, 14, II. B. infra.—

In reciprocal uses, one... the other, each... the other, either... the other, one another, etc.

Uterque repeated in another case (mostly ante-class. and post-Aug.):

quia uterque utrique est cordi,

Ter. Phorm. 5, 3, 17:

cum uterque utrique esset exercitus in conspectu,

Caes. B. G. 7, 35 (al. uterque utrimque):

cum uterque utrique insidiaretur, Auct. B. Alex. 4, 1: uterque utrumque vituperato,

Varr. Fragm. p. 131 Durdr.—

With a case of alter:

ita est utraque res sine alterā debilis,

Cic. Tusc. 2, 5, 13:

quorum uterque suo studio delectatus contempsit alterum,

id. Off. 1, 1, 4:

cum enim uterque alteri obiciat, palam est utrumque fecisse,

Quint. 11, 3, 168:

invictum tamen ab altero utrumque servavit,

Just. 6, 2, 9:

arceri utrumque genus ab altero narrant,

Plin. 8, 44, 69, § 171; Cels. 5, 26, 35 fin.; Ascon. ad Cic. Mil. § 30.—

Regularly of two parties, sets, or classes, each including a plurality: Praenestini et Lanuvini hospites: suopte utrosque decuit acceptos cibo, etc., Naev. ap. Macr. S. 3, 18, 6 (Com. Rel. v. 21 Rib.): non cauponantes bellum sed belligerantes, Ferro non auro vitam cernamus utrique, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 202 Vahl.):

utrosque pergnovi probe,

Plaut. Truc. 1, 2, 50:

quoniam utrique Socratici et Platonici volumus esse,

Cic. Off. 1, 1, 2:

a quibus utrisque (actoribus et poëtis) summittitur aliquid, etc.,

id. de Or. 3, 26, 102:

quos ego utrosque in eodem genere praedatorum direptorumque pono,

id. Cat. 2, 9, 20:

his utrisque (Atrebatis et Viromanduis) persuaserant,

Caes. B. G. 2, 16:

Aetolorum utraeque manus Heracleam sese incluserunt,

Liv. 36, 16, 5; Sall. J. 76, 4:

utrique (plebis fautores et senatus) victoriam crudeliter exercebant,

id. C. 38, 4; Suet. Claud. 21; cf.: hic igitur Q. Ligarius... nunc a te supplex fratris salutem petit: quam hujus admonitus officio cum utrisque his dederis, tris fratres optimos... rei publicae condonaveris, i. e. two brothers on one side and Ligarius on the other, Cic. Lig. 12, 36:

Marius impigre suorum et hostium res pariter attendere, cognoscere, quid boni utrisque aut contra esset,

Sall. J. 88, 2: cujus flamma ut ab oppidanis et oppugnatoribus est visa, utrisque venit in opinionem, etc., Nep. Milt. 7, 3.—So with collective nouns:

primo impetu simul utraque cornua et Numidae pulsi,

Liv. 30, 8, 7; cf.:

utraque oppida,

id. 42, 54, 8:

utraeque nationes Rheno praetexuntur,

Tac. G. 34.—

Freq. also of two individual subjects, esp. when regarded as belonging together (cf. Krebs, Antibarb. p. 1175):

nec clam te est quam illi utraeque nunc inutiles Et ad pudicitiam et ad rem tutandam sient,

Ter. And. 1, 5, 52:

hoc beneficio utrique ab utrisque vero devincimini, Ut, etc.,

id. Heaut. 2, 4, 14:

utrique imperatores exeunt,

Plaut. Am. 1, 1, 68 Ussing (Fleck., uterque imperator): sed qui utrosque error vos agitat, Expedibo, Pomp. ap. Non. 505, 7 (Com. Rel. v. 175 Rib.): suis utrisque superstitibus praesentibus istam viam dico, Leg. Form. ap. Cic. Mur. 12, 26:

binos habebam (scyphos): jnbeo promi utrosque,

Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

duae fuerunt Ariovisti uxores... utraeque in eā fugā perierunt,

Caes. B. G. 1, 53:

hi utrique ad urbem imperatores erant (Q. Marcius et Q. Metellus),

Sall. C. 30, 4:

animus ferox inopia rei familiaris et conscientia scelerum, quae utraque eis artibus auxerat,

id. ib. 5, 7:

illa utrosque (patrem et aviam) intuens,

Tac. A. 16, 11; id. Or. 2:

palmas utrasque tetendit,

Verg. A. 6, 685:

quod utrorum Dionysiorum opibus Corinthi saepe adjuti fuerant,

Nep. Timol. 2, 2:

utrique (Mithridates et Datames) locum qui explorarent mittunt,

id. Dat. 2, 2:

laudare senis utraque consilia,

Liv. 9, 12, 2:

utrisque consulibus Italia decreta est,

id. 27, 22, 2:

in invidiā censores cum essent... Cn. Baebius diem ad populum utrisque dixit,

id. 29, 37, 17; 32, 17, 15; 34, 25, 5;

42, 54, 8: Suillium accusandis utrisque immittit,

Tac. A. 11, 1 init.:

Natalem multa cum Scaevino collocutum, et esse utrosque C. Pisonis intimos,

id. ib. 15, 55 fin.:

pater filiam, avia neptem, illa utrosque intuens,

id. ib. 16, 11:

nam Mago Cambyses aures utrasque praeciderat,

Just. 1, 9, 17; 9, 7, 8:

crederes imperatum, ut acies utraeque tela cohiberent,

Curt. 7, 4, 35.—Hence,

ŭtrōquĕ, adv.

Lit., of place, to both places, parts, or sides, in both directions:

utroque citius quam vellemus, cursum confecimus,

Cic. Att. 5, 12, 1:

exercitus utroque ducti,

Liv. 8, 29, 7:

jactantem utroque caput,

Verg. A. 5, 469:

nunc huc, nunc illuc et utroque sine ordine curro,

Ov. H. 10, 19:

nescit, utro potius ruat, et ruere ardet utroque,

id. M. 5, 166. —

Transf., in both directions, in either point of view, both ways, etc.:

auctores utroque trahunt,

Liv. 1, 24, 1:

medium maxime et moderatum utroque consilium,

id. 2, 30, 1:

utroque firmiores qui in callibus versentur,

Varr. R. R. 2, 10, 1.—

Esp., connected with versum ( vorsum; sometimes written in one word, utroqueversum):

utroque vorsum rectum est ingenium meum,

Plaut. Capt. 2, 3, 8: accidit, ut quaedam vocabula ambigua sint et utroque versum dicantur, i. e. in a twofold sense, denoting augmentation or diminution, Gell. 5, 12, 10.—

ŭtrasquĕ, adv. (acc. to the analogy of alias, alteras), both times (ante-class.): in Hispaniā pugnatum bis: utrasque nostri loco moti, Cass. Hem. ap. Non. 183, 24; Caecil. ib. 183, 25.

ūva, ae, f. [etym. dub.; perh. for ug-va, root ug-, to be moist; Gr. hugros; Lat. uvere; cf.: umor, uvidus, etc.; so Corss.; Curt. refers it to root ug-; Sanscr. ugras, strong; Gr. hugiês, healthful].

Lit.

The fruit of the vine, a grape:

a quā (gemmā) oriens uva se ostendit,

Cic. Sen. 15, 53; Varr. R. R. 1, 54, 1; Cato, R. R. 24:

puella adservanda nigerrimis diligentius uvis,

Cat. 17. 16:

quo Duceret apricis in collibus uva colorem,

Verg. E. 9, 49:

hic segetes, illic veniunt felicius uvae,

id. G. 1, 54:

illa videntur prodigialiter accidisse, ut aliqua vitis excederet uvarum numerum MM.,

Col. 3, 3, 3:

terra feracior uvis,

Ov. Am. 2, 16, 7:

uva ejus indecora visu, sapore jucunda,

Plin. 14, 2, 4, § 28; Pall. Feb. 29, 1:

uva non alibi gratior callo,

Plin. 14, 1, 3, § 14.—

Collect., grapes:

pressantes inquinet uva pedes,

Prop. 3, 17 (4, 16), 18;

4 (5), 2, 13: pressos pedibus dedit uva liquores,

Tib. 2, 1, 45; cf. Hor. C. 2, 5, 10; 1, 20, 10; Juv. 5, 31. —

Transf.

A bunch or cluster of grapes:

uvis, quae magnitudinem infantium puerorum exsuperant,

Plin. 14, 1, 3, § 14:

gemellarum, quibus hoc nomen uvae semper geminae dedere,

id. 14, 1, 4, § 22; Varr. R. R. 1, 25; Col. 3, 1 sq.; Cic. Sen. 15, 53.—

A vine:

fert uva racemos,

Verg. G. 2, 60.—

Of other plants, a bunch or cluster of fruit:

amomi,

Plin. 12, 13, 28, § 48:

lauri,

id. 16, 29, 52, § 120.—

A cluster, like a bunch of grapes, which bees form when they alight in swarming, Verg. G. 4, 558; Plin. 11, 17, 18, § 55; Juv. 13, 68. —

The soft palate, the uvula, kiôn, Cels. 7, 12, 3; 7, 6, 14; Plin. 23, 7, 64, § 129; 23, 8, 80, § 157; 30, 4, 11, § 31; 34, 12, 29, § 118; Mart. 10, 56, 5.—

A kind of sea-fish, Plin. 9, 2, 1, § 3; 32, 10, 49, § 138; 32, 11, 53, § 151.

vĕl, conj. and adv. [old imv. of volo] prop., will, choose, take your choice; hence,

As disjunctive conjunction, to introduce an alternative as a matter of choice or preference, or as not affecting the principal assertion (while aut introduces an absolute or essential opposition; cf. Madv. Gr. § 436; Zumpt, Gr. § 339; Fischer, Gr. § 383).

Singly.

In gen., or (if you will), or else, or (at your pleasure), or (at least), or (it is indifferent), or (what is the same thing), etc.:

dic igitur me passerculum... haedillum me tuom dic esse vel vitellum,

Plaut. As. 3, 3, 77: viginti minis? Ba. Utrum vis, vel quater quinis minis, id. Ps. 1, 3, 111:

lege vel tabellas redde,

id. ib. 1, 1, 29:

in solem ponito vel sine sale in defrutum condito,

Cato, R. R. 7: orabant (sc. Ubii), ut sibi auxilium ferret... vel... exercitum modo Rhenum transportaret, or at least, i. e. or, if he preferred it, Caes. B. G. 4, 16:

ejusmodi conjunctionem tectorum oppidum vel urbem appellaverunt,

Cic. Rep. 1, 26, 41:

in unius voluntate vel moribus,

id. ib. 2, 28, 51:

in unā urbe vel in hac ipsā,

id. ib. 3, 10, 17:

constituere vel conservare,

id. ib. 2, 38, 64:

in ardore caelesti, qui aether vel caelum nominatur,

id. N. D. 2, 15, 41:

transfer idem ad modestiam vel temperantiam,

id. Fin. 2, 19, 60; cf. Madv. ad id. ib. 2, 25, 81:

unum illud extimescebam, ne quid turpiter facerem, vel dicam, jam effecissem,

id. Att. 9, 7, 1: haec neque confirmare argumentis neque refellere in animo est;

ex ingenio suo quisque demat vel addat fidem,

Tac. G. 3.—

Esp.

With potius, to correct or make more precise what has been said, or rather:

ex hoc populo indomito vel potius immani,

Cic. Rep. 1, 44, 68:

post obitum vel potius excessum Romuli,

id. ib. 2, 30, 53:

cessit auctoritati amplissimi viri vel potius paruit,

id. Lig. 7, 22:

vide quid licentiae nobis tua liberalitas det, vel potius audaciae,

id. ib. 8, 23:

ludorum plausus vel testimonia potius,

id. Phil. 1, 15, 36:

quam valde ille reditu vel potius reversione meā laetatus!

id. Att. 16, 7, 5; id. Phil. 13, 9, 19:

novem tibi orbibus, vel potius globis conexa sunt omnia,

id. Rep. 6, 17, 17:

plurimas vel potius omnes ex se ipso virtutes contulit,

Quint. 10, 1, 109.—In climax after a negative:

tu certe numquam in hoc ordine vel potius numquam in hac urbe mansisses,

Cic. Phil. 2, 15, 38.—

So corrective, without potius:

sed haec tu melius vel optime omnium,

Cic. Fam. 4, 13, 7:

clariore vel plane perspicua,

id. Fin. 5, 20, 55; id. Lael. 12, 41:

Capua ab duce eorum Capye, vel. quod propius vero est, a campestri agro appellata,

Liv. 4, 37, 1:

cum P. Decius se in Samnium vel in Etruriam proficisci paratum esse ostendisset,

id. 10, 26, 4.—Esp. in the phrase vel dicam, or let me rather say, or rather:

quando enim nobis, vel dicam aut oratoribus bonis aut poëtis, ullus... ornatus defuit?

Cic. Fin. 1, 3, 10; id. Brut. 57, 207; id. Cael. 31, 75; id. Phil. 2, 12, 30; id. Att. 9, 7, 1; Suet. Calig. 13.—So intensive, or I may even say (cf. II. A. 3. infra):

omnes binos consules, vel dicam amplius, omnia nomina,

Varr. L. L. 8, p. 106 Bip.:

a plerisque vel dicam ab omnibus,

Cic. Fam. 4, 7, 3; id. Brut. 70, 246.—

Vel etiam, or even:

ut expositio quarundam rerum gestarum vel etiam fabulosarum,

Quint. 4, 3, 12. —

= aut, or else.

With an alternative necessary consequence:

id autem nec nasci potest nec mori, vel concidat omne caelum omnisque natura consistat necesse est,

Cic. Tusc. 1, 23, 54 Tischer ad loc.:

vel tu ne faceres tale in adulescentiā,

Plaut. Ps. 1, 5, 22.—

In gen. ( poet. and post class.):

si copias armatorum... secum expenderent, vincendum illā acie vel cadendum esse,

Tac. A. 14, 35:

mortem omnibus ex naturā aequalem oblivione apud posteros vel gloriă distingui,

id. H. 1, 21; cf. id. A. 14, 61; 14, 62:

quod imperium variā sorte laetum rei publicae aut atrox, principibus prosperum vel exitio fuit,

id. H. 2, 1 init.; 2, 10; 2, 68; cf. Ov. M. 9, 624 sq.; 15, 601 sq.—

In a subordinate alternative after aut:

nec aut tibi ipsi aut huic Secundo vel huic Apro ignotas,

Tac. Or. 28:

ne contra Gai quidem aut Claudii vel Neronis... domum,

id. H. 2, 76:

abscedens in hortos aut Tusculanum vel Antiatem in agrum,

id. A. 14, 3 init.:

dementiae quoque judicia aut propter id quod factum est aut propter id quod adhuc fieri vel non fieri potest instituuntur,

Quint. 7, 4, 29.—

As co-ordinate.

Vel... vel, either... or, be it... or; in gen. (class.; but where the alternatives are necessary and exclusive, that is, where one must be right and the other wrong, aut... aut is used; v. infra, and cf. Madv. ad Cic. Fin. 4, 11, 27): sed hic numquis adest? Pa. Vel adest vel non, i. e. just as you please, Plaut. Mil. 4, 2, 28 Brix ad loc.:

paucis me misit ad eam... vel ut ducentos Philippos reddat aureos, vel ut hinc eat secum,

id. Bacch. 4, 1, 18 sq.:

ubi illic biberit, vel servato meum modum vel ego dabo,

id. Stich. 5, 4, 37:

vel tu me vende, vel face quod tibi lubet,

id. Pers. 3, 1, 70:

nunc quamobrem huc sum missa, amabo, vel tu mihi ajas, vel neges,

id. Rud. 2, 4, 14; cf. id. ib. 5, 2, 44:

Allobrogibus sese vel persuasuros... existimabant, vel vi coacturos, ut, etc.,

Caes. B. G. 1, 6:

ut (Romani) vel sibi agros attribuant vel patiantur eos tenere, etc.,

id. ib. 4, 7:

vel sumptuosae vel desidiosae illecebrae,

Cic. Rep. 2, 4, 8:

in omni vel officio vel sermone sollers,

id. ib. 2, 21, 37:

maximum virtutis vel documentum, vel officium,

id. ib. 1, 20, 33:

pace vel Quirini vel Romuli dixerim,

id. Off. 3, 10, 42:

erant quaestiones vel de caede vel de vi,

id. Mil. 5, 13; 7, 20; id. Leg. 3, 14, 32; id. Lig. 6, 17; id. Deiot. 1, 1; 5, 13; id. Brut. 69, 242:

animus vel bello vel paci paratus,

Liv. 1, 1, 8:

hunc ordinem ex censu descripsit vel paci decorum vel bello,

id. 1, 42, 5: Etruriam et Samnium provincias esse;

utram mallet eligeret: suo exercitu se vel in Etruriā vel in Samnio rem gesturum,

id. 10, 19, 9:

gladioque ruptis omnibus loris, oraculi sortem vel elusit vel implevit,

Curt. 3, 1, 18:

nihil illo fuisset excellentius vel in vitiis vel in virtutibus,

Nep. Alcib. 1, 1; 2, 1; id. Milt. 3, 4.—

Connected with aut, but not corresponding to it (cf. infra, 2. e.):

num aut tuum aut cujusquam nostrum nomen vel Caucasum hunc transcendere potuit vel illum Gangem transnatare?

Cic. Rep. 6, 20, 22:

ubi enim potest illa aetas aut calescere vel apricatione melius vel igni aut vicissim umbris aquisve refrigerari salubrius?

id. Sen. 16, 57:

si velim scribere quid aut legere aut canere vel voce vel fidibus, aut geometricum quiddam aut physicum aut dialecticum explicare, etc.,

id. Div. 2, 59, 122.—

Esp.

With weakened disjunctive force (nearly = et... et). quemadmodum ille vel Athenis vel Rhodi se doctissimorum hominum sermonibus dedisset, Cic. de Or. 2, 1, 3:

multos sine ratione, sine litteris, quā vel inpudentia vel fames duxit, ruentes,

Quint. 2, 20, 2:

affectus vel illos mites vel hos concitatos in suā potestate habuisse,

id. 10, 1, 48: eadem quaestio potest eundem vel accusatorem facere vel reum, id. 3, 6, 18: et nundina vetera ex ordine instituit, vel dies vel tempora, Lampr Alex. Sev. 43: pestilentia tanta exstiterat vel Romae, vel Achaicis urbibus, ut, etc., Treb. Gall. 5.—

More than twice, either... or... or, etc. tu vel suda, vel peri algu, vel tu aegrota, vel vale, Plaut. Rud. 2, 7, 24:

hance tu mihi vel vi vel clam vel precario Fac tradas: meā nil re fert, dum potiar modo,

Ter. Eun. 2, 3, 28:

vel in tempestate, vel in agris, vel in corporibus,

Cic. Rep. 1, 44, 68:

vel quod ita vivit vel quod ita rem publicam gerit vel quod ita factus est,

id. Phil. 2, 5, 10:

vel spectator laudum tuarum vel particeps vel socius vel minister consiliorum,

id. Fam. 2, 7, 2; id. Red. Quir. 9, 23;

so eight times,

id. Rep. 1, 3, 6. —

The second (or last) vel strengthened,

By etiam:

quae vel ad usum vitae vel etiam ad ipsam rem publicam conferre possumus,

or even, Cic. Rep. 1, 8, 30; so id. ib. 1, 29, 45; 2, 1, 1; cf.:

ut vel ea defendam, quae Pompejus velit, vel taceam, vel etiam ad nostra me studia referam litterarum,

id. Fam. 1, 8, 3.—

By vero etiam:

in mediocribus vel studiis vel officiis, vel vero etiam negotiis,

Cic. Rep. 1, 3, 4.—

By omnino: haec vel ad odium, vel ad misericordiam, vel omnino ad animos judicum movendos ex iis quae sunt ante posita, sumentur ( or in general), Cic. Part. Or. 36, 128.—

Rarely after a negative = neque, nor:

neque satis Bruto... vel tribunis militum constabat, quid agerent,

Caes. B. G. 3, 14.—

In irregular construction, without the second vel:

utrumque est in his, quod ab hoc oratore abhorreat: vel quod omnis, qui sapientes non sint, insanos esse dicunt... accedit quod, etc.,

Cic. de Or. 3, 18, 65; id. Att. 11, 7, 5; cf. esp. Lucr. 5, 383 sqq. Munro ad loc. —

Vel... vel = aut... aut:

habere ea, quae secundum naturam sint, vel omnia vel plurima et maxima,

i. e. so nearly all that the difference is unimportant, Cic. Fin. 4, 11, 27; cf.

Madv. ad loc.: cum bonā quidem spe, ut ait idem, vel vincendi vel in libertate moriendi,

id. Att. 7, 9, 4.—For vel... vel, in a subordinate alternative after aut, v. the examples under I. B. 1. b. supra.—

Vel, correl. with aut (post-Aug. and rare):

verborum quoque vis ac proprietas confirmatur vel praesumptione... aut reprehensione,

Quint. 9, 2, 18:

voces... aut productione tantum vel correptione mutatae,

id. 9, 3, 69 (but the line Ov. M. 1, 546, is spurious); so,

aut... aut... vel: ut aut de nomine aut scripto et sententiā vel ratiocinatione quaeratur,

Quint. 3, 6, 72:

aut... aut... aut... aut... vel,

id. 8, 6, 68 sq.; cf.:

ubi regnat Protogenes aliquis vel Diphilus aut Erimarchus,

Juv. 3, 120.

As intens. particle (prop. ellipt., implying an alternative the first member of which is omitted, something else or even this, etc.).

In gen., or even, if you will, or indeed, or... itself, even, assuredly, certainly.

With subst.:

tum opsonium autem pol vel legioni sat est,

Plaut. Aul. 3, 6, 24; id. Capt. 1, 2, 23; id. Curc. 5, 2, 13:

ita me di ament, vel in lautumiis, vel in pistrino mavelim Agere aetatem, Quam, etc.,

Plaut. Poen. 4, 2, 5: Ep. Si arte poteris accubare. Ge. Vel inter cuneos ferreos, id. Stich. 4, 2, 39:

vel rex semper maxumas Mihi agebat gratias,

Ter. Eun. 3, 1, 7:

sed tamen vel regnum malo quam liberum populum,

Cic. Rep. 3, 34, 46:

isto quidem modo vel consulatus vituperabilis est,

id. Leg. 3, 10, 23:

cum se vel principes ejus consilii fore profiterentur,

Caes. B. G. 7, 37:

vel Priamo miseranda manus,

Verg. A. 11, 259:

ego vel Prochytam praepono Suburae,

Juv. 3, 5:

facile me paterer vel illo ipso acerrimo judice quaerente vel apud Cassianos judices... pro Sex. Roscio dicere,

Cic. Rosc. Am. 30, 85:

populus Romanus auctoritatem suam vel contra omnes defendere potest,

even if necessary, id. Imp. Pomp. 22, 63:

id se probaturum vel ipso Verginio judice,

Liv. 3, 44, 10:

belli necessitatibus eam patientiam non adhibebimus, quam vel lusus ac voluptas elicere solet?

id. 5, 6, 3:

timebant ne Romana plebs... vel cum servitute pacem acciperet,

even if it should involve their enslavement, id. 2, 9, 5.—

With adjj.: Ch. Pax, te tribus verbis volo. Sy. Vel trecentis, Plaut. Trin. 4, 2, 122: Ca. Ut opperiare hos sex dies saltem modo... Ba. Animo bono es. Vel sex mensis opperibor, id. Ps. 1, 3, 89; cf.: jam hercle vel ducentae [p. 1964] minae, id. ib. 1, 3, 68;

1, 3, 111: hoc ascensu vel tres armati quamlibet multitudinem arcuerint,

Liv. 9, 24, 7: Ph. Dane suavium? Di. Immo vel decem, Plaut. Truc. 2, 4, 22:

ego illum eunuchum, si opus sit, vel sobrius,

Ter. Eun. 3, 2, 26:

si sit opus, vel totum triduom,

id. ib. 2, 1, 17:

haec sunt omnia ingenii vel mediocris,

Cic. de Or. 2, 27, 119.—

With verbs: namque edepol quamvis desubito vel cadus vorti potest, may even be turned over, i. e. will be empty, Plaut. Stich. 5, 4, 39:

ubi ego hinc abiero, vel occidito,

if you will, even, Ter. Phorm. 1, 2, 93:

per me vel stertas licet, inquit Carneades, non modo quiescas,

Cic. Ac. 2, 29, 93:

ut ipsis sententiis, quibus proluserunt, vel pugnare possint,

id. de Or. 2, 80, 325:

cum vel abundare debeam, cogor mutuari,

id. Att. 15 15, 3—

With pronn.:

videndum erit, quid quisque vel sine nobis aut possit consequi aut non possit,

Cic. Off. 1, 18, 59:

existiment quod velint, ac vel hoc intellegant,

id. Fin. 5, 11, 33:

est tibi ex his ipsis qui assunt bella copia, vel ut a te ipso ordiare,

especially as you can begin with yourself, id. Rep. 2, 40, 67.—

With superlatives, to denote the highest possible degree, the very; the utmost; the most...possible.

With adjj.: hoc invenisset unum ad morbum illum homini vel bellissimum, the very loveliest, the most beautiful possible, Lucil. ap. Non. 527, 28:

vidi in dolore podagrae ipsum vel omnium maximum Stoicorum Posidonium,

Cic. Fragm. ib. 32:

hoc in genere nervorum vel minimum, suavitatis autem est vel plurimum,

the very least... the utmost possible, id. Or. 26, 91:

quarum duarum (civitatum) si adessent (legationes), duo crimina vel maxima minuerentur,

id. Div. in Caecil. 5, 14:

patre meā sententiā vel eloquentissimo temporibus illis,

the most eloquent possible, id. de Or. 2, 23, 98:

quod erat ad obtinendam potentiam nobilium vel maximum, vehementer id retinebatur,

id. Rep. 2, 32, 56:

cujus (sc. Hannibalis) eo tempore vel maxima apud regem auctoritas erat,

Liv. 36, 41, 2:

vident unum senatorem vel tenuissimum esse damnatum,

Cic. Verr. 1, 16, 46:

fora templaque occupabantur, ut vel exspectatissimi triumphi laetitia praecipi posset,

Hirt. B. G. 8, 51:

sed vel potentissima apud Amphictyonas aequi tractatio est,

Quint. 5, 10, 118; 11, 1, 81.—

With advv.:

vel studiosissime quaerere,

Cic. Rep. 1, 10, 15:

cum Sophocles vel optime scripserit Electram,

id. Fin. 1, 2, 5:

vel maxime confirmare,

id. N. D. 2, 65, 162; so,

vel maxime,

id. Ac. 2, 3, 9; id. de Or. 1, 8, 32; id. Att. 9, 12, 3; Quint. 1, 3, 12; 4, 3, 4.—

In adding an instance implying that other instances might be mentioned at will, or this one; for instance, for example, as for example, in particular:

Per pol quam paucos reperias Fideles amatores... Vel hic Pamphilus jurabat quotiens Bacchidi, etc.,

Ter. Hec. 1, 1, 3:

vel heri in vino quam inmodestus fuisti,

id. Heaut. 3, 3, 7: nullast tam facilis res quin difficilis siet Quom invitus facias;

vel me haec deambulatio... ad languorum dedit,

id. ib. 4, 6, 1:

sed suavis accipio litteras, vel quas proxime acceperam, quam prudentis!

Cic. Fam. 2, 13, 1:

cujus innumerabilia sunt exempla, vel Appii majoris illius, qui, etc.,

id. de Or. 2, 70, 284.—

Concessive.

With superlatives, perhaps:

adulescens vel potentissimus nostrae civitatis,

Cic. Rosc. A. 2, 6:

domus vel optima Messanae, notissima quidem certe,

the best known, at any rate, if not the finest, id. Verr. 2, 4, 2, § 3.—

= saltem, at least:

quā re etsi minus veram causam habebis, tamen vel probabilem aliquam poteris inducere,

Cic. Fam. 11, 22, 2:

plurimi semetipsos exhortantur vel aliquas partes earum (scientiarum) addiscere, quamvis universas percipere non possint,

Col. 11, 1, 11:

ac, ni flexisset animos, vel Aegypti praefecturam concedi sibi oraret,

Suet. Ner. 47:

ut messe vel unā releves colla perusta,

Mart. 10, 12, 5; Plin. Ep. 1, 12, 8; cf. Madv. ad Cic. Fin. 4, 16, 43.