Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

enuntiatio

  • 1 enuntiatio

    ēnuntiātĭo (ēnunciātĭo), ōnis, f. [st2]1 [-] énonciation, exposition, exposé, récit. [st2]2 [-] énoncé d'un jugement, jugement, proposition. [st2]3 [-] proposition.
    * * *
    ēnuntiātĭo (ēnunciātĭo), ōnis, f. [st2]1 [-] énonciation, exposition, exposé, récit. [st2]2 [-] énoncé d'un jugement, jugement, proposition. [st2]3 [-] proposition.
    * * *
        Enuntiatio, Verbale, est quod Graeci axioma vocant. Cic. Une maxime.

    Dictionarium latinogallicum > enuntiatio

  • 2 enuntiatio

    ēnūntiātio, ōnis f. [ enuntio ]
    1) высказывание, выражение C, Q; изложение ( rei propositae C)
    2) ритор. положение, предложение (breviter comprehensa verbis e. Q)

    Латинско-русский словарь > enuntiatio

  • 3 enuntiatio

    ēnūntiātio, ōnis, f. (enuntio), I) die Mitteilung, die Zuträgerei, Verräterei, Plur. bei Aur. Vict. de Caes. 39, 46. – II) das Ausdrücken durch Laute, a) die Aussprache, vocis, Mar. Victorin. 1, 5, 54. = p. 32, 4 K.: vitiosa, Consent. de barb. et metapl. p. 386, 13 K. – b) als log. t. t., die Aussage, Quint. 7, 3, 2 u. 9, 1, 23: Plur., Cic. de fat. 1.

    lateinisch-deutsches > enuntiatio

  • 4 enuntiatio

    ēnūntiātio, ōnis, f. (enuntio), I) die Mitteilung, die Zuträgerei, Verräterei, Plur. bei Aur. Vict. de Caes. 39, 46. – II) das Ausdrücken durch Laute, a) die Aussprache, vocis, Mar. Victorin. 1, 5, 54. = p. 32, 4 K.: vitiosa, Consent. de barb. et metapl. p. 386, 13 K. – b) als log. t. t., die Aussage, Quint. 7, 3, 2 u. 9, 1, 23: Plur., Cic. de fat. 1.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > enuntiatio

  • 5 ēnūntiātiō

        ēnūntiātiō ōnis, f    [enuntio].—In logic, a proposition, enunciation.
    * * *
    I
    assertion/declaration; phrase/expression; specification; pronunciation
    II

    Latin-English dictionary > ēnūntiātiō

  • 6 enuntiatio

    ēnuntĭātĭo ( enunciat-), ōnis, f. [enuntio], in rhetor. and dialect. lang., a declaration, enunciation, proposition, Cic. Fat. 1; 10; 12; Quint. 7, 3, 2; 9, 1, 23.

    Lewis & Short latin dictionary > enuntiatio

  • 7 ENUNTIATIO

    statement - утверждение, суждение; утвердительное или отрицательное суждение; речь, содержащая истину или ложь; это результат операции соединения или разделения в мышлении.

    Латинские философские термины > ENUNTIATIO

  • 8 ENUNTIATIO (ENUNCIATION, STATEMENT)

    утверждение, суждение, высказывание; утвердительное или отрицательное суждение; речь, содержащая истину или ложь; результат операции соединения или разделения в мышлении; концептуальное высказывание.

    Латинский словарь средневековых философских терминов > ENUNTIATIO (ENUNCIATION, STATEMENT)

  • 9 finitio

    fīnītio, ōnis f. [ finio ]
    1) ограничение, пределы Vtr
    2) определение, разъяснение (f. est rei propositae verbis enuntiatio Q)
    3) правило, закон (f. veluti quaedam lex Col)
    4) законченность, завершённость ( progressus ad finitionem Vtr)

    Латинско-русский словарь > finitio

  • 10 significativus

    sīgnificātīvus, a, um
    обозначающий, указывающий ( enuntiatio alicujus rei significativa Dig)

    Латинско-русский словарь > significativus

  • 11 comprehendo

    com-prehendo (zsgzg. com-prēndo), prehendī (prēndī), prehēnsum (prēnsum), ere, I) zusammenfassen, zusammenhalten = verbinden, vereinigen, a) übh.: easque ipsas (naves) malis antennisque de nave in navem traiectis ac validis funibus velut uno inter se vinculo illigatis comprendit, Liv. – v. lebl. Subjj., oras vulneris suturae comprehendunt, Cels. 7, 4. no. 3. – b) als mediz. t.t. = durch etw. binden, medicamentum melle, Scrib. 70 extr. u.a. Veget. mul. 6, 27, 1.

    II) befassen, begreifen, A) eig.: 1) = umfassen, umschließen, a) übh.: vulva non maior (est), quam ut manu comprehendatur, Cels. 4, 1. p. 122, 31 D. – b) umgebend umschließen = umgeben, α) einen Körper umschließen, umschlingen, umwickeln, v. Binden u. dgl., fascia caput umeri comprehendere debet, Cels.: quā (linum) comprehendit alvum, Cels.: multae membranulae venas et arterias comprehendunt, Cels.: articuli validis nervis comprehenduntur, Cels. – filo comprehensae venae, unterbundene, Cels. – β) einen Raum umgeben, einschließen, loca vallo, Frontin. 2, 11, 7. – c) in einen Raum aufnehmend, umfassen, begreifen, α) übh.: quas (nuces integras) uno modio comprehendere possis, Varr.: ovis non comprehendatur hieme (sc. stabulis), darf man nicht überwintern lassen, Col. – v. Raume selbst, circuitus rupis XXXII stadia comprehendit, Curt. – von der Tragweite eines Geschosses, quantum impulsa valet comprendere lancea nodo, Sil. 4, 102. – u. von der Tragweite eines chirurg. Instrum. usw., si vitium in angusto est, quod comprehendere modiolus (Trepan) possit, Cels.: fascia non vulnus tantum, sed paulum utrimque eius comprehendat, Cels. – β) v. Weibe, empfangen = schwanger werden (gew. concipere, griech. συλλαμβάνεσθαι), Cels. 5, 21. § 13.

    2) befassen = anfassen, erfassen, fassen, ergreifen, a) übh.: quid manibus (opus est), si nihil comprehendendum est? Cic.: c. ramos, Curt.: aures, Tibull.: supinum eum (puerum) et aversum, Cels.: alcis dextram, Val. Max.: carbonem duplici forcipe, Hier.: lanceam laevā, Curt.: sinistrā manu scrotum, Cels.: tura tribus digitis, Lact.: testam plano situ digitis, Min. Fel.: quantum manu comprehendet, Cels.: quantum tribus digitis comprehendi potest, Cels. – c. alqm faucibus (bei der Kehle), Val. Max.: alqm comā (beim H.), Dict.: guttura morsu, Lucan.: manum (Rüssel) elephantorum mordicus, Plin. – v. lebl. Subjj., α) v. Instrumenten, saepe enim forceps, cum dentem comprehendere non possit aut frustra comprehendat, os gingivae prehendit et frangit, Cels. 7, 12, 1. p. 287, 24 D. – β) v. Feuer, ignis robora comprehendit, Verg.: quae (flamma) igni alita oppidanorum sepulcra comprehendit, Curt.: incendium turres et cetera opera comprehendit, Curt. – im Passiv, opera flammā comprehensa, Hirt. b.G.: avidis comprehenditur ignibus agger, Ov.: im Zshg. ohne igni. od. flammā, comprehensa aedificia, comprehensae lautumiae et atrium regium, Liv. 26, 27. § 2 u. 3. – γ) v. Ggstdn., die Feuer fangen, hae (casae) celeriter ignem comprehenderunt, Caes.: c. longis crinibus ignem (v. einer Pers.), Verg. – im Passiv, flammā ab utroque cornu comprehensā naves sunt combustae quinque, Caes. – δ) v. Krankheit, comprehendi morbo toto corpore, Iustin.: comprendi pestiferā lue, Iustin. – ε) als t.t. der Gärtnersprache, v. Pflanzen = Wurzel fassen, bekleiben, c. terram, ICt.: absol., Col. u. Pallad. – v. Pfropfreis = einwachsen, absol., Varr. r.r. 1, 40, 6. – b) als Bittender jmds. Hand ergreifen, jmd. an der Hand fassen, comprehendunt utrumque et orant, ne etc., Caes. b.G. 5, 31, 1. – c) feindlich ergreifen, α) Pers. ergreifen, fassen, packen, festnehmen (Ggstz. dimittere, emittere), fratres Litavicci, Caes.: servos, Liv.: fures, Catull.: interfectores fugientes, Liv.: praesidium Punicum, gefangen nehmen, Liv.: hominem c. et in custodiam Ephesi tradere, Cic.: alqm e navi egressum c. et in vincula conicere, Caes.: belli duces captos et comprehensos tenere, Cic. – mit Advv., propalam Dareus comprehendi non poterat, Curt. – m. Prädikats-Acc., alqm vivum in fuga, Caes.; od. m. pro u. Abl., alqm pro moecho, Ter. – m. in u. Abl., alqm in fuga, Caes.: alqm in furto, Frontin.: alqm in furto aut in latrocinio, Cic. – mit cum u. Abl. (womit? od. mit wem?), alqm cum gladio cruento, Cic.: alqm simul cum Ismenia, Nep. – mit per u. Akk., regem per milites, Curt. – m. folg. Infin. = dabei ertappen, daß usw., qui interesse conventibus interdictis fuerint comprehensi, Cod. Theod. 16, 4, 5. – β) Tiere u. sächl. Ggstde. aufgreifen, festnehmen, wegnehmen, mit Beschlag (Arrest) belegen, raedas equosque, Caes.: vehicula, Suet.: naves duas, Nep.: epistulas, Iustin.: venenum manifesto, Cic. – m. in u. Abl. od. m. bl. Genet. od. Abl. locat., naves in flumine Vulturno, Liv.: alcis signa militaria atque arma Capuae, Caes.: m. per u. Akk., Apameae manifesto comprehensum esse... auri pondo centum paulo minus per Sex. Caesium, Cic. – m. ad u. Akk. Gerund., vehicula ad deportandum meritoria et pistrinensia iumenta, Suet. – γ) eine Örtl. besetzen, aliis comprehensis collibus, Caes. b.c. 3, 46. § 6. – δ) eine verbrecherische Handlungsweise entdecken, alcis nefandum adulterium in pulvinaribus sanctissimis nobilissimae feminae, jmd. ertappen bei usw., Cic.: res indicio alcis comprehenditur, Cic.: totius testimonii ficta audacia manifesto comprehensa (auf der Tat ertappt) atque oppressa tenetur, Cic.

    B) übtr.: 1) umfassen, umschließen, a) mit Liebe, Freundschaft usw. umschließen, sich verbinden, adulescentem humanitate suā, Cic.: multos amicitiā, Cic.: totam Atinatem praefecturam omnibus officiis per se, per patrem, per maiores suos, Cic. – b) in eine od. mit einer Gestalt einschließen, spiritum (heiligen Geist) in effigiem c., Lact. 4, 8, 9: elementorum figurae humanā specie comprehensae, Lact. 2, 6, 1. – c) in eine Formel, einen Begriff usw. einschließen, mit (ein)begreifen, in hanc formulam omnia iudicia legitima, omnia officia domestica conclusa et comprehensa sint, Cic.: quae omnia senatus decretis comprehensa et comprobata sunt, Vell.: quae omnia una cum deorum notione comprehendimus, unter dem Begriff Gott mitbegreifen, Cic. – d) mit Worten od. Zahlen, begreifen, α) mit Worten u. dgl. begreifen, in Worte fassen, ausdrücken, beschreiben, m. Abl., verbis luculentioribus et pluribus rem eandem, Cic.: circumscriptione quādam verborum comprehendere concludereque sententiam, Cic.: alqd paucis verbis c., Cels.: alqd brevi c., Cic.: c. alqd dictis, Ov.: bella viginti voluminibus, Suet. – mit Advv., breviter comprehensa sententia, Cic.: breviter verbis comprehensa enuntiatio, Quint.: breviter paucis c. multa, Lucr.: propriis verbis solute et facile sententiam, Cic.: hanc partem (medicinae) pluribus voluminibus diligentissime, Cic. – ohne weitere Ang., veterum rerum memoriam, Cic.: quae (adversa) si comprendere coner etc., Ov.: quas (curationes) protinus hic comprehendam, Cels.: omnes scelerum comprendere formas possim, Verg.: unpers., ut supra comprehensum est, wie oben gesagt, Cels. – β) mit Zahlen, in der Berechnung begreifen, alqd numero, in oder mit Zahlen ausdrücken, Verg. georg. 2, 104. Ov. art. am. 2, 447: quorum numerum comprendere non est, die man nicht alle zu zählen vermöchte, Ov. trist. 5, 11, 19: cum minores summas et dissidentes computatio una comprehendit, Sen. ep. 84, 7.

    2) durch sinnliche Wahrnehmung usw. begreifen, auffassen, erfassen, mit u. ohne Abl. visu, mit dem Gesichtssinn, alqd visu, Sil. 3, 404: u. (ohne visu) litterarum apices, Gell. 13, 30 (31), 10. – mit Abl. sensu od. sensibus, mit dem Sinne, mit den Sinnen, Cic. – m. Abl. memoriā, recordatione = im Gedächtnisse, in der Erinnerung festhalten, bewahren, has quinque dierum disputationes memoriā c., Cic.: hoc recordatione c., Sen. – m. Abl. animo, cogitatione, mente, scientiā = mit dem Geiste usw. erfassen, begreifen = verstehen, erkennen, animo intellegentiam alcis rei, Cic.: omnes animo virtutes penitus, Cic.: omnia quae sunt in rerum natura celeriter animo, Cic.: alqd animo c. et tenere, Cic.: animo alqd tenere comprehensum, non sensibus, Cic.: cognitum comprehensumque animis alqd habere, Cic.: habere bene cognitam voluptatem et satis firme conceptam animo atque comprehensam, Cic.: c. omma suis animis et cogitatione, Cic.: intellegere et cogitatione c., qualis sit animus, Cic.: sed quo magis (mentem ab oculis) sevoco, eo minus id, quod tu vis, possum mente comprehendere, Cic.: si quam opinionem iam vestris mentibus comprehendistis, eine Meinung gefaßt habt, Cic.: res penitus perspectae planeque cognitae scientiāque comprehensae, Cic. – mit Abl. wodurch? = woran? alqd certis signis, Col. 6, 24, 3: alqd experimentis assiduis, Pallad. 2, 13, 8. – im Zshg. ohne weitere Ang. = begreifen, verstehen, esse aliquid, quod comprehendi et percipi posset, Cic.: non posse vero comprehendi (naturam), Cels. – / Die (nach Quint. 1, 5, 21 ursprüngliche, durch Aspiration erst in comprehendo erweiterte) Form comprendo findet sich nicht bloß bei Dichtern, sondern auch in den besten Handschriften der besten Prosaiker und in pros. Inschriften (zB. comprendit, Liv. 30, 10, 5: comprensa, Caes. b.c. 3, 101, 5: comprendo, Corp. inscr. Lat. 10, 4842, 64; vgl. Osann Apul. de orthogr. p. 114. Mai Cic. de rep. 4, 5, 5. Heerw. Liv. 21, 58, 6. p. 206. Köne, die Sprache der röm. Epiker S. 234 f.

    lateinisch-deutsches > comprehendo

  • 12 significativus

    sīgnificātīvus, a, um (significo) = (σημαντικός, bezeichnende Kraft habend, zur Bezeichnung einer Sache dienend, res (Plur.), Augustin. in pentat. 2, 124: sanguis, Augustin. de civ. dei 14, 32, 1: mit Genet., ut ea appellatio certi significativa sit, Ulp. dig. 45, 1, 75. § 2: haec enuntiatio... simul et quantitatis et aestimationis significativa est, Paul. dig. 50, 16, 282: verbum et agendi vel patiendi significativum, Prisc. 8, 1: το SIC est significativum languoris cuiusdam et lentitudinis, Donat. Ter. Andr. 4, 5, 9.

    lateinisch-deutsches > significativus

  • 13 effata

        Effata, pen. prod. Cic. Divinations, Parolles.
    \
        Templa effata. Cic. Desdiez et consacrez par certaines parolles.
    \
        Effatum, pe. prod. Enuntiatio dialectica. Cic. Proposition.

    Dictionarium latinogallicum > effata

  • 14 comprehendo

    com-prehendo (zsgzg. com-prēndo), prehendī (prēndī), prehēnsum (prēnsum), ere, I) zusammenfassen, zusammenhalten = verbinden, vereinigen, a) übh.: easque ipsas (naves) malis antennisque de nave in navem traiectis ac validis funibus velut uno inter se vinculo illigatis comprendit, Liv. – v. lebl. Subjj., oras vulneris suturae comprehendunt, Cels. 7, 4. no. 3. – b) als mediz. t.t. = durch etw. binden, medicamentum melle, Scrib. 70 extr. u.a. Veget. mul. 6, 27, 1.
    II) befassen, begreifen, A) eig.: 1) = umfassen, umschließen, a) übh.: vulva non maior (est), quam ut manu comprehendatur, Cels. 4, 1. p. 122, 31 D. – b) umgebend umschließen = umgeben, α) einen Körper umschließen, umschlingen, umwickeln, v. Binden u. dgl., fascia caput umeri comprehendere debet, Cels.: quā (linum) comprehendit alvum, Cels.: multae membranulae venas et arterias comprehendunt, Cels.: articuli validis nervis comprehenduntur, Cels. – filo comprehensae venae, unterbundene, Cels. – β) einen Raum umgeben, einschließen, loca vallo, Frontin. 2, 11, 7. – c) in einen Raum aufnehmend, umfassen, begreifen, α) übh.: quas (nuces integras) uno modio comprehendere possis, Varr.: ovis non comprehendatur hieme (sc. stabulis), darf man nicht überwintern lassen, Col. – v. Raume selbst, circuitus rupis XXXII
    ————
    stadia comprehendit, Curt. – von der Tragweite eines Geschosses, quantum impulsa valet comprendere lancea nodo, Sil. 4, 102. – u. von der Tragweite eines chirurg. Instrum. usw., si vitium in angusto est, quod comprehendere modiolus (Trepan) possit, Cels.: fascia non vulnus tantum, sed paulum utrimque eius comprehendat, Cels. – β) v. Weibe, empfangen = schwanger werden (gew. concipere, griech. συλλαμβάνεσθαι), Cels. 5, 21. § 13.
    2) befassen = anfassen, erfassen, fassen, ergreifen, a) übh.: quid manibus (opus est), si nihil comprehendendum est? Cic.: c. ramos, Curt.: aures, Tibull.: supinum eum (puerum) et aversum, Cels.: alcis dextram, Val. Max.: carbonem duplici forcipe, Hier.: lanceam laevā, Curt.: sinistrā manu scrotum, Cels.: tura tribus digitis, Lact.: testam plano situ digitis, Min. Fel.: quantum manu comprehendet, Cels.: quantum tribus digitis comprehendi potest, Cels. – c. alqm faucibus (bei der Kehle), Val. Max.: alqm comā (beim H.), Dict.: guttura morsu, Lucan.: manum (Rüssel) elephantorum mordicus, Plin. – v. lebl. Subjj., α) v. Instrumenten, saepe enim forceps, cum dentem comprehendere non possit aut frustra comprehendat, os gingivae prehendit et frangit, Cels. 7, 12, 1. p. 287, 24 D. – β) v. Feuer, ignis robora comprehendit, Verg.: quae (flamma) igni alita oppidanorum sepulcra comprehendit, Curt.: incendium turres et ce-
    ————
    tera opera comprehendit, Curt. – im Passiv, opera flammā comprehensa, Hirt. b.G.: avidis comprehenditur ignibus agger, Ov.: im Zshg. ohne igni. od. flammā, comprehensa aedificia, comprehensae lautumiae et atrium regium, Liv. 26, 27. § 2 u. 3. – γ) v. Ggstdn., die Feuer fangen, hae (casae) celeriter ignem comprehenderunt, Caes.: c. longis crinibus ignem (v. einer Pers.), Verg. – im Passiv, flammā ab utroque cornu comprehensā naves sunt combustae quinque, Caes. – δ) v. Krankheit, comprehendi morbo toto corpore, Iustin.: comprendi pestiferā lue, Iustin. – ε) als t.t. der Gärtnersprache, v. Pflanzen = Wurzel fassen, bekleiben, c. terram, ICt.: absol., Col. u. Pallad. – v. Pfropfreis = einwachsen, absol., Varr. r.r. 1, 40, 6. – b) als Bittender jmds. Hand ergreifen, jmd. an der Hand fassen, comprehendunt utrumque et orant, ne etc., Caes. b.G. 5, 31, 1. – c) feindlich ergreifen, α) Pers. ergreifen, fassen, packen, festnehmen (Ggstz. dimittere, emittere), fratres Litavicci, Caes.: servos, Liv.: fures, Catull.: interfectores fugientes, Liv.: praesidium Punicum, gefangen nehmen, Liv.: hominem c. et in custodiam Ephesi tradere, Cic.: alqm e navi egressum c. et in vincula conicere, Caes.: belli duces captos et comprehensos tenere, Cic. – mit Advv., propalam Dareus comprehendi non poterat, Curt. – m. Prädikats-Acc., alqm vivum in fuga, Caes.; od. m. pro u. Abl., alqm pro moecho,
    ————
    Ter. – m. in u. Abl., alqm in fuga, Caes.: alqm in furto, Frontin.: alqm in furto aut in latrocinio, Cic. – mit cum u. Abl. (womit? od. mit wem?), alqm cum gladio cruento, Cic.: alqm simul cum Ismenia, Nep. – mit per u. Akk., regem per milites, Curt. – m. folg. Infin. = dabei ertappen, daß usw., qui interesse conventibus interdictis fuerint comprehensi, Cod. Theod. 16, 4, 5. – β) Tiere u. sächl. Ggstde. aufgreifen, festnehmen, wegnehmen, mit Beschlag (Arrest) belegen, raedas equosque, Caes.: vehicula, Suet.: naves duas, Nep.: epistulas, Iustin.: venenum manifesto, Cic. – m. in u. Abl. od. m. bl. Genet. od. Abl. locat., naves in flumine Vulturno, Liv.: alcis signa militaria atque arma Capuae, Caes.: m. per u. Akk., Apameae manifesto comprehensum esse... auri pondo centum paulo minus per Sex. Caesium, Cic. – m. ad u. Akk. Gerund., vehicula ad deportandum meritoria et pistrinensia iumenta, Suet. – γ) eine Örtl. besetzen, aliis comprehensis collibus, Caes. b.c. 3, 46. § 6. – δ) eine verbrecherische Handlungsweise entdecken, alcis nefandum adulterium in pulvinaribus sanctissimis nobilissimae feminae, jmd. ertappen bei usw., Cic.: res indicio alcis comprehenditur, Cic.: totius testimonii ficta audacia manifesto comprehensa (auf der Tat ertappt) atque oppressa tenetur, Cic.
    B) übtr.: 1) umfassen, umschließen, a) mit Liebe, Freundschaft usw. umschließen, sich verbinden, ad-
    ————
    ulescentem humanitate suā, Cic.: multos amicitiā, Cic.: totam Atinatem praefecturam omnibus officiis per se, per patrem, per maiores suos, Cic. – b) in eine od. mit einer Gestalt einschließen, spiritum (heiligen Geist) in effigiem c., Lact. 4, 8, 9: elementorum figurae humanā specie comprehensae, Lact. 2, 6, 1. – c) in eine Formel, einen Begriff usw. einschließen, mit (ein)begreifen, in hanc formulam omnia iudicia legitima, omnia officia domestica conclusa et comprehensa sint, Cic.: quae omnia senatus decretis comprehensa et comprobata sunt, Vell.: quae omnia una cum deorum notione comprehendimus, unter dem Begriff Gott mitbegreifen, Cic. – d) mit Worten od. Zahlen, begreifen, α) mit Worten u. dgl. begreifen, in Worte fassen, ausdrücken, beschreiben, m. Abl., verbis luculentioribus et pluribus rem eandem, Cic.: circumscriptione quādam verborum comprehendere concludereque sententiam, Cic.: alqd paucis verbis c., Cels.: alqd brevi c., Cic.: c. alqd dictis, Ov.: bella viginti voluminibus, Suet. – mit Advv., breviter comprehensa sententia, Cic.: breviter verbis comprehensa enuntiatio, Quint.: breviter paucis c. multa, Lucr.: propriis verbis solute et facile sententiam, Cic.: hanc partem (medicinae) pluribus voluminibus diligentissime, Cic. – ohne weitere Ang., veterum rerum memoriam, Cic.: quae (adversa) si comprendere coner etc., Ov.: quas (curationes) protinus hic comprehendam, Cels.:
    ————
    omnes scelerum comprendere formas possim, Verg.: unpers., ut supra comprehensum est, wie oben gesagt, Cels. – β) mit Zahlen, in der Berechnung begreifen, alqd numero, in oder mit Zahlen ausdrücken, Verg. georg. 2, 104. Ov. art. am. 2, 447: quorum numerum comprendere non est, die man nicht alle zu zählen vermöchte, Ov. trist. 5, 11, 19: cum minores summas et dissidentes computatio una comprehendit, Sen. ep. 84, 7.
    2) durch sinnliche Wahrnehmung usw. begreifen, auffassen, erfassen, mit u. ohne Abl. visu, mit dem Gesichtssinn, alqd visu, Sil. 3, 404: u. (ohne visu) litterarum apices, Gell. 13, 30 (31), 10. – mit Abl. sensu od. sensibus, mit dem Sinne, mit den Sinnen, Cic. – m. Abl. memoriā, recordatione = im Gedächtnisse, in der Erinnerung festhalten, bewahren, has quinque dierum disputationes memoriā c., Cic.: hoc recordatione c., Sen. – m. Abl. animo, cogitatione, mente, scientiā = mit dem Geiste usw. erfassen, begreifen = verstehen, erkennen, animo intellegentiam alcis rei, Cic.: omnes animo virtutes penitus, Cic.: omnia quae sunt in rerum natura celeriter animo, Cic.: alqd animo c. et tenere, Cic.: animo alqd tenere comprehensum, non sensibus, Cic.: cognitum comprehensumque animis alqd habere, Cic.: habere bene cognitam voluptatem et satis firme conceptam animo atque comprehensam, Cic.: c. omma suis animis et cogita-
    ————
    tione, Cic.: intellegere et cogitatione c., qualis sit animus, Cic.: sed quo magis (mentem ab oculis) sevoco, eo minus id, quod tu vis, possum mente comprehendere, Cic.: si quam opinionem iam vestris mentibus comprehendistis, eine Meinung gefaßt habt, Cic.: res penitus perspectae planeque cognitae scientiāque comprehensae, Cic. – mit Abl. wodurch? = woran? alqd certis signis, Col. 6, 24, 3: alqd experimentis assiduis, Pallad. 2, 13, 8. – im Zshg. ohne weitere Ang. = begreifen, verstehen, esse aliquid, quod comprehendi et percipi posset, Cic.: non posse vero comprehendi (naturam), Cels. – Die (nach Quint. 1, 5, 21 ursprüngliche, durch Aspiration erst in comprehendo erweiterte) Form comprendo findet sich nicht bloß bei Dichtern, sondern auch in den besten Handschriften der besten Prosaiker und in pros. Inschriften (zB. comprendit, Liv. 30, 10, 5: comprensa, Caes. b.c. 3, 101, 5: comprendo, Corp. inscr. Lat. 10, 4842, 64; vgl. Osann Apul. de orthogr. p. 114. Mai Cic. de rep. 4, 5, 5. Heerw. Liv. 21, 58, 6. p. 206. Köne, die Sprache der röm. Epiker S. 234 f.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > comprehendo

  • 15 significativus

    sīgnificātīvus, a, um (significo) = (σημαντικός, bezeichnende Kraft habend, zur Bezeichnung einer Sache dienend, res (Plur.), Augustin. in pentat. 2, 124: sanguis, Augustin. de civ. dei 14, 32, 1: mit Genet., ut ea appellatio certi significativa sit, Ulp. dig. 45, 1, 75. § 2: haec enuntiatio... simul et quantitatis et aestimationis significativa est, Paul. dig. 50, 16, 282: verbum et agendi vel patiendi significativum, Prisc. 8, 1: το SIC est significativum languoris cuiusdam et lentitudinis, Donat. Ter. Andr. 4, 5, 9.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > significativus

  • 16 UNIVERSALIA (COMMUNIA) (UNIVERSALS)

    общее, всеобщее, универсалии. Проблема универсалий возникла в античной философии. Обсуждение ее продолжилось в раннехристианской мысли, для которой она имела основополагающее значение в связи с идеей творения мира по Слову. Будучи всеобщим, Слово двуосмыслило идею универсалий: как общего для человека и как общего для Бога, имея онтологическое значение. Сначала неоплатоник Порфирий, проанализировал точку зрения Аристотеля, во «Введении» к его «Категориям» сформулировал эту проблему: «Существуют ли они самостоятельно или же находятся в одних только мыслях, и если они существуют, то тела ли это или бестелесные вещи, и обладают ли они отдельным бытием или же существуют в чувственных предметах и опираясь на них» (Порфирий. Введение к «Категориям» //Аристотель. Категории. М., 1939. С. 53). Позднее ее анализ стал развиваться в трех направлениях, которые в конце Средневековья получили названия реализма (общее до вещей, ante res), концептуализма (общее в вещах, in rebus) и номинализма (общее после вещей, post res) и которые по сути представляли разные аналитические задачи. Если реалистическое направление в основном исследовало проблему самостоятельного существования универсалий в Божественной мысли, которая вместе есть Бытие, Истина и Слово, то концептуализм исследовал проблему связи двух сущих, благодаря которой осуществлялось причащение земного мира горнему, обнаруживались степени присущности существования бытию. Номинализм, представлявший общее имя результатом человеческой договоренности, появился как предтеча дисциплинарного разделения теологии, философии и науки и в самостоятельное направление сложился к XIV в. с появлением идеи однозначного бытия. Универсалии, по Августину, есть Закон и Слово Божие, открытые людям в ходе истории. Общее - это повтор и тождество смыслов и значений сказанного, свидетельствующих о воздействии одного и того же духа. На этом основании для него перевод Септуагинты является более предпочтительным, чем перевод Библии одним Иеронимом, потому что сказанное многими есть свидетельство того, что «как бы едиными устами проявился тот же самый единый Дух» (Августин. О Граде Божием. 1994., Т. 4. С. 72). В основании знания лежит личный, непосредственный опыт, согласованный с тем общим, что его связывает с опытом других. Связь обеспечивается Писанием - произведением универсально-личностным, несущем в себе возможности верификатора, связанного с живым субъектом и истребующего отклика. Боэций в решении этой проблемы занял концептуалистскую позицию: родовые сущности, или субстанции, являясь именами, существуют в конкретной вещи, хотя мыслятся помимо тел. Универсалия целиком и полностью находится в ней, что подчеркивает ее внутреннее происхождение. Единичное при такой тесной связи с субстанцией предстает как субъект-субстанция (см. SUBSTANTIA SUBIECTA). Имя субстанции в таком случае двуосмысливается: оно не просто прилагается к вещам, имеющим разные определения, а прилагается к вещи, внутри самой себя двуосмысленной, ее имя может быть и ее собственным именем, и именем субстанции, что Боэций назвал эквивокацией (см. AEQUIVOCATIO). В делении рода на наивысший (то, больше чего нет) и подчиненный (вид) Боэций обнаружил эквивокативность самих понятий, которые представляют степени общности и традиционно связаны с теорией определений. Однако, по Боэцию, определению подлежат индивиды и подчиненные роды (виды), поскольку определение возможно на основании рода. Наивысшие роды могут быть только описаны через собственные признаки, способствующие пониманию, но не являющиеся понятиями. Общим для наивысших родов оказывается имя бытия: «О каждом из них можно сказать, что он есть. Ведь субстанция есть, и качество есть, и количество есть, и то же самое говорится обо всех остальных. Глагол „есть" говорится обо всех одинаково, но при этом им всем присуща не какая-то одинаковая субстанция или природа, но только имя» (Боэций. Комментарий к Порфирию // Боэций. Утешение философией. С. 11-12). Поскольку же наивысший род целиком и полностью входит в единичную вещь, в итоге создаются логические основания для ее неопределенности; определения этой вещи через подчиненные роды охватывают ее не полностью, но выражают направленность логического внимания на ее некие статусы. Универсальными оказываются только имена. Представлением эквивокативности имени как универсалии задается не эманационная, а креативная модель мира. Имя есть связь двух миров: Божественного и человеческого. «Божественная душа», которая понимает недоступное чувствам, дает имена «рассуждениям разума, тем самым делая его понятным» (там же. С. 6). Роль универсального транслятора имен, обеспечивающего не только связи между вещами и способами их интеллектуального выражения, но и возможности смысловых преобразований осуществляют акцидентальные признаки.

    Конец XI в. знаменуется «спором об универсалиях». Предметом обсуждения были идеи сходства и тождества вещей (сведение их в одно, собирание, collectio) и их отличие, возможности их универсальной выраженности. Номиналистические идеи Росцелина, касающиеся отношений единства и троичности Бога, были направлены на выработку доказательной точности. Росцелин поставил проблему возможности конвенционального существования универсалий. Эта проблема выражена в виде вопросов: 1) если в реальном бытии Бога нет никакой различенности, то его понимание как Троицы не есть ли дело конечных людей, и потому приложение к Нему универсальных имен конвенционально? 2) если речь идет о реальном, а не словесном различении Божественных Персон, то нельзя ли допустить троичность субстанций? 3) если трех лиц не может быть там, где нет трех вещей, а трех вещей нет там, где нет множества, то возможна ли троичность там, где нет множества? 4) можно ли утверждать, что Бог Отец, Бог Сын и Бог Дух Святой тождественны, если у не имеющих множества Лиц не может быть даже подобия? Ведь подобие предполагает несходство, а сходство предполагает наличие разных вещей; 5) тождественны ли выражения «троичный Бог» («троичная субстанция») и «три Бога» («три субстанции»), «три речи» и «тройная речь», если учитывать, что выражение «двойной удар» означает два удара? 6) почему имя «Бог» - единичное имя, а не универсалия, если существует множество различенных субъектов, им предицируемых: Отец есть Бог, Сын есть Бог, Святой Дух есть Бог? (См.: Петр Абеляр. Теология Высшего блага // Петр Абеляр. Тео-логические трактаты. С. 174-177).

    Ансельм Кентерберийский выводил универсалии из души и высказывающей речи. Он фиксирует логическое внимание на укорененности любого обозначения вещи в Божественном уме. У Ансельма всякая субстанция понимается как универсалия, однако если номиналисты рассматривали субстанциальное имя как однозначное, то у Ансельма и имя субстанции, и понятие существования эквивокативно: субстанция - это и род в родо-видовых отношениях, существующая в единичных вещах (телах), и Божественная сущность, понятая как «вечный, недвижный, неизменный, простой, неделимый Дух» (Ансельм Кентерберийский. Монологион // Ансельм Кентерберийский. Соч. С. 77). Ансельм полагает, что единство двух субстанций осуществляется актом интеллектуального «схватывания», или конципирования, которое выражено в высказывании и благодаря которому обнаруживается истина, которая определяется как «правильность, воспринимаемая одним лишь сознанием» (Ансельм Кентерберийский. Об истине // Там же. С. 186). Любая вещь существует потому, что было высказано, что она существует (там же. С. 169). Истина, или правильность, одна, неизменна и не зависит от обозначения (см. SIGNIFICATIO). Она не исчезает при исчезновении обозначения. Напротив, только в соответствии с нею требуется обозначение того, что должно быть обозначено, а поскольку истина и слово суть одно, то и сама истина требует обозначения того, что должно быть обозначено. Обозначение требуется для перевода единого универсального в разнообразное. Следовательно, по Ансельму, не потому существует много правильных обозначений и соответственно много единичных правильностей, что есть много вещей, а напротив: вещи существуют правильно в том случае, когда они существуют согласно должному, что свидетельствует о том, что у них одна правильность, или истина. Сами вещи и их обозначения существуют благодаря ей, которая существует не в вещах (позиция концептуализма) и не из них (позиция номинализма), а сама по себе до и вне вещей. В основе концепции Петра Абеляра лежит идея концепта (см.: CONCEPTUS), связанного с анализом речевого высказывания, что предполагало разделение словесности на язык и речь. Опора на речь позволила определить позицию Абеляра как сермонизм, или диктизм. Универсалии, по Абеляру, - не вещь и не имя вещи. Это их всеобщая, звуком выраженная связь. Способом, позволяющим осуществить такую связь, является возможность 1) превращения общего в вещь и 2) обнаружения его как вещи и не-вещи. Логически эту возможность предоставляет глагол «есть», предоставляющий несколько форм связи: 1) действие, отсылающее к предикации вещи, 2) отождествление («есть» это то). Вещь при этом исчезает, но исчезает и различие между субъектом и предикатом; 3) происхождение («есть» означает эманацию свойства). Само происхождение предстает как перенесение качеств субъекта на вещь и как правильное «схватывание» вещи словом, где значит каждый звук, выражающий вещь. Поэтому наивысший смысл концепта есть извещение (enuntiatio), т. е. изречение как схваченность смысла в определенный (здесь и сейчас) момент времени. Слово, таким образом, имеет статус осмысленной речи. Речь связана со смыслами, не выраженными вербально, но подразумеваемыми в уме и естественно возвращающими к первообразам, которые обогащены этими смыслами.

    В XIII в. своеобразный концептуалистский синтез идей относительно универсалий осуществил Фома Аквинский. В XIV в. Проблему универсалий в концептуалистском духе решал Дуне Скот, который понимал под универсалиями реальность связей. Оккам выдвинул три основания, согласно которым универсалии не являются особыми реальными субстанциями, существующими вне человеческой души, они только образ и знак вещей. Знаки называются терминами (см. TERMINUS).

    Латинский словарь средневековых философских терминов > UNIVERSALIA (COMMUNIA) (UNIVERSALS)

  • 17 dilucidus

    dīlūcĭdus, a, um, adj. [diluceo], clear, bright (syn.: clarus, illustris, perspicuus, conspicuus).
    I.
    Lit. (rare):

    zmaragdi,

    Plin. 37, 5, 18, § 70.—
    II.
    Trop., of speech, clear, plain, distinct, evident (in Cic. and Quint.):

    oratio,

    Cic. Fin. 3, 1, 3:

    verbis uti,

    id. Inv. 1, 20 fin.; cf.

    verba,

    Quint. 8 prooem. §

    26: sermo,

    id. 5, 14, 33; 11, 1, 53:

    enuntiatio,

    id. 7, 3, 2 al. — Comp.:

    omnia dilucidiora non ampliora facientes,

    Cic. Or. 5 fin.—Sup. does not occur.— Adv.: dīlūcĭdē.
    a.
    (Acc. to no. I.) Clearly, brightly:

    dilucidius flagrant,

    Plin. 37, 3, 12, § 48.—
    b.
    (Acc. to no. II.) Plainly, evidently, distinctly:

    expedire,

    Ter. Ph. 2, 3, 52; cf.

    explicare,

    Cic. Div. 1, 51, 117:

    dilucide planeque dicere,

    id. Or. 23 fin.:

    rei dilucide magnificandi causa,

    Auct. Her. 3, 4, 8; cf.

    dicere,

    Quint. 8, 6, 52:

    lex vetat,

    Cic. Vat. 15 fin.:

    docere,

    Liv. 39, 47 al. — Comp., Cels. 2, 4.— Sup., Aug. ad Hier. Ep. 29, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > dilucidus

  • 18 enuncio

    ē-nuntĭo ( enuncio), āvi, ātum, 1, v. a., to say out (esp. something that should be kept secret), to divulge, disclose, to report, tell.
    I.
    Prop. (good prose):

    ut, quod meae concreditumst taciturnitati clam, ne enuntiarem, quoiquam,

    Plaut. Trin. 1, 2, 106:

    sociorum consilia adversariis,

    Cic. Rosc. Am. 40, 117; cf. Caes. B. G. 1, 17, 5:

    rem Helvetiis per indicium,

    id. ib. 1, 4, 1; cf.:

    dolum Ciceroni per Fulviam,

    Sall. C. 28, 2:

    mysteria,

    Cic. Mur. 11, 25; id. de Or. 1, 47, 206; cf. Liv. 10, 38; 23, 35; Caes, B. G. 1, 31, 2; 5, 58, 1 et saep.— With acc. and inf., Plaut. Poen. 4, 2, 66.— Absol., Caes. B. G. 1, 30 fin.
    II.
    Transf., in gen., to speak out, say, express, declare (for the most part only in Cic. and Quint. in the rhetor., dialect., and gram. signif.):

    cum inflexo commentatoque verbo res eadem enuntiatur ornatius,

    Cic. de Or. 3, 42, 168:

    sententias breviter,

    id. Fin. 2, 7, 20:

    obscena nudis nominibus,

    Quint. 8, 3, 38:

    voluntatem aliquam,

    id. 3, 3, 1; cf. id. 9, 1, 16; 8, 3, 62: fundamentum dialecticae est, quicquid enuntietur (id autem appellant axiôma, quod est quasi effatum) aut verum esse, aut falsum, etc., Cic. Ac. 2, 29 fin. —Cf. in the part. subst.: ēnuntiā-tum, i, n., a proposition, = enuntiatio, Cic. Fat. 9, 19, and 12, 28.—
    B.
    To pronounce, utter:

    (litterae) quae scribuntur aliter quam enuntiantur,

    Quint. 1, 7, 28; cf. id. 1, 5, 18; 1, 11, 4; 2, 11, 4 al.: masculino genere cor, ut multa alia, enuntiavit Ennius, Caesell. ap. Gell. 7, 2, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > enuncio

  • 19 enuntio

    ē-nuntĭo ( enuncio), āvi, ātum, 1, v. a., to say out (esp. something that should be kept secret), to divulge, disclose, to report, tell.
    I.
    Prop. (good prose):

    ut, quod meae concreditumst taciturnitati clam, ne enuntiarem, quoiquam,

    Plaut. Trin. 1, 2, 106:

    sociorum consilia adversariis,

    Cic. Rosc. Am. 40, 117; cf. Caes. B. G. 1, 17, 5:

    rem Helvetiis per indicium,

    id. ib. 1, 4, 1; cf.:

    dolum Ciceroni per Fulviam,

    Sall. C. 28, 2:

    mysteria,

    Cic. Mur. 11, 25; id. de Or. 1, 47, 206; cf. Liv. 10, 38; 23, 35; Caes, B. G. 1, 31, 2; 5, 58, 1 et saep.— With acc. and inf., Plaut. Poen. 4, 2, 66.— Absol., Caes. B. G. 1, 30 fin.
    II.
    Transf., in gen., to speak out, say, express, declare (for the most part only in Cic. and Quint. in the rhetor., dialect., and gram. signif.):

    cum inflexo commentatoque verbo res eadem enuntiatur ornatius,

    Cic. de Or. 3, 42, 168:

    sententias breviter,

    id. Fin. 2, 7, 20:

    obscena nudis nominibus,

    Quint. 8, 3, 38:

    voluntatem aliquam,

    id. 3, 3, 1; cf. id. 9, 1, 16; 8, 3, 62: fundamentum dialecticae est, quicquid enuntietur (id autem appellant axiôma, quod est quasi effatum) aut verum esse, aut falsum, etc., Cic. Ac. 2, 29 fin. —Cf. in the part. subst.: ēnuntiā-tum, i, n., a proposition, = enuntiatio, Cic. Fat. 9, 19, and 12, 28.—
    B.
    To pronounce, utter:

    (litterae) quae scribuntur aliter quam enuntiantur,

    Quint. 1, 7, 28; cf. id. 1, 5, 18; 1, 11, 4; 2, 11, 4 al.: masculino genere cor, ut multa alia, enuntiavit Ennius, Caesell. ap. Gell. 7, 2, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > enuntio

  • 20 sequo

    sĕquor, sĕcūtus (also written sequutus; gen. plur. part. sync. sequentūm, Verg. G. 3, 111), 3, v. dep. ( act. collat. form sĕquo, acc. to Gell. 18, 9, 8 sq.; and Prisc. p. 799 P.) [Sanscr. sak-, to follow; sakis, friend; Gr. hepomai, hepô; cf. Lat. socius], to follow, to come or go after, to follow after, attend.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    (α).
    With acc.:

    i, jam sequor te, mater,

    Plaut. Aul. 4, 7, 16:

    neque illa matrem satis honeste tuam sequi poterit comes,

    id. Merc. 2, 3, 69 sq.:

    qui ex urbe amicitiae causā Caesarem secuti, etc.,

    Caes. B. G. 1, 39; 7, 50; Hor. S. 1, 6, 108:

    ne sequerer moechas,

    id. ib. 1, 4, 113:

    vallem,

    Liv. 32, 6, 5:

    pars pressa sequuntur Signa pedum,

    Ov. M. 8, 332:

    vestigia alicujus,

    id. ib. 4, 514; 9, 639; 10, 710 et saep.—
    (β).
    Absol. (so most freq. in Plaut.):

    abi prae, jam ego sequar,

    Plaut. Am. 1, 3, 46; Ter. Eun. 5, 2, 69: Di. Sequere intro. Pa. Sequor, Plaut. As. 4, 1, 64; 5, 2, 90; id. Aul. 2, 5, 23 et saep.:

    quisnam est, qui sequitur procul?

    id. Poen. 3, 3, 6:

    funus interim procedit: sequimur: ad sepulcrum venimus,

    Ter. And. 1, 1, 101:

    curriculo sequi,

    Plaut. Ep. 1, 1, 12:

    Helvetii cum omnibus suis carris secuti,

    Caes. B. G. 1, 24:

    si nemo sequatur, tamen, etc.,

    id. ib. 1, 40 fin.:

    servi sequentes,

    Hor. S. 1, 6, 78: hos falcati currus sequebantur, Curt. 4, 12, 6:

    hos aliae gentes sequebantur,

    id. 4, 12, 9.—
    b.
    Of things:

    magna multitudo carrorum sequi Gallos consuevit,

    Hirt. B. G. 8, 14:

    neque Ulla (arbor) brevem dominum sequetur,

    Hor. C. 2, 14, 24:

    zonā bene te secutā,

    id. ib. 3, 27, 59.—
    B.
    In partic.
    1.
    To follow in a hostile manner; to chase, pursue:

    hostes sequitur,

    Caes. B. G. 1, 22 fin.:

    hostem,

    Ov. M. 13, 548:

    fugacem,

    Hor. S. 2, 7, 115:

    feras,

    Ov. M. 2, 498:

    nudo genitas Pandione ferro,

    id. ib. 6, 666; cf.:

    hostem pilo,

    Tac. H. 4, 29 fin.—Absol.:

    finem sequendi facere,

    Caes. B. G. 7, 47; 7, 68 Oud. N. cr.
    2.
    To follow in time or order; to succeed, come after (esp. freq. in part. pres.): aestatem auctumnus sequitur, post acer hiems fit, Enn. ap. Prisc. p. 647 P. (Ann. v. 406 Vahl.):

    sequens annus,

    Hirt. B. G. 8, 50:

    sequente anno,

    Plin. 10, 62, 82, § 170:

    secuto die,

    id. 13, 22, 43, § 126:

    secuta aetas,

    id. 6, 23, 26, § 101:

    sequenti senatu,

    Plin. Ep. 6, 5, 1:

    secuturo Phoebo,

    Luc. 2, 528:

    sequitur hunc annum nobilis clade Romanā Caudinā pax,

    Liv. 9, 1 et saep.:

    ne secutis quidem diebus Claudius ullius humani affectūs signa dedit,

    Tac. A. 11, 38:

    Africanus sequens, i. e. minor,

    Plin. 7, 59, 59, § 211.—
    (β).
    With the notion of cause implied, to follow, result, ensue:

    ut male posuimus initia, sic cetera sequentur,

    Cic. Att. 10, 18, 2: increpuit;

    sequitur clamor,

    Verg. A. 9, 504:

    tonitrum secuti nimbi,

    Ov. M. 14, 542:

    lacrimae sunt verba secutae,

    id. ib. 9, 780:

    nisi forte sic loqui paenitet, Quā tempestate Paris Helenam et quae sequuntur,

    and so on, and so forth, Cic. Or. 49, 164; id. Tusc. 3, 18, 42; 3, 19, 44.—
    3.
    Of a possession or inheritance, to follow, i. e. to fall to the share of any one:

    ut belli praeda Romanos, ager urbesque captae Aetolos sequerentur,

    Liv. 33, 13, 10:

    ut victorem res sequeretur,

    id. 28, 21, 5: si quis mortuos est Arpinatis, ejus heredem sacra non secuntur, Cato ap. Prisc. p. 629 P.—Abbreviated on monuments, H. M. H. N. S.:

    heredem monumentum,

    Hor. S. 1, 8, 13:

    heredem possessio,

    Plin. 9, 35, 60, § 124:

    quo minus gloriam petebat, eo magis illum sequebatur,

    Sall. C. 54 fin.; v. Fabri ad h. l.;

    and cf.: sequi gloria, non appeti debet,

    Plin. Ep. 1, 8, 14.—
    4.
    To go towards or to a place:

    Formias nunc sequimur,

    Cic. Att. 10, 18, 2:

    Epirum, Cyzicum,

    id. ib. 3, 16; Caes. B. C. 3, 49:

    Italiam,

    Verg. A. 4, 361; 4, 381; 5, 629:

    Itala regna,

    Ov. H. 7, 10; id. F. 6, 109; Val. Fl. 1, 3.—
    5.
    Pregn., to follow the hand in plucking or pulling; to come off or away, come out; to come easily, come of itself:

    herbae dum tenerae sunt vellendae: aridae factae celerius rumpuntur quam sequuntur,

    Varr. R. R. 1, 47; cf.:

    oratio mollis et tenera et ita flexibilis, ut sequatur, quocumque torqueas,

    Cic. Or. 16, 52; and:

    nihil est tam tenerum neque tam flexibile neque quod tam facile sequatur quocumque ducas, quam oratio,

    id. de Or. 3, 45, 176:

    ipse (ramus) volens facilisque sequetur, Si te fata vocant,

    Verg. A. 6, 146:

    cum scrutantes, quae vellant, telum non sequitur,

    Liv. 38, 21, 11 Weissenb. ad loc.:

    jamque secuta manum nullo cogente sagitta Excidit,

    Verg. A. 12, 423; Anthol. Lat. 1, 172, 113:

    trahit ille manu sine custode lignum: Id quoque vix sequitur,

    Ov. M. 12, 372; cf.: cera mollis sequensque digitos, yielding to, Poët. ap. Plin. Ep. 7, 9, 11.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to follow, succeed, result, ensue (usu. of an immediate consequence;

    consequor, usu. of one more remote): si verbum sequi volumus, hoc intellegamus necesse est, etc.,

    Cic. Caecin. 17, 49: patrem sequuntur liberi, succeed to the rank or condition of their father, Liv. 4, 4 fin.:

    quoniam hanc (Caesar) in re publicā viam, quae popularis habetur, secutus est,

    Cic. Cat. 4, 5, 9:

    damnatum poenam sequi oportebat, ut igni cremaretur,

    to befall, Caes. B. G. 1, 4:

    modo ne summa turpitudo sequatur,

    should ensue, Cic. Lael. 17, 61:

    dispares mores disparia studia sequuntur,

    id. ib. 20, 74:

    post illas datas litteras secuta est summa contentio de domo,

    id. Att. 4, 2, 2: post gloriam invidiam sequi. Sall. J. 55, 3:

    an mediocre discrimen opinionis secuturum ex hac re putatis,

    Liv. 5, 6, 7. —
    B.
    In partic.
    1.
    To follow (as a leader) an authority, a party, an example, a plan, etc.; to follow in the track of; to comply with, accede to, conform to: sequi naturam, optimam bene vivendi ducem, Cic. Lael. 5, 19; cf. id. ib. 12, 42:

    sequamur potissimum Polybium nostrum,

    id. Rep. 2, 14, 27:

    eorum sectam sequuntur multi mortales,

    Naev. Bell. Pun. 1, 16; so,

    sectam,

    Cic. Fl. 41, 104; id. Sest. 45, 97; Liv. 8, 19, 10 al. (v. secta):

    Ti. Gracchus regnum occupare conatus est... hunc post mortem secuti amici, etc.,

    Cic. Lael. 12, 41:

    amicum vel bellum patriae inferentem sequi,

    id. ib. 12, 43:

    auctoritatem et consilium alicujus,

    id. Fam. 4, 3, 2; so (with obtemperare voluntati) Caes. B. C. 1, 35:

    sententiam Scipionis,

    id. ib. 1, 2:

    vos vestrumque factum omnia deinceps municipia sunt secuta,

    have followed, imitated, id. ib. 2, 32:

    haec qui dicunt, quam rationem sequantur, vides,

    Cic. Div. 2, 6, 17:

    novum quoddam et subagreste consilium,

    id. Rep. 2, 7, 12; cf. id. ib. 2, 28, 51:

    Pompeio esse in animo, rei publicae non deesse, si senatus sequatur,

    Caes. B. C. 1, 1 fin.:

    arma victricia,

    Verg. A. 3, 54.—Of an auditor, to follow an orator or a speech:

    quos more prisco apud judicem fabulantes non auditores sequuntur, non populus audit,

    Tac. Or. 23: non lingua valet, non corpore notae Sufficiunt vires, nec vox aut verba sequuntur, i. e. attend or obey the will, Verg. A. 12, 912; cf.:

    si modo verba sequantur,

    Ov. M. 1, 647. —Esp. milit. t. t.: signa sequi, to march in rank, Sall. J. 80, 2; Curt. 3, 2, 13.—
    2.
    To follow or pursue an end or object; to strive for, aim at, seek to attain:

    eam (sc. utilitatem),

    Cic. Lael. 27, 100:

    justitiam,

    id. Rep. 3, 11, 18:

    otium ac tranquillitatem vitae,

    id. Mur. 27, 55:

    amoenitatem et salubritatem,

    id. Leg. 2, 1, 3:

    matris commodum,

    Ter. Hec. 3, 5, 31:

    lites,

    id. And. 4, 5, 16; id. Ad. 2, 2, 40:

    gratiam Caesaris,

    Caes. B. C. 1, 1:

    linguam et nomen,

    Liv. 31, 7:

    mercedes,

    Hor. S. 1, 6, 87:

    quae nocuere (opp. fugere),

    id. Ep. 1, 8, 11; cf.:

    nec sequar aut fugiam, quae diligit ipse vel odit,

    id. ib. 1, 1, 72:

    ferro extrema,

    Verg. A. 6, 457:

    fidem,

    Vell. 2, 107, 2.—With inf.:

    plurisque sequor disponere causas,

    Lucr. 5, 529.—
    3.
    In discourse, to follow in order or sequence; to come next in order, to succeed:

    sequitur is (rex), qui, etc.,

    Cic. Rep. 2, 21, 37:

    sequitur illa divisio, ut, etc.,

    id. Fin. 3, 16, 55:

    haec sint dicta de aëre. Sequitur terra, cui, etc.,

    Plin. 2, 63, 63, § 154:

    ac de primā quidem parte satis dictum est. Sequitur, ut doceam, etc.,

    Cic. N. D. 2, 32, 80 sq. — With inf.:

    sequitur videre de eo, quod, etc.,

    Dig. 45, 1, 91, § 3; 41, 3, 4.—
    4.
    In logical conclusions, to follow, ensue; with subject-clause:

    nec si omne enuntiatum aut verum aut falsum est, sequitur ilico, esse causas immutabiles, etc.,

    Cic. Fat. 12, 28; id. Tusc. 5, 8, 21.—With ut:

    si haec enuntiatio vera non est, sequitur, ut falsa sit,

    Cic. Fat. 12, 28; 5, 9; 10, 22; id. Fin. 2, 8, 24; 3, 7, 26:

    sequitur igitur ut, etc.,

    id. Tusc. 5, 18, 53; id. Par. 3, 1, 22:

    sequitur ergo ut, etc.,

    Curt. 7, 1, 40; Quint. 3, 8, 23; 3, 11, 17; 6, 5, 8 al.—
    5.
    To follow or come naturally or easily; to be obtained without effort:

    tantum hominis valuit exercitatio ut, cum se mente ac voluntate, conjecisset in versum, verba sequerentur,

    Cic. de Or. 3, 50, 194 Sorof ad loc.:

    non quaesitum esse numerum, sed secutum,

    id. Or. 49, 165:

    lingua tacet nec vox tentataque verba sequuntur,

    Ov. M. 11, 326; 1, 647; Stat. Th. 11, 602:

    verbaque provisam rem non invita sequentur,

    Hor. A. P. 311:

    sed non omnia nos ducentes e Graeco sequuntur,

    Quint. 2, 14, 1:

    laus pulcherrima cum sequitur, non cum arcessitur,

    id. 10, 2, 27; 8, prooem. § 8;

    8, 6, 24: sequi gloria, non appeti debet,

    Plin. Ep. 1, 8, 14.—Hence, sĕquens, entis, P. a., next, next following in order (cf.: proximus, posterior;

    not in Cic. or Cæs.): prius illud... hoc sequens,

    Quint. 5, 10, 42:

    reliqua morborum genera sequenti dicemus volumine,

    Plin. 29, 6, 39, § 143.—Esp., with designations of time:

    sequenti tempore,

    Nep. Thras. 4, 4; Quint. 1, 5, 52; Sen. Ben. 6, 4, 2; Suet. Tib. 38: sequenti die, Auct. B. Hisp. 28, 1; Suet. Ner. 15; Liv. 23, 36, 7:

    sequente anno,

    id. 3, 31, 2:

    sequenti nocte,

    Suet. Aug. 94; so also Curt. 4, 7, 10; Tac. A. 2, 53; Col. 4, 15, 3; 4, 21, 3; 4, 27, 2; Plin. 11, 37, 73, § 189; 30, 8, 21, § 66; 17, 22. 35, § 178; Hirt. B. G. 8, 50; Plin. Ep. 4, 1, 6; 5, 12, 1; 6, 31, 3:

    Suilium mox sequens aetas vidit praepotentem,

    the next generation, Tac. A. 4, 31 qui praesenti potentiā credunt exstingui [p. 1678] posse etiam sequentis aevi memoriam, Tac. A. 4, 35.—As subst., used by some for epitheton, an epithet, acc. to Quintilian;

    as, dentes albi, umida vina... o scelus abominandum, etc.,

    Quint. 8, 6, 40.

    Lewis & Short latin dictionary > sequo

См. также в других словарях:

  • ÉNONCIATION — La prise en considération systématique de l’énonciation n’est devenue habituelle que depuis les années 1960, à l’intérieur de la linguistique dite moderne ou scientifique. Bien qu’on puisse déjà observer cette attitude dans divers ouvrages de… …   Encyclopédie Universelle

  • Termlogik — Termlogik, in der Philosophie auch traditionelle Logik oder Begriffslogik genannt, bezeichnet diejenige Logik, die mit Aristoteles begann und die bis ins späte 19. Jahrhundert, als die moderne Prädikatenlogik entstand, dominierend war. Um… …   Deutsch Wikipedia

  • Enunziation — Enun|zi|a|ti|on 〈f. 20; veraltet〉 Aussage, Erklärung [<lat. enuntiatio „Aussage“] * * * Enun|zi|a|ti|on, die; , en [lat. enuntiatio, zu: nuntiare, ↑Nuntiatur] (Fachspr.): Aussage, Erklärung, Satz: ... hat Huxley die Verwandtschaft jenes… …   Universal-Lexikon

  • Enunciation — E*nun ci*a tion (?; 277), n. [L. enuntiatio, ciatio.] 1. The act of enunciating, announcing, proclaiming, or making known; open attestation; declaration; as, the enunciation of an important truth. [1913 Webster] By way of interpretation and… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Satz [1] — Satz, 1) (Propositio, Enuntiatio, Log.), der Ausdruck eines Gedankens, welcher das Verhältniß wenigstens zweier Vorstellungen enthält, eines Subjects, von welchem etwas ausgesagt wird, u. eines Prädicats, was von demselben ausgesagt wird; s.u.… …   Pierer's Universal-Lexikon

  • enunciation — /i nun see ay sheuhn/, n. 1. an act or manner of enunciating. 2. utterance or pronunciation. 3. a formal announcement or statement: the enunciation of a doctrine. [1545 55; < L enuntiation (s. of enuntiatio). See ENUNCIATE, ION] * * * …   Universalium

  • универсалии в западноевропейской философии —         УНИВЕРСАЛИИ В ЗАПАДНОЕВРОПЕЙСКОЙ ФИЛОСОФИИ имеют два основных значениях: 1) объектное, связанное с определением вещи, и 2) субъектное, связанное со способностью суждения, вырабатывающего критерии истинности или ложности, прекрасного и… …   Энциклопедия эпистемологии и философии науки

  • enunciación — ► sustantivo femenino 1 Expresión o formulación de una idea. SINÓNIMO enunciado 2 RETÓRICA Acto individual de la locución. * * * enunciación f. Acción y efecto de enunciar. ≃ *Expresión. * * * enunciación. (Del lat. enuntiatĭo, ōnis). f. Acción y …   Enciclopedia Universal

  • енунцијација — (лат. enuntiatio) 1. исказ, кажување, излагање, изрека 2. проглас, јавно соопштение, декларација …   Macedonian dictionary

  • enunciazione — /enuntʃa tsjone/ s.f. [dal lat. enuntiatio onis ]. [atto dell enunciare e, anche, le parole con cui si enuncia: un e. sommaria dei fatti ] ▶◀ comunicazione, esposizione, espressione, formulazione, manifestazione …   Enciclopedia Italiana

  • Enunziation — Enun|zi|a|ti|on die; , en <aus gleichbed. lat. enuntiatio zu enuntiare »aussagen«> Aussage, Erklärung; Satz …   Das große Fremdwörterbuch

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»