-
1 decursus
[st1]1 [-] dēcursus, a, um: part. passé de decurro. [st1]2 [-] dēcursŭs, ūs, m.: - [abcl][b]a - action de descendre rapidement, descente au pas de course. - [abcl]b - chute, cours (d'eau). - [abcl]c - course, marche (d'un vaisseau) - [abcl]d - pente (d'un terrain). - [abcl]e - évolution, exercice, manoeuvre, attaque (t. milit.). - [abcl]f - revue militaire, défilé, parade. - [abcl]g - carrière achevée, course achevée. - [abcl]h - cours (du temps). - [abcl]i - mouvement rythmique du vers.[/b] - destitit ante decursum: il se retira avant d’avoir achevé la course. - decursa aetas: vie achevée. - decursu honorum, Cic.: après avoir passé par tous les honneurs.* * *[st1]1 [-] dēcursus, a, um: part. passé de decurro. [st1]2 [-] dēcursŭs, ūs, m.: - [abcl][b]a - action de descendre rapidement, descente au pas de course. - [abcl]b - chute, cours (d'eau). - [abcl]c - course, marche (d'un vaisseau) - [abcl]d - pente (d'un terrain). - [abcl]e - évolution, exercice, manoeuvre, attaque (t. milit.). - [abcl]f - revue militaire, défilé, parade. - [abcl]g - carrière achevée, course achevée. - [abcl]h - cours (du temps). - [abcl]i - mouvement rythmique du vers.[/b] - destitit ante decursum: il se retira avant d’avoir achevé la course. - decursa aetas: vie achevée. - decursu honorum, Cic.: après avoir passé par tous les honneurs.* * *Decursus, Participium: vt Decursum spatium aetatis. Plaut. Le cours de la vie qu'on a parachevé.\Lumen vitae decursum. Lucret. La vie parachevee.\Decursa aetate vitia. Caelius ad Ciceronem. Qui s'en sont allez avec le temps, ou avec l'aage.\Decursa abs te haec sunt breuiter. Cic. Tu as dict ces choses hastivement, et en courant par dessus.\Decursus, huius decursus. Liu. Course.\Magnus decursus aquarum. Lucret. Grand cours d'eaue.\Decursus mei temporis. Cic. Facilior erit mihi quasi decursus mei temporis. Mon temps me sera beaucoup plus aisé à passer.\Decursus. Gellius. Joustes, Tournoy.\Decursus honorum. Cic. Quand on a passé par tous les estats, et qu'on a eu l'administration de la pluspart des offices d'une ville. -
2 spatium
spătĭum, ĭi, n. - cf. gr. dorien σπάδιον pour στάδιον. [st1]1 [-] espace, étendue, intervalle, distance, éloignement. - paribus spatiis, Caes.: à intervalles égaux. - ab tanto spatio, Caes.: à une si grande distance. - abesse aequo spatio ab... Caes.: être à égale distance de... [st1]2 [-] étendue d'un corps, longueur, hauteur, grandeur. - spatium admirabile rhombi, Juv. 4, 39: taille énorme d'un turbot. - trahere aures in spatium, Ov. M. 11, 176: allonger les oreilles. - jacere in spatium, Sil.: être couché de tout son long. - caeli spatium, Ov.: étendue du ciel. - mediocri spatio relicto Pullo pilum in hostes immittit, Caes. BG. 5: quand il n’est plus qu’à peu de distance des ennemis, Pullo jette son javelot sur eux. [st1]3 [-] espace où l'on circule, lieu de promenade, tour de promenade, place. - spatium non est agitandi equos, Nep.: la place manque pour faire manoeuvrer la cavalerie. - duobus spatiis tribusve factis, Cic. de Or. 1, 7, 28: après deux ou trois tours de promenade. - spatia interstincta columnis, Stat. S. 3, 5, 90: galeries, portiques. - in extremis spatiis, Suet.: en fin de promenade. [st1]4 [-] espace à parcourir, parcours, trajet, chemin, étape, révolution (d'un astre). - spatium conficere, Caes.: faire un long trajet. - magnum spatium emetiri, Liv.: faire un long trajet. [st1]5 [-] carrière pour la course des chars, champ de course, carrière, lice, arène; tour dans la carrière, évolution. - septem spatiis circo meruere coronam, Sen.: ils remportèrent le prix, après avoir parcouru sept fois l'arène. - decurso spatio, Cic.: quand on est au terme de la carrière. [st1]6 [-] carrière (de la vie), espace de temps, temps, période, durée, moment, délai, répit, loisir, occasion. - irae suae spatium dare, Liv. 8: donner à sa colère le temps de se calmer. - spatium vitae, Cic.: durée de la vie. - aetatis spatium decurrere: parcourir la carrière de la vie. - alicui spatium relinquere, Caes.: laisser à qqn le temps de. - sex dies ad eam rem conficiendam spatii postulant, Caes. B. C. 1: ils demandent pour accomplir cette mission un délai de six jours. - cum erit spatium, Cic. Att. 5, 14, 1: quand j'en aurai le loisir. [st1]7 [-] mesure (t. de métrique); intervalle, temps (t. de mus.).* * *spătĭum, ĭi, n. - cf. gr. dorien σπάδιον pour στάδιον. [st1]1 [-] espace, étendue, intervalle, distance, éloignement. - paribus spatiis, Caes.: à intervalles égaux. - ab tanto spatio, Caes.: à une si grande distance. - abesse aequo spatio ab... Caes.: être à égale distance de... [st1]2 [-] étendue d'un corps, longueur, hauteur, grandeur. - spatium admirabile rhombi, Juv. 4, 39: taille énorme d'un turbot. - trahere aures in spatium, Ov. M. 11, 176: allonger les oreilles. - jacere in spatium, Sil.: être couché de tout son long. - caeli spatium, Ov.: étendue du ciel. - mediocri spatio relicto Pullo pilum in hostes immittit, Caes. BG. 5: quand il n’est plus qu’à peu de distance des ennemis, Pullo jette son javelot sur eux. [st1]3 [-] espace où l'on circule, lieu de promenade, tour de promenade, place. - spatium non est agitandi equos, Nep.: la place manque pour faire manoeuvrer la cavalerie. - duobus spatiis tribusve factis, Cic. de Or. 1, 7, 28: après deux ou trois tours de promenade. - spatia interstincta columnis, Stat. S. 3, 5, 90: galeries, portiques. - in extremis spatiis, Suet.: en fin de promenade. [st1]4 [-] espace à parcourir, parcours, trajet, chemin, étape, révolution (d'un astre). - spatium conficere, Caes.: faire un long trajet. - magnum spatium emetiri, Liv.: faire un long trajet. [st1]5 [-] carrière pour la course des chars, champ de course, carrière, lice, arène; tour dans la carrière, évolution. - septem spatiis circo meruere coronam, Sen.: ils remportèrent le prix, après avoir parcouru sept fois l'arène. - decurso spatio, Cic.: quand on est au terme de la carrière. [st1]6 [-] carrière (de la vie), espace de temps, temps, période, durée, moment, délai, répit, loisir, occasion. - irae suae spatium dare, Liv. 8: donner à sa colère le temps de se calmer. - spatium vitae, Cic.: durée de la vie. - aetatis spatium decurrere: parcourir la carrière de la vie. - alicui spatium relinquere, Caes.: laisser à qqn le temps de. - sex dies ad eam rem conficiendam spatii postulant, Caes. B. C. 1: ils demandent pour accomplir cette mission un délai de six jours. - cum erit spatium, Cic. Att. 5, 14, 1: quand j'en aurai le loisir. [st1]7 [-] mesure (t. de métrique); intervalle, temps (t. de mus.).* * *Spatium, spatii, non solum de loco dicitur, sed etiam de tempore. Espace et certaine mesure de terre, comme vingt ou trente pas, et semblables: ou de temps, comme deux ou trois jours, ou ans.\In ambulatione duo spatia vel tria facere. Cic. Faire deux ou trois jours en se pourmenant.\Aduersa spartia. Virgil. Qui sont à l'opposite l'un de l'autre.\Tritum spatium. Ouid. Chemin frayé et hanté.\Addere in spatia. Virgil. Courir plus viste.\Complere spatium. Lucan. Emplir.\Nos immensum spatiis confecimus aequor. Virgil. Nous avons faict et exploicté un grand chemin.\Iniquis spatiis disclusus. Virgil. Empesché et forclos de faire quelque chose, pource qu'il n'ha pas espace.\Duo spatia triave facere. Cic. Faire deux ou trois tours en pourmenant.\Patenti spatio insurgere. Ouid. Se mettre à courir en une grande campagnie.\Ampla spatia vacuis laxantur locis. Seneca. Grands et amples espaces et de grande estendue lesquels sont vuydes.\Planis spatiis porrectus locus. Horat. Une grande plaine bien unie.\Viae spatium me terret. Ouid. Le long chemin, La longueur du chemin.\Spatium vnum basilicae. Cic. Ung tour qu'on fait à se pourmener au palais.\Spatium deliberandi habuerunt. Cicero. Espace et temps ou loisir.\Biennii spatio. Cic. Par l'espace de deux ans.\Sine fine spatium. Lucret. Espace infini.\In medio spatio. Cic. Au milieu de son aage.\Longo spatio. Cic. Long temps.\Medium noctis spatium. Ouid. La minuict.\Velocis spatii meta nouissima. Seneca. La mort, qui est la fin et le bout de ceste vie transitoire.\Hoc interim spatio conclaue illud concidit. Cic. Cependant, Tandis, Ce temps pendant.\Dare spatium. Cicero, Vt mihi daretur spatium comparandi. Le loisir et le temps.\Euanescit dolor spatio. Ouid. Par laps de temps, Avec le temps.\Cum erit spatium, vtrunque dabo. Cic. Quand j'auray le loisir.\Vitae spatium transcribere alicui. Ouid. Transporter l'aage d'un homme à un autre.\Spatium hominum a vestigio ad verticem. Plin. Mesure, Haulteur.\Spatium. Liu. Delay. -
3 ēvolūtiō
ēvolūtiō ōnis, f [ex + 3 VOL-], an unrolling: poētarum, reading.* * *I IIaction of reading through; development, unfolding; evolution (Ecc) -
4 decurro
dē-curro, currī u. (selten) cucurrī, cursum, ere, von einem höhern od. obern Punkte nach einem niedern od. untern Punkte herab- (od. herunter- od. hinab-) laufen, -rennen (-stürmen), -eilen, hinlaufen, -rennen, -eilen, u. Passiv decurritur unpers. = man läuft (rennt) herab usw., I) eig., m. de od. ab u. Abl. od. m. bl. Abl. von wo? de tribunali, Liv.: summa ab arce, Verg.: ab agro Lanuvino (v. einer Wölfin), Hor.: clivo Capitolino (v. Pers.), Vell.: iugis (v. Ziegen), Verg.: cito (Adv.) tramite, herabschweben (v. der Isis), Verg. – m. Adv. wohin? sursum deorsum cum sono haedi (v. einem Käfer), Plin.: od. m. Acc. loc. wohin? decurro rus (ich mache einen Ausflug aufs Land), Cic.: od. m. ad u. Akk. wohin? pauci armati, maior pars inermes ad mare decurrunt, Liv.: dec. ad hamum (v. Fische), Ov.: notis itineribus (auf b. W.) ad naves, Caes.: Baccharum habitu crinibus sparsis cum ardentibus facibus ad Tiberim (v. röm. Matronen), Liv. – m. per od. super od. inter u. Akk., cerva fugiens lupum e montibus exacta per campos inter duas acies decurrit, Liv.: eques Romanus elephanto supersedens per catadromum decucurrit, lief auf dem schräg gespannten Seil herab, Suet.: u. (im Bilde) dec. per vestigia paternae virtutis, in die F. der vät. T. treten, Iustin.: pedibus siccis super aequora, einherwallen, Ov. – m. ad u. Akk. des Zweckes, Caesar ad cohortandos milites, quam in partem fors obtulit, decucurrit, Caes. b. G. 2, 21, 1.
So nun bes.: a) als milit. t. t., nach einem niederen Punkte eine Evolution machen, sowohl α) zur Übung od. zu einer Feier, manövrieren, defilieren, einen Waffenlauf halten (s. Fabri Liv. 23, 35, 6), simulacrum decurrentis exercitus, Liv.: miles sine gladio decurrens, Quint.: pedites ordinatos instruendo et decurrendo signa sequi et servare ordines docuit, Liv.: crebro milites decurrere cogebat, Liv.: primo die legiones in armis quattuor milium spatio decurrerunt, Liv.: quinto die iterum in armis decursum est, Liv. – zu einer Feier (bes. zu einer Totenfeier), mos erat lustrationis sacro peracto decurrere exercitum, Liv.: armatum exercitum decurrisse cum tripudiis Hispanorum motibusque armorum et corporum suae cuique genti assuetis, Liv.: ter circa accensos cincti fulgentibus armis decurrēre rogos, Verg.: circa quem (honorarium tumulum) deinceps stato die quotannis miles decurreret, Suet.: honori patris princeps ipse cum legionibus decucurrit, Tac. – β) feindl. herabstürmen, im eiligen Lauf herabrücken, -sich herabziehen, decurrunt omnes, Frontin.: barbari catervis (in Schwadronen) decurrentes, Tac. – m. Advv. od. m. ab od. ex u. Abl. od. m. bl. Abl. von wo herab? inde dec. ab arce, Liv.: ex superiore loco, Liv.; u. bl. loco superiore, Hirt. b. G.: ex omnibus partibus, Caes.: ex arce Capitolioque clivo Publicio in equis, aus der B. usw. am publ. H. herabsprengen, Liv. – m. in od. ad u. Akk. wohin? od. gegen wen? in eum locum, Auct. b. Alex.: ad flumen, Caes.: ad conspecta procul a Cremera pecora, Liv.: ex montibus in vallem, Caes.: in hostes, Quint.: ex colle in terga hostium, Frontin.: ex Capitolio in hostem, Liv. – m. pro u. Abl. wo? pro fronte aciei, Frontin. 2, 2, 12.
b) v. Herablaufen, -rennen auf einer bestimmten Bahn (Rennbahn usw.), iam quadrigae meae decucurrerunt, ex quo podagricus factus sum (sprichw. wie unser »bei mir ist Spiel u. Tanz vorbei« = mein früherer Frohsinn ist dahin), Petron. 64, 3. – m. in u. Abl. wo? in spatio (Rennbahn), v. Pferden, Nep.: in spatio trium milium (sc. passuum) equo (zu Pf.) od. curru biiugo (auf einem Zweigespann), Aur. Vict.: in extremis spatiis subsultim dec., in kleinen Sprüngen einherhüpfen, Suet. – m. ad u. Akk., nunc video calcem, ad quam cum sit decursum, nihil sit praeterea extimescendum (im Bilde), Cic. Tusc. 1, 15. – m. extra u. Akk., ne extra calcem, quod dicitur, sermo decurrens (übel das Ziel hinausschießend) lecturo fastidium ferat, ad explicanda prospecta revertamur, Amm. 21, 1, 14. – m. Acc. u. beim Passiv m. Nom. der Bahn, quasi decurso spatio ad carceres a calce revocari (im Bilde), Cic. de sen. 83: u. so im Bilde dec. aetatis od. vitae spatium, Plaut. u. Ov.: spatium amoris, Lucr.: decursā novissimā metā, ist das letzte Ziel im Wettlauf erreicht, Ov.: exorto iubare, noctis decurso itinere, Pacuv. tr. 347.
c) v. der Schiffahrt, herab od. hinabfahren (-segeln), hinfahren, wohin (wo) einlaufen, uti naves, quae frumentum Tiberi subvectassent, onustae rudere decurrerent, hinab-, stromabwärts fahren sollten, Tac.: ego puto te bellissime cum quaestore Mescinio decursurum, hinüberfahren (von Griechenland nach Italien), Cic. – dec. celeri cymbā, Ov.: pelago aperto, Verg.: tuto mari, auf sicherem Meere dem Ziele zusteuern (im Bilde), Ov. – eo (dahin) classis decurrit, Liv.: nullum portum terrae Africae, quo (wohin) classes decurrerent, pro certo tutum ab hostium praesidio fore suspicabatur, Auct. b. Afr.: naves longae LV Carthaginiensium cum Bomilcare classis praefecto in magnum portum Syracusas ex alto decurrēre, Liv. – m. Acc. (welche Bahn?), vada salsa citā puppi, Catull. 64, 6.
d) v. Laufe einer Flüssigkeit, α) des Wassers, bes. eines Flusses, herab- od. hinablaufen (-rinnen, -strömen), hinlaufen (-rinnen, -strömen), Tanais incitatus semper decurrit, Mela: Baetis uno amne decurrit, Mela: lenius aut modico strepitu (v. einem Gießbache), Ov. – m. ab od. ex u. Abl. od. m. bl. Abl. von wo? e summo monte (v. einem Flusse), Stat.: monte decurrens velut amnis, Hor.: m. in od. ad u. Akk. wohin? rivi decurrentes in prata et hortos et salicta, Col.: dec. pluribus ostiis (in m. M.) in mare (v. einem Flusse), Liv.: in diversa (v. einem Flusse), Mela: a te decurrit ad meos haustus liquor, Phaedr.: quidam salubri temperamento ad nos quoque velut rivi ex benignissimo fonte decurrunt (im Bilde), Plin. ep. – m. Advv. od. m. per od. inter u. Akk. od. m. bl. Abl. auf welchem Wege od. wo? quā (wo) omisso alveo Euphrates decurrit, Frontin.: per saxa (v. einer Quelle), Plin. ep.: inter Elaeam et Pitanen (v. einem Flusse), Mela: saxosas inter valles (v. einem Flusse), Verg.: inter oppida (v. einem Flusse), Plin. – m. Abl. wo? mediā urbe (v. einem Flusse), Liv. – β) v. Flüssigkeiten des Körpers, herabrinnen, -fließen, multa pituita decurrit, Cels. – m. in u. Akk., pituita in oculos decurrens, Cels.
e) v. der Sonne u.a. Gestirnen, quā (wo) sol decurrit meridies (nuncupatur), ab adversa parte septentrio, Mela 1. § 3: toto semper decurrere mundo, Manil. 1, 505 (512). – m. Acc. (welche Bahn?), seu celer (sol) hibernas properat decurrere luces, Tibull. 4, 1, 160.
f) v. Ländern u. Völkerschaften, der geogr. Lage nach sich herabziehen, laufen, a quibus (montibus) India tota decurrit in planitiem immensam, Plin.: Moesia ad Pontum usque cum Danuvio decurrens, Plin.: populi cum Indo flumine decurrentes, Plin.: gens Isaurica decurrit ad mare, Plin.
g) v. Ggstdn., die rasch über eine Fläche herabgleiten, rasch dahingleiten, est usus quidam irrationalis, quem Graeci ἄλογον τριβήν (regellose Routine) vocant, quā manus in scribendo decurrit, Quint. 10, 7, 11; vgl. decurrere per materiam stilo quam velocissimo volunt, mit möglichst rascher Feder über den Stoff hinwegeilen, Quint. 10, 3, 17.
II) übtr., m. ad od. in u. Akk., quin proclivius hic iras decurrat ad acres, Lucr. 3, 311: posse haec liquefacta calore quamlibet in formam et faciem decurrere rerum, Lucr. 5, 1260 sq. So nun bes.: a) zu etw. übergehen, schreiten, bes. als Auskunftsmittel, zu etw. od. jmd. seine Zuflucht nehmen, die und die Auskunft treffen, α) zu etw., m. Advv. od. m. ad u. Akk., omnium eo sententiae decurrerunt, ut pax, si posset, aequis, si minus, tolerandis condicionibus peteretur, Liv.: postremum eo decursum est, ut populus proconsuli creando in Hispaniam comitia haberet, Liv.: ideo se non illuc decurrere, quod promptum rescriptu, Tac.: decurritur ad leniorem verbis sententiam, vim tamen eandem habentem, Liv.: dec. ad istam cohortationem, Cic.: ad medicamenta, Cels.: ad tacita suffragia quasi ad remedium, Plin. ep.: alcis rei taedio ad mortem irrevocabili constantiā, Plin. ep.: ad oraculum, Iustin.: ad miseras preces, Hor.: ad duo ultima auxilia, summum imperium summumque ad civem, Liv.: decurritur ad illud extremum atque ultimum senatus consultum ›dent operam consules etc.‹, Caes. – β) zu einer Pers., m. ad u. Akk., dec. ad Philotam, Curt. 7, 1 (4), 28: ad Alexandri exercitum, Iustin. 14, 2, 6: ad Ptolemaeum hostem, Iustin. 27, 3, 9: ad regem Macedoniae Demetrium, Iustin. 28, 1, 2: ad consulendum te, Plin. ep. 10, 96 (97).
b) in der Rede, Darstellung fortschreiten, sich fortbewegen, sed mox plura de hoc, cum membratim historia decurret, Plin.: quibus generibus per totas quaestiones decurrimus, Quint.: in hac (rerum repetitione) decurrendum per capita, Quint. – bes. v. der rhythmischen Bewegung des Verses, versus semper similis est sibi et unā ratione decurrit, Quint.: rhythmi, quā coeperunt sublatione ac positione, ad finem usque decurrunt, Quint.
c) in der Zeit fortlaufen, origo domini decurrens ab Abraham usque ad Mariam, Tert. de carne Chr. 20.
d) etw. wie eine Bahn ablaufen, durchlaufen, durchmachen, α) übh.: inceptum unā decurre laborem, Verg.: rursus mihi videor omnium (alles dessen = aller Ehren), quae decucurri, candidatus, Plin. ep. – β) eine Zeit (vgl. oben no. I, b a. E.): decurso iam gravissimo tempore, Cels.: prope actā iam aetate decursāque, Cic.: decurso lumine vitae, Lucr.: talem (qualem) vitam, Prop.: tristem vitam, Phaedr.: decursam vitam resignasse, Lact. – γ) einen Ggstd. der Rede = abhandeln, ista, quae abs te breviter de arte decursa sunt, audire cupimus, Cic. de or. 1, 148: equos pugnasque virûm decurrere versu, besingen, Stat. silv. 5, 3, 149: sed prius emenso Titan versetur Olympo, quam mea tot laudes decurrere carmina possint, Auct. pan. in Pis. 197 (209) sq. – / Über die Perf.-Form decucurri s. Neue-Wagener Formenl.3. Bd. 3 S. 360 u. 361.
-
5 decursio
dēcursio, ōnis, f. (decurro), das Herablaufen, I) im allg.: aquae, Arnob. 2, 59: globosa, Chalcid. Tim. 235. – II) insbes. als milit. t. t., die Evolution, a) zur Übung od. zu einer Feier, das Manöver, die Revue, d. campi, Veget. mil., od. dec. campestris, Suet.: d. Troiae, Suet.: indicere decursionem praetorianis, Suet. – b) feindlich, das Herabstürmen, der Überfall, barbarorum, Hirt. b. G.: decursiones facere, Auct. b. Alex.: decursionibus per equites vastet ea loca, in quae incurrerit, Brutus in Cic. ep.
-
6 decurro
dē-curro, currī u. (selten) cucurrī, cursum, ere, von einem höhern od. obern Punkte nach einem niedern od. untern Punkte herab- (od. herunter- od. hinab-) laufen, -rennen (-stürmen), -eilen, hinlaufen, -rennen, -eilen, u. Passiv decurritur unpers. = man läuft (rennt) herab usw., I) eig., m. de od. ab u. Abl. od. m. bl. Abl. von wo? de tribunali, Liv.: summa ab arce, Verg.: ab agro Lanuvino (v. einer Wölfin), Hor.: clivo Capitolino (v. Pers.), Vell.: iugis (v. Ziegen), Verg.: cito (Adv.) tramite, herabschweben (v. der Isis), Verg. – m. Adv. wohin? sursum deorsum cum sono haedi (v. einem Käfer), Plin.: od. m. Acc. loc. wohin? decurro rus (ich mache einen Ausflug aufs Land), Cic.: od. m. ad u. Akk. wohin? pauci armati, maior pars inermes ad mare decurrunt, Liv.: dec. ad hamum (v. Fische), Ov.: notis itineribus (auf b. W.) ad naves, Caes.: Baccharum habitu crinibus sparsis cum ardentibus facibus ad Tiberim (v. röm. Matronen), Liv. – m. per od. super od. inter u. Akk., cerva fugiens lupum e montibus exacta per campos inter duas acies decurrit, Liv.: eques Romanus elephanto supersedens per catadromum decucurrit, lief auf dem schräg gespannten Seil herab, Suet.: u. (im Bilde) dec. per vestigia paternae virtutis, in die F. der vät. T. treten, Iustin.: pedibus siccis super aequora, einherwallen, Ov. – m. ad u. Akk. des Zweckes, Caesar ad————cohortandos milites, quam in partem fors obtulit, decucurrit, Caes. b. G. 2, 21, 1.So nun bes.: a) als milit. t. t., nach einem niederen Punkte eine Evolution machen, sowohl α) zur Übung od. zu einer Feier, manövrieren, defilieren, einen Waffenlauf halten (s. Fabri Liv. 23, 35, 6), simulacrum decurrentis exercitus, Liv.: miles sine gladio decurrens, Quint.: pedites ordinatos instruendo et decurrendo signa sequi et servare ordines docuit, Liv.: crebro milites decurrere cogebat, Liv.: primo die legiones in armis quattuor milium spatio decurrerunt, Liv.: quinto die iterum in armis decursum est, Liv. – zu einer Feier (bes. zu einer Totenfeier), mos erat lustrationis sacro peracto decurrere exercitum, Liv.: armatum exercitum decurrisse cum tripudiis Hispanorum motibusque armorum et corporum suae cuique genti assuetis, Liv.: ter circa accensos cincti fulgentibus armis decurrēre rogos, Verg.: circa quem (honorarium tumulum) deinceps stato die quotannis miles decurreret, Suet.: honori patris princeps ipse cum legionibus decucurrit, Tac. – β) feindl. herabstürmen, im eiligen Lauf herabrücken, -sich herabziehen, decurrunt omnes, Frontin.: barbari catervis (in Schwadronen) decurrentes, Tac. – m. Advv. od. m. ab od. ex u. Abl. od. m. bl. Abl. von wo herab? inde dec. ab arce, Liv.: ex superiore loco, Liv.; u. bl. loco superiore, Hirt. b. G.: ex omnibus partibus, Caes.: ex arce Capi-————tolioque clivo Publicio in equis, aus der B. usw. am publ. H. herabsprengen, Liv. – m. in od. ad u. Akk. wohin? od. gegen wen? in eum locum, Auct. b. Alex.: ad flumen, Caes.: ad conspecta procul a Cremera pecora, Liv.: ex montibus in vallem, Caes.: in hostes, Quint.: ex colle in terga hostium, Frontin.: ex Capitolio in hostem, Liv. – m. pro u. Abl. wo? pro fronte aciei, Frontin. 2, 2, 12.b) v. Herablaufen, -rennen auf einer bestimmten Bahn (Rennbahn usw.), iam quadrigae meae decucurrerunt, ex quo podagricus factus sum (sprichw. wie unser »bei mir ist Spiel u. Tanz vorbei« = mein früherer Frohsinn ist dahin), Petron. 64, 3. – m. in u. Abl. wo? in spatio (Rennbahn), v. Pferden, Nep.: in spatio trium milium (sc. passuum) equo (zu Pf.) od. curru biiugo (auf einem Zweigespann), Aur. Vict.: in extremis spatiis subsultim dec., in kleinen Sprüngen einherhüpfen, Suet. – m. ad u. Akk., nunc video calcem, ad quam cum sit decursum, nihil sit praeterea extimescendum (im Bilde), Cic. Tusc. 1, 15. – m. extra u. Akk., ne extra calcem, quod dicitur, sermo decurrens (übel das Ziel hinausschießend) lecturo fastidium ferat, ad explicanda prospecta revertamur, Amm. 21, 1, 14. – m. Acc. u. beim Passiv m. Nom. der Bahn, quasi decurso spatio ad carceres a calce revocari (im Bilde), Cic. de sen. 83: u. so im Bilde dec. aetatis od. vitae spatium, Plaut. u. Ov.: spatium amo-————ris, Lucr.: decursā novissimā metā, ist das letzte Ziel im Wettlauf erreicht, Ov.: exorto iubare, noctis decurso itinere, Pacuv. tr. 347.c) v. der Schiffahrt, herab od. hinabfahren (-segeln), hinfahren, wohin (wo) einlaufen, uti naves, quae frumentum Tiberi subvectassent, onustae rudere decurrerent, hinab-, stromabwärts fahren sollten, Tac.: ego puto te bellissime cum quaestore Mescinio decursurum, hinüberfahren (von Griechenland nach Italien), Cic. – dec. celeri cymbā, Ov.: pelago aperto, Verg.: tuto mari, auf sicherem Meere dem Ziele zusteuern (im Bilde), Ov. – eo (dahin) classis decurrit, Liv.: nullum portum terrae Africae, quo (wohin) classes decurrerent, pro certo tutum ab hostium praesidio fore suspicabatur, Auct. b. Afr.: naves longae LV Carthaginiensium cum Bomilcare classis praefecto in magnum portum Syracusas ex alto decurrēre, Liv. – m. Acc. (welche Bahn?), vada salsa citā puppi, Catull. 64, 6.d) v. Laufe einer Flüssigkeit, α) des Wassers, bes. eines Flusses, herab- od. hinablaufen (-rinnen, - strömen), hinlaufen (-rinnen, -strömen), Tanais incitatus semper decurrit, Mela: Baetis uno amne decurrit, Mela: lenius aut modico strepitu (v. einem Gießbache), Ov. – m. ab od. ex u. Abl. od. m. bl. Abl. von wo? e summo monte (v. einem Flusse), Stat.: monte decurrens velut amnis, Hor.: m. in od. ad u.————Akk. wohin? rivi decurrentes in prata et hortos et salicta, Col.: dec. pluribus ostiis (in m. M.) in mare (v. einem Flusse), Liv.: in diversa (v. einem Flusse), Mela: a te decurrit ad meos haustus liquor, Phaedr.: quidam salubri temperamento ad nos quoque velut rivi ex benignissimo fonte decurrunt (im Bilde), Plin. ep. – m. Advv. od. m. per od. inter u. Akk. od. m. bl. Abl. auf welchem Wege od. wo? quā (wo) omisso alveo Euphrates decurrit, Frontin.: per saxa (v. einer Quelle), Plin. ep.: inter Elaeam et Pitanen (v. einem Flusse), Mela: saxosas inter valles (v. einem Flusse), Verg.: inter oppida (v. einem Flusse), Plin. – m. Abl. wo? mediā urbe (v. einem Flusse), Liv. – β) v. Flüssigkeiten des Körpers, herabrinnen, -fließen, multa pituita decurrit, Cels. – m. in u. Akk., pituita in oculos decurrens, Cels.e) v. der Sonne u.a. Gestirnen, quā (wo) sol decurrit meridies (nuncupatur), ab adversa parte septentrio, Mela 1. § 3: toto semper decurrere mundo, Manil. 1, 505 (512). – m. Acc. (welche Bahn?), seu celer (sol) hibernas properat decurrere luces, Tibull. 4, 1, 160.f) v. Ländern u. Völkerschaften, der geogr. Lage nach sich herabziehen, laufen, a quibus (montibus) India tota decurrit in planitiem immensam, Plin.: Moesia ad Pontum usque cum Danuvio decurrens, Plin.: populi cum Indo flumine decurrentes, Plin.: gens Isaurica decurrit ad mare, Plin.————g) v. Ggstdn., die rasch über eine Fläche herabgleiten, rasch dahingleiten, est usus quidam irrationalis, quem Graeci ἄλογον τριβήν (regellose Routine) vocant, quā manus in scribendo decurrit, Quint. 10, 7, 11; vgl. decurrere per materiam stilo quam velocissimo volunt, mit möglichst rascher Feder über den Stoff hinwegeilen, Quint. 10, 3, 17.II) übtr., m. ad od. in u. Akk., quin proclivius hic iras decurrat ad acres, Lucr. 3, 311: posse haec liquefacta calore quamlibet in formam et faciem decurrere rerum, Lucr. 5, 1260 sq. So nun bes.: a) zu etw. übergehen, schreiten, bes. als Auskunftsmittel, zu etw. od. jmd. seine Zuflucht nehmen, die und die Auskunft treffen, α) zu etw., m. Advv. od. m. ad u. Akk., omnium eo sententiae decurrerunt, ut pax, si posset, aequis, si minus, tolerandis condicionibus peteretur, Liv.: postremum eo decursum est, ut populus proconsuli creando in Hispaniam comitia haberet, Liv.: ideo se non illuc decurrere, quod promptum rescriptu, Tac.: decurritur ad leniorem verbis sententiam, vim tamen eandem habentem, Liv.: dec. ad istam cohortationem, Cic.: ad medicamenta, Cels.: ad tacita suffragia quasi ad remedium, Plin. ep.: alcis rei taedio ad mortem irrevocabili constantiā, Plin. ep.: ad oraculum, Iustin.: ad miseras preces, Hor.: ad duo ultima auxilia, summum imperium summumque ad civem, Liv.: decurritur ad illud extremum atque ulti-————mum senatus consultum ›dent operam consules etc.‹, Caes. – β) zu einer Pers., m. ad u. Akk., dec. ad Philotam, Curt. 7, 1 (4), 28: ad Alexandri exercitum, Iustin. 14, 2, 6: ad Ptolemaeum hostem, Iustin. 27, 3, 9: ad regem Macedoniae Demetrium, Iustin. 28, 1, 2: ad consulendum te, Plin. ep. 10, 96 (97).b) in der Rede, Darstellung fortschreiten, sich fortbewegen, sed mox plura de hoc, cum membratim historia decurret, Plin.: quibus generibus per totas quaestiones decurrimus, Quint.: in hac (rerum repetitione) decurrendum per capita, Quint. – bes. v. der rhythmischen Bewegung des Verses, versus semper similis est sibi et unā ratione decurrit, Quint.: rhythmi, quā coeperunt sublatione ac positione, ad finem usque decurrunt, Quint.c) in der Zeit fortlaufen, origo domini decurrens ab Abraham usque ad Mariam, Tert. de carne Chr. 20.d) etw. wie eine Bahn ablaufen, durchlaufen, durchmachen, α) übh.: inceptum unā decurre laborem, Verg.: rursus mihi videor omnium (alles dessen = aller Ehren), quae decucurri, candidatus, Plin. ep. – β) eine Zeit (vgl. oben no. I, b a. E.): decurso iam gravissimo tempore, Cels.: prope actā iam aetate decursāque, Cic.: decurso lumine vitae, Lucr.: talem (qualem) vitam, Prop.: tristem vitam, Phaedr.: decursam vitam resignasse, Lact. – γ) einen Ggstd. der————Rede = abhandeln, ista, quae abs te breviter de arte decursa sunt, audire cupimus, Cic. de or. 1, 148: equos pugnasque virûm decurrere versu, besingen, Stat. silv. 5, 3, 149: sed prius emenso Titan versetur Olympo, quam mea tot laudes decurrere carmina possint, Auct. pan. in Pis. 197 (209) sq. – ⇒ Über die Perf.-Form decucurri s. Neue-Wagener Formenl.3. Bd. 3 S. 360 u. 361. -
7 decursio
dēcursio, ōnis, f. (decurro), das Herablaufen, I) im allg.: aquae, Arnob. 2, 59: globosa, Chalcid. Tim. 235. – II) insbes. als milit. t. t., die Evolution, a) zur Übung od. zu einer Feier, das Manöver, die Revue, d. campi, Veget. mil., od. dec. campestris, Suet.: d. Troiae, Suet.: indicere decursionem praetorianis, Suet. – b) feindlich, das Herabstürmen, der Überfall, barbarorum, Hirt. b. G.: decursiones facere, Auct. b. Alex.: decursionibus per equites vastet ea loca, in quae incurrerit, Brutus in Cic. ep.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > decursio
-
8 dēcursus
dēcursus ūs, m [decurro], a running down, downward course, descent: aquarum, O.: rapidus (amnium), V.— A descent, attack: subitus ex collibus, L.: in litora, Ta.— An evolution, manœuvre: iustus, L.: legionum, Ta.— A running in armor (at a festival), L. — Fig., a course, career: mei temporis: si forensium rerum labor decursu honorum constitisset, i. e. after every grade of office.* * *decent, downward course/slope/rush/fall/flow; attack/charge downhill; manoeuver; running race/course; finish; flow (verse); coming to land; watercourse/channel -
9 decursio
I.In gen.:II.aquae,
Arn. 2, p. 84.—In partic., milit. t. t., a manœuvre, military exercise, evolution, a descent, hostile attack, Brutus ap. Cic. Fam. 11, 10, 4; Hirt. B. G. 8, 24, 3; Auct. B. Alex. 42.—Hence,B.Transf., a walking or running in complete armor at a solemnity or for exercise, Suet. Calig. 18; id. Galb. 6. -
10 decursus
1.dēcursus, a, um, Part., from decurro.2.dēcursus, ūs, m. [decurro], a running down, downward course, descent; declivity (class.).I.Lit.A.In gen.:B.montibus ex altis magnus decursus aquaï,
Lucr. 1, 284; 5, 264; 944; Ov. M. 15, 266:rapidus (amnium),
Verg. A. 12, 523: navium, Frontin. Strat. 1, 5, 6: planitiei, descent, inclination, Auct. B. Hisp. 29;hence concr.,
a descending aqueduct, Vitr. 8, 7:secus decursus aquarum,
Vulg. Psa. 1, 3. —In partic.1.Milit. t. t., a manœuvring, evolution, hostile attack, Liv. 1, 27; 42, 52; Tac. A. 2, 55; 12, 55; Frontin. Strat. 2, 2, 2 al.—b.Transf., a running in armor, peridromê, on the occasion of a festival, Liv. 40, 9; Pers. 6, 61; Gell. 7, 3, 52; cf. decurro and decursio.—2.The completion, end of a course:II.destitit ante decursum, neque eo secius coronatus est,
Suet. Ner. 24.—Trop.A.In gen., a course:B.facilior erit mihi quasi decursus mei temporis,
a course, career, Cic. Fam. 3, 2, 2:si forensium rerum labor decursu honorum et jam aetatis flexu constitisset,
i. e. after administering every grade of office, id. de Or. 1, 1, 1.—Rhetor. t. t., the rhythmical movement of a verse, Quint. 9, 4, 115; 11, 2, 25.
См. также в других словарях:
ÉVOLUTION — Le terme évolution a désigné et désigne encore plusieurs concepts; il sera pris ici dans le sens d’évolution biologique, défini précisément plus loin. Dans cette acception, il est d’un emploi relativement récent. Ni Lamarck ni Darwin ne s’en sont … Encyclopédie Universelle
Evolution — Evolution (History and Scientific Foundation) † Catholic Encyclopedia ► Evolution (History and Scientific Foundation) The world of organisms comprises a great system of individual forms generally classified according to structural… … Catholic encyclopedia
Evolution — ist die Veränderung der vererbbaren Merkmale einer Population von Lebewesen von Generation zu Generation. Diese Merkmale sind in Form von Genen kodiert, die bei der Fortpflanzung kopiert und an den Nachwuchs weitergegeben werden. Durch Mutationen … Deutsch Wikipedia
Evolution — Évolution Cette page d’homonymie répertorie les différents sujets et articles partageant un même nom … Wikipédia en Français
Evolution — Saltar a navegación, búsqueda Evolution puede referirse a: Evolution (película), una película dirigida por Ivan Reitman. Evolution (software), antes conocido como Novell Evolution, un gestor de información personal y de trabajo en grupo para… … Wikipedia Español
Evolution — Почтовый клиент … Википедия
Evolution — Sf Entwicklung erw. fach. (18. Jh.) Entlehnung. Unter dem Einfluß von frz. évolution entlehnt aus l. ēvolūtio das Aufrollen, Aufwickeln (einer Buchrolle) , zu l. ēvolvere (ēvolūtum) auseinanderwickeln, entwickeln , zu l. volvere drehen, rollen… … Etymologisches Wörterbuch der deutschen sprache
Evolution — Ev o*lu tion ([e^]v [ o]*l[=u] sh[u^]n), n. [L. evolutio an unrolling: cf. F. [ e]volution evolution. See {Evolve}.] 1. The act of unfolding or unrolling; hence, any process of growth or development; as, the evolution of a flower from a bud, or… … The Collaborative International Dictionary of English
evolution — UK US /ˌiːvəˈluːʃən/ noun [U or C] ► a gradual process of change and development: the evolution of sth »The evolution of modern management began in the last decades of the nineteenth century. evolution from sth to/into sth »As CEO he has overseen … Financial and business terms
evolution — Evolution generally describes any gradual process of change. It is used more specifically to describe any theory that explains biological diversity through gradual change derived from initial commonality. There have been many theories of this … Christian Philosophy
evolution — 1620s, an opening of what was rolled up, from L. evolutionem (nom. evolutio) unrolling (of a book), noun of action from evolvere (see EVOLVE (Cf. evolve)). Used in various senses in medicine, mathematics, and general use, including growth to… … Etymology dictionary