Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

ex-supero

  • 1 supero

    sŭpĕro, āre, āvi, ātum intr. [st1]1 [-] s'élever au-dessus de, être en haut, passer par-dessus.    - sol superabat ex mari, Plaut.: le soleil surgissait de la mer.    - superare ad auras, Stat.: s'élever dans les airs.    - saltu superare, Enn.: franchir en sautant. [st1]2 [-] avoir l'avantage, être vainqueur, être supérieur, l'emporter sur, venir à bout de.    - superat nostra manus, Plaut.: les nôtres ont le dessus.    - numero hostis, virtute Romanus superat, Liv. 9: l'ennemi l'emporte par le nombre, le Romain par la valeur.    - si superaverit morbus, Plin.-jn.: si la maladie prend le dessus.    - superat sententia Sabini, Caes.: l'avis des Sabins prévaut. [st1]3 [-] être de reste, être très abondant, abonder.    - cum otium superat, Liv.: quand on a du temps de reste.    - dum superat gregibus laeta juventas, Virg. G. 3: alors que les troupeaux sont dans la plénitude de leur riante jeunesse. [st1]4 [-] être de reste, être encore présent, survivre, subsister.    - quod superaret pecuniae, Cic.: le surplus d'argent.    - captae superavimus urbi, Virg.: nous avonsd survécu à la prise de la ville.    - superet modo Mantua nobis, Virg.: pourvu que Mantoue nous reste.    - quid igitur superat, quod purgemus, Liv.: quelle justification nous reste-t-il à faire? tr. [st1]5 [-] aller au-delà de, dépasser, franchir.    - superare regionem castrorum, Caes.: dépasser la ligne du camp (ennemi).    - non Trebia superasset sanguine ripas, Sil.: la Trébie, grossie par le sang, n'aurait pas débordé.    - retia saltu superare, Ov.: franchir d'un bond les filets.    - aqua superat genua, Liv.: l'eau monte au-dessus du genou. [st1]6 [-] passer devant, franchir, doubler; devancer, prévenir (qqn).    - promunturium superare: doubler un promontoire.    - insidias superare, Liv.: dépasser le lieu de l'embuscade.    - aliquem celeritate superare, Cic.: devancer qqn. [st1]7 [-] surpasser, l'emporter sur, être supérieur à.    - aliquem virtute superare: être supérieur à qqn pour le courage.    - spem omnium superare: surpasser l'attente générale.    - quem neque consilio neque copiis superare possent, Nep.: (un général) sur qui ils ne pouvaient avoir ni l'avantage de l'habileté ni celui du nombre.
    * * *
    sŭpĕro, āre, āvi, ātum intr. [st1]1 [-] s'élever au-dessus de, être en haut, passer par-dessus.    - sol superabat ex mari, Plaut.: le soleil surgissait de la mer.    - superare ad auras, Stat.: s'élever dans les airs.    - saltu superare, Enn.: franchir en sautant. [st1]2 [-] avoir l'avantage, être vainqueur, être supérieur, l'emporter sur, venir à bout de.    - superat nostra manus, Plaut.: les nôtres ont le dessus.    - numero hostis, virtute Romanus superat, Liv. 9: l'ennemi l'emporte par le nombre, le Romain par la valeur.    - si superaverit morbus, Plin.-jn.: si la maladie prend le dessus.    - superat sententia Sabini, Caes.: l'avis des Sabins prévaut. [st1]3 [-] être de reste, être très abondant, abonder.    - cum otium superat, Liv.: quand on a du temps de reste.    - dum superat gregibus laeta juventas, Virg. G. 3: alors que les troupeaux sont dans la plénitude de leur riante jeunesse. [st1]4 [-] être de reste, être encore présent, survivre, subsister.    - quod superaret pecuniae, Cic.: le surplus d'argent.    - captae superavimus urbi, Virg.: nous avonsd survécu à la prise de la ville.    - superet modo Mantua nobis, Virg.: pourvu que Mantoue nous reste.    - quid igitur superat, quod purgemus, Liv.: quelle justification nous reste-t-il à faire? tr. [st1]5 [-] aller au-delà de, dépasser, franchir.    - superare regionem castrorum, Caes.: dépasser la ligne du camp (ennemi).    - non Trebia superasset sanguine ripas, Sil.: la Trébie, grossie par le sang, n'aurait pas débordé.    - retia saltu superare, Ov.: franchir d'un bond les filets.    - aqua superat genua, Liv.: l'eau monte au-dessus du genou. [st1]6 [-] passer devant, franchir, doubler; devancer, prévenir (qqn).    - promunturium superare: doubler un promontoire.    - insidias superare, Liv.: dépasser le lieu de l'embuscade.    - aliquem celeritate superare, Cic.: devancer qqn. [st1]7 [-] surpasser, l'emporter sur, être supérieur à.    - aliquem virtute superare: être supérieur à qqn pour le courage.    - spem omnium superare: surpasser l'attente générale.    - quem neque consilio neque copiis superare possent, Nep.: (un général) sur qui ils ne pouvaient avoir ni l'avantage de l'habileté ni celui du nombre.
    * * *
        Supero, superas, pen. corr. superare. Virgil. Monter en mont, Surpasser, Oultrepasser.
    \
        Superans genua aqua. Liu. Qui passe ou surpasse les genouls.
    \
        Superat sumptus. Varro. La despense est plus grande.
    \
        Superare. Virgil. Surmonter, Vaincre, Passer aucun en quelque chose, Le surpasser, Oultrepasser.
    \
        Cursu superare canem, vel viribus aprum. Horatius. Courir plus viste.
    \
        Doctrina aliquem superare. Cic. Estre plus scavant que luy.
    \
        Dolis superare aliquem. Plaut. Le vaincre en cas de tromperie.
    \
        Ferrum superare duritia. Ouid. Estre plus dur que fer.
    \
        Votis superare aliquem. Virgil. Le vaincre par prieres.
    \
        Aliquem ferro superare. Virgil. Tuer.
    \
        Superare. Cic. Demourer de reste, Surabonder.
    \
        - nec tempora vitae Longa meae superant. Ouidius. Je n'ay plus gueres à vivre.
    \
        Multa die superante. Liu. Il estoit encore grand jour.
    \
        Superare. Virgil. Survivre.

    Dictionarium latinogallicum > supero

  • 2 supero

    supero supero, avi, atum, are возвышаться, подниматься

    Латинско-русский словарь > supero

  • 3 supero

    supero supero, avi, atum, are превосходить, побеждать

    Латинско-русский словарь > supero

  • 4 supero

    supero supero, avi, atum, are изобиловать

    Латинско-русский словарь > supero

  • 5 supero

    sŭpĕro, āvi, ātum, 1, v. n. and a. [id.].
    I.
    Neutr., to go over, to rise above, overtop, surmount.
    A.
    Lit. (very rare; syn. transcendo): maximo saltu superabit gravidus armatis equus, surmounted, leaped the wall, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Trag. v. 97 Vahl.):

    sol superabat ex mari,

    Plaut. Stich. 2, 2, 41:

    ripis superat mihi atque abundat pectus laetitia meum,

    id. ib. 2, 1, 6:

    jugo superans,

    passing over the summit, Verg. A. 11, 514:

    superat agger ad auras,

    Stat. Th. 4, 458:

    (angues) superant capite et cervicibus altis,

    Verg. A. 2, 219. —
    B.
    Trop. (freq. and class.).
    1.
    To have the upper hand or superiority, to be superior, to overcome, surpass (syn. vinco):

    denique nostra superat manus,

    Plaut. Am. 1, 1, 80:

    quā (sc. virtute) nostri milites facile superabant,

    Caes. B. G. 3, 14; 1, 40:

    numero militum,

    Liv. 29, 30, 8; cf.:

    numero hostis, virtute Romanus superat,

    id. 9, 32, 7:

    tantum superantibus malis,

    id. 3, 16, 4:

    sorte,

    id. 38, 36, 10:

    victor, superans animis,

    Verg. A. 5, 473:

    hostes equitatu superare,

    Nep. Ages. 3, 6:

    unde salo superant venti,

    Prop. 3, 5 (4, 4), 29:

    superat sententia Sabini,

    Caes. B. G. 5, 31:

    si superaverit morbus,

    Plin. Ep. 7, 1, 3.—
    2.
    To exceed, be in excess, be superfluous; to be abundant, to abound (syn. supersum):

    in quo et deesse aliquam partem et superare mendosum est,

    Cic. de Or. 2, 19, 83:

    pecunia superabat? at egebas,

    id. Or. 67, 224:

    uter igitur est divitior? cui deest an cui superat?

    id. Par. 6, 3, 49:

    quis tolerare potest, illis divitias superare, nobis rem familiarem etiam ad necessaria deesse?

    Sall. C. 20, 11:

    cui quamquam virtus, gloria... superabant,

    id. J. 64, 1:

    quae Jugurthae fesso superaverant,

    had been too much for, id. ib. 70, 2:

    de eo quod ipsis superat,

    Cic. Fin. 5, 15, 42:

    Quinto delegabo, si quid aeri meo alieno superabit et emptionibus,

    id. Att. 13, 46, 3:

    superabat umor in arvis,

    Lucr. 5, 804:

    superante multitudine,

    Liv. 3, 5:

    cum otium superat,

    id. 3, 17:

    num tibi superat superbia?

    Plaut. Am. 2, 2, 86:

    gentis superant tibi laudes,

    Tib. 4, 1, 28:

    dum superat gregibus juventas,

    Verg. G. 3, 63:

    si superant fetus,

    id. ib. 1, 189: quam facile tunc sit omnia impedire et quam hoc Caesari superet, non te fallit, perh. how exceedingly easy it would have been, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 5, 3 dub.—
    3.
    To be left over, to remain, survive (syn. supersum):

    quae superaverint animalia capta, immolant,

    Caes. B. G. 6, 17:

    quod superaret pecuniae,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 195: quae arma superabunt, Pompon. ap. Cic. Att. 8, 12, A, § 4; Plaut. Truc. 5, 49:

    nihil ex raptis commeatibus superabat,

    Liv. 22, 40, 8:

    pepulerunt jam paucos superantes,

    id. 22, 49, 5:

    si de quincunce remota est Uncia, quid superat?

    Hor. A. P. 328:

    sex superant versus,

    Prop. 4 (5), 2, 57:

    pars quae sola mei superabit corporis, ossa,

    Tib. 3, 2, 17; Plaut. Truc. prol. 20:

    superet modo Mantua nobis,

    Verg. E. 9, 27: uter eorum vitā superarit, whichever survives, Caes. B. G. 6, 19:

    quae superaverint animalia,

    id. ib. 6, 17:

    quid puer Ascanius? superatne et vescitur aurā?

    Verg. A. 3, 339:

    captae superavimus urbi,

    id. ib. 2, 643; Liv. 29, 7, 7:

    quid igitur superat, quod purgemus?

    id. 45, 24, 1.—
    II.
    Act., to go or pass over, rise above; to mount, ascend; to surmount, overtop.
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.: in altisono Caeli clipeo temo superat Stellas, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 73 Müll. (Vahl. Enn. p. 119, om. stellas):

    tempestas summas ripas fluminis superavit,

    Caes. B. C. 1, 48:

    ventosum aequor,

    Ov. Ib. 591:

    fluvium,

    Luc. 4, 150:

    mare,

    Sen. Oet. 128:

    pedibus salsas lacunas,

    Lucr. 3, 1031:

    munitiones,

    Liv. 5, 8, 10:

    quas (Alpes) nullā dum viā superatas,

    id. 5, 34, 6; 21, 26, 4; 21, 30, 5; 21, 38, 1;

    23, 45, 3: Tauro monte superato,

    id. 35, 13, 4:

    montes,

    Verg. G. 3, 270:

    Alpes cursu,

    Luc. 1, 183:

    immensa montium juga,

    Plin. Pan. 81, 1:

    Caucasum,

    Curt. 7, 3, 22:

    hoc jugum,

    Verg. A. 6, 676:

    fossas,

    id. ib. 9, 314:

    summi fastigia tecti Ascensu,

    id. ib. 2, 303; cf.:

    caprae gravido superant vix ubere limen,

    id. G. 3, 317:

    retia saltu (vulpes),

    Ov. M. 7, 767:

    tantum itineris,

    to traverse, pass over, Tac. Agr. 33: regionem castrorum, to go past or beyond, Caes. B. C. 1, 69; cf. Cic. Tusc. 1, 19, 43:

    insidias circa ipsum iter locatas,

    Liv. 2, 50, 6:

    collocatur in eo turris tabulatorum quae superaret fontis fastigium,

    but so as to overtop, command, Hirt. B. G. 8, 41:

    superat (Parnassus) cacumine nubes,

    Ov. M. 1, 317.—
    2.
    In partic.
    a.
    Naut. t. t., to sail by or past a place, a promontory, etc.; to double or weather a point, etc.; promontorium, Lucil. ap. Serv. Verg. A. 1, 244; Auct. B. Afr. 62, 3; Liv. 26, 26, 1; 30, 25, 6; 31, 23, 3; Tac. A. 15, 46 et saep.:

    Euboeam,

    Nep. Them. 3, 3:

    cursu Isthmon,

    Ov. Tr. 1, 11, 5:

    intima Regna Liburnorum et fontem Timavi,

    Verg. A. 1, 244 Serv.— Poet., transf.: musarum scopulos, Enn. ap. Cic. Brut. 19, 76 (Ann. v. 223 Vahl.).—
    b.
    To rise above, exceed in height:

    ut alibi umbilico tenus aqua esset, alibi genua vix superaret,

    Liv. 36, 45, 9; cf.: posterior partes superat mensura priores, i. e. exceeds in size, Ov. M. 15, 378.—
    B.
    Trop., to surpass, excel, exceed, outdo, outstrip in any quality, in value, etc.
    1.
    In gen.:

    non potest quaestus consistere, si eum sumptus superat,

    Plaut. Poen. 1, 2, 74:

    ne sumptus fructum superet,

    Varr. R. R. 1, 53:

    qui omnes homines supero atque antideo cruciabilitatibus animi,

    Plaut. Cist. 2, 1, 3:

    virtute, laude, dignitate,

    Cic. Planc. 2, 6 sq.:

    aut ingenio aut fortunā aut dignitate superari,

    id. Lael. 3, 11:

    omnes homines constantiā et gravitate,

    id. Fam. 1, 9, 16:

    doctrinā Graecia nos et omni litterarum genere superabat,

    id. Tusc. 1, 1, 3:

    auctoritatis pondere et utilitatis ubertate,

    id. de Or. 1, 44, 195; Hirt. B. G. 8, prooem. §

    4: aliquem nobilitate,

    Ov. P. 3, 2, 56:

    Phoebum superare canendo,

    Verg. E. 5, 9:

    omnes scelere,

    Liv. 29, 8:

    aliquem dignitate vitae,

    Nep. Alcib. 11, 2:

    aliquem ingenio, id. Dion, 4, 1: duritiā ferrum,

    Ov. H. 2, 137:

    vel cursu superare canem vel viribus aprum,

    Hor. Ep. 1, 18, 51:

    omnes in ceteris artibus,

    Nep. Epam. 2, 2:

    summam spem civium incredibili virtute,

    Cic. Lael. 3, 11:

    non dubitabam, quin hanc epistulam multi nuntii, fama denique esset ipsa tua celeritate superatura,

    will outstrip, id. Q. Fr. 1, 1, 1.—
    2.
    In partic., in milit. lang., to overcome, subdue, conquer, vanquish (syn. debello):

    victis hostibus, quos nemo posse superari ratu'st,

    Plaut. Am. 2, 2, 24:

    armatos ac victores,

    Caes. B. G. 1, 40:

    maximas nationes,

    id. ib. 3, 28;

    2, 24: quos integros superavissent,

    id. B. C. 2, 5:

    bello superatos esse Arvernos et Rutenos a Q. Fabio Maximo,

    id. B. G. 1, 45:

    si Helvetios superaverint Romani,

    id. ib. 1, 17:

    Massilienses bis proelio navali superati,

    id. B. C. 2, 22:

    clam ferro incautum superat,

    Verg. A. 1, 350:

    bello superatus,

    Ov. M. 12, 364:

    Asiam bello,

    Nep. Ages. 4, 3:

    tota insula in unā urbe superata est,

    Flor. 2, 6.—
    b.
    Transf., in gen.: quem (C. Curium) nemo ferro potuit superare nec auro, Enn. ap. Cic. Rep. 3, 3, 6 (Ann. v. 220 Vahl.):

    in quo (genere officii) etiam si multi mecum contendent, omnes facile superabo,

    Cic. Fam. 5, 8, 4:

    si erum videt superare amorem,

    Plaut. Aul. 4, 1, 7:

    hanc (orationem) assidua ac diligens scriptura superabit,

    Cic. de Or. 1, 33, 150: si meam spem vis improborum fefellerit atque superaverit, id. Cat. 4, 11, 23:

    injurias fortunae facile veterum philosophorum praeceptis superabat,

    id. Fin. 4, 7, 17:

    pareatur necessitati, quam ne dii quidem superant,

    which even the gods are not above, not superior to, Liv. 9, 4, 16:

    casus omnes,

    Verg. A. 11, 244:

    superanda omnis fortuna ferendo est,

    id. ib. 5, 710:

    labores,

    id. ib. 3, 368:

    difficultates omnes,

    Vell. 2, 120, 4:

    cum incedendi nimietate jam superarer,

    Amm. 19, 8, 6.—Hence, sŭpĕrans, antis, P. a.
    * A.
    Rising high, prominent, high, lofty:

    mons superantissimus,

    Sol. 2 med.
    * B.
    Prevailing, predominant:

    superantior ignis,

    Lucr. 5, 394.

    Lewis & Short latin dictionary > supero

  • 6 supero

    supero, āvi, ātum, āre (super), I) intr. oben sein; dah. 1) hervorragen, hervorkommen, a) eig.: commodum radiosus ipse (al. sese) superabat ex mari, Plaut.: superant capite et cervicibus altis, Verg. – b) übtr.: α) als milit. t.t. die Oberhand haben, Sieger sein od. bleiben, obsiegen, virtute facile, Caes.: equitatu, Nep.: per biduum equestri proelio, Caes.: navibus, Auct. b. Alex.: non minus consilio quam gladio, Caes.: cum aliis partibus multitudo superaret Latinorum, die L. durch ihr Übergewicht siegten, Liv. – β) in anderen Beziehungen übtr., die Oberhand haben, obsiegen superat sententia Sabini, Caes.: superavit morbus, Plin. ep.: tantum superantibus malis, überwiegend waren, Liv.: totidem formā superante iuvencae, von überwiegender (unvergleichlicher) Schönheit, Verg. – γ) der Zahl nach überlegen sein, superante multitudine, Liv.: u. cum aliis partibus multitudo superaret Romanorum, Liv. – 2) übrig sein, d.i. a) überflüssig-, sehr häufig dasein, reichlich vorhanden sein, partem superare mendosum est, Cic.: de eo, quod ipsis superat, Cic.: divitiae superant, Sall.: cum otium superat, Liv. – b) übrig sein, übrig bleiben, noch vorhanden sein, quid superat? Hor.: si quod superaret pecuniae rettulisses, Cic.: quae Iugurthae superaverant, Sall.: quae humana superant, Sall. fr.: nihil ex raptis superabat, Liv.: aliquot horis die superante, Liv. – bes. (mit u. poet. ohne vitā) = am Leben bleiben od. sein, uter eonim vitā superavit, Caes.: superet coniunxne Crëusa? Verg.: superatne? et vescitur aurā? Verg.: m. Dat., überleben, captae superavimus urbi, Verg. Aen. 2, 643. – c) zuviel sein, quae Iugurthae fesso aut maioribus astricto superaverant, die (auszuführen) dem Jug. zuviel gewesen waren, Sall. Iug. 70, 2. – d) überwallen, victor superans animis, mit überwallendem Mute, Verg. Aen. 5, 473. – II) tr.: 1) über etw. kommen, -gehen, -fahren, -schwimmen, etw. überschreiten, übersteigen, summas ripas fluminis, vom Regenwasser, Caes.: Alpes, Liv.: montes, iuga, fossas, Verg.: regionem, Cic.: retia saltu, überspringen, Ov.: alqd ascensu, ersteigen, Verg. – dah. übtr.: a) übersteigen, überragen, turris superat fontis fastigium, Caes.: superant cacumina nubes, Ov.: alqd mensurā, Ov. – b) übersteigen = übertreffen, ne sumptus fructum superet, Varro r.r. 1, 53. – 2) vor etwas vorbeikommen, a) eig.: promunturium, Liv.: Euboeam, Nep.: insidias, Liv.: Musarum scopulos, Enn. fr. – b) übtr.: α) v. Tönen, über etw. hinausdringen, clamor superat inde castra hostium, Liv. 3, 28, 3. – β) etwas übertreffen, omnes in re, Cic.: alqm doctrinā, Cic.: omnes scelere, Liv.: ut (Piraei portus) ipsam urbem dignitate ae quiperaret, utilitate superaret, Nep. – γ) zuvorkommen, etsi non dubitabam, quin hanc epistulam multi nuntii, fama denique esset ipsa suā celeritate superatura, Cic. ad Q. fr. 1, 1 in. – δ) überwinden, überwältigen, αα) jmd. im Kampfe = besiegen, hostes, Plaut. u. Hirt. b.G.: alcis ductu hostes, Caes.: Mysios, Sall.: Mithridatem, Cic.: exercitus validissimos, Eutr.: clam ferro incautum, Verg.: bello Arvernos et Rutenos, Caes.: Asiam bello, Nep.: hostes proelio, Caes.: eas omnes copias a se uno proelio pulsas ac superatas esse, Caes.: Persas acie e suis esse superatos, Curt.: superati virtute illius, Curt. ββ) – überwinden, überwältigen, über etw. obsiegen, die Oberhand behalten, alqm dolis, Plaut.: alqm donis, besänftigen, Verg.: morbus haud saepe quemquam superat, Sall.: quorum fletu et desperatione superatus (erweicht), Eutr. – lebl. Objj., bes. Zustände, casus omnes, Verg.: haec omnia (näml. Kälte, Stürme usw.), Caes.: vim tempestatis labore et perseverantiā, Caes.: si vera et honesta flagitium superaverit, Sall. fr.: falsa vita moresque mei superant, widerlegen schlagend, Sall.: iniurias fortunae facile veterum philosophorum praeceptis, Cic.

    lateinisch-deutsches > supero

  • 7 supero

    supero, āvi, ātum, āre (super), I) intr. oben sein; dah. 1) hervorragen, hervorkommen, a) eig.: commodum radiosus ipse (al. sese) superabat ex mari, Plaut.: superant capite et cervicibus altis, Verg. – b) übtr.: α) als milit. t.t. die Oberhand haben, Sieger sein od. bleiben, obsiegen, virtute facile, Caes.: equitatu, Nep.: per biduum equestri proelio, Caes.: navibus, Auct. b. Alex.: non minus consilio quam gladio, Caes.: cum aliis partibus multitudo superaret Latinorum, die L. durch ihr Übergewicht siegten, Liv. – β) in anderen Beziehungen übtr., die Oberhand haben, obsiegen superat sententia Sabini, Caes.: superavit morbus, Plin. ep.: tantum superantibus malis, überwiegend waren, Liv.: totidem formā superante iuvencae, von überwiegender (unvergleichlicher) Schönheit, Verg. – γ) der Zahl nach überlegen sein, superante multitudine, Liv.: u. cum aliis partibus multitudo superaret Romanorum, Liv. – 2) übrig sein, d.i. a) überflüssig-, sehr häufig dasein, reichlich vorhanden sein, partem superare mendosum est, Cic.: de eo, quod ipsis superat, Cic.: divitiae superant, Sall.: cum otium superat, Liv. – b) übrig sein, übrig bleiben, noch vorhanden sein, quid superat? Hor.: si quod superaret pecuniae rettulisses, Cic.: quae Iugurthae superaverant, Sall.: quae humana superant, Sall. fr.: nihil ex raptis superabat, Liv.: aliquot horis die super-
    ————
    ante, Liv. – bes. (mit u. poet. ohne vitā) = am Leben bleiben od. sein, uter eonim vitā superavit, Caes.: superet coniunxne Crëusa? Verg.: superatne? et vescitur aurā? Verg.: m. Dat., überleben, captae superavimus urbi, Verg. Aen. 2, 643. – c) zuviel sein, quae Iugurthae fesso aut maioribus astricto superaverant, die (auszuführen) dem Jug. zuviel gewesen waren, Sall. Iug. 70, 2. – d) überwallen, victor superans animis, mit überwallendem Mute, Verg. Aen. 5, 473. – II) tr.: 1) über etw. kommen, -gehen, -fahren, -schwimmen, etw. überschreiten, übersteigen, summas ripas fluminis, vom Regenwasser, Caes.: Alpes, Liv.: montes, iuga, fossas, Verg.: regionem, Cic.: retia saltu, überspringen, Ov.: alqd ascensu, ersteigen, Verg. – dah. übtr.: a) übersteigen, überragen, turris superat fontis fastigium, Caes.: superant cacumina nubes, Ov.: alqd mensurā, Ov. – b) übersteigen = übertreffen, ne sumptus fructum superet, Varro r.r. 1, 53. – 2) vor etwas vorbeikommen, a) eig.: promunturium, Liv.: Euboeam, Nep.: insidias, Liv.: Musarum scopulos, Enn. fr. – b) übtr.: α) v. Tönen, über etw. hinausdringen, clamor superat inde castra hostium, Liv. 3, 28, 3. – β) etwas übertreffen, omnes in re, Cic.: alqm doctrinā, Cic.: omnes scelere, Liv.: ut (Piraei portus) ipsam urbem dignitate ae quiperaret, utilitate superaret, Nep. – γ) zuvorkommen, etsi non dubitabam, quin hanc epistulam multi nuntii, fama denique
    ————
    esset ipsa suā celeritate superatura, Cic. ad Q. fr. 1, 1 in. – δ) überwinden, überwältigen, αα) jmd. im Kampfe = besiegen, hostes, Plaut. u. Hirt. b.G.: alcis ductu hostes, Caes.: Mysios, Sall.: Mithridatem, Cic.: exercitus validissimos, Eutr.: clam ferro incautum, Verg.: bello Arvernos et Rutenos, Caes.: Asiam bello, Nep.: hostes proelio, Caes.: eas omnes copias a se uno proelio pulsas ac superatas esse, Caes.: Persas acie e suis esse superatos, Curt.: superati virtute illius, Curt. ββ) – überwinden, überwältigen, über etw. obsiegen, die Oberhand behalten, alqm dolis, Plaut.: alqm donis, besänftigen, Verg.: morbus haud saepe quemquam superat, Sall.: quorum fletu et desperatione superatus (erweicht), Eutr. – lebl. Objj., bes. Zustände, casus omnes, Verg.: haec omnia (näml. Kälte, Stürme usw.), Caes.: vim tempestatis labore et perseverantiā, Caes.: si vera et honesta flagitium superaverit, Sall. fr.: falsa vita moresque mei superant, widerlegen schlagend, Sall.: iniurias fortunae facile veterum philosophorum praeceptis, Cic.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > supero

  • 8 superō

        superō āvī, ātus, āre    [superus], to go over, rise above, overtop, surmount, transcend: capite et cervicibus, V.: has (turrīs) altitudo puppium ex barbaris navibus superabat, Cs.: ut aqua genua vix superaret, L.: Posterior partīs superat mensura priores, O.— To go over, rise above, mount, ascend, surmount, overtop: ardua montis Per deserta iugo superans, passing over the summit, V.: (tempestas) summas ripas fluminis superavit, Cs.: munitiones, L.: montīs, V.: Caucasum, Cu.: tantum itineris, traverse, Ta.: regionem castrorum, go beyond, Cs.: insidias circa ipsum iter locatas, L.: superant (Parnasi) cacumina nubes, O.— To sail by, pass, double, weather: promunturium, L.: Euboeam, N.: cursu Isthmon, O.: Regna Liburnorum, V.—Poet.: musarum scopulos, Enn. ap. C.— To exceed, be in excess, overrun, be abundant, abound: in quo superare mendosum est: quae Iugurthae fesso superaverant, had been too much for, S.: superante multitudine, L.: superat gregibus dum iuventas, V.: uter igitur est divitior, cui deest an cui superat?— To be left over, remain, survive: quae superaverunt animalia capta, immolant, Cs.: quod superaret pecuniae: nihil ex raptis commeatibus superabat, L.: si de quincunce remota est Uncia, quid superat? H.: vitā, survive, Cs.: Quid puer Ascanius? superatne? V.: quid igitur superat, quod purgemus? L.—In war, to be victorious, overcome, subdue, conquer, vanquish: superavit postea Cinna cum Mario: maximas nationes, Cs.: exercitūs regios: navali praelio superati, Cs.: ferro incautum, V.: bello Asiam, N.— To extend beyond: clamor superat inde castra hostium, L.—Fig., to have the upper hand, be superior, excel, overcome, surpass: numero hostis, virtute Romanus superat, L.: superans animis, i. e. exulting, V.: hostes equitatu superare, N.: superat sententia Sabini, Cs.— To surpass, excel, exceed, outdo, outstrip, transcend: quaerit, quā se virtute Plancius superarit: doctrinā Graecia nos superabat: Phoebum canendo, V.: Duritiā ferrum, O.: cursu canem, H.: non dubitabam, quin hanc epistulam fama esset celeritate superatura, will outstrip. —To master, overcome, suppress, defeat, subdue, surmount: hanc (orationem) diligens scriptura superabit: necessitas quam ne dii quidem superant, to which not even the gods are superior, L.: superanda omnis fortuna ferendo est, V.
    * * *
    superare, superavi, superatus V
    overcome, conquer; survive; outdo; surpass, be above, have the upper hand

    Latin-English dictionary > superō

  • 9 supero

    āvī, ātum, āre [ superus ]
    1) подниматься, всходить ( sol superabat ex mari Pl)
    3)
    а) превосходить (aliquem virtute C; fastigium alicujus rei Hirt)
    duritiā ferrum s. Oбыть твёрже железа
    materiam superabat opus O — обработка была (ещё) лучше, чем материал
    б) одерживать верх, получать перевес (equitatu Nep; gladio Cs)
    4) быть выше, служить опровержением
    falsa (acc. pl.) vita moresque mei superant Slмоя жизнь и мой характер выше (т. е. служат опровержением) клеветы
    5) преодолевать (Musarum scopulos Enn; labores V); выносить (injurias fortunae C)
    6) покорять, смягчать ( aliquem donis V); успокаивать, унимать ( iram votis O)
    7) изобиловать, быть в избытке ( pecunia superabat C)
    alicui divitiae superant Sl — кто-л. чрезвычайно богат
    et deesse et s. PS — то не хватать, то быть чрезмерным
    8) оставаться, быть в остатке
    si de quincunce remota est uncia, quid supĕrat? H — если от пяти унций отнята одна унция, что остаётся?
    9) переживать, оставаться в живых
    11) проходить, проплывать мимо, огибать ( promunturium L); миновать ( Isthmon cursu O)

    Латинско-русский словарь > supero

  • 10 supero

    to be above, have the upper hand, surpass, conquer, overcome.

    Latin-English dictionary of medieval > supero

  • 11 supero

    ,avi,atum,are
    превосходить

    Latin-Russian dictionary > supero

  • 12 supero

    , superavi, superatum, superare 1
      1) подниматься, возвышаться;
      2) превосходить, преодолевать, побеждать

    Dictionary Latin-Russian new > supero

  • 13 ex-superō or exuperō

        ex-superō or exuperō āvī, ātus, āre,    to mount up, tower: exsuperant flammae, V. — To surmount, pass over: iugum, V.: solum Helori, V. —Fig., to be superior, prevail, be conspicuous, excel: si non poterunt exsuperare, cadant, O.: Virtute, V.: violentia Turni exsuperat magis, V.—To surpass, exceed, excel: exuperat eius stultitia haec omnia, T.: Tarquinios superbiā, L.: morum nobilitate genus, O.: (summa) operum fundamenta exsuperatura, i. e. exceed the cost of, L.: cuncta exsuperans patrimonia census, Iu.—To be too much for, overpower, overcome: summum Iovem, C. poët.: sensum omnem talis damni, L.: virīs meas, O.: moras (sc. scalarum), obstacles, V.

    Latin-English dictionary > ex-superō or exuperō

  • 14 superus

    superus ( selten super), a, um (v. Adv. super), Compar. superior, Superl. superrimus, suprēmus u. summus, 1) Posit. superus (super), a, um, oben ( oberwärts) befindlich, der, die, das obere (Ggstz. inferus), 1) im allg.: a) super: super inferque vicinus, Cato r.r. 149, 1. – b) superus: limen, Plaut.: res superae, Cic.: mare superum, das obere Meer, das adriatische (Ggstz. mare inferum, das etrurische, tuskische), Cic. (im Briefstiel auch ohne mare, zB. iter ad superum, navigatio infero, Cic. ad Att. 9, 5, 1). – subst., de supero, von oben herab, Plaut. u. Lucr.: ebenso ex supero, Lucr. (vgl. Lachm. Lucr. p. 375). – adv. superā u. synkop. suprā, s. suprā. – 2) insbes., von den Dingen auf od. über der Erde: superis ab oris, von der Oberwelt, Verg.: superas ad auras, Oberwelt, Verg. u. Ov.: superi di, die oberen Götter im Himmel, Plaut.: Iuppiter s., der kapitolinische (Ggstz. I. inferus, Pluto), Catull. – subst., a) superī, ōrum, m., α) die oberen Götter, Verg. u.a. – β) die Oberwelt, die Menschen auf der Erde (Ggstz. inferi, die Unterwelt), multum fleti ad superos, Verg.: apud superos, Vell. – γ) die Lebenden, im Gegensatz zu den Toten, Val. Flacc. – b) supera, ōrum, n., die Höhen, supera alta, die oberen Regionen, Höhen des Himmels, Verg.: supera convexa, das Himmelsgewölbe, Verg.

    II) Compar. superior, ōris, m. u. f., superius, ōris, n., weiter oben ( höher) befindlich, -gelegen, der, die das obere, u. partit. = der obere Teil von etw. (Ggstz. inferior), 1) eig.: a) im Raume: pars, Cornif. rhet.: pars collis, Caes.: domus, Cic.: Moesia, Obermösien, Eutr.: molares (Backzähne), Colum.: labrum (Lippe), Caes.: ex loco superiore, von der Anhöhe herab, Caes.: bes. de loco superiore dicere, vom Tribunal, als Prätor, Cic. Verr. 2, 102: de loco superiore agere, von der Rednerbühne, Cic. II. Verr. 1, 14: so auch superiore e loco contionari, Cic. Tusc. 1, 117: meos multos et illustres et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos cum tua summa laude, sowohl auf dem Tribunal als im gewöhnlichen Leben, Cic. ep. 3, 8, 2. – neutr. pl. subst., superiora muri, die oberen Teile der M. (Ggstz. ima), Curt. 8, 10 (37), 25. – b) in der Schrift, scriptura superior (vorhergehende), Ggstz. inferior (folgende), Cic.: duo superiores libri, Lact.: exemplum superius, Lact. – 2) übtr.: a) der Zeit od. Reihenfolge nach, eher, früher, vorig, ehemalig, vergangen, auch älter, bejahrter, annus, Cic.: nox, vorletzte (Ggstz. proxima, vorige), Cic.: vita, Cic.: facinus, Cic.: tempora, Cic.: crudelitas, Nep.: genus, zuerst erwähnt, Plin.: ferner omnes aetatis superioris, von bejahrtem Alter, Caes.: aetate superiores, ältere Leute (Ggstz. pueri), Varro: Africanus superior, der (dem Zeitalter nach) Ältere, Cic.: so auch Dionysius, Nep.: superiorum aetas, Cic. – b) dem Range nach, höher, superioris ordinis nonnulli, einige höhere Befehlshaber, Caes. b.c. 3, 74, 2: centuriones non nullos ex inferioribus ordinibus (Stellen) reliquarum legionum virtutis causā in superiores ordines huius legionis traducere, Caes. b.G. 6, 40, 7. – Plur. subst., superiores, Höhergestellte, Tac. hist. 4, 80. – c) der Macht, dem Ansehen und anderen Vorzügen nach, vorzüglicher, vornehmer, höher, andere übertreffend, wichtiger, α) absol.: aliquis superior, ein Vornehmer, Cic.: superior contra improbos, Cic.: populus superior factus, behielt die Oberhand, Cic.: superiores habebantur, Caes.: superioribus invidetur, Cic.: extemplo, simul pares esse coeperint, superiores erunt (werden sie eure Herren sein), Liv.: qui eventus humanos superiores quam suos animos esse ducunt, höher stellen als usw., Liv. – als milit. t.t., discessit superior, ging als Sieger von dannen, behielt die Oberhand, Caes. u. Nep.: nostri superiores fuerunt, siegten, Caes. – β) m. Abl.: loco, fortunā, famā superiores, Cic.: honoris gradu superior, Cic.: causā superior, der die bessere Sache für sich, das Recht auf seiner Seite hatte, Liv.: facilitate et humanitate superior, Cic.: si superior ceteris rebus (in den übrigen Beziehungen) esses, Ggstz. cum omnibus rebus (in allen Beziehungen) inferior sis, Cic.

    III) Superl.: A) superrimus (superrumus), a, um, angeführt b. Varro LL. 6, 5 u. 7, 51 (aber Charis. 156, 36 Keil supremus).

    B) suprēmus, a, um, der, die, das oberste, höchste, äußerste, u. partit. = der oberste usw. Teil von etwas, 1) eig.: im Raume: montes, die höchsten Spitzen, Lucr. u. Verg.: rupes, Sen. poët.: arx, Claud. – 2) übtr.: a) der Zeit u. Reihenfolge nach der, die, das äußerste, letzte, α) übh.: nox, Verg.: supremis suis annis, in seinen letzten Jahren, Plin.: supremis testamenti verois, in den letzten Äußerungen vor seinem Ende im T., Tac.: manum supremam imponere bellis, die letzte H. legen an den Kr. = ihn zu Ende führen, Ov. – partit., nocte supremā, am Ende der Nacht, Colum.: sole supremo, beim Untergang der S., Hor. – adv., suprēmum, zum letzten Male, Ov. met. 12, 526 (vgl. β). – β) von dem letzten Zeitpunkt des Lebens, dies, der letzte Tag, Todestag, Cic., u. Tag der Bestattung, Cic. (s. Halm Cic. Muren. 75): dies vitae supremus, Tac.: u. so lux, nox, Mart.: hora, Todesstunde, Tibull.: honor, letzte Ehre (des Begräbnisses nebst den Zeremonien), Verg.: ignes, Scheiterhaufen, Ov.: tori, Leichenbett, Ov.: oscula, Scheidekuß, Tac.: vocat ore supremo, mit sterbendem Munde, vor seinem Tode, Ov.: iudicia, der letzte Wille, das Testament, Quint.: so auch tabulae, Mart.: tituli, Grabschriften, Plin. ep.: cura, letzte, vor sei nem Ende, Suet.: so auch ira, Plin.: sors Troiae, Untergang, Zerstörung, Verg. – subst., suprēma, ōrum, n., αα) das Letzte, die letzten Augenblicke, der Tod, Ov. u. Tac.: in supremis, Quint. – ββ) der letzte Wille eines Menschen, Tac. u. ICt. – γγ) der Rest des verbrannten Leichnams, die Gebeine, der Überrest, Solin. u. Amm.: supremis eius plures honores dati, Liv. epit. – δδ) die letzte Ehre, die man einem Toten erweist, Begräbnis und andere Zeremonien, Verg. u. Tac. – adv., suprēmum, zum letzten Male im Leben, Verg. Aen. 3, 68. Plin. 11, 150. Tac. hist. 4, 14. Ps. Quint. decl. 6, 5: ebenso suprēmō, Plin. 11, 277. – b) dem Maße, Grade, Range nach, α) der äußerste, höchste, größte, ärgste, härteste, macies, Verg.: supplicium, Cic.: supremo in tempore, in der ärgsten Not, Catull. – subst., ventum est ad supremum, Maß u. Ziel ist erreicht, Verg. Aen. 12, 803. – β) der höchste, erhabenste, vornehmste, Iuppiter, Komik.: deus, Lact.: comes, Plaut.

    C) summus, a, um ( aus *sub-mus, Superl. von sub; vgl. ὕπατος zu ὑπό), der, die, das oberste, höchste, äußerste, u. partit. = der oberste usw. Teil von etwas (Ggstz. infimus od. imus), 1) eig., im Raume: s. iugummontis, Caes.: summus ego (in triclinio), lag obenan, Hor. – partit., s. puteus, der Rand des Br., Plaut.: s. vestimentum, die Oberseite, der äußerste Saum des Gewandes, Plaut.: s. purpura, Zipfel der Toga, Lampr.: s. urbs, der oberste Teil, Cic.: summi digiti, die Spitzen der Fußzehen (ἄκροι ταρσοί bei Anacr.), Quint.: in summa sacra via, oben auf der heiligen Straße, Cic.: summa aqua, Oberfläche des Wassers, Cic.: summa ab unda, oben von den Wellen, Verg. – subst., summum, ī, n., das Oberste, die größte Höhe, a summo, von oben, Cic.: ad summum, Caes.: sunt in summo, ganz oben, Plin. ep.: dare ab summo bibere, von oben an, der Reihe nach, Lucil. fr.: ebenso a summo dare, Plaut.: a summo septenis cyathis committere hos ludos, Plaut.: si quid de summo petas, wenn man etwas von der obersten Schüssel will, Plaut. – ad summum (höchste Spitze) ascendere, Treb. Poll.: emergere ad summum (auf die Oberfläche), Lampr.: ad summum perducta (virtus) incrementi non habet locum, Sen. – neutr. subst., summum tecti, das Oberste, die Höhe des D., Verg. – eniti in summum ambitionis, Sen.: Plur., summa collis, Spitze, Auct. b. Afr.: summa petrae, die obersten Teile, Curt.: summa tectorum, die Dächer der Häuser, Curt.: summa riguerunt, die Extremitäten, äußersten Körperteile, Sen.: u. im obszönen Sinne, summa petere, Mart. u. Auct. Priap. – 2) übtr.: a) dem Klange nach, der höchste, sonus summus (Ggstz. imus), Quint.: sonus summus, medius, imus, Plin.: vox summa (Ggstz. ima), Hor. u. Quint.: sicut cithara, ita oratio perfecta non est, nisi ab imo ad summum omnibus intenta pervis consentiat, Quint. – b) der Zeit oder Reihenfolge nach der, die, das äußerste, letzte (Ggstz. primus), dies, Plaut. u. Verg.: summo ludorum die, Asin. Poll. in Cic. ep.: senectus, Cic.: summam manum imponere eloquentiae, die letzte H. legen an die B., ihr das Gepräge der Vollendung geben, Quint.: at potissima prima et summa ponantur, zuerst und zuletzt, Quint.: nihil nostrā intersit, utrum ab summo an ab imo an a medio nomina eorum dicere incipiamus, Cornif. rhet. 3, 30: summo, am Ende, zuletzt (Ggstz initio), Quint. 7, 1, 10. – adv. summum, zum letzten Male, Consol. ad Liv. 137. – c) dem Grade, dem Range, dem Ausehen, der Eigenschaft nach der, die, das höchste, sehr hohe, äußerste, größte, vorzüglichste, wichtigste, α) v. Lebl., paupertas, Nep.: periculum, Nep.: prudentia, Cic.: deorum summus (überschwängliche) erga vos amor, Cic.: summā hieme, im tiefsten Winter, Cic.: summo iure, nach dem strengsten Rechte, Cic.: summo studio, mit größtem Eifer, Cic.: scelus, Sall.: summum bonum, Cic. – omnia summa facere, die größte Mühe anwenden, sein möglichstes tun, Cic. – summo loco natus, Cic.: summo magistratui praeesse, Caes. – in quo omnia summa sunt, lauter große Eigenschaften, Cic.: alqm socium summis rebus adiungere, erhabener Taten, Großtaten, Verg.: cum alqo de summis rebus dimicare, über die Oberherrschaft, Nep. – summo rei publicae tempore, in dem bedenklichsten Zeitpunkt, in der höchsten Gefahr des St., Cic. – summa salus rei publicae, das höchste Wohl des Staates, das ganze Staatswohl, Cic.: u. so summa res publica, das höchste (ganze) Wohl des Staates, der ganze Staat, ad summam rem publicam pertinere, Cic.: summa res publica tentatur, Cic.: – quo res summa loco? wie steht es mit dem Ganzen? mit dem Staate? Verg. – neutr. pl. summa, subst., die höchste Gewalt, Oberherrschaft, biennium summis potiti, Aur. Vict. de Caes. 26, 1. – adv., summum, aufs höchste, höchstens, quattuor aut s. quinque, Cic.: uno aut summum altero proelio, Liv.; vgl. Garatoni Cic. Mil. c. 5. die Auslgg. zu Liv. 21, 35, 9: dafür spätlat. ad summum, raro quis iterum vel ad summum tertio, Marc. Emp. 29. fol. 129 (b). – β) v. Pers., der höchste, größte, erhabenste, beste, optimus et s. vir, Cic.: summi homines ac summis ingeniis praediti, Cic.: cum par honos habetur summis et infimis, Hohen und Niederen, Cic.: s. Iuppiter, Plaut.: s. sacerdōs, Vulg.: s. amīcus, Ter.; vgl. Simulo fuit summus, Ter. – m. Genet., severitatis et munificentiae summus, der oberste Richter über Strenge u. Milde, Tac. ann. 1, 46. – subst., summus, der Höchste, sehr hoch Gestellte (Ggstz. infimus, der Niedrigste im Volke), Amm. 19, 9, 2: gew. Plur., summi (Ggstz. infimi), Cic. u.a. – u. poet. im neutr. pl, summa ducum Atrides, die Hauptperson, Ov. am. 1, 9, 37 (vgl. Lucr. 1, 86 ductores Danaûm delecti, prima virorum). – / summus, gesteigert im Compar. summior, Eustath. hexaëm. 1, 10: u. durch Advv., wie apprime summus, Claud. Quadr. ann. 1. fr. 15 bei Gell. 6 (7), 11, 7: valde summus, Plin. Val. 1, 38.

    lateinisch-deutsches > superus

  • 15 superans

    sŭpĕrans, antis part. prés. de supero. [st2]1 [-] qui franchit, qui gravit. [st2]2 [-] qui l'emporte, qui excelle, supérieur, qui domine, prédominant.
    * * *
    sŭpĕrans, antis part. prés. de supero. [st2]1 [-] qui franchit, qui gravit. [st2]2 [-] qui l'emporte, qui excelle, supérieur, qui domine, prédominant.
    * * *
        Animis superans. Virgil. Surmontant.

    Dictionarium latinogallicum > superans

  • 16 superatus

    superātus, a, um part. passé de supero. [st2]1 [-] surmonté, franchi. [st2]2 [-] vaincu, surpassé, qui a le dessous.
    * * *
    superātus, a, um part. passé de supero. [st2]1 [-] surmonté, franchi. [st2]2 [-] vaincu, surpassé, qui a le dessous.
    * * *
        Bello superatus. Ouid. Vaincu, Surmonté, Desconfit.
    \
        Iussa superata. Ouid. Quand nous accomplissons tout ce qui nous est commandé et enjoinct.

    Dictionarium latinogallicum > superatus

  • 17 superus

    superus ( selten super), a, um (v. Adv. super), Compar. superior, Superl. superrimus, suprēmus u. summus, 1) Posit. superus (super), a, um, oben ( oberwärts) befindlich, der, die, das obere (Ggstz. inferus), 1) im allg.: a) super: super inferque vicinus, Cato r.r. 149, 1. – b) superus: limen, Plaut.: res superae, Cic.: mare superum, das obere Meer, das adriatische (Ggstz. mare inferum, das etrurische, tuskische), Cic. (im Briefstiel auch ohne mare, zB. iter ad superum, navigatio infero, Cic. ad Att. 9, 5, 1). – subst., de supero, von oben herab, Plaut. u. Lucr.: ebenso ex supero, Lucr. (vgl. Lachm. Lucr. p. 375). – adv. superā u. synkop. suprā, s. supra. – 2) insbes., von den Dingen auf od. über der Erde: superis ab oris, von der Oberwelt, Verg.: superas ad auras, Oberwelt, Verg. u. Ov.: superi di, die oberen Götter im Himmel, Plaut.: Iuppiter s., der kapitolinische (Ggstz. I. inferus, Pluto), Catull. – subst., a) superī, ōrum, m., α) die oberen Götter, Verg. u.a. – β) die Oberwelt, die Menschen auf der Erde (Ggstz. inferi, die Unterwelt), multum fleti ad superos, Verg.: apud superos, Vell. – γ) die Lebenden, im Gegensatz zu den Toten, Val. Flacc. – b) supera, ōrum, n., die Höhen, supera alta, die oberen Regionen, Höhen des Himmels, Verg.: supera convexa, das Himmelsgewölbe, Verg.
    ————
    II) Compar. superior, ōris, m. u. f., superius, ōris, n., weiter oben ( höher) befindlich, -gelegen, der, die das obere, u. partit. = der obere Teil von etw. (Ggstz. inferior), 1) eig.: a) im Raume: pars, Cornif. rhet.: pars collis, Caes.: domus, Cic.: Moesia, Obermösien, Eutr.: molares (Backzähne), Colum.: labrum (Lippe), Caes.: ex loco superiore, von der Anhöhe herab, Caes.: bes. de loco superiore dicere, vom Tribunal, als Prätor, Cic. Verr. 2, 102: de loco superiore agere, von der Rednerbühne, Cic. II. Verr. 1, 14: so auch superiore e loco contionari, Cic. Tusc. 1, 117: meos multos et illustres et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos cum tua summa laude, sowohl auf dem Tribunal als im gewöhnlichen Leben, Cic. ep. 3, 8, 2. – neutr. pl. subst., superiora muri, die oberen Teile der M. (Ggstz. ima), Curt. 8, 10 (37), 25. – b) in der Schrift, scriptura superior (vorhergehende), Ggstz. inferior (folgende), Cic.: duo superiores libri, Lact.: exemplum superius, Lact. – 2) übtr.: a) der Zeit od. Reihenfolge nach, eher, früher, vorig, ehemalig, vergangen, auch älter, bejahrter, annus, Cic.: nox, vorletzte (Ggstz. proxima, vorige), Cic.: vita, Cic.: facinus, Cic.: tempora, Cic.: crudelitas, Nep.: genus, zuerst erwähnt, Plin.: ferner omnes aetatis superioris, von bejahrtem Alter, Caes.: aetate superiores, ältere Leute (Ggstz. pueri), Varro: Africanus superior, der (dem Zeitalter
    ————
    nach) Ältere, Cic.: so auch Dionysius, Nep.: superiorum aetas, Cic. – b) dem Range nach, höher, superioris ordinis nonnulli, einige höhere Befehlshaber, Caes. b.c. 3, 74, 2: centuriones non nullos ex inferioribus ordinibus (Stellen) reliquarum legionum virtutis causā in superiores ordines huius legionis traducere, Caes. b.G. 6, 40, 7. – Plur. subst., superiores, Höhergestellte, Tac. hist. 4, 80. – c) der Macht, dem Ansehen und anderen Vorzügen nach, vorzüglicher, vornehmer, höher, andere übertreffend, wichtiger, α) absol.: aliquis superior, ein Vornehmer, Cic.: superior contra improbos, Cic.: populus superior factus, behielt die Oberhand, Cic.: superiores habebantur, Caes.: superioribus invidetur, Cic.: extemplo, simul pares esse coeperint, superiores erunt (werden sie eure Herren sein), Liv.: qui eventus humanos superiores quam suos animos esse ducunt, höher stellen als usw., Liv. – als milit. t.t., discessit superior, ging als Sieger von dannen, behielt die Oberhand, Caes. u. Nep.: nostri superiores fuerunt, siegten, Caes. – β) m. Abl.: loco, fortunā, famā superiores, Cic.: honoris gradu superior, Cic.: causā superior, der die bessere Sache für sich, das Recht auf seiner Seite hatte, Liv.: facilitate et humanitate superior, Cic.: si superior ceteris rebus (in den übrigen Beziehungen) esses, Ggstz. cum omnibus rebus (in allen Beziehungen) inferior sis, Cic.
    ————
    III) Superl.: A) superrimus (superrumus), a, um, angeführt b. Varro LL. 6, 5 u. 7, 51 (aber Charis. 156, 36 Keil supremus).
    B) suprēmus, a, um, der, die, das oberste, höchste, äußerste, u. partit. = der oberste usw. Teil von etwas, 1) eig.: im Raume: montes, die höchsten Spitzen, Lucr. u. Verg.: rupes, Sen. poët.: arx, Claud. – 2) übtr.: a) der Zeit u. Reihenfolge nach der, die, das äußerste, letzte, α) übh.: nox, Verg.: supremis suis annis, in seinen letzten Jahren, Plin.: supremis testamenti verois, in den letzten Äußerungen vor seinem Ende im T., Tac.: manum supremam imponere bellis, die letzte H. legen an den Kr. = ihn zu Ende führen, Ov. – partit., nocte supremā, am Ende der Nacht, Colum.: sole supremo, beim Untergang der S., Hor. – adv., suprēmum, zum letzten Male, Ov. met. 12, 526 (vgl. β). – β) von dem letzten Zeitpunkt des Lebens, dies, der letzte Tag, Todestag, Cic., u. Tag der Bestattung, Cic. (s. Halm Cic. Muren. 75): dies vitae supremus, Tac.: u. so lux, nox, Mart.: hora, Todesstunde, Tibull.: honor, letzte Ehre (des Begräbnisses nebst den Zeremonien), Verg.: ignes, Scheiterhaufen, Ov.: tori, Leichenbett, Ov.: oscula, Scheidekuß, Tac.: vocat ore supremo, mit sterbendem Munde, vor seinem Tode, Ov.: iudicia, der letzte Wille, das Testament, Quint.: so auch tabulae, Mart.: tituli, Grabschriften, Plin. ep.: cura, letzte, vor sei-
    ————
    nem Ende, Suet.: so auch ira, Plin.: sors Troiae, Untergang, Zerstörung, Verg. – subst., suprēma, ōrum, n., αα) das Letzte, die letzten Augenblicke, der Tod, Ov. u. Tac.: in supremis, Quint. – ββ) der letzte Wille eines Menschen, Tac. u. ICt. – γγ) der Rest des verbrannten Leichnams, die Gebeine, der Überrest, Solin. u. Amm.: supremis eius plures honores dati, Liv. epit. – δδ) die letzte Ehre, die man einem Toten erweist, Begräbnis und andere Zeremonien, Verg. u. Tac. – adv., suprēmum, zum letzten Male im Leben, Verg. Aen. 3, 68. Plin. 11, 150. Tac. hist. 4, 14. Ps. Quint. decl. 6, 5: ebenso suprēmō, Plin. 11, 277. – b) dem Maße, Grade, Range nach, α) der äußerste, höchste, größte, ärgste, härteste, macies, Verg.: supplicium, Cic.: supremo in tempore, in der ärgsten Not, Catull. – subst., ventum est ad supremum, Maß u. Ziel ist erreicht, Verg. Aen. 12, 803. – β) der höchste, erhabenste, vornehmste, Iuppiter, Komik.: deus, Lact.: comes, Plaut.
    C) summus, a, um ( aus *sub-mus, Superl. von sub; vgl. πατος zu ὑπό), der, die, das oberste, höchste, äußerste, u. partit. = der oberste usw. Teil von etwas (Ggstz. infimus od. imus), 1) eig., im Raume: s. iugum montis, Caes.: summus ego (in triclinio), lag obenan, Hor. – partit., s. puteus, der Rand des Br., Plaut.: s. vestimentum, die Oberseite, der äußerste Saum des Gewandes, Plaut.: s. purpura, Zipfel der
    ————
    Toga, Lampr.: s. urbs, der oberste Teil, Cic.: summi digiti, die Spitzen der Fußzehen (ἄκροι ταρσοί bei Anacr.), Quint.: in summa sacra via, oben auf der heiligen Straße, Cic.: summa aqua, Oberfläche des Wassers, Cic.: summa ab unda, oben von den Wellen, Verg. – subst., summum, ī, n., das Oberste, die größte Höhe, a summo, von oben, Cic.: ad summum, Caes.: sunt in summo, ganz oben, Plin. ep.: dare ab summo bibere, von oben an, der Reihe nach, Lucil. fr.: ebenso a summo dare, Plaut.: a summo septenis cyathis committere hos ludos, Plaut.: si quid de summo petas, wenn man etwas von der obersten Schüssel will, Plaut. – ad summum (höchste Spitze) ascendere, Treb. Poll.: emergere ad summum (auf die Oberfläche), Lampr.: ad summum perducta (virtus) incrementi non habet locum, Sen. – neutr. subst., summum tecti, das Oberste, die Höhe des D., Verg. – eniti in summum ambitionis, Sen.: Plur., summa collis, Spitze, Auct. b. Afr.: summa petrae, die obersten Teile, Curt.: summa tectorum, die Dächer der Häuser, Curt.: summa riguerunt, die Extremitäten, äußersten Körperteile, Sen.: u. im obszönen Sinne, summa petere, Mart. u. Auct. Priap. – 2) übtr.: a) dem Klange nach, der höchste, sonus summus (Ggstz. imus), Quint.: sonus summus, medius, imus, Plin.: vox summa (Ggstz. ima), Hor. u. Quint.: sicut cithara, ita oratio perfecta non est, nisi ab imo ad
    ————
    summum omnibus intenta pervis consentiat, Quint. – b) der Zeit oder Reihenfolge nach der, die, das äußerste, letzte (Ggstz. primus), dies, Plaut. u. Verg.: summo ludorum die, Asin. Poll. in Cic. ep.: senectus, Cic.: summam manum imponere eloquentiae, die letzte H. legen an die B., ihr das Gepräge der Vollendung geben, Quint.: at potissima prima et summa ponantur, zuerst und zuletzt, Quint.: nihil nostrā intersit, utrum ab summo an ab imo an a medio nomina eorum dicere incipiamus, Cornif. rhet. 3, 30: summo, am Ende, zuletzt (Ggstz initio), Quint. 7, 1, 10. – adv. summum, zum letzten Male, Consol. ad Liv. 137. – c) dem Grade, dem Range, dem Ausehen, der Eigenschaft nach der, die, das höchste, sehr hohe, äußerste, größte, vorzüglichste, wichtigste, α) v. Lebl., paupertas, Nep.: periculum, Nep.: prudentia, Cic.: deorum summus (überschwängliche) erga vos amor, Cic.: summā hieme, im tiefsten Winter, Cic.: summo iure, nach dem strengsten Rechte, Cic.: summo studio, mit größtem Eifer, Cic.: scelus, Sall.: summum bonum, Cic. – omnia summa facere, die größte Mühe anwenden, sein möglichstes tun, Cic. – summo loco natus, Cic.: summo magistratui praeesse, Caes. – in quo omnia summa sunt, lauter große Eigenschaften, Cic.: alqm socium summis rebus adiungere, erhabener Taten, Großtaten, Verg.: cum alqo de summis rebus dimicare, über die Oberherrschaft, Nep. –
    ————
    summo rei publicae tempore, in dem bedenklichsten Zeitpunkt, in der höchsten Gefahr des St., Cic. – summa salus rei publicae, das höchste Wohl des Staates, das ganze Staatswohl, Cic.: u. so summa res publica, das höchste (ganze) Wohl des Staates, der ganze Staat, ad summam rem publicam pertinere, Cic.: summa res publica tentatur, Cic.: – quo res summa loco? wie steht es mit dem Ganzen? mit dem Staate? Verg. – neutr. pl. summa, subst., die höchste Gewalt, Oberherrschaft, biennium summis potiti, Aur. Vict. de Caes. 26, 1. – adv., summum, aufs höchste, höchstens, quattuor aut s. quinque, Cic.: uno aut summum altero proelio, Liv.; vgl. Garatoni Cic. Mil. c. 5. die Auslgg. zu Liv. 21, 35, 9: dafür spätlat. ad summum, raro quis iterum vel ad summum tertio, Marc. Emp. 29. fol. 129 (b). – β) v. Pers., der höchste, größte, erhabenste, beste, optimus et s. vir, Cic.: summi homines ac summis ingeniis praediti, Cic.: cum par honos habetur summis et infimis, Hohen und Niederen, Cic.: s. Iuppiter, Plaut.: s. sacerdos, Vulg.: s. amicus, Ter.; vgl. Simulo fuit summus, Ter. – m. Genet., severitatis et munificentiae summus, der oberste Richter über Strenge u. Milde, Tac. ann. 1, 46. – subst., summus, der Höchste, sehr hoch Gestellte (Ggstz. infimus, der Niedrigste im Volke), Amm. 19, 9, 2: gew. Plur., summi (Ggstz. infimi), Cic. u.a. – u. poet. im neutr. pl, summa ducum
    ————
    Atrides, die Hauptperson, Ov. am. 1, 9, 37 (vgl. Lucr. 1, 86 ductores Danaûm delecti, prima virorum). – summus, gesteigert im Compar. summior, Eustath. hexaëm. 1, 10: u. durch Advv., wie apprime summus, Claud. Quadr. ann. 1. fr. 15 bei Gell. 6 (7), 11, 7: valde summus, Plin. Val. 1, 38.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > superus

  • 18 ā

       ā    (before consonants), ab (before vowels, h, and some consonants, esp. l, n, r, s), abs (usu. only before t and q, esp. freq. before the pron. te), old af, praep. with abl., denoting separation or departure (opp. ad).    I. Lit., in space, from, away from, out of.    A. With motion: ab urbe proficisci, Cs.: a supero mari Flaminia (est via), leads: Nunc quidem paululum, inquit, a sole, a little out of the sun: usque a mari supero Romam proficisci, all the way from; with names of cities and small islands, or with domo, home (for the simple abl; of motion, away from, not out of, a place); hence, of raising a siege, of the march of soldiers, the setting out of a fleet, etc.: oppidum ab Aeneā fugiente a Troiā conditum: ab Alesiā, Cs.: profectus ab Orico cum classe, Cs.; with names of persons or with pronouns: cum a vobis discessero: videat forte hic te a patre aliquis exiens, i. e. from his house, T.; (praegn.): a rege munera repudiare, from, sent by, N.—    B. Without motion.    1. Of separation or distance: abesse a domo paulisper maluit: tum Brutus ab Romā aberat, S.: hic locus aequo fere spatio ab castris Ariovisti et Caesaris aberat, Cs.: a foro longe abesse: procul a castris hostes in collibus constiterunt, Cs.: cum esset bellum tam prope a Siciliā; so with numerals to express distance: ex eo loco ab milibus passuum octo, eight miles distant, Cs.: ab milibus passuum minus duobus castra posuerunt, less than two miles off, Cs.; so rarely with substantives: quod tanta machinatio ab tanto spatio instrueretur, so far away, Cs.—    2. To denote a side or direction, etc., at, on, in: ab sinistrā parte nudatis castris, on the left, Cs.: ab eā parte, quā, etc., on that side, S.: Gallia Celtica attingit ab Sequanis flumen Rhenum, on the side of the Sequani, i. e. their country, Cs.: ab decumanā portā castra munita, at the main entrance, Cs.: crepuit hinc a Glycerio ostium, of the house of G., T.: (cornua) ab labris argento circumcludunt, on the edges, Cs.; hence, a fronte, in the van; a latere, on the flank; a tergo, in the rear, behind; a dextro cornu, on the right wing; a medio spatio, half way.—    II. Fig.    A. Of time.    1. Of a point of time, after: Caesar ab decimae legionis cohortatione ad dextrum cornu profectus, immediately after, Cs.: ab eo magistratu, after this office, S.: recens a volnere Dido, fresh from her wound, V.: in Italiam perventum est quinto mense a Carthagine, i. e. after leaving, L.: ab his, i. e. after these words, hereupon, O.: ab simili <*>ade domo profugus, i. e. after and in consequence of, L.—    2. Of a period of time, from, since, after: ab hora tertiā bibebatur, from the third hour: ab Sullā et Pompeio consulibus, since the consulship of: ab incenso Capitolio illum esse vigesumum annum, since, S.: augures omnes usque ab Romulo, since the time of: iam inde ab infelici pugnā ceciderant animi, from (and in consequence of), L.; hence, ab initio, a principio, a primo, at, in, or from the beginning, at first: ab integro, anew, afresh: ab... ad, from (a time)... to: cum ab horā septimā ad vesperum pugnatum sit, Cs.; with nouns or adjectives denoting a time of life: iam inde a pueritiā, T.: a pueritiā: a pueris: iam inde ab incunabulis, L.: a parvo, from a little child, or childhood, L.: ab parvulis, Cs.—    B. In other relations.    1. To denote separation, deterring, intermitting, distinction, difference, etc., from: quo discessum animi a corpore putent esse mortem: propius abesse ab ortu: alter ab illo, next after him, V.: Aiax, heros ab Achille secundus, next in rank to, H.: impotentia animi a temperantiā dissidens: alieno a te animo fuit, estranged; so with adjj. denoting free, strange, pure, etc.: res familiaris casta a cruore civili: purum ab humano cultu solum, L.: (opoidum) vacuum ab defensoribus, Cs.: alqm pudicum servare ab omni facto, etc., II.; with substt.: impunitas ab iudicio: ab armis quies dabatur, L.; or verbs: haec a custodiis loca vacabant, Cs.—    2. To denote the agent, by: qui (Mars) saepe spoliantem iam evertit et perculit ab abiecto, by the agency of: Laudari me abs te, a laudato viro: si quid ei a Caesare gravius accidisset, at Caesar's hands, Cs.: vetus umor ab igne percaluit solis, under, O.: a populo P. imperia perferre, Cs.: equo lassus ab indomito, H.: volgo occidebantur: per quos et a quibus? by whose hands and upon whose orders? factus ab arte decor, artificial, O.: destitutus ab spe, L.; (for the sake of the metre): correptus ab ignibus, O.; (poet. with abl. of means or instr.): intumuit venter ab undā, O.—Ab with abl. of agent for the dat., to avoid ambiguity, or for emphasis: quibus (civibus) est a vobis consulendum: te a me nostrae consuetudinis monendum esse puto.—    3. To denote source, origin, extraction, from, of: Turnus ab Ariciā, L.: si ego me a M. Tullio esse dicerem: oriundi ab Sabinis, L.: dulces a fontibus undae, V.—With verbs of expecting, fearing, hoping (cf. a parte), from, on the part of: a quo quidem genere, iudices, ego numquam timui: nec ab Romanis vobis ulla est spes, you can expect nothing from the Romans, L.; (ellipt.): haec a servorum bello pericula, threatened by: quem metus a praetore Romano stimulabat, fear of what the praetor might do, L.—With verbs of paying, etc., solvere, persolvere, dare (pecuniam) ab aliquo, to pay through, by a draft on, etc.: se praetor dedit, a quaestore numeravit, quaestor a mensā publicā, by an order on the quaestor: ei legat pecuniam a filio, to be paid by his son: scribe decem (milia) a Nerio, pay by a draft on Nerius, H.; cognoscere ab aliquā re, to know or learn by means of something (but ab aliquo, from some one): id se a Gallicis armis atque insignibus cognovisse, Cs.; in giving an etymology: id ab re... interregnum appellatum, L.—Rarely with verbs of beginning and repeating: coepere a fame mala, L.: a se suisque orsus, Ta.—    4. With verbs of freeing from, defending, protecting, from, against: ut a proeliis quietem habuerant, L.: provincia a calamitate est defendenda: sustinere se a lapsu, L.—    5. With verbs and adjectives, to define the respect in which, in relation to, with regard to, in respect to, on the part of: orba ab optimatibus contio: mons vastus ab naturā et humano cultu, S.: ne ab re sint omissiores, too neglectful of money or property, T.: posse a facundiā, in the matter of eloquence, T.; cf. with laborare, for the simple abl, in, for want of: laborare ab re frumentariā, Cs.—    6. In stating a motive, from, out of, on account of, in consequence of: patres ab honore appellati, L.: inops tum urbs ab longinquā obsidione, L.—    7. Indicating a part of the whole, of, out of: scuto ab novissimis uni militi detracto, Cs.: a quibus (captivis) ad Senatum missus (Regulus).—    8. Marking that to which anything belongs: qui sunt ab eā disciplinā: nostri illi a Platone et Aristotele aiunt.—    9. Of a side or party: vide ne hoc totum sit a me, makes for my view: vir ab innocentiā clementissimus, in favor of.—10. In late prose, of an office: ab epistulis, a secretary, Ta. Note. Ab is not repeated with a following pron interrog. or relat.: Arsinoën, Stratum, Naupactum... fateris ab hostibus esse captas. Quibus autem hostibus? Nempe iis, quos, etc. It is often separated from the word which it governs: a nullius umquam me tempore aut commodo: a minus bono, S.: a satis miti principio, L.—The poets join a and que, making āque; but in good prose que is annexed to the following abl. (a meque, abs teque, etc.): aque Chao, V.: aque mero, O.—In composition, ab- stands before vowels, and h, b, d, i consonant, l, n, r, s; abs- before c, q, t; b is dropped, leaving as- before p; ā- is found in āfuī, āfore ( inf fut. of absum); and au- in auferō, aufugiō.
    * * *
    I
    Ah!; (distress/regret/pity, appeal/entreaty, surprise/joy, objection/contempt)
    II
    by (agent), from (departure, cause, remote origin/time); after (reference)
    III
    ante, abb. a.

    in calendar expression a. d. = ante diem -- before the day

    Latin-English dictionary > ā

  • 19 summum

    sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:

    super inferque vicinus,

    Cato, R. R. 149, 1:

    totus super ignis,

    Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].
    I.
    Posit.
    A.
    Adj.
    1.
    In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:

    at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,

    Plaut. Cist. 2, 1, 36:

    omnes di deaeque superi, inferi,

    Ter. Phorm. 4, 4, 6:

    ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,

    Cic. Lael. 3, 12:

    limen superum inferumque salve,

    Plaut. Merc. 5, 1, 1:

    portae Phrygiae limen,

    id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):

    carmine di superi placantur, carmine manes,

    Hor. Ep. 2, 1, 138:

    di,

    id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,

    Cic. Tusc. 1, 26, 64:

    spectatores superarum rerum atque caelestium,

    id. N. D. 2, 56, 140:

    omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,

    Verg. A. 6, 788:

    supera ad convexa,

    to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):

    lumen,

    Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:

    domus deorum,

    Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;

    so without mare (colloq.): iter ad superum,

    Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:

    de supero, quom huc accesserit,

    from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,

    ex supero,

    Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —
    2.
    In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):

    supera de parte,

    i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:

    superas evadere ad auras,

    Verg. A. 6, 128:

    superum ad lumen ire,

    id. ib. 6, 680:

    aurae,

    Ov. M. 5, 641:

    orae,

    Verg. A. 2, 91:

    limen,

    id. ib. 6, 680.—
    B.
    Substt.
    1.
    Sŭpĕri, orum, m.
    (α).
    They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:

    multum fleti ad superos,

    i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:

    (Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,

    the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:

    ut oblitos superum paterere dolores,

    Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:

    epistula ad superos scripta,

    i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—
    (β).
    (Sc. di.) The gods above, the celestial deities:

    quae Superi Manesque dabant,

    Verg. A. 10, 34:

    aspiciunt Superi mortalia,

    Ov. M. 13, 70:

    o Superi!

    id. ib. 1, 196; 14, 729;

    pro Superi,

    id. Tr. 1, 2, 59:

    terris jactatus et alto Vi Superum,

    Verg. A. 1, 4:

    illa propago Contemptrix Superum,

    Ov. M. 1, 161:

    exemplo Superorum,

    id. Tr. 4, 4, 19; so,

    Superorum,

    id. P. 1, 1, 43:

    postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,

    Verg. A. 3, 2:

    scilicet is Superis labor est,

    id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    flectere Superos,

    Verg. A. 7, 312:

    te per Superos... oro,

    id. ib. 2, 141 et saep.—
    2.
    sŭpĕra, orum, n.
    (α).
    The heavenly bodies:

    Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,

    Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:

    cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,

    id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—
    (β).
    Higher places (sc. loca):

    supera semper petunt,

    tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:

    (Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,

    the upper world, Verg. A. 7, 562.
    II.
    Comp.: sŭpĕrĭor, ius.
    A.
    Lit., of place, higher, upper:

    inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,

    Caes. B. G. 7, 46:

    dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?

    Cic. Caecin. 18, 50:

    in superiore qui habito cenaculo,

    Plaut. Am. 3, 1, 3:

    tota domus superior vacat,

    the upper part of, Cic. Att. 12, 10:

    superior accumbere,

    Plaut. Most. 1, 1, 42:

    de loco superiore dicere,

    i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:

    agere,

    i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;

    and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,

    id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,

    ex loco superiore,

    id. ib. 3, 4:

    loca,

    id. ib. 1, 10, 4;

    3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,

    id. B. C. 3, 98:

    qui in superiore acie constiterant,

    id. B. G. 1, 24:

    ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,

    i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:

    posteriori superius non jungitur,

    id. Ac. 2, 14, 44.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:

    superiores solis defectiones,

    Cic. Rep. 1, 16, 25:

    quid proxima, quid superiore nocte egeris,

    id. Cat. 1, 1, 1:

    refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,

    Caes. B. G. 7, 58:

    superioribus aestivis,

    Hirt. B. G. 8, 46:

    superioribus temporibus,

    Cic. Fam. 5, 17, 1:

    tempus (opp. posterius),

    id. Dom. 37, 99:

    tempora (opp. inferiora),

    Suet. Claud. 41:

    annus,

    Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:

    anno superiore,

    id. Har. Resp. 8, 15:

    superioris anni acta,

    Suet. Caes. 23:

    in superiore vita,

    Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:

    testimonium conveniens superiori facto,

    Hirt. B. G. 8, 53:

    superius facinus novo scelere vincere,

    Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:

    superioris more crudelitatis uti,

    Nep. Thras. 3, 1:

    superius genus,

    mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:

    nuptiae,

    former marriage, Cic. Clu. 6, 15:

    vir,

    first husband, id. Caecin. 6, 17.—
    b.
    Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:

    omnis juventus omnesque superioris aetatis,

    Caes. B. C. 2, 5:

    aetate superiores,

    Varr. R. R. 2, 10, 1:

    superior Africanus,

    the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:

    Dionysius,

    id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:

    quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,

    Cic. Or. 34, 120.—
    2.
    Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:

    Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,

    Caes. B. G. 7, 65:

    numero superiores,

    Hirt. B. G. 8, 12:

    hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,

    id. ib. 8, 19:

    se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,

    Cic. Caecin. 1, 2:

    semper discessit superior,

    Nep. Hann. 1, 2:

    si primo proelio Catilina superior discessisset,

    Sall. C. 39, 4:

    ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,

    Caes. B. G. 5, 15:

    multo superiores bello esse,

    Nep. Alcib. 4, 7:

    superiorem Appium in causa fecit,

    Liv. 5, 7, 1.—
    3.
    Of quality, condition, number, etc., higher, more distinguished, greater, superior.
    (α).
    With abl. respect.:

    pecuniis superiores,

    Cic. Rep. 2, 34, 59:

    loco, fortuna, fama superiores,

    id. Lael. 25, 94:

    habes neminem honoris gradu superiorem,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    ordine,

    id. ib. 13, 5, 2:

    facilitate et humanitate superior,

    id. Off. 1, 26, 90:

    si superior ceteris rebus esses,

    id. Div. in Caecil. 19, 61.—
    (β).
    Absol.:

    ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,

    Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:

    ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,

    id. Off. 1, 26, 90:

    invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,

    id. de Or. 2, 52, 209:

    premendoque superiorem sese extollebat,

    Liv. 22, 12, 12:

    cui omnem honorem, ut superiori habuit,

    Vell. 2, 101, 1.
    III.
    Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.
    A.
    sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—
    B.
    sū̆prēmus, a, um, highest, loftiest, topmost.
    1.
    Lit. (only poet.; cf.

    summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,

    the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,

    montes,

    Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:

    rupes,

    Sen. Oedip. 95:

    arx,

    Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:

    supremae Tethyos unda,

    Mart. Spect. 3, 6.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, extreme, final, = ultimus (class.).
    (α).
    In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;

    sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,

    Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:

    quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,

    Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    supremo te sole domi manebo,

    at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:

    jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,

    last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:

    quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,

    Ov. M. 12, 526.—
    (β).
    In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:

    supremo vitae die,

    Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:

    dies,

    id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:

    hora,

    Tib. 1, 1, 59:

    tempus,

    Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:

    incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,

    i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:

    mors,

    Hor. Ep. 2, 2, 173:

    finis,

    id. ib. 2, 1, 12:

    iter,

    id. C. 2, 17, 11:

    lumen,

    Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,

    ore,

    id. Tr. 3, 3, 87:

    haec digressu dicta supremo Fundebat,

    Verg. A. 8, 583:

    Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,

    in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;

    supremis suis annis,

    in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:

    suprema ejus cura,

    id. 7, 45, 46, § 150:

    spoliatus illius supremi diei celebritate,

    Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:

    funera,

    Ov. M. 3, 137:

    oscula,

    id. ib. 6, 278:

    tori,

    i. e. biers, id. F. 6, 668:

    ignis,

    id. Am. 1, 15, 41:

    ignes,

    id. M. 2, 620; 13, 583:

    officia,

    Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,

    tabulae,

    Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:

    tituli,

    i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:

    Troiae sorte suprema,

    Verg. A. 5, 190:

    dies regnis,

    Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:

    animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,

    for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:

    anima exitura supremo,

    Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.
    1.
    sŭprēmum, i, n., the last moment, end (very rare):

    ventum ad supremum est,

    Verg. A. 12, 803.—
    2.
    suprēma, orum, n.
    (α).
    The last moments, the close of life, death:

    ut me in supremis consolatus est!

    Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:

    statua Herculis sentiens suprema tunicae,

    the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:

    circa suprema Neronis,

    the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—
    (β).
    The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:

    supremis divi Augusti,

    Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:

    suprema ferre (sc. munera),

    Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—
    (γ).
    A last will, testament:

    nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,

    Tac. A. 1, 8:

    miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,

    Dig. 29, 1, 36, § 2.—
    (δ).
    The relics, remains of a burned corpse, the ashes, = reliquiae, Amm. 25, 9, 12; Sol. 1 med.
    b.
    Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:

    multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,

    Gell. 11, 1, 2 sq.:

    macies,

    Verg. A. 3, 590:

    Juppiter supreme,

    Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:

    med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,

    most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—
    C.
    summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).
    1.
    Lit. (class., while supremus is mostly poet.):

    summum oportet olfactare vestimentum muliebre,

    the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):

    summum jugum montis,

    Caes. B. G. 1, 21:

    summus mons,

    the top of, id. ib. 1, 22:

    feriunt summos fulmina montes,

    the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:

    locus castrorum,

    Caes. B. G. 2, 23:

    in summa sacra via,

    on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    in summa columna conlocare,

    id. Div. 1, 24, 48:

    quam (urbem) ad summum theatrum,

    id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    Janus summus ab imo,

    Hor. Ep. 1, 1, 54:

    ad aquam summam appropinquare,

    Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:

    in aqua summa natare,

    the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:

    apud summum puteum,

    id. Mil. 4, 4, 16:

    per summa volare aequora,

    Verg. A. 5, 819:

    summa cacumina linquunt,

    id. ib. 6, 678:

    mari summo,

    id. ib. 1, 110:

    prospexi Italiam summa ab unda,

    id. ib. 6, 357:

    summaque per galeam delibans oscula,

    id. ib. 12, 434:

    amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,

    Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:

    summam cutem novacula decerpito,

    Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:

    summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,

    I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:

    standum est in lecto, si quid de summo petas,

    Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,

    a summo dare (bibere),

    Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—
    b.
    summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:

    ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,

    Caes. B. G. 6, 26:

    qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,

    Cic. Fin. 3, 14, 48:

    leviter a summo inflexum bacillum,

    id. Div. 1, 17, 30:

    igitur discubuere... in summo Antonius,

    Sall. H. 3, 4 Dietsch:

    puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,

    Plin. Ep. 2, 17, 25:

    nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,

    Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:

    summa petere,

    Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—
    2.
    Transf., of the voice:

    jubeo te salvere voce summa,

    Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:

    citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,

    at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:

    vox (opp. ima),

    Quint. 11, 3, 15:

    summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,

    Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:

    summo haec clamore,

    Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:

    exspectabam hodie, aut summum cras,

    Cic. Att. 13, 21, 2:

    bis, terve summum,

    id. Fam. 2, 1, 1:

    triduo aut summum quatriduo,

    id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):

    haec est praestituta summa argento dies,

    Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,

    venit summa dies,

    Verg. A. 2, 324:

    ad summam senectutem jactari, quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:

    cum esset summa senectute,

    id. Phil. 8, 10, 31:

    in fluvium primi cecidere, in corpora summi,

    Luc. 2, 211:

    summo carmine,

    at the end, Hor. C. 3, 28, 13:

    eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,

    the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;

    quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,

    at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:

    nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,

    Albin. 1, 137. —
    b.
    Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):

    summi puerorum amores,

    Cic. Lael. 10, 33:

    spes civium,

    id. ib. 3, 11:

    fides, constantia justitiaque,

    id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:

    qui in virtute summum bonum ponunt,

    id. ib. 6, 20:

    non agam summo jure tecum,

    id. Verr. 2, 5, 2, § 4:

    tres fratres summo loco nati,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    qui summo magistratui praeerat,

    Caes. B. G. 1, 16:

    concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,

    Cic. Imp. Pomp. 17, 51:

    quae (vitia) summo opere vitare oportebit,

    id. Inv. 1, 18, 26:

    turpitudo,

    id. Lael. 17, 61:

    summum in cruciatum se venire,

    Caes. B. G. 1, 31:

    scelus,

    Sall. C. 12, 5:

    hiems,

    the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:

    cum aestas summa esse coeperat,

    id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:

    ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,

    id. Rep. 1, 34, 51:

    summi ex Graecia sapientissimique homines,

    id. ib. 1, 22, 36; cf.:

    summi homines ac summis ingeniis praediti,

    id. de Or. 1, 2, 6:

    optimi et summi viri diligentia,

    id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:

    summus Juppiter,

    id. Cist. 2, 1, 40:

    ubi summus imperator non adest ad exercitum,

    id. Am. 1, 2, 6:

    miles summi inperatoris,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:

    amicus summus,

    the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:

    nam is nostro Simulo fuit summus,

    id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:

    summa ducum Atrides,

    the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:

    summo rei publicae tempore,

    at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:

    in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

    id. Fl. 3, 6; cf.:

    summa salus rei publicae,

    id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,

    res publica,

    id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

    ad summam rem publicam,

    Liv. 33, 45, 4 al.:

    quo res summa loco, Panthu?

    the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:

    non agam summo jure tecum,

    deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;

    ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,

    id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:

    quod me sollicitare summe solet,

    Cic. de Or. 2, 72, 295:

    cupere aliquid,

    id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:

    contendere,

    Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:

    diffidere,

    Cic. Fam. 4, 7, 2:

    admirari,

    Quint. 10, 1, 70:

    summe jucundum,

    Cic. Fam. 13, 18, 2:

    officiosi,

    id. Verr. 2, 1, 24, § 63:

    summe disertus vir,

    Quint. 12, 1, 23:

    summe munitus locus,

    Hor. Ep. 2, 2, 31:

    summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,

    Cic. Div. in Caecil. 17, 57:

    mei summe observantissimus,

    Plin. Ep. 10, 26 (11), 1.

    Lewis & Short latin dictionary > summum

  • 20 Superi

    sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:

    super inferque vicinus,

    Cato, R. R. 149, 1:

    totus super ignis,

    Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].
    I.
    Posit.
    A.
    Adj.
    1.
    In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:

    at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,

    Plaut. Cist. 2, 1, 36:

    omnes di deaeque superi, inferi,

    Ter. Phorm. 4, 4, 6:

    ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,

    Cic. Lael. 3, 12:

    limen superum inferumque salve,

    Plaut. Merc. 5, 1, 1:

    portae Phrygiae limen,

    id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):

    carmine di superi placantur, carmine manes,

    Hor. Ep. 2, 1, 138:

    di,

    id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,

    Cic. Tusc. 1, 26, 64:

    spectatores superarum rerum atque caelestium,

    id. N. D. 2, 56, 140:

    omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,

    Verg. A. 6, 788:

    supera ad convexa,

    to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):

    lumen,

    Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:

    domus deorum,

    Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;

    so without mare (colloq.): iter ad superum,

    Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:

    de supero, quom huc accesserit,

    from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,

    ex supero,

    Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —
    2.
    In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):

    supera de parte,

    i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:

    superas evadere ad auras,

    Verg. A. 6, 128:

    superum ad lumen ire,

    id. ib. 6, 680:

    aurae,

    Ov. M. 5, 641:

    orae,

    Verg. A. 2, 91:

    limen,

    id. ib. 6, 680.—
    B.
    Substt.
    1.
    Sŭpĕri, orum, m.
    (α).
    They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:

    multum fleti ad superos,

    i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:

    (Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,

    the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:

    ut oblitos superum paterere dolores,

    Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:

    epistula ad superos scripta,

    i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—
    (β).
    (Sc. di.) The gods above, the celestial deities:

    quae Superi Manesque dabant,

    Verg. A. 10, 34:

    aspiciunt Superi mortalia,

    Ov. M. 13, 70:

    o Superi!

    id. ib. 1, 196; 14, 729;

    pro Superi,

    id. Tr. 1, 2, 59:

    terris jactatus et alto Vi Superum,

    Verg. A. 1, 4:

    illa propago Contemptrix Superum,

    Ov. M. 1, 161:

    exemplo Superorum,

    id. Tr. 4, 4, 19; so,

    Superorum,

    id. P. 1, 1, 43:

    postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,

    Verg. A. 3, 2:

    scilicet is Superis labor est,

    id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:

    superis deorum Gratus et imis,

    id. ib. 1, 10, 19:

    flectere Superos,

    Verg. A. 7, 312:

    te per Superos... oro,

    id. ib. 2, 141 et saep.—
    2.
    sŭpĕra, orum, n.
    (α).
    The heavenly bodies:

    Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,

    Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:

    cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,

    id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—
    (β).
    Higher places (sc. loca):

    supera semper petunt,

    tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:

    (Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,

    the upper world, Verg. A. 7, 562.
    II.
    Comp.: sŭpĕrĭor, ius.
    A.
    Lit., of place, higher, upper:

    inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,

    Caes. B. G. 7, 46:

    dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?

    Cic. Caecin. 18, 50:

    in superiore qui habito cenaculo,

    Plaut. Am. 3, 1, 3:

    tota domus superior vacat,

    the upper part of, Cic. Att. 12, 10:

    superior accumbere,

    Plaut. Most. 1, 1, 42:

    de loco superiore dicere,

    i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:

    agere,

    i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;

    and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,

    id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,

    ex loco superiore,

    id. ib. 3, 4:

    loca,

    id. ib. 1, 10, 4;

    3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,

    id. B. C. 3, 98:

    qui in superiore acie constiterant,

    id. B. G. 1, 24:

    ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,

    i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:

    posteriori superius non jungitur,

    id. Ac. 2, 14, 44.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:

    superiores solis defectiones,

    Cic. Rep. 1, 16, 25:

    quid proxima, quid superiore nocte egeris,

    id. Cat. 1, 1, 1:

    refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,

    Caes. B. G. 7, 58:

    superioribus aestivis,

    Hirt. B. G. 8, 46:

    superioribus temporibus,

    Cic. Fam. 5, 17, 1:

    tempus (opp. posterius),

    id. Dom. 37, 99:

    tempora (opp. inferiora),

    Suet. Claud. 41:

    annus,

    Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:

    anno superiore,

    id. Har. Resp. 8, 15:

    superioris anni acta,

    Suet. Caes. 23:

    in superiore vita,

    Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:

    testimonium conveniens superiori facto,

    Hirt. B. G. 8, 53:

    superius facinus novo scelere vincere,

    Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:

    superioris more crudelitatis uti,

    Nep. Thras. 3, 1:

    superius genus,

    mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:

    nuptiae,

    former marriage, Cic. Clu. 6, 15:

    vir,

    first husband, id. Caecin. 6, 17.—
    b.
    Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:

    omnis juventus omnesque superioris aetatis,

    Caes. B. C. 2, 5:

    aetate superiores,

    Varr. R. R. 2, 10, 1:

    superior Africanus,

    the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:

    Dionysius,

    id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:

    quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,

    Cic. Or. 34, 120.—
    2.
    Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:

    Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,

    Caes. B. G. 7, 65:

    numero superiores,

    Hirt. B. G. 8, 12:

    hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,

    id. ib. 8, 19:

    se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,

    Cic. Caecin. 1, 2:

    semper discessit superior,

    Nep. Hann. 1, 2:

    si primo proelio Catilina superior discessisset,

    Sall. C. 39, 4:

    ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,

    Caes. B. G. 5, 15:

    multo superiores bello esse,

    Nep. Alcib. 4, 7:

    superiorem Appium in causa fecit,

    Liv. 5, 7, 1.—
    3.
    Of quality, condition, number, etc., higher, more distinguished, greater, superior.
    (α).
    With abl. respect.:

    pecuniis superiores,

    Cic. Rep. 2, 34, 59:

    loco, fortuna, fama superiores,

    id. Lael. 25, 94:

    habes neminem honoris gradu superiorem,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    ordine,

    id. ib. 13, 5, 2:

    facilitate et humanitate superior,

    id. Off. 1, 26, 90:

    si superior ceteris rebus esses,

    id. Div. in Caecil. 19, 61.—
    (β).
    Absol.:

    ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,

    Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:

    ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,

    id. Off. 1, 26, 90:

    invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,

    id. de Or. 2, 52, 209:

    premendoque superiorem sese extollebat,

    Liv. 22, 12, 12:

    cui omnem honorem, ut superiori habuit,

    Vell. 2, 101, 1.
    III.
    Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.
    A.
    sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—
    B.
    sū̆prēmus, a, um, highest, loftiest, topmost.
    1.
    Lit. (only poet.; cf.

    summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,

    the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,

    montes,

    Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:

    rupes,

    Sen. Oedip. 95:

    arx,

    Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:

    supremae Tethyos unda,

    Mart. Spect. 3, 6.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, extreme, final, = ultimus (class.).
    (α).
    In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;

    sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,

    Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:

    quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,

    Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    supremo te sole domi manebo,

    at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:

    jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,

    last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:

    quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,

    Ov. M. 12, 526.—
    (β).
    In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:

    supremo vitae die,

    Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:

    dies,

    id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:

    hora,

    Tib. 1, 1, 59:

    tempus,

    Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:

    incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,

    i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:

    mors,

    Hor. Ep. 2, 2, 173:

    finis,

    id. ib. 2, 1, 12:

    iter,

    id. C. 2, 17, 11:

    lumen,

    Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,

    ore,

    id. Tr. 3, 3, 87:

    haec digressu dicta supremo Fundebat,

    Verg. A. 8, 583:

    Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,

    in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;

    supremis suis annis,

    in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:

    suprema ejus cura,

    id. 7, 45, 46, § 150:

    spoliatus illius supremi diei celebritate,

    Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:

    funera,

    Ov. M. 3, 137:

    oscula,

    id. ib. 6, 278:

    tori,

    i. e. biers, id. F. 6, 668:

    ignis,

    id. Am. 1, 15, 41:

    ignes,

    id. M. 2, 620; 13, 583:

    officia,

    Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,

    tabulae,

    Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:

    tituli,

    i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:

    Troiae sorte suprema,

    Verg. A. 5, 190:

    dies regnis,

    Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:

    animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,

    for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:

    anima exitura supremo,

    Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.
    1.
    sŭprēmum, i, n., the last moment, end (very rare):

    ventum ad supremum est,

    Verg. A. 12, 803.—
    2.
    suprēma, orum, n.
    (α).
    The last moments, the close of life, death:

    ut me in supremis consolatus est!

    Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:

    statua Herculis sentiens suprema tunicae,

    the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:

    circa suprema Neronis,

    the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—
    (β).
    The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:

    supremis divi Augusti,

    Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:

    suprema ferre (sc. munera),

    Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—
    (γ).
    A last will, testament:

    nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,

    Tac. A. 1, 8:

    miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,

    Dig. 29, 1, 36, § 2.—
    (δ).
    The relics, remains of a burned corpse, the ashes, = reliquiae, Amm. 25, 9, 12; Sol. 1 med.
    b.
    Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:

    multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,

    Gell. 11, 1, 2 sq.:

    macies,

    Verg. A. 3, 590:

    Juppiter supreme,

    Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:

    med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,

    most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—
    C.
    summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).
    1.
    Lit. (class., while supremus is mostly poet.):

    summum oportet olfactare vestimentum muliebre,

    the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):

    summum jugum montis,

    Caes. B. G. 1, 21:

    summus mons,

    the top of, id. ib. 1, 22:

    feriunt summos fulmina montes,

    the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:

    locus castrorum,

    Caes. B. G. 2, 23:

    in summa sacra via,

    on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    in summa columna conlocare,

    id. Div. 1, 24, 48:

    quam (urbem) ad summum theatrum,

    id. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    Janus summus ab imo,

    Hor. Ep. 1, 1, 54:

    ad aquam summam appropinquare,

    Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:

    in aqua summa natare,

    the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:

    apud summum puteum,

    id. Mil. 4, 4, 16:

    per summa volare aequora,

    Verg. A. 5, 819:

    summa cacumina linquunt,

    id. ib. 6, 678:

    mari summo,

    id. ib. 1, 110:

    prospexi Italiam summa ab unda,

    id. ib. 6, 357:

    summaque per galeam delibans oscula,

    id. ib. 12, 434:

    amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,

    Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:

    summam cutem novacula decerpito,

    Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:

    summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,

    I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:

    standum est in lecto, si quid de summo petas,

    Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,

    a summo dare (bibere),

    Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—
    b.
    summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:

    ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,

    Caes. B. G. 6, 26:

    qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,

    Cic. Fin. 3, 14, 48:

    leviter a summo inflexum bacillum,

    id. Div. 1, 17, 30:

    igitur discubuere... in summo Antonius,

    Sall. H. 3, 4 Dietsch:

    puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,

    Plin. Ep. 2, 17, 25:

    nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,

    Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:

    summa petere,

    Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—
    2.
    Transf., of the voice:

    jubeo te salvere voce summa,

    Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:

    citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,

    at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:

    vox (opp. ima),

    Quint. 11, 3, 15:

    summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,

    Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:

    summo haec clamore,

    Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:

    exspectabam hodie, aut summum cras,

    Cic. Att. 13, 21, 2:

    bis, terve summum,

    id. Fam. 2, 1, 1:

    triduo aut summum quatriduo,

    id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—
    2.
    Trop.
    a.
    Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):

    haec est praestituta summa argento dies,

    Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,

    venit summa dies,

    Verg. A. 2, 324:

    ad summam senectutem jactari, quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:

    cum esset summa senectute,

    id. Phil. 8, 10, 31:

    in fluvium primi cecidere, in corpora summi,

    Luc. 2, 211:

    summo carmine,

    at the end, Hor. C. 3, 28, 13:

    eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,

    the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;

    quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,

    at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:

    nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,

    Albin. 1, 137. —
    b.
    Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):

    summi puerorum amores,

    Cic. Lael. 10, 33:

    spes civium,

    id. ib. 3, 11:

    fides, constantia justitiaque,

    id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:

    qui in virtute summum bonum ponunt,

    id. ib. 6, 20:

    non agam summo jure tecum,

    id. Verr. 2, 5, 2, § 4:

    tres fratres summo loco nati,

    id. Fam. 2, 18, 2:

    qui summo magistratui praeerat,

    Caes. B. G. 1, 16:

    concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,

    Cic. Imp. Pomp. 17, 51:

    quae (vitia) summo opere vitare oportebit,

    id. Inv. 1, 18, 26:

    turpitudo,

    id. Lael. 17, 61:

    summum in cruciatum se venire,

    Caes. B. G. 1, 31:

    scelus,

    Sall. C. 12, 5:

    hiems,

    the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:

    cum aestas summa esse coeperat,

    id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:

    ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,

    id. Rep. 1, 34, 51:

    summi ex Graecia sapientissimique homines,

    id. ib. 1, 22, 36; cf.:

    summi homines ac summis ingeniis praediti,

    id. de Or. 1, 2, 6:

    optimi et summi viri diligentia,

    id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:

    summus Juppiter,

    id. Cist. 2, 1, 40:

    ubi summus imperator non adest ad exercitum,

    id. Am. 1, 2, 6:

    miles summi inperatoris,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:

    amicus summus,

    the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:

    nam is nostro Simulo fuit summus,

    id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:

    summa ducum Atrides,

    the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:

    summo rei publicae tempore,

    at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:

    in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

    id. Fl. 3, 6; cf.:

    summa salus rei publicae,

    id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,

    res publica,

    id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

    ad summam rem publicam,

    Liv. 33, 45, 4 al.:

    quo res summa loco, Panthu?

    the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:

    non agam summo jure tecum,

    deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;

    ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,

    id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:

    quod me sollicitare summe solet,

    Cic. de Or. 2, 72, 295:

    cupere aliquid,

    id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:

    contendere,

    Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:

    diffidere,

    Cic. Fam. 4, 7, 2:

    admirari,

    Quint. 10, 1, 70:

    summe jucundum,

    Cic. Fam. 13, 18, 2:

    officiosi,

    id. Verr. 2, 1, 24, § 63:

    summe disertus vir,

    Quint. 12, 1, 23:

    summe munitus locus,

    Hor. Ep. 2, 2, 31:

    summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,

    Cic. Div. in Caecil. 17, 57:

    mei summe observantissimus,

    Plin. Ep. 10, 26 (11), 1.

    Lewis & Short latin dictionary > Superi

См. также в других словарях:

  • supero (1) — {{hw}}{{supero (1)}{{/hw}}A agg. (lett.) Posto nella parte più alta: gli dei superi. B s. m.  al pl. Nella mitologia greco romana, dei del cielo, opposti agli Inferi. supero (2) {{hw}}{{supero (2)}{{/hw}}s. m. Avanzo, eccedenza …   Enciclopedia di italiano

  • súpero — adj. 1. Superior, que está de cima. 2.  [Botânica] Diz se do ovário colocado acima da corola ou do perianto, livre de aderência com as outras peças florais (em oposição a ínfero) …   Dicionário da Língua Portuguesa

  • súpero- — pref. Elemento que significa que está superior.   ‣ Etimologia: latim superus, a, um, que está em cima, alto, superior   • Nota: Não é acentuado nem seguido de hífen (ex.: superoanterior, superoposterior). Quando seguido de r ou s, a consoante é… …   Dicionário da Língua Portuguesa

  • súpero-anterior — |ô| adj. 2 g. Situado superiormente e na parte anterior.   ♦ Grafia no Brasil: superoanterior …   Dicionário da Língua Portuguesa

  • súpero-posterior — |ô| adj. 2 g. Situado superiormente e na parte posterior.   ♦ Grafia no Brasil: superoposterior …   Dicionário da Língua Portuguesa

  • súpero — súpero, ra (Del lat. supĕrus). adj. Bot. Se dice del tipo de ovario vegetal que se desarrolla por encima del cáliz, como el tomate y otras solanáceas …   Diccionario de la lengua española

  • súpero — ► adjetivo BOTÁNICA Se aplica al ovario que se desarrolla por encima del cáliz de la flor: ■ el tomate tiene la flor súpera. * * * súpero (del lat. «supĕrus») adj. Bot. Se aplica al ovario de las fanerógamas que está situado encima del cáliz. * * …   Enciclopedia Universal

  • supero — supero1 / supero/ agg. [dal lat. supĕrus ], lett. [che sta sopra] ▶◀ e ◀▶ [➨ superiore agg. (1)].   supero2 s.m. [der. di superare ], non com. [ciò che avanza, che eccede] ▶◀ avanzo, eccedente, eccedenza, (burocr.) esubero, sopravanzo, (non com.) …   Enciclopedia Italiana

  • súpero — {{#}}{{LM S36784}}{{〓}} {{[}}súpero{{]}}, {{[}}súpera{{]}} ‹sú·pe·ro, ra› {{《}}▍ adj.{{》}} {{♂}}En botánica, referido al ovario de las plantas fanerógamas,{{♀}} que se desarrolla por encima del cáliz. {{★}}{{\}}ETIMOLOGÍA:{{/}} Del latín superus… …   Diccionario de uso del español actual con sinónimos y antónimos

  • supero-marginal plates — (ECHINODERMATA: Asteroidea) Upper marginal plates that form the outline of the arm of sea stars; see infero marginal plates …   Dictionary of invertebrate zoology

  • supero- — ► prefijo Componente de palabra que significa superior: ■ superolateral. * * * ► Prefijo procedente de superior …   Enciclopedia Universal

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»