Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

earth+metals

  • 121 mineral

    ['minərəl]
    (a substance (metals, gems, coal, salt etc) found naturally in the earth and mined: What minerals are mined in that country?; ( also adjective) mineral ores.) mineral; mineral-
    * * *
    ['minərəl]
    (a substance (metals, gems, coal, salt etc) found naturally in the earth and mined: What minerals are mined in that country?; ( also adjective) mineral ores.) mineral; mineral-

    English-Danish dictionary > mineral

  • 122 mercurio

    m.
    mercury.
    * * *
    1 Mercury
    * * *
    noun m.
    * * *
    * * *
    masculino Mercury
    * * *
    = mercury, Mercury.
    Nota: Planeta.
    Ex. For example, 439.7 Swedish language is a subdivision of 439.5 Scandinavian languages, while in Metal manufactures, Tin 673.6, Mercury 673.71 and Magnesium 673.723 are all individual metals and are thus coordinate = Por ejemplo, 439.7 lengua sueca es una subdivisión de 439.5 lenguas escandinavas, mientras que en Fabricación de metales, Estaño 673.6, Mercurio 673.71 y Magnesio 673.723 son metales individuales y por lo tanto están coordinados.
    Ex. An example of spatial arrangement with an exception made for preferred category may be found in astronomy: Planets, Earth (preferred) Mercury, Venus, Mars, Jupiter, etc.
    ----
    * barómetro de mercurio = mercury barometer.
    * sulfuro de mercurio = mercuric sulphide.
    * * *
    masculino Mercury
    * * *
    = mercury, Mercury.
    Nota: Planeta.

    Ex: For example, 439.7 Swedish language is a subdivision of 439.5 Scandinavian languages, while in Metal manufactures, Tin 673.6, Mercury 673.71 and Magnesium 673.723 are all individual metals and are thus coordinate = Por ejemplo, 439.7 lengua sueca es una subdivisión de 439.5 lenguas escandinavas, mientras que en Fabricación de metales, Estaño 673.6, Mercurio 673.71 y Magnesio 673.723 son metales individuales y por lo tanto están coordinados.

    Ex: An example of spatial arrangement with an exception made for preferred category may be found in astronomy: Planets, Earth (preferred) Mercury, Venus, Mars, Jupiter, etc.
    * barómetro de mercurio = mercury barometer.
    * sulfuro de mercurio = mercuric sulphide.

    * * *
    Mercury
    * * *

    Multiple Entries:
    Mercurio    
    mercurio
    Mercurio sustantivo masculino
    Mercury
    mercurio sustantivo masculino
    mercury
    mercurio m Quím mercury
    ' Mercurio' also found in these entries:
    Spanish:
    mercurio
    English:
    mercury
    - Mercury
    * * *
    Mercury
    * * *
    m MYTH, AST Mercury
    * * *
    : Mercury (planet)
    * * *
    Mercurio n Mercury

    Spanish-English dictionary > mercurio

  • 123 त्रि _tri

    त्रि num. a. [Uṇ.5.66] (declined in pl. only, nom. त्रयः m., तिस्त्रः f., त्रीणि n.) Three; त एव हि त्रयो लोकास्त एव त्रय आश्रमाः &c. Ms.2.229; प्रियतमाभिरसौ तिसृभिर्बभौ R.9.18; त्रीणि वर्षाण्युदीक्षेत कुमार्यृतुमती सती Ms.9.9 [cf. L. tres; Gr. treis; A. S., Zend thri; Eng. three].
    -Comp. -अंशः 1 a three-fold share; त्र्यंशं दायाद्धरेद्विप्रः Ms.9.151.
    -2 a third part.
    -3 three-fourths.
    -अक्ष a. triocular.
    -अक्षः, -अक्षकः an epithet of Śiva; शुष्कस्नायु- स्वराह्लादात्त्र्यक्षं जग्राह रावणः Pt.5.57.
    -अक्षरः 1 the mystic syllable ओम् consisting of three letters; see under अ. आद्यं यत्त्र्यक्षरं ब्रह्म Ms.11.265.
    -2 a match- maker or घटक (that word consisting of three syllables).
    -3 a genealogist. (
    -री) knowledge, learning; see विद्या.
    -अङ्कटम्, -अङ्गटम् 1 three strings suspended to either end of a pole for carrying burdens.
    -2 a sort of colly- rium. (
    -टः) N. of Śiva.
    -अङ्गम् (pl.) a tripartite army (chariots, cavalry and infantry).
    -अङ्गुलम् three fingers' breadth.
    -अञ्जनम् the three kinds of collyrium; i. e. कालाञ्जन, रसाञ्जन and पुष्पाञ्जन.
    -अञ्जलम्, -लिः three handfuls taken collectively.
    -अधिपतिः (the lord of the 3 guṇas or worlds), an epithet of Viṣṇu; Bhāg.3.16.24.
    -अधिष्ठानः the soul. (
    नम्) spirit, life (चैतन्य). -a. having three stations; Ms.12.4.
    -अध्वगा, -मार्गगा, -वर्त्मगा epithets of the river Ganges (flowing through the three worlds).
    -अनीक a. having the three properties of heat, rain and cold; त्यनीकः पत्यते माहिनावान् Rv.3.56.3. (
    -का) an army consisting of horses, elephants and chariots.
    -अब्द a. three years old.
    -ब्दम् three years taken collectively.
    -अम्बकः (also त्रियम्बक in the same sense though rarely used in classical literature) 'having three eyes', N. of Śiva.; त्रियम्बकं संयमिनं ददर्श Ku.3.44; जडीकृतस्त्र्यम्बकवीक्षणेन R.2. 42;3.49. ˚सखः an epithet of Kubera; कुबेरस्त्र्यम्बकसखः Ak.
    -अम्बका an epithet of Pārvatī
    -अशीत a. eighty-third.
    -अशीतिः f. eighty-three.
    -अष्टन् a. twenty-four.
    -अश्र, -अस्र a. triangular. (
    -स्रम्) a triangle.
    -अहः 1 a period of three days.
    -2 a festival lasting three days.
    -आर्षेयाः deaf, dumb and blind persons.
    -आहिक a.
    1 performed or produced in three days.
    -2 recurring after the third day, tertian (as fever).
    -3 having provision for three days कुशूलकुम्भीधान्यो वा त्र्याहिको$श्वस्तनो$पि वा Y.1.128.
    -ऋचम् (
    तृचम् also) three Riks taken collectively; Ms.8.16.
    -ऐहिक a. having provision for three days.
    -ककुद् m.
    1 N. of the moun- tain Trikūṭa.
    -2 N. of Viṣnu or Kṛiṣṇa.
    -3 the highest, chief.
    -4 a sacrifice lasting for ten nights.
    -ककुभ् m. Ved.
    1 Indra.
    -2 Indra's thunderbolt.
    -कटु dry ginger, black pepper and long pepper taken together as a drug; शिरामोक्षं विधायास्य दद्यात् त्रिकटुकं गुडम् Śālihotra 62.
    -कण्टः, -कण्टकः a kind of fish.
    -करणी the side of a square 3 times as great as another.
    -कर्मन् n. the chief three duties of a Brāhmaṇa i. e. sacrifice, study of the Vedas, and making gifts or charity. (-m.) one who engages in these three duties (as a Brāhmaṇa).
    -काण्डम् N. of Amarsiṁha's dictionary.
    -कायः N. of Buddha.
    -कालम् 1 the three times; the past, the pre- sent, and the future; or morning, noon and evening.
    -2 the three tenses (the past, present, and future) of a verb. (
    -लम् ind. three times, thrice; ˚ज्ञ, ˚दर्शिन् a. omniscient (m.)
    1 a divine sage, seer.
    -2 a deity.
    -3 N. of Buddha. ˚विद् m.
    1 a Buddha.
    -2 an Arhat (with the Jainas).
    -कूटः N. of a mountain in Ceylon on the top of which was situated Laṅkā, the capital of Rāvaṇa.; Śi.2.5.
    -कूटम् sea-salt.
    कूर्चकम् a knife with three edges.
    -कोण a. triangular, forming a triangle.
    (-णः) 1 a triangle.
    -2 the vulva.
    -खम् 1 tin.
    -2 a cucumber.
    -खट्वम्, -खट्वी three bed- steads taken collectively.
    -क्षाराणि n. (pl.) salt-petre, natron and borax.
    -गणः an aggregate of the three objects of worldly existence; i. e. धर्म, अर्थ and काम; न बाधते$स्य त्रिगणः परस्परम् Ki.1.11; see त्रिवर्ग below.
    -गत a.
    1 tripled.
    -2 done in three days.
    -गर्ताः (pl.)
    1 N. of a country, also called जलन्धर, in the north- west of India.
    -2 the people or rulers of that country.
    -3 a particular mode of calculation.
    -गर्ता 1 a lascivious woman, wanton.
    -2 a woman in general.
    -3 a pearl.
    -4 a kind of cricket.
    -गुण a.
    1 consisting of three threads; व्रताय मौञ्जीं त्रिगुणां बभार याम् Ku.5.1.
    -2 three-times repeated, thrice, treble, threefold, triple; सप्त व्यतीयुस्त्रिगुणानि तस्य (दिनानि) R.2. 25.
    -3 containing the three Guṇas सत्त्व, रजस् and तमस्. (
    -णम्) the Pradhāna (in Sāṅ. phil.); (-ind.) three times; in three ways.
    -णाः m. (pl.) the three quali- ties or constituents of nature; त्रयीमयाय त्रिगुणात्मने नमः K.1.
    (-णा) 1 Māyā or illusion (in Vedānta phil.).
    -2 an epithet of Durgā.
    -गुणाकृतम् ploughed thrice.
    -चक्षुस् m. an epithet of Śiva.
    -चतुर a. (pl.) three or four; गत्वा जवात्त्रिचतुराणि पदानि सीता B.R.6.34.
    -चत्वा- रिंश a. forty-third.
    -चत्वारिंशत् f, forty-three.
    -जगत् n.
    -जगती the three worlds, (1) the heaven, the atmos- phere and the earth; or (2) the heaven, the earth, and the lower world; त्वत्कीर्तिः...... त्रिजगति विहरत्येवमुर्वीश गुर्वी Sūkti.5.59.
    -जटः an epithet of Śiva.
    -जटा N. of a female demon, one of the Rākṣasa attendants kept by Rāvaṇa to watch over Sītā, when she was retained as a captive in the Aśoka-vanikā. She acted very kindly towards Sītā and induced her companions to do the same; सीतां मायेति शंसन्ति त्रिजटा समजीवयत् R.12.74.
    -जातम्, जातकम् The three spices (mace, cardamoms, cinnamon).
    -जीवा, -ज्या the sine of three signs or 9˚, a radius.
    -णता a bow; कामुकानिव नालीकांस्त्रिणताः सहसामुचन् Śi.19.61.
    -णव, -णवन् a. (pl.) three times nine; i. e. 27.
    -णाकः the heaven; तावत्त्रिणाकं नहुषः शशास Bhāg.6.13.16.
    -णाचिकेतः 1 a part of the Adhvaryu-sacrifice or Yajur- veda, or one who performs a vow connected therewith (according to Kull. on Ms.3.185); Mb.13.9.26.
    -2 one who has thrice kindled the Nāchiketa fire or studied the Nāchiketa section of Kāṭhaka; त्रिणाचिकेत- स्त्रिभिरेत्य सन्धिम् Kaṭh.1.17.
    -णीता a wife ('thrice married'; it being supposed that a girl belongs to Soma, Gandharva and Agni before she obtains a human husband).
    -णेमि a. with three fellies; विचिन्वतो$भूत् सुमहांस्त्रिणेमिः Bhāg.3.8.2.
    -तक्षम्, तक्षी three carpen- ters taken collectively.
    -दण्डम् 1 the three staves of a Saṁnyāsin (who has resigned the world) tied togethar so as to form one.
    -2 the triple subjection of thought, word, and deed. (
    -ण्डः) the state of a religious ascetic; ज्ञानवैराग्यरहितस्त्रिदण्डमुपजीवति Bhāg.11.18.4.
    -दण्डिन् m.
    1 a religious mendicant or Saṁnyāsin who has renounced all worldly attachments, and who carries three long staves tied together so as to form one in his right hand; तल्लिप्सुः स यतिर्भूत्वा त्रिदण्डी द्वारका- मगात् Bhāg.1.86.3.
    -2 one who has obtained command over his mind, speech, and body (or thought, word, and deed); cf. वाग्दण्डो$थ मनोदण्डः कायदण्डस्तथैव च । यस्यैते निहिता बुद्धौ त्रिदण्डीति स उच्यते ॥ Ms.12.1.
    -दशाः (pl.)
    1 thirty.
    -2 the thirty-three gods:-- 12 Ādityas, 8 Vasus, 11 Rudras and 2 Aśvins. (
    -शः) a god, an immortal; तस्मिन्मघोनस्त्रिदशान्विहाय सहस्रमक्ष्णां युगपत्पपात Ku.3.1. ˚अङ्कुशः (-शम्) the heaven. ˚आयुधम् Indra's thunder- bolt; R.9.54. ˚आयुधम् rainbow; अथ नभस्य इव त्रिदशायुधम् R.9.54. ˚अधिपः, ˚ईश्वरः, ˚पतिः epithets of Indra. ˚अधिपतिः N. of Śiva. ˚अध्यक्षः, ˚अयनः an epithet of Viṣṇu. ˚अरिः a demon. ˚आचार्यः an epithet of Bṛihas- pati. ˚आधार Nectar. ˚आलयः, ˚आवासः
    1 heaven.
    -2 the mountain Meru.
    -3 a god. ˚आहारः 'the food of the gods', nectar. ˚इन्द्रः
    1 Indra.
    -2 Śiva.
    -3 Brahman. ˚गुरुः an epithet of Bṛihaspati, ˚गोपः a kind of insect; (cf. इन्द्रगोप) श्रद्दधे त्रिदशगोपमात्रके दाहशक्तिमिव कृष्णवर्त्मनि R.11.42. ˚दीर्घिका an epithet of the Ganges. ˚पतिः Indra; एषो$प्यैरावतस्थस्त्रिदशपतिः Ratn.4.11. ˚पुङ्गवः Viṣṇu; Rām.1. ˚मञ्जरी the holy basil. ˚वधू, ˚वनिता, an Apsaras or heavenly damsel; कैलासस्य त्रिदशवनितादर्पणस्यातिथिः स्याः Me.6. ˚वर्त्मन् the sky. ˚श्रेष्ठः
    1 Agni.
    -2 Brahman. ˚दशीभूत Become divine; त्रिदशीभूतपौराणां स्वर्गान्तरमकल्पयत् R.15.12.
    -दिनम् three days collectively. ˚स्पृश् m. concurrence of three lunations with one solar day.
    -दिवम् 1 the heaven; त्रिमार्गयेव त्रिदिवस्य मार्गः Ku.1.28; Ś.7.3.
    -2 sky, atmosphere.
    -3 paradise.
    -4 happi- ness. (
    -वा) cardamoms. ˚अधीशः, ˚ईशः
    1 an epithet of Indra.
    -2 a god. ˚आलयः the heaven; अश्वमेधजिताँल्लोका- नाप्नोति त्रिदिवालये Mb.13.141.53. ˚उद्भवा
    1 the Ganges.
    -2 small cardamoms. ˚ओकस् m. a god; वपुषि त्रिदिवौकसां परं सह पुष्पैरपतत्र्छिलीमुखाः Vikr.15.72. ˚गत dead; त्रिदिवगतः किमु वक्ष्यते पिता मे Vikr.6.62.
    -दृश् m. an epithet of Śiva.
    -दोषम् vitiation or derangement of the three humours of the body, i. e. वात, पित्त and कफ.
    -धा ind. in 3 parts, ways or places; triply, ˚त्वम् tripartition; Ch. Up.
    -धातुः an epithet of Gaṇeśa;
    -तुम् 1 the triple world.
    -2 the aggregate of the 3 minerals or humours.
    -धामन् m.
    1 N. of Viṣṇu.
    -2 of Vyāsa;
    -3 of Śiva.
    -4 of Agni.
    -5 death. -n. the heaven; हंसो हंसेन यानेन त्रिधाम परमं ययौ Bhāg.3.24.2.
    -धारा the Ganges.
    -नयन, -नेत्रः, -लोचनः epithets of Śiva; R.3. 66; Ku.3.66;5.72.
    - नवत a. ninety-third.
    -नवतिः f. ninety three.
    -नयना Pārvat&imacr.
    -नाभः Viṣṇu; Bhāg.8. 17.26.
    -नेत्रचूडामणिः the moon.
    -नेत्रफलः the cocoa-nut tree.
    -पञ्च a. three-fold five, i. e. fifteen.
    -पञ्चाश a. fiftythird.
    -पञ्चाशत् f. fifty-three.
    -पुटः glass (काच).
    -पताकः 1 the hand with three fingers stretched out or erect.
    -2 the forehead marked naturally with three horizontal lines.
    -पत्रकः the Palāśa tree.
    -पथम् 1 the three paths taken collectively, i. e. the sky, atmosphere, and the earth, or the sky, earth and the lower world.
    -2 a place where three roads meet. (
    -था) an epithet of Mathura. ˚गा, ˚गामिनी an epithet of the Ganges; गङ्गा त्रिपथगामिनी; धृतसत्पथस्त्रिपथगामभितः स तमारुरोह पुरुहूतसुतः Ki.6.1; Amaru.99.
    -पद्, -पाद्, -पात् m. Ved.
    1 Viṣṇu.
    -2 fever (personified).
    -पद a. three-footed. (
    -दम्) a tripod; त्रिपदैः करकैः स्थालैः...... Śiva. B.22. 62.
    -पदिका 1 a tripod.
    -2 a stand with three feet.
    -पदी 1 the girth of an elephant; नास्रसत्करिणां ग्रैवं त्रिपदी- च्छेदिनामपि R.4.48.
    -2 the Gāyatrī metre.
    -3 a tripod.
    -4 the plant गोधापदी.
    -परिक्रान्त a. one who walks thrice round a sacred fire.
    -पर्णः Kiṁśuka tree.
    -पाटः 1 intersection of a prolonged side and perpendicular (in a quadrangular figure).
    -2 the figure formed by such intersection.
    -पाटिका a beak.
    पाठिन् a.
    1 familiar with Saṁhitā, Pada, and Krama.
    -2 one who learns a thing after three repetitions.
    -पादः 1 the Supreme Being.
    -2 fever.
    -पाद् a.
    1 having three feet.
    -2 con- sisting of three parts, having three fourths; राघवः शिथिलं तस्थौ भुवि धर्मस्त्रिपादिव R.15.96.
    -3 trinomial. (-m.)
    1 an epithet of Viṣṇu in his dwarf incarnation.
    -2 the Supreme Being.
    -पिटकम् the 3 collections of Buddhistic sacred writings (सुत्त, विनय and अभिधम्म).
    -पुट a. triangular.
    (-टः) 1 an arrow.
    -2 the palm of the hand.
    -3 a cubit.
    -4 a bank or shore.
    -पुटकः a triangle.
    -पुटा an epithet of Durgā.
    -पुटिन् m. the castor-oil plant.
    -पुण्ड्रम्, -पुण्ड्रक a mark on the forehead consisting of three lines made with cowdung ashes.
    -पुरम् 1 a collection of three cities.
    -2 the three cities of gold, silver, and iron in the sky, air and earth built for demons by Maya; (these cities were burnt down, along the demons inhabiting them, by Śiva at the request of the gods); Ku.7.48; Amaru.2; संरक्ताभिस्त्रिपुरविजयो गीयते किन्नरीभिः Me.56; Bh.3.123; (
    -रः) N. of a demon or demons presiding over these cities. ˚अधिपतिः N. of Maya, ˚अन्तकः, ˚अरिः, ˚घ्नः, ˚दहनः, ˚द्विष् m., हरः &c. epithets of Śiva; अये गौरीनाथ त्रिपुरहर शम्भो त्रिनयन Bh.3.123; R.17.14. ˚दाहः burning of the three cities; मुहुरनुस्मरयन्तमनुक्षपं त्रिपुरदाहमुमापतिसेविनः Ki.5.14. ˚सुन्दरी Durgā.
    (-री) 1 N. of a place near Jabalpura, formerly capital of the kings of Chedi.
    -2 N. of a country.
    -पुरुष a
    1 having the length of three men.
    -2 having three assistants. (
    -षम्) the three ancestors- father, grand-father and great-grand-father.
    -पृष्ठम् the highest heaven; Bhāg.1.19.23. (
    ष्ठः) Viṣṇu.
    -पौरुष a.
    1 belonging to, or extending over, three generations of men.
    2 offered to three (as oblations).
    -3 inherited from three (as an estate).
    -प्रस्रुतः an elephant in rut.
    -फला (1) the three myrobalans taken collectively, namely, Terminalia Chebula, T. Bellerica, and Phyllanthus (Mar. हिरडा, बेहडा and आंवळकाठी). Also (2) the three sweet fruits (grape, pomegranate, and date); (3) the three fragrant fruits (nutmeg, areca- nut, and cloves).
    -बन्धनः the individual soul.
    -बलिः, बली, -वलिः, -वली f.
    1 the three folds or wrinkles of skin above the navel of a woman (regarded as a mark of beauty); क्षामोदरोपरिलसत्त्रिवलीलतानाम् Bh.1.93,81; cf. Ku.1.39.
    -2 the anus.
    -बलीकम् the anus.
    -बाहुः a kind of fighting with swords.
    -ब्रह्मन् a. with ब्रह्मा, विष्णु and महेश.
    -भम् three signs of the zodiac, or ninety degrees.
    -भङ्गम् a pose in which the image is bent at three parts of the body.
    -भद्रम् copulation, sexual union, cohabitation.
    -भागः 1 the third part; त्रिभागं ब्रह्महत्यायाः कन्या प्राप्नोति दुष्यती Mb.12.165.42.
    -2 the third part of a sign of the zodiac.
    -भुक्ल a. one possessed of learning, good conduct and good family-descent (Dānasāgara, Bibliotheca Indica,274, Fasc.1, p.29).
    -भुजम् a triangle.
    -भुवनम् the three worlds; पुण्यं यायास्त्रिभुवन- गुरोर्धाम चण्डीश्वरस्य Me.35; Bh.1.99. ˚गुरु Śiva. ˚कीर्तिरसः a patent medicine in Āyurveda. ˚पतिः Viṣṇu.
    -भूमः a palace with three floors.
    -मद the three narcotic plants; the three-fold haughtiness; Bhāg.3.1.43.
    -मधु n.
    -मधुरम् 1 sugar, honey, and ghee.
    -2 three verses of the Ṛigveda (1.9.6-8; मधु वाता ऋतायते˚).
    -3 a ceremony based on the same; L. D. B.
    -4 threefold utterance of a vedic stanza ˚मधु वाता -m. a reciter and performer of the above ceremony; L. D. B.
    -मार्गा the Ganges; त्रिमार्गयेव त्रिदिवस्य मार्गः Ku.1.28.
    -मुकुटः the Trikūṭa mountain.
    -मुखः an epithet of Buddha.
    -मुनि ind. having the three sages पाणिनि, कात्यायन and पतञ्जलि; त्रिमुनि व्याकरणम्.
    -मूर्तिः 1 the united form of Brahmā, Viṣṇu, and Maheśa, the Hindu triad; नमस्त्रिमूर्तये तुभ्यं प्रांक्सृष्टेः केवलात्मने । गुणत्रयविभायाय पश्चाद्भेदमुपेयुषे ॥ Ku.2.4.
    -2 Buddha, or Jina.
    -मूर्धन् m.
    1 a demon; त्रयश्च दूषण- खरस्त्रिमूर्धानो रणे हताः U.2.15.
    -2 a world called महर्लोक; G&imac;rvāṇa; cf. अमृतं क्षेममभयं त्रिमूर्ध्नो$धायि मूर्धसु Bhāg.2.6.19.
    -यव a. weighing 3 barley corns; Ms.8.134.
    -यष्टिः a necklace of three strings.
    -यामकम् sin.
    -यामा 1 night (consisting of 3 watches of praharas, the first and last half prahara being excluded); संक्षिप्येत क्षण इव कथं दीर्घयामा त्रियामा Me.11, Ku.7.21,26; R.9.7; V.3. 22.
    -2 turmeric.
    -3 the Indigo plant.
    -4 the river Yamuṇā.
    -युगः an epithet of Viṣṇu; धर्मं महापुरुष पासि युगानुवृत्तं छन्नः कलौ यदभवस्त्रियुगो$थ सत्त्वम् Bhāg.7.9.38; the god in the form of यज्ञपुरुष; Bhāg.5.18.35.
    -योनिः a law-suit (in which a person engages from anger, cove- tousness, or infatuation).
    -रसकम् spirituous liquor; see त्रिसरकम्.
    -रात्र a. lasting for three nights. (
    -त्रः) a festival lasting for three nights. (
    -त्रम्) a period of three nights.
    -रेखः a conch-shell.
    -लिङ्ग a. having three genders, i. e. an adjective.
    -2 possessing the three Guṇas. (
    -गाः) the country called Telaṅga. (
    -गी) the three genders taken collectively.
    -लोकम् the three worlds. (
    -कः) an inhabitant of the three worlds; यद्धर्मसूनोर्बत राजसूये निरीक्ष्य दृक्स्वस्त्ययनं त्रिलोकः Bhāg.3. 2.13. ˚आत्मन् m. the Supreme Being. ˚ईशः the sun. ˚नाथः 'lord of the three worlds', an epithet of
    1 Indra; त्रिलोकनाथेन सदा मखद्विषस्त्वया नियम्या ननु दिव्यचक्षुषा R.3.45.
    -2 of Śiva; Ku.5.77. ˚रक्षिन् a. protecting the 3 worlds; त्रिलोकरक्षी महिमा हि वज्रिणः V.1.6.
    -लोकी the three worlds taken collectively, the universe; सत्यामेव त्रिलोकीसरिति हरशिरश्चुम्बिनीविच्छटायाम् Bh.3.95; Śānti.4.22.
    -लोचनः Śiva.
    (-ना) 1 an unchaste woman.
    -2 an epithet of Durgā.
    -लोहकम् the three metals:-- gold, silver, and copper.
    -वर्गः 1 the three objects of wordly existence, i. e. धर्म, अर्थ, and काम; अनेन धर्मः सविशेषमद्य मे त्रिवर्गसारः प्रतिभाति भाविनि Ku.5.38; अन्योन्यानुबन्धम् (त्रिवर्गम्) Kau. A.1.7; प्राप त्रिवर्गं बुबुधे$त्रिवर्गम् (मोक्षम्) Bu. Ch.2.41.
    -2 the three states of loss, stability, and increase; क्षयः स्थानं च वृद्धिश्च त्रिवर्गो नीतिवेदिनाम् Ak.
    -3 the three qualities of nature, i. e. सत्त्व, रजस्, and तमस्.
    -4 the three higher castes.
    -5 the three myrobalans.
    -6 propriety, decorum.
    -वर्णकम् the first three of the four castes of Hindus taken collectively.
    -वर्ष a. three years old; Ms.5.7.
    -वलिः, -ली f. (in comp.) three folds over a woman's navel (regarded as a mark of beauty)
    -वली the anus.
    -वारम् ind. three times, thrice.
    -विक्रमः Viṣṇu in his fifth or dwarf incarnation. ˚रसः a patent medicine in Āyurveda.
    -विद्यः a Brāhmaṇa versed in the three Vedas.
    -विध a. of three kinds, three-fold.
    -विष्टपम्, -पिष्टपम् 1 the world of Indra, heaven; त्रिविष्टपस्येव पतिं जयन्तः R.6.78.
    -2 the three worlds. ˚सद् m. a god.
    -वृत् a.
    1 threefold; मौञ्जी त्रिवृत्समा श्लक्ष्णा कार्या विप्रस्य मेखला Ms.2.42.
    -2 consisting of three parts (as three गुणs, विद्याs); Bhāg.3.24.33;1.23.39; (consisting of three letters- ओङ्कार); हिरण्यगर्भो वेदानां मन्त्राणां प्रणवस्त्रिवृत् Bhāg.11.16.12. (-m.)
    1 a sacrifice.
    -2 a girdle of three strings; Mb.12.47.44.
    -3 an amulet of three strings. (-f.) a plant possessing valuable purgative properties. ˚करण combining three things, i. e. earth, water, and fire.
    -वृत्तिः livelihood through 3 things (sacrifice, study and alms).
    -वेणिः, -णी f. the place near Prayāga where the Ganges joins the Yamunā and receives under ground the Sarasvatī; the place called दक्षिणप्रयाग where the three sacred rivers separate.
    -वेणुः 1 The staff (त्रिदण्ड) of a Saṁnyāsin; केचित् त्रिवेणुं जगृहुरेके पात्रं कमण्डलुम् Bhāg.11.23.34.
    -2 The pole of a chariot; अथ त्रिवेणुसंपन्नं...... बभञ्ज च महारथम् Rām.3. 51.16; Mb.7.156.83; a three bannered (chariot); Bhāg.4.26.1.
    -वेदः a Brāhmaṇa versed in the three Vedas.
    -शक्तिः a deity (त्रिकला), Māyā; Bhāg.2.6.31.
    -शङ्कुः 1 N. of a celebrated king of the Solar race, king of Ayodhyā and father of Hariśchandra. [He was a wise, pious, and just king, but his chief fault was that he loved his person to an inordinate degree. Desiring to celebrate a sacrifice by virtue of which he could go up to heaven in his mortal body, he requested his family-priest Vasiṣṭha to officiate for him; but being refused he next requested his hundred sons who also rejected his absurd proposal. He, therefore, called them cowardly and impotent, and was, in return for these insults, cursed and degraded by them to be a Chāṇḍāla. While he was in this wretched condition, Viśvāmitra, whose family Triśaṅku had in times of famine laid under deep obligations, undertook to celebrate the sacrifice, and invited all the gods to be present. They, however, declined; whereupon the enraged Viśvāmitra. by his own power lifted up Triśaṅku to the skies with his cherished mortal body. He began to soar higher and higher till his head struck against the vault of the heaven, when he was hurled down head-foremost by Indra and the other gods. The mighty Viśvāmitra, however, arrested him in his downward course, saying 'Stay Triśaṅku', and the unfortunate monarch remained suspended with his head towards the earth as a constellation in the southern hemisphere. Hence the wellknown proverb:-- त्रिशङ्कुरिवान्तरा तिष्ठ Ś.2.]
    -2 the Chātaka bird.
    -3 a cat.
    -4 a grass-hopper.
    -5 a fire- fly. ˚जः an epithet of Hariśchandra. ˚याजिन् m. an epithet of Viśvāmitra.
    -शत a. three hundred.
    (-तम्) 1 one hundred and three.
    -2 three hundred.
    -शरणः a Buddha.
    -शर्करा three kinds of sugar (गुडोत्पन्ना, हिमोत्था, and मधुरा).
    -शाख a. three-wrinkled; भ्रुकुट्या भीषणमुखः प्रकृत्यैव त्रिशाखया Ks.12.72.
    -शालम् a house with three halls or chambers.
    -शिखम् 1 a trident; तदापतद्वै त्रिशिखं गरुत्मते Bhāg.1.59.9.
    -2 a crown or crest (with three points).
    -शिरस् m.
    1 N. of a demon killed by Rāma.
    -2 an epithet of Kubera.
    -3 fever. त्रिशिरस्ते प्रसन्नो$स्मि व्येतु ते मज्ज्वराद्भयम् Bhāg.1.63.29.
    -शीर्षः Śiva.
    -शीर्षकम्, -शूलम् a trident. ˚अङ्कः, ˚धारिन् m. an epithet of Śiva.
    -शुक्लम् the holy combination of 'three days' viz. Uttarāyaṇa (day of the gods), the bright half of the moon (day of the manes) and day- time; त्रिशुक्ले मरणं यस्य, L. D. B.
    -शूलिन् m. an epithet of Śiva.
    -शृङ्गः 1 the Trikūṭa mountain.
    -2 a triangle.
    -शोकः the soul.
    -षष्टिः f. sixty-three.
    -ष्टुभ् f. a metre of 4 x 11 syllables.
    -संध्यम्, -संध्यी the three periods of the day, i. e. dawn, noon, and sunset; also
    -त्रिसवनम् (
    -षवणम्); Ms.11.216.
    -संध्यम् ind. at the time of the three Sandhyas; सान्निध्यं पुष्करे येषां त्रिसन्ध्यं कुरुनन्दन Mb.
    -सप्तत a. seventy-third.
    -सप्ततिः f. seventy-three.
    -सप्तन्, -सप्त a. (pl.) three times 7, i. e. 21.
    -सम a. (in geom.) having three equal sides, equilateral.
    -सरः milk, sesamum and rice boiled together.
    -सरकम् drinking wine thrice ('सरकं शीधुपात्रे स्यात् शीधुपाने च शीधुनि' इति विश्वः); प्रातिभं त्रिसरकेण गतानाम् Śi.1.12.
    -सर्गः the creation of the 3 Guṇas; Bhāg.1.1.1.
    -साधन a. having a threefold causality; R.3.13.
    -सामन् a. singing 3 Sāmans (an उद्गातृ); उद्गाता तत्र संग्रामे त्रिसामा दुन्दुभिर्नृप Mb.12.98.27.
    -साम्यम् an equilibrium of the three (qualities); Bhāg.2.7.4.
    -सुपर्णः, -र्णम् 1 N. of the three Ṛigvedic verses (Rv.1.114.3-5).
    -2 N. of T. Ār.1.48-5; -a. familiar with or reciting these verses; Ms.3.185.
    -स्थली the three sacred places: काशी, प्रयाग, and गया.
    -स्थानम् the head, neck and chest to- gether; तन्त्रीलयसमायुक्तं त्रिस्थानकरणान्वितम् Rām.7.71.15. -a.
    1 having 3 dwelling places.
    -2 extending through the 3 worlds.
    -स्रोतस् f. an epithet of the Ganges; त्रिस्रोतसं वहति यो गगनप्रतिष्ठाम् Ś.7.6; R.1.63; Ku.7.15.
    -सीत्य, -हल्य a. ploughed thrice (as a field).
    -हायण a. three years old.

    Sanskrit-English dictionary > त्रि _tri

  • 124 mine

    I pronoun
    (something which belongs to me: Are these pencils yours or mine? He is a friend of mine (= one of my friends).) min, mitt, mine
    II 1. noun
    1) (a place (usually underground) from which metals, coal, salt etc are dug: a coalmine; My father worked in the mines.) gruve, bergverk
    2) (a type of bomb used underwater or placed just beneath the surface of the ground: The ship has been blown up by a mine.) (sjø-/land)mine
    2. verb
    1) (to dig (for metals etc) in a mine: Coal is mined near here.) utvinne, grave, bryte
    2) (to place explosive mines in: They've mined the mouth of the river.) minelegge
    3) (to blow up with mines: His ship was mined.) sprenge med miner
    •
    - mining
    - minefield
    bergverk
    --------
    gruve
    --------
    min
    I
    subst. \/maɪn\/
    1) gruve, bergverk
    2) ( overført) gullgruve, skattkammer, rik kilde
    3) ( gruvedrift) malm, malmforekomst
    4) ( militærvesen) mine, sjømine, landmine
    5) (militærvesen, historisk) forklaring: underjordisk passasje under murene til et beleiret fort
    lay mines legge ut miner, minelegge
    a mine of information forklaring: en rik kilde til informasjon ( om person) et levende leksikon
    spring a mine sprenge en mine
    II
    verb \/maɪn\/
    1) (om malm, kull e.l.) bryte, utvinne
    2) arbeide i en gruve, drive en gruve
    3) grave i jorden
    4) grave (underjordiske) ganger, grave tunneller, grave hull
    5) ( overført) undergrave, underminere
    6) ( militærvesen) minere, minelegge, legge ut miner
    7) minesprenge
    8) ( overført) grave frem, spa frem, lete opp
    III
    determ. \/maɪn\/
    1) min, mitt, mine
    2) (gammeldags eller poetisk, foranstilt før vokal eller før h, etterstilt etter substantiv) min, mitt, mine
    I and mine ( gammeldags) jeg og mine
    of mine som er min, (som) jeg har, som tilhører meg
    en venn av meg \/ en av vennene mine
    • that son of mine drives me mad!
    the pleasure is all mine gleden er på min side

    English-Norwegian dictionary > mine

  • 125 अष्टन् _aṣṭan

    अष्टन् num. a. [अश-व्याप्तौ कनिन् तुट् च Uṇ.1.154.] (nom., acc. अष्ट-ष्टौ) Eight. It often occurs in comp. as अष्टा with numerals and some other nouns; as अष्टादशन्, अष्टाविंशतिः, अष्टापद &c. [cf. L. octo; Gr. okto; Zend astani Pers. hasht.].
    -Comp. -अक्षर a. consisting of eight letters or parts; अष्टाक्षरं ह वा एकं गायत्र्यै पदम् Bṛi. Up.5.14.1. (
    -रः) N. of a metre.
    -अङ्ग a. consisting of eight parts or members.
    (-ङ्गम्) 1 the eight parts of the body with which a very low obeisance is performed; ˚पातः, -प्रणामः, साष्टाङ्गनमस्कारः a respectful obeisance made by the prostration of the eight limbs of the body; साष्टाङ्गपातं प्रणनाम fell prostrate on the ground in reverence; (जानुभ्यां च तथा पद्भ्यां पाणिभ्यामुरसा धिया । शिरसा वचसा दृष्टया प्रणामो$- ष्टाङ्ग ईरितः). cf. also उरसा शिरसा दृष्टया वचसा मनसा तथा । पद्भ्यां कराभ्यां जानुभ्यां प्रणामो$ष्टाङ्ग उच्यते ॥ The eight limbs of the body in नमस्कार.
    -2 the 8 parts of yoga or concen- tration; यमो नियमश्चासनं च प्राणायामस्ततः परम् । प्रत्याहारो धारणा च घ्यानं सार्धं समाधिना । अष्टाङ्गान्याहुरेतानि योगिनां योगसिद्धये ॥
    -3 materials of worship taken collectively, namely, water, milk, ghee, curds, दर्भ, rice, barley, mustard seed.
    -4 the eight parts of every medical science; (they are:-- शल्यम्, शालाक्यम्, कायचिकित्सा, भूतविद्या, कौमारभृत्यम्, अगदतन्त्रम्, रसायनतन्त्रम्, and वाजीकरणतन्त्रम्.)
    -5 the eight parts of a court; 1 the law, 2 the judge, 3 assessors, 4 scribe, 5 astrologer, 6 gold, 7 fire, and 8 water.
    -6 any whole consisting of eight parts.
    -7 a die, dice.
    -8 The eight functions of intellect (बुद्धि) are शुश्रूषा, श्रवण, ग्रहण, धारणा, चिन्तन, ऊहापोह, अर्थविज्ञान and तत्त्वज्ञान; बुद्धया ह्यष्टाङ्गया युक्तं त्वमेवार्हसि भाषितुम् Rām.6.113.24. ˚अर्घ्यम् an offering of eight articles. ˚धूपः a sort of medical incense removing fever. ˚मैथुनम् sexual enjoyment of 8 kinds'; the eight stages in the progress of a love suit; स्मरणं कीर्तनं केलिः प्रेक्षणं गुह्यभाषणम् । संकल्पो$ध्यवसायश्च क्रियानिष्पत्तिरेव च ॥
    ˚वैद्यकम् It is constituted of द्रव्याभिधान, गदनिश्चय, काय- सौख्य, शल्यादि, भूतनिग्रह, विषनिग्रह, बालवैद्यक, and रसायन. ˚हृदयम् N. of a medical work.
    -अधिकाराः जलाधिकारः, स्थलाधिकारः, ग्रामाधिकारः, कुललेखनम्, ब्रह्मासनम्, दण़्डविनि- योगः, पौरोहित्यम्.
    -अध्यायी N. of Pāṇinī's gramma- tical work consisting of 8 Adhyāyas or chapters.
    -अन्नानि The eight types of food भोज्य, पेय, चोष्य, लेह्य, खाद्य, चर्व्य, निःपेय, भक्ष्य.
    -अर a. having a wheel with 8 spokes.
    -अस्रम् an octagon.
    -अस्रः A kind of single-storeyed building octangular in plan.
    -अस्रिय a. octangular.
    -अह् (न्) a. lasting for 8 days.
    -आदिशाब्दिकाः the first eight expounders of the science of words (grammar); इन्द्रश्चन्द्रः काशकृत्स्नापिशली शाकटायनः । पाणिन्यमरजैनेन्द्रा जयन्त्यष्टादिशाब्दिकाः ॥
    -आपाद्य Multiplied by eight. अष्टापाद्यं तु शूद्रस्य स्तेये भवति किल्बिषम् । Ms.8.337.
    -उपद्वीपानि स्वर्णप्रस्थ, चन्द्राशुक्ल, आवर्तन, रमणक, मन्दरहरिण, पाञ्चजन्य, सिंहल, and लङ्का.
    -कपाल a. (˚ष्टा˚) prepared or offered in 'eight' pans. (
    -लः) a sacrifice in which ghee is offered in eight pans.
    -कर्ण a. one who has the number eight as a mark burnt in his ears (P.VI.3.115). (
    -र्णः) eight- eared, an epithet of Brahmā. (
    -कर्मन् m.),
    -गतिकः a king who has 8 duties to perform; (they are:-- आदाने च विसर्गे च तथा प्रैषनिषेधयोः । पञ्चमे चार्थवचने व्यवहारस्य चेक्षणे ॥ दण्डशुद्धयोः सदा रक्तस्तेनाष्टगतिको नृपः ।
    -कुलम् (Probably) Village jury. (Bh. List No. 1267).
    -कुलाचलाः Eight principal mountains; नील, निषध, विन्ध्याचल, माल्यवान्, मलय, गंधमादन, हेमकूट, and हिमालय. (
    -मर्यादागिरयः) हिमालय, हेमकूट, निषध, गन्धमादन, नील, श्वेत, शृङ्गवार and माल्यवान्.
    -कृत्वस् ind. eight times. चतु- र्नमो अष्टकृत्वो भवाय Av.11.2.9.
    -कोणः 1 an octagon.
    -2 a kind of machine.
    -खण्डः a title of a collection of several sections of the Ṛigveda.
    -गन्धाः Eight fragrant substances (Mar. चन्दन, अगरु, देवदार, कोळिंजन, कुसुम, शैलज, जटामांसी, सुर-गोरोचन).
    -गवम् [अष्टानां गवां समाहारः] a flock of 8 cows.
    -गाढ् m.
    1 a fabulous animal supposed to have eight legs.
    -2 a spider.
    -गुण a. eightfold; अन्नादष्टगुणं चूर्णम्; दाप्यो$ष्टगुणमत्ययम् Ms.8.4. (
    -णम्) the eight qualities which a Brāhmaṇa should possess; दया सर्वभूतेषु, क्षान्तिः, अनसूया, शौचम्, अनायासः, मङ्गलम्, अकार्पण्यम्, अस्पृहा चेति ॥ Gautamasūtra. ˚आश्रय a. endowed with these eight qualities.
    -ष्ट (˚ष्टा˚) चत्वारिंशत् a. forty-eight.
    -तय a. eight-fold.
    -तारिणी the eight forms of the goddess तारिणी; तारा- चोग्रा महोग्रा च वज्रा काली सरस्वती । कावेश्वरी च चामुण्डा इत्यष्टौ तारिण्यो मताः ॥.
    -तालम् A kind of sculptural measure- ment in which the whole height of an idol is generally eight times that of the face.
    -त्रिंशत् -(˚ष्टा˚) a. thirty-eight.
    -त्रिकम् [अष्टावृत्तम् त्रिकम्] the number 24.
    -दलम् 1 a lotus having eight petals.
    -2 an octagon.
    -दशन् (˚ष्टा˚) see above after अष्टातय.
    -दिश् f. [कर्म˚ स. संज्ञात्वान्न द्विगुः दिक् सङ्ख्ये संज्ञायाम् P.II.1.5.] the eight cardinal points; पूर्वाग्नेयी दक्षिणा च नैर्ऋती पश्चिमा तथा । वायवी चोत्तरैशानी दिशा अष्टाविमाः स्मृताः ॥. ˚करिण्यः the eight female elephants living in the eight points; करिण्यो$भ्रमुकपिलापिङ्गलानुपमाः क्रमात् । ताम्रकर्णी शुभ्रदन्ती चाङ्गना चाञ्जनावती ॥ Ak. ˚पालाः the eight regents of the cardinal points; इन्द्रो वह्निः पितृपतिः (यमः) नैर्ऋतो वरुणो मरुत् (वायुः) । कुबेरे ईशः पतयः पूर्वादीनां दिशां क्रमात् ॥ Ak. ˚गजाः the eight elephants guarding the 8 quarters; ऐरावतः पुण्डरीको वामनः कुमुदो$ञ्जनः । पुष्पदन्तः सार्वभौमः सुप्रतीकश्च दिग्गजाः ॥ Ak.
    -देहाः (पिण्डब्रह्माण्डात्मकाः) Gross and subtle bodies; स्थूल, सूक्ष्म, कारण, महाकारण, विराट्, हिरण्य, अव्याकृत, मूलप्रकृति.
    -द्रव्यम् the eight materials of a sacrifice; अश्वत्थोदुम्बुरप्लक्षन्यग्रोधसमिधस्तिलाः । सिद्धार्थपायसाज्यानि द्रव्याण्यष्टौ विदुर्बुधाः ॥
    -धातुः the eight metals taken collectively; स्वर्णं रूप्यं च ताम्रं च रङ्गं यशदमेव च । शीसं लौहं रसश्चेति धातवो$ष्टौ प्रकीर्किताः ॥
    -नागाः (Serpents) अनन्त, वासुकि, तक्षक, कर्कोटक, शङ्ख, कुलिक, पद्म, and महापद्म.
    -नायिकाः (of श्रीकृष्ण) रुक्मिणी, सत्यभामा, जाम्बवती, कालिन्दी, मित्रवृन्दा, याज्ञजिती, भद्रा, and लक्ष्मणा. (of इन्द्र) उर्वशी, मेनका, रम्भा, पूर्वचिती, स्वयंप्रभा, भिन्नकेशी जनवल्लभा and घृताची (तिलोत्तमा). (In Erotics) वासकसज्जा, विरहोत्कण्ठिता, स्वाधीनभर्तृका, कलहान्तरिता, खण्डिता, विप्रलब्धा, प्रोषितभर्तृका, and अभिसारिका.
    -पक्ष a. Having eight side- pillars; अष्टपक्षां दशपक्षां शालाम् Av.9.3.21.
    -पद, -द् (˚ष्ट˚ or ˚ष्टा˚) a.
    1 eight-footed.
    -2 a term for a pregnant animal.
    -पदः (˚ष्ट˚)
    1 a spider.
    -2 a fabulous animal called Śarabha.
    -3 a worm.
    -4 a wild sort of jasmin.
    -5 a pin or bolt.
    -6 the mountain Kailāsa (the abode of Kubera). (
    -दः, -दम्) [अष्टसु धातुषु पदं प्रतिष्ठा यस्य Malli.]
    1 gold; आवर्जिताष्टापदकुम्भतोयैः Ku.7.1; Śi.3.28.
    -2 a kind of chequered cloth or a board for drafts, dice-board (Mar. पट); ˚परिचयचतुराभिः K.196. ˚पत्रम् a sheet of gold.
    -प (पा)दिका N. of a plant.
    -पदी (˚ष्ट-ष्टा˚)
    1 wild sort of jasmin (Mar. वेलमोगरी); श्यामान्वारणपुष्पांश्च तथा$- ष्टपदिका लताः Mb.13.54.6.
    -2 a variety of metre, often used in Jayadeva's Gītagovinda.
    -पलम् a kind of medicinal preparation of ghee.
    -पाद्य a. (˚ष्टा˚) eight-fold.
    -पुत्र a. Having eight sons; अष्टयोनिरदितिरष्ट- पुत्रा Av.8.9.21.
    -(देह)-प्रकृतयः पञ्चमहाभूतानि, मनः, बुद्धिः and अहङ्कारः.
    -प्रधानाः, वैद्य, उपाध्याय, सचिव, मन्त्री, प्रतिनिधि, राजाध्यक्ष, प्रधान and अमात्य. (of शिवाजी) प्रधान, अमात्य, सचिव, मन्त्री, डबीर, न्यायाधीश, न्यायशास्त्री and सेनापति.
    -भावाः (a) स्तम्भ, स्वेद, रोमाञ्च, वैस्वर्य, कम्प, वैवर्ण्य, अश्रुपात, and प्रलय (b) कम्प, रोमाञ्च, स्फुरण, प्रेमाश्रु, स्वेद, हास्य, लास्य, and गायन.
    -भैरवाः (शिवगणाः) असिताङ्ग, संहार, रुरु, काल, क्रोध, ताम्रचूड, चन्द्रचूड and महाभैरव, (इतरे- कपाल, रुद्र, भीषण उन्मत्त, कुपित इत्यादयः).
    -भोगाः अन्न, उदक, ताम्बूल, पुष्प, चन्दन, वसन, शय्या, and अलंकार.
    -मङ्गलः a horse with a white face, tail, mane, breast and hoofs. (
    -लम्) [अष्ट- गुणितं मङ्गलं शा. क. त.] a collection of eight lucky things; according to some they are:-- मृगराजो वृषो नागः कलशो व्यञ्जनं तथा । वैजयन्ती तथा भेरी दीप इत्यष्टमङ्गलम् ॥ according to others लोके$स्मिन्मङ्गलान्यष्टौ ब्राह्मणो गौर्हुताशनः । हिरण्यं सर्पि- रादित्य आपो राजा तथाष्टमः ॥
    -मङ्गलघृत Ghee mixed with Orris-root (Mar. वेखंड), Costus Arabicus (कोष्ट), ब्राह्मी Siphonanthus Indica, mustard, सैन्धव, पिप्पली, and (Mar. उपळसरी).
    -मधु Eight Kinds of honey माक्षिक, भ्रामर, क्षौद्र, पोतिका, छात्रक, अर्घ्य, औदाल, दाल.
    -महारसाः Eight रसs in Āyurveda, namely वैक्रान्तमणि, हिंगूळ, पारा, हलाहल, कान्तलोह, अभ्रक, स्वर्णमाक्षी, रौप्यमाक्षी.
    -महारोगाः वातव्याधि, अश्मरी, कुष्ट, मेह, उदक, भगन्दर, अर्श, and संग्रहणी.
    -महासिद्धयः (n.) अणिमा, महिमा, लघिमा, प्राप्ति, प्राकाश्य, ईशिता, वशिता, and प्राकाम्य. (b) अणिमा, महिमा, मघिमा, गरिमा, प्राप्ति, प्राकाम्य, ईशिता and वशिता.
    -मातृकाः ब्राह्मी, माहेश्वरी, कौमारी, वैष्णवी, वाराही, इन्द्राणी, कौबेरी, and चामुण्डा.
    -मुद्राः सुरभी, चक्र, ध्यान, योनि, कूर्म, पङ्कज, लिङ्ग and निर्याण.
    -मानम् one kuḍava.
    -मासिक a. occurring once in 8 months.
    -मुष्टिः a. measure called कुञ्चि; अष्टमुष्टिर्भवेत् कुञ्चिः कुञ्चयो$ष्टौ च पुष्कलः । हेमाद्रिः
    -मूत्राणि Urines of a cow, a sheep, a goat, a buffallo, a horse, an elephant, a camel, an ass.
    -मूर्तिः the 'eight-formed', an epithet of Śiva; the 8 forms being, the 5 elements (earth, water, fire, air and ether), the Sun and the Moon and the sacrificing priest; cf. Ś.1.1 -या सृष्टिः स्रष्टुराद्या वहति विधिहुतं या हविर्या च होत्री । ये द्वे कालं विधत्तः श्रुतिविषयगुणा या स्थिता व्याप्य विश्वम् । यामाहुः सर्वभूत- प्रकृतिरिति यया प्राणिनः प्राणवन्तः । प्रत्यक्षाभिः प्रपन्नस्तनुभिरवतु वस्ताभिरष्टाभिरीशः ॥; or briefly expressed, the names in Sanskrit (in the above order) are:-- जलं वह्निस्तथा यष्टा सूर्याचन्द्रमसौ तथा । आकाशं वायुरवनी मूर्तयो$ष्टौ पिनाकिनः ॥. ˚धरः 'having 8 forms', Śiva.
    -मूर्तयः Eight kinds of idols शैली, दारुमयी, लौही, लेप्या, लेख्या, सैकती, मनोमयी, and मणिमयी
    -योगिन्यः (Friends of पार्वती) (a) मङ्गला, पिङ्गला, धन्या, भ्रामरी, भद्रिका, उल्का, सिद्धा, and सङ्कटा. (b) मार्जनी, कर्पूर- तिलका, मलयगन्धिनी, कौमुदिका, भेरुण्डा, मातालि, नायकी and जया (शुभाचारा) (sometimes सुलक्षणा and सुनन्दा).
    -रत्नम् the eight jewels taken collectively; the title of a collection of 8 Ślokas on morality.
    -रसाः the 8 sentiments in dramas &c.; शृङ्गारहास्यकरुणरौद्रवीरभयानकाः । बीभत्साद्भुतसंज्ञौ चेत्यष्टौ नाटये रसाः स्मृताः ॥ K. P.4 (to which is sometimes added a 9th Rasa called शान्त; निर्वेदस्थायिभावो$स्ति शान्तो$पि नवमो रसः ibid.); ˚आश्रय a. embodying or representing the eight sentiments; V.2.18.
    -लवणानि अजमोदा, आम्लवेतस, एलची (cardamom), Black salt (Mar. पादेलोण), Garcinia Mangostona (Mar. आमसोल), Cinnamo- mum aromaticum (Mar. दालचिनी), Black peppar (Mar. मिरीं).
    -लोहकम् a class of 8 metals; सुवर्णं रजतं ताम्रं सीसकं कान्तिकं तथा । वङ्गं लौहं तीक्ष्णलौहं लौहान्यष्टाविमानि तु ॥
    -वर्गः 1 a sort of diagram (चक्र) showing the good or bad stars of a person.
    -2 the 8 classes of letters; (अवर्ग, क˚, च˚, ट˚, त˚, प˚, य˚, श˚,).
    -3 a class of three principal medicaments, Namely ऋषभ, जीवक, मेद, महामेद, ऋद्धि, वृद्धि, काकोली, and क्षीरकाकोली cf. जीवकर्षभकौ मेदौ काकोल्यावृद्धिवृद्धिकी.
    -वक्रः (ष्टा) See below.
    -वर्ष a. Eight years old; त्र्यष्टवर्षो$ष्टवर्षां वा धर्मे सीदति सत्वरः Ms.9.94.
    -वसु The eight वसुs in the present मन्वन्तर are (a) धर, ध्रुव, सोम, आप, अनिल, अनल, प्रत्यूष, प्रभास. (b) द्रोण, प्राण, ध्रुव, अर्क, अग्नि, दोष, वसु, विभावसु.
    -वायनानि हरिद्रा, पूगीफल, दक्षिणा, शूर्प, कङ्कण, काचमणि, धान्य, वस्त्र (Mar. खण).
    -विना- यकाः The eight Gaṇapatis at मोरगांव (Dist. Poona), पाली (Dist. कुलाबा), भढ (near Karjat, dist. कुलाब), थेऊर (near लोणी, dist. Poona), जुन्नर (dist. Poona), ओझर (near जुन्नर, Dist. Poona). रांजणगांव (Poona- Nagar Road). सिद्धटेक (near दौंड, Dist. Ahmednagar).
    -विवाहाः बाह्य, दैव, आर्ष, गान्धर्व, राक्षस, प्राजापत्य, आसुर, पैशाच.
    -विध a. [अष्टाविधाः प्रकाराः अस्य] eight-fold, of eight kinds.
    -विंशतिः f. (˚ष्टा˚) [अष्टाधिका विंशतिः शाक. त.] the number twentyeight.
    -शतम् 1 One hundred and eight.
    -2 eight hundred.
    -श्रवणः, -श्रवस् N. of Brahmā (having 8 ears or four heads.)
    -समाधयः यम, नियम, आसन, प्राणायाम, प्रत्याहार, धारणा, ध्यान, and समाधि.
    -सिद्धयः (See --महा- सिद्धयः).

    Sanskrit-English dictionary > अष्टन् _aṣṭan

  • 126 पञ्चन् _pañcan

    पञ्चन् num. a. (Always pl., nom. and acc. पञ्च) Five. (As the first member of comp. पञ्चन् drops its final न्). [cf. Gr. pente.]
    -Comp. -अंशः the fifth part, a fifth.
    -अग्निः 1 an aggregate of five sacred fires; i. e. (अन्वाहार्यपचन or दक्षिण, गार्हपत्य, आहवनीय, सभ्य, and आव- सथ्य).
    -2 a householder who maintains the five sacred fires; पञ्चाग्नयो धृतव्रताः Māl.1; Ms.3.185.
    -3 five mystic fires supposed to exist in the body; तेजो ह्यग्निस्तथा क्रोधश्चक्षुरूष्मा तथैव च । अग्निर्जरयते यच्च पञ्चाग्नेयाः शरीरिणः ॥ Mb.12.184.21.
    -4 one who is acquainted with the doctrine of these fires. ˚साधनम् four fires on four sides and the sun above the head. This is a form of penance.
    -अङ्ग a. five-membered, having five parts or divi- sions as in पञ्चाङ्गः प्रणामः (i. e. बाहुभ्यां चैव जानुभ्यां शिरसा वक्षसा दृशा); कृतपञ्चाङ्गविनिर्णयो नयः Ki.2.12. (see Malli. and Kāmandaka quoted by him); पञ्चाङ्गमभिनयमुपदिश्य M.1; चित्ताक्षिभ्रूहस्तपादैरङ्गैश्चेष्टादिसाम्यतः । पात्राद्यवस्थाकरणं पञ्चाङ्गे$भिनयो मतः ॥
    (-ङ्गः) 1 a tortoise or turtle.
    -2 a kind of horse with five spots in different parts of his body. (
    -ङ्गी) a bit for horses.
    -(ङ्गम्) 1 collection or aggregate of five parts.
    -2 five modes of devotion (silent prayer, oblations, libations, bathing idols and feeding Brāhmaṇas)
    -3 the five parts of a tree; त्वक्पत्रकुसुमं मूलफलमेकस्य शाखिनः । एकत्र मिलितं चैतत् पञ्चाङ्ग- मिति संज्ञितम् ॥
    -4 a calendar or almanac, so called be- cause it treats of five things:-- (तिथिर्वारश्च नक्षत्रं योगः करणमेव च); चतुरङ्गबलो राजा जगतीं वशमानयेत् । अहं पञ्चा- ङ्गबलवानाकाशं वशमानये ॥ Shbhāṣ. ˚गुप्तः a turtle. ˚पत्रम् a calendar. ˚विनिर्णयः the five rules are as follows; सहायाः साधनोपाया विभागो देशकालयोः । विनिपातप्रतीकारः सिद्धिः पञ्चाङ्ग- मिष्यते ॥ Kāmandak; cf. Ki.2.12. ˚शुद्धिः f. the propiti- ousness or favourable state of five important points; i. e. तिथि, वार, नक्षत्र, योग and करण (in astrology).
    -अङ्गिक a. five-membered.
    -अङ्गुल a. (
    -ला or
    -ली f.) measuring five fingers. (
    -लः) the castor-oil plant.
    -अ(आ)जम् the five products of the goat; cf. पञ्चगव्य.
    -अतिग a. liberated (मुक्त); सो$पि पञ्चातिगो$भवत् Mb. 12.59.9.
    -अप्सरस् n. N. of a lake, said to have been created by the sage Mandakarni; cf. R.13.38.
    -अमरा The five plants i. e. (Mar. भांग, दूर्वा, बेल, निर्गुडी and तुळस.
    -अमृत a. consisting of 5 ingredients.
    -(तम्) 1 the aggregate of five drugs; dry ginger, a species of Moonseed (Cocculus cordifolius, Mar. गुळवेल), Asparagus recemosus (Mar. शतावरी), Hypoxis brevifolia (Mar. मुसळी), गोक्षुरक (Mar. गोखरूं).
    -2 the collection of five sweet things used in worshipping deities; (दुग्धं च शर्करा चैव घृतं दधि तथा मधु).
    -3 the five elements; Māl.5.2.
    -अम्लम् the aggregate of five acid plants (the jujube, pomegranate, sorrel, spondias and citron).
    -अर्चिस् m. the planet Mercury.
    - अवयव a. five-membered (as a syllogism, the five members being, प्रतिज्ञा, हेतु, उदाहरण, उपनय and निगमन q. v.).
    -अवस्थः a corpse (so called because it is resolved into the five elements) cf. पञ्चत्व below.
    -अविकम् the five products of the sheep; cf. पञ्चगव्य.
    -अशीतिः f. eighty-five.
    -अहः a period of five days.
    - आतप a. doing penance with five fires. (i. e. with four fires and the sun); cf. R.13.41.
    -आत्मक a. consisting of five elements (as body).
    -आननः, -आस्यः, -मुखः, -वक्त्रः 1 epithets of Śiva.
    -2 a lion (so called because its mouth is generally wide open; पञ्चम् आननं यस्य), (often used at the end of names of learned men to express great learning or respect; न्याय˚, तर्क˚ &c. e. g. जगन्नाथतर्कपञ्चानन); see पञ्च a.
    -3 the sign Leo of the zodiac. (
    -नी) an epithet of Durgā.
    -आम्नायाः m. (pl.) five Śāstras supposed to have proceeded from the five mouths of Śiva.
    -आयतनी, -नम् a group of five deities like गणपति, विष्णु, शंकर, देवी and सूर्य.
    -इन्द्रियम् an aggregate of the five organs (of sense or actions; see इन्द्रियम्).
    -इषुः, -बाणः, -शरः epithets of the god of love; (so called because he has five arrows; their names are:-- अरविन्दमशोकं च चूतं च नवमल्लिका । नीलोत्पलं च पञ्चैते पञ्चबाणस्य सायकाः ॥ the five arrows are also thus named:-- संमोहनोन्मादनौ च शोषणस्तापनस्तथा । स्तम्भनश्चेति कामस्य पञ्चबाणाः प्रकीर्तिताः ॥).
    -उपचारः the five articles of worship i. e. (गन्ध, पुष्प, धूप, दीप and नैवेद्य).
    -उष्मन् m. (pl.) the five digestive fires supposed to be in the body.
    -कपाल a. prepared or offered in five cups.
    -कर्ण a. branded in the ear with the number 'five' (as cattle &c.); cf. P.VI.3.115.
    -कर्मन् n. (in medicine) the five kinds of treatment; i. e. 1 वमन 'giving emetics'; 2 रेचन 'purging'; 3 नस्य 'giving stre- nutatories'; 4 अनुवासन 'administering an enema which is oily', and 5 निरूह 'administering an enema which is not oily. वमनं रेचनं नस्यं निरूहश्चानुवासनम् । पञ्चकर्मेदमन्यश्च ज्ञेयमुत्क्षेपणादिकम् ॥
    -कल्याणकः a horse with white feet and a white mouth.
    -कषाय a decoction from the fruits of five plants (जम्बु, शाल्मलि, वाट्याल, बकुल and बदर).
    -कृत्यम् the five actions by which the Supreme Power manifests itself (सृष्टि, स्थिति, संहार, तिरोभाव and अनुग्रह- करण).
    -कृत्वस् ind. five times.
    -कृष्णः A kind of game. (
    -ष्णाः) The five deities of Mahānubhāva sect namely चक्रवर्ती कृष्ण, Datta of Mātāpura, Gundam Raul of ऋद्धिपुर, चांगदेव राऊळ of द्वारावती and चांगदेव राऊळ of प्रतिष्ठान.
    -कोणः a pentagon.
    -कोलम् the five spices taken collec- tively; पिप्पली पिप्पलीमूलं चव्यचित्रकनागरम् । पञ्चकोलं......... (Mar. पिंपळी, पिंपळमूळ, चवक, चित्रक व सुंठ).
    -कोषाः m. (pl.) the five vestures or wrappers supposed to invest the soul; they are:-- अन्नमयकोष or the earthly body (स्थूलशरीर); प्राणमयकोष the vesture of the vital airs; मनो- मयकोष the sensorial vesture; विज्ञानमयकोष the cognitional vesture (these three form the लिङ्गशरीर); and आनन्द- मयकोष the last vesture, that of beatitude. कोषैरन्नमयाद्यैः पञ्चभिरात्मा न संवृतो भाति । निजशक्तिसमुप्तन्नैः शैवालप़टलैरिवाम्बु वापीस्थम् ॥ Vivekachūdāmaṇi.
    -क्रोशी 1 a distance of five Kroṣas.
    -2 N. of the city, Banares.
    -खट्वम्, -खट्वी a collection of five beds.
    -गत a. (in alg.) raised to the fifth power.
    -गवम् a collection of five cows.
    -गव्यम् the five products of the cow taken collectively; i. e. milk, curds, clarified butter or ghee, urine, and cowdung (क्षीरं दधि तथा चाज्यं मूत्रं गोमयमेव च).
    -गु a. bought with five cows.
    -गुण a. five-fold. (
    -णाः) the five objects of sense (रूप, रस, गन्ध, स्पर्श and शब्द). (
    -णी) the earth.
    -गुप्तः 1 a tortoise (as drawing in its 4 feet and head).
    -2 the materialistic system of philosophy, the doctrines of the Chārvākas.
    -घातः (in music) a kind of mea- sure.
    -चत्वारिंश a. forty-fifth.
    -चत्वारिंशत् f. forty-five.
    -चामरम् N. of 2 kinds of metre; प्रमाणिकापदद्वयं वदन्ति पञ्चचामरम् Vṛittaratnākara.
    -जनः 1 a man, man- kind.
    -2 N. of a demon who had assumed the form of a conch-shell, and was slain by Kṛiṣṇa; तस्मै प्रादाद्वरं पुत्रं मृतं पञ्चजनोदरात् Bhāg.3.3.2.
    -3 the soul.
    -4 the five classes of beings; i. e. gods, men, Gandharvas, serpents and pitṛis; यस्मिन् पञ्च पञ्चजना आकाशश्च प्रतिष्ठितः Bṛi. Up.4.4.17.
    -5 the four primary castes of the Hindus (ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य and शूद्र) with the Niṣādas or barbarians as the fifth (pl. in these two senses); (for a full exposition see Sārirabhāṣya on Br. Sūtras 1.4.11-13). (
    -नी) an assemblage of five persons.
    -जनीन a. devoted to the five races. (
    -नः) an actor, a mimic, buffoon, one who is devoted to the pentad viz. singer, musician, dancer, harlot and a jester; गायकवादक- नर्तकदासीभण्डरतः खलु पञ्चजनीनः Bhāsāvritti on P.V.1.9.
    -ज्ञानः 1 an epithet of Buddha as possessing the five kinds of knowledge.
    -2 a man familiar with the doc- trines of the Pāśupatas.
    -तक्षम्, -क्षी a collection of five carpenters.
    -तत्त्वम् 1 the five elements taken collectively; i. e. पृत्थी, अप्, तेजस्, वायु and आकाश.
    -2 (in the Tantras) the five essentials of the Tāntrikas, also called पञ्चमकार because they all begin with म; i. e. मद्य, मांस, मत्स्य, मुद्रा and मैथुन.
    -तन्त्रम् N. of a well-known collection in five books containing moral stories and fables by Visnugupta; पञ्चतन्त्रात्तथान्यस्माद् ग्रन्थादाकृष्य लिख्यते H. Pr.9.
    -तन्मात्रम् the five subtle and pri- mary elements (such as शब्द, रस, स्पर्श and रूप and गन्ध).
    -तपस् m. an ascetic who in summer practises penance sitting in the middle of four fires with the sun burning right over his head; cf. हविर्भुजामेधवतां चतुर्णां मध्ये ललाटंतपसप्तसप्तिः R.13.41; Ku.5.23; Ms.6.23 and Śi.2.51. also; ग्रीष्मे पञ्चतपा वीरो वर्षास्वासारषाण्मुनिः Bhāg. 4.23.6; Rām.3.6.5.
    -तय a. five-fold; वृत्तयः पञ्चतय्यः क्लिष्टा अक्लिष्टाः Mbh. (
    -यः) a pentad.
    -तिक्तम् the five bitter things:-- निवामृतावृषपटोलनिदिग्धिकाश्च.
    -त्रिंश a. thirtyfifth.
    -त्रिंशत्, -त्रिंशतिः f. thirty-five.
    -दश a.
    1 fifteenth.
    -2 increased by fifteen; as in पञ्चदशं शतम् 'one hundred and fifteen'.
    -दशन् a. (pl.) fifteen.
    ˚अहः a period of fifteen days.
    -दशिन् a. made or consisting of fifteen.
    -दशी 1 the fifteenth day of a lunar fort- night (the full or new moon day); Y.1.146.
    -2 N. of a philosophical work (प्रकरणग्रन्थ) by माधवाचार्य (विद्यारण्य).
    -दीर्घम् the five long parts of the body; the arms, eyes, belly, nose and breast; बाहू नेत्रद्वयं कुक्षिर्द्वे तु नासे तथैव च । स्तनयोरन्तरं चैव पञ्चदीर्घं प्रचक्षते ॥
    -देवताः the five deities:-- आदित्यं गणनाथं च देवीं रुद्रं च केशवम् । पञ्चदैवतमित्युक्तं सर्वकर्मसु पूजयेत् ॥
    -धारणक a. upheld by the five elements.
    -नखः 1 any animal with five claws; such as the hare, alligator, tortoise, porcupine, rhinoceros शशकः शल्लकी गोधा खड्गी कूर्मश्च पञ्चमः । पञ्च पञ्चनखा भक्ष्या ये प्रोक्ताः कृतजैर्द्विजैः Bk.6.131; Ms.5.17,18; Y.1.177.
    -2 an elephant.
    -3 a turtle.
    -4 a lion or tiger.
    -नखी, -नखराज an iguana (Mar. घोरपड); Gīrvāṇa.
    -नदः 'the country of five rivers, the modern Panjab (the five rivers being शतद्रु, विपाशा, इरावती, चन्द्रभागा and वितस्ता, or the modern names Sutlej, Beas, Ravee, Chenab and Jhelum).
    -दा (pl.) the people of this country.
    -नवतिः f. ninety-five.
    -निम्बम् the five products of निम्ब viz. (the flowers, fruit, leaves, bark and root).
    -नीराजनम् waving five things before an idol and then falling prostrate before it; (the five things being:-- a lamp, lotus, cloth, mango and betel-leaf).
    -पञ्चाश a. fiftyfifth.
    -पञ्चाशत् f. fifty-five.
    -पदी 1 five steps; पुंसो यमान्तं व्रजतो$पिनिष्ठुरै- रेतैर्धनैः पञ्चपदी न दीयते Pt.2.115.
    -2 the five strong cases, i. e. the first five inflections
    -पर्वन् n. (pl.) the five parvans q. v.; they are चतुर्दश्यष्टमी चैव अमावास्या च पूर्णिमा । पर्वाण्येतानि राजेन्द्र रविसंक्रान्तिरेव च ॥ a. five-knotted (an arrow).
    -पल्लवम् The leaves of the mango, fig, banyan, ficus religiosa (Mar. पिंपळ) and Genus Ficus (Mar. पायरी). There are other variations such as पनस, आम्र, पिप्पल, वट and बकुल. The first group is for the Vedic ritual only.
    -पात्रम् 1 five vessels taken collectively.
    -2 a Srāddha in which offerings are made in five vessels.
    -पाद् a. consisting of five feet, steps, or parts; पञ्चपादं पितरम् Praśna Up.1.11. (-m.) a year (संवत्सर).
    -पादिका N. of a commentary on शारीरकभाष्य.
    -पितृ m. (pl.) the five fathers:-- जनकश्चोपनेता च यश्च कन्यां प्रयच्छति । अन्नदाता भयत्राता पञ्चैते पितरः स्मृताः ॥
    -पित्तम् the bile of five ani- mals viz. (the boar, goat, buffalo, fish and peacock).
    -प्रस्थ a. having five elevations (a forest).
    -प्राणाः m. (pl.) the five life-winds or vital airs: प्राण, अपान, व्यान, उदान, and समान.
    -प्रासादः a temple of a particular size with four pinnacles and a steeple.
    -बन्ध a fine equal to the fifth part of anything lost or stolen.
    -बलाः five medicinal herbs, namely बला, नागबला, महाबला, अति- बला and राजबला.
    -बाणः, -वाणः, -शरः epithets of the god of love; see पञ्चेषु.
    -बाहुः N. of Śiva.
    -बिन्दुप्रसृतम् N. of a particular movement in dancing; Dk.2.
    -बीजानि the five seeds:--कर्कटी, त्रपुस, दाडिम, पद्मबीज, and वानरीबीज.
    -भद्र a.
    1 having five good qualities.
    -2 consisting of five good ingredients (as a sauce &c.).
    -3 having five auspicious marks (as a horse) in the chest, back, face and flanks.
    -4 vicious.
    -द्रः a kind of pavilion.
    -भागिन् m. the five deities of पञ्चमहा- यज्ञ; धर्मकामविहीनस्य चुक्रुधुः पञ्चभागिनः Bhāg.11.23.9.
    -भुज a. pentagonal.
    (-जः) 1 a pentagon; cf. पञ्चकोण.
    -2 N. of Gaṇeśa.
    -भूतम् the five elements; पृथ्वी, अप्, तेजस्, वायु and आकाश.
    -भृङ्गाः the five trees, viz. देवदाली (Mar. देवडंगरी), शमी, भङ्गा (Mar. भांग), निर्गुण्डी and तमालपत्र.
    -मकारम् the five essentials of the left-hand Tantra ritual of which the first letter is म; see पञ्चतत्त्व (2).
    -महापातकम् the five great sins; see महापातक Ms.11. 54.
    -महायज्ञाः m. (pl.) the five daily sacrifices enjoined to be performed by a Brāhmaṇa; अध्यापनं ब्रह्मयज्ञः पितृ- यज्ञस्तु तर्पणम् । होमो दैवो बलिर्भौतो नृयज्ञो$तिथिपूजनम् ॥ Ms.3.7. अहुतं च हुतं चैव तथा प्रहुतमेव च । ब्राह्मं हुतं प्राशितं च पञ्च यज्ञान् प्रचक्षते ॥ Ms.3.73; see महायज्ञ.
    -मारः son of Baladeva; L. D. B.
    -माश(षि)क a. consisting of five Māṣas (as a fine &c.).
    -माष(षि)क a. amounting to five māṣas; गर्दभाजाविकानां तु दण्डः स्यात्पञ्चमाषिकः Ms.8.298.
    -मास्य a. happening every five months.
    -मुखः an arrow with five points; (for other senses see पञ्चानन.)
    -मुद्रा five gestures to be made in presenting offerings to an idol; viz आवाहनी, स्थापनी, संनिधापनी, संबोधनी and संमुखीकरणी; see मुद्रा.
    -मूत्रम् the urine of five female animals; the cow, goat, she-buffalo, sheep, and she-ass.).
    -मूलम् there are nine varieties of the pentad combinations of roots; लघुपञ्चमूल, बृहत्पञ्चमूल, शतावर्यादि, तृणपञ्चमूल, जीवकादिपञ्चमूल, पुनर्नवादिपञ्चमूल, गोक्षुरादि˚, वल्ली˚.
    -रत्नम् a collection of five gems; (they are variously enumerated: (1) नीलकं वज्रकं चेति पद्मरागश्च मौक्तिकम् । प्रवालं चेति विज्ञेयं पंचरत्नं मनीषिभिः ॥ (2) सुवर्णं रजतं मुक्ता राजावर्तं प्रवालकम् । रत्नपञ्चकमाख्यातम्...॥ (3) कनकं हीरकं नीलं पद्मरागश्च मौक्तिकम् । पञ्चरत्नमिदं प्रोक्त- मृषिभिः पूर्वदर्शिभिः ॥
    -2 the five most admired episodes of the Mahābhārata; गीता, विष्णुसहस्रनाम, भीष्मस्तवराज, अनुस्मृति and गजेन्द्रमोक्ष).
    -रसा the आमलकी tree (Mar. आंवळी).
    -रात्रम् 1 a period of five nights; इत्यर्थं वयमानीताः पञ्चरात्रो$पि विद्यते Pañch.3.24.
    -2 N. of one of Bhāsa's dramas.
    -3 N. of a philosophical treatise attributed to Nārada.
    -4 N. of an अहीन (sacrifice) lasting for 5 days; स एतं पञ्चरात्रं पुरुषमेधं यज्ञक्रतुमपश्यत् Śat. Br.; cf. Mb.12.218. 11.
    -राशिकम् the rule of five (in math.).
    -लक्षणम् a Purāṇa; so called because it deals with five important topics:-- सर्गश्च प्रतिसर्गश्च वंशो मन्वन्तराणि च । वंशानुचरितं चैव पुराणं पञ्चलक्षणम् ॥ see पुराण also.
    -लवणम् five kinds of salt; i. e. काचक, सैन्धव, सामुद्र, बिड and सौवर्चल.
    -लाङ्गलकम् a gift (महादान) of as much land as can be cultivated with five ploughs.
    -लोकपालः the five guardian deities viz. Vināyaka, Durgā, Vāyu, Ākāśa and Aśvinīkumāra.
    -लोहम् a metallic alloy containing five metals (i. e. copper, brass, tin, lead and iron).
    -लोहकम् the five metals i. e. gold, silver, copper, tin and lead.
    -वटः the sacred or sacrificial thread worn across the breast (यज्ञोपवीत).
    -वटी 1 the five fig-trees: i. e. अश्वत्थ, बिल्व, वट, धात्री and अशोक.
    -2 N. of a part of the Daṇḍakā forest where the Godāvarī rises and where Rāma dwelt for a considerable time with his beloved; it is two miles from Nasik; परिहरन्तमपि मामितः पञ्चवटीस्नेहो बलादाकर्षतीव U.2.27/28; R.13.34.
    -वर्गः 1 an aggregate of five.
    -2 the five essential elements of the body.
    -3 the five organs of sense; संतुष्टपञ्चवर्गो$हं लोकयात्रां प्रवाहये Rām.2.19.27.
    -4 the five daily sacrifices enjoined to be performed by a Brāhmaṇa; cf. महायज्ञ.
    -5 the five classes of spies (कापटिक, उदास्थित, गृहपतिव्यञ्जन, वैदेहिकव्यञ्जन and तापसव्यञ्जन); cf. Kull. on Ms.7.154.
    -वर्षदेशीय a. about five years old.
    -वर्षीय a. five years old.
    -वल्कलम् a collection of the barks of five kinds of trees; namely न्यग्रोध, उदुम्बर, अश्वत्थ, प्लक्ष and वेतस.
    -वल्लभा N. of Draupadī.
    -वार्षिक a. recurring every five years.
    -वाहिन् a. drawn by five (as a carriage).
    -विंश a. twenty-fifth.
    -शः 1 a Stoma consisting of 25 parts.
    -2 N. of Viṣṇu (regarded as the 25th तत्त्व); स तु जन- परितापं तत्कृतं जानता ते नरहर उपनीतः पञ्चतां पञ्चविंश Bhāg. 7.8.53.
    -विंशतिः f. twenty-five.
    -विंशतिका a collection of twenty-five; as in वेतालपञ्चविंशतिका.
    -विध a. five- fold, of five kinds. ˚प्रकृतिः f. the five departments of a government; अमात्यराष्ट्रदुर्गार्थदण्डाख्याः पञ्च चापराः Ms.7.157.
    -वीरगोष्ठम् an assembly room, concert-hall; रागमञ्जरी नाम पञ्चवीरगोष्ठे संगीतकमनुष्ठास्यति Dk.2.
    -वृत्, -वृतम् ind. five-fold.
    -वृत्तिता depending on senses; Rām.2.1.65.
    -शत a. amounting to five hundred.
    (-तम्) 1 one hundred and five.
    -2 five hundred.
    -शाखः 1 the hand; स्वशिरः पश्चशाखाभ्यामभिहत्यायतेक्षणा Mb.11.17.3; कदापि नो मुञ्चति पञ्चशाखः (नारायणस्य) Rām. Ch.1.9; स्फूर्जद्रत्नाङ्गुलीयद्युतिशबलनखद्योतिभिः पञ्चशाखैः Śiva B.3.49.
    -2 an elephant.
    -शारदीयः N. of a Yāga.
    -शिखः a lion.
    -शीलम् the five rules of conduct; Buddh.
    -शुक्लम् The holy combination of five days, viz. Uttarāyaṇa (day of the gods), the bright half of the month (day of the manes) and day time, हरिवासर and सिद्धक्षेत्र (cf. त्रिशुक्लम्).
    -ष a. (pl.) five or six; सन्त्यन्ये$पि बृहस्पतिप्रभृतयः संभाविताः पञ्चषाः Bh.2.34.
    -षष्ट a. sixty-fifth.
    -षष्टिः f. sixty-five.
    -सटः one with five tufts of hair on the head (सटाः जटाः केशसन्निवेशे मध्ये मध्ये पञ्चसु स्थानेषु क्षौरवद्वापनम्); दासो$यं मुच्यतां राज्ञस्त्वया पञ्चसटः कृतः Mb.3.272.18; (Mar. पांच पाट काढणें).
    -सप्तत a. seventy-fifth.
    -सप्ततिः f. seventy-five.
    -सस्यम् the five grains viz. धान्य, मुद्ग, तिल, यव and माष.
    -सिद्धान्ती f. the five astronomical doctrines from astronomical book like सूर्यसिद्धान्त etc.
    -सिद्धौषधयः the five medi- cinal plants:-- तैलकन्द, सुधाकन्द, क्रोडकन्द, रुदन्तिक, सर्पाक्षी.
    -सुगन्धकम् the five kinds of aromatic vegetable sub- stances; they are:-- कर्पूरकक्कोललवङ्गपुष्पगुवाकजातीफलपञ्चकेन । समांशभागेन च योजितेन मनोहरं पञ्चसुगन्धकं स्यात् ॥.
    -सूनाः f. the five things in a house by which animal life may be accidentally destroyed; they are:-- पञ्चसूना गृहस्थस्य चुल्ली पेषण्युपस्करः कण्डनी चोदकुम्भश्च Ms.3.68.
    -सूरणाः the five medicinal esculent roots; sweet and bitter सूरण, अत्यम्ल- पर्णी, काण्डीर, मालाकन्द. &c.
    -स्रोतम् n. the mind; पञ्चस्रोतसि निष्णातः Mb.12.218.11. (com. पञ्चस्त्रोतांसि विषयकेदारप्रणालिका यस्य तस्मिन् मनसि).
    -हायन a. five years old.

    Sanskrit-English dictionary > पञ्चन् _pañcan

  • 127 SYNGJA

    * * *
    (syng; söng, sungum; sunginn), v.
    1) to ring, clash, whistle, of metals, weapons (sverðit syngr; syngr í atgeirinum);
    2) to sing; s. messu, to sing mass; absol. to officiate in a mass (þar söng prestr sá, er Þrándr hét).
    * * *
    pres. syng; pret. saung or söng, pl. sungu; subj. syngi; imperat. syng, syngdu; part. sunginn; older syngva, and then even sounded singva, as seen from rhymes, þ ings, s ingva., Eb. 27 new Ed. l. 24, in a verse of the 10th century: [Ulf. siggwan = ἄδειν; A. S. and O. H. G. singan; Engl. sing; Dan. synge; Swed. and early Dan. sjunga]:—to sing, prop. to ring, clash, of metals, weapons; to whistle, of wind, or the like; hurð syngr í lási, Fms. iii. 67; syngr í atgeirinum, Nj. 44, 119; bítia þat sverð, nema sjálfum þér syngvi um höfði, Hkv. 2; (örvar) sungu á mínum skjaldi, Eb. (in a verse); sverð saung of vanga mér, Kormak; það syngr í reiðanum, syngr í böndum, of the rigging of a ship in a storm, see Lex. Poët.: of the swan’s single sad note, syngi, syngi svanir mínir.
    II. to sing, in tunes; sungu ok slungu snúðga steini, Gs. (of the maids at a hand-mill); s. sálm, to sing a hymn.
    2. in an eccl. sense; s. messu, to sing the mass, Nj. 157; prestr á eigi at syngva fleiri messur enn tvær, K. Þ. K. 21 new Ed.; s. messu heiman, Bs. i. 440; um morguninn er sungnar vóru tíðir, Fms. x. 10; ok sungu upp responsorium, 15; s. psaltara, Bs. i. 74, Fms. xi. 274; syngja tíðir, to chant the ‘hours,’ passim: absol. to officiate in a mass, þar söng prestr sá er Þrándr hét, Fms. ix. 232; þangat söng haun einn hátíðar-dag, Bs. i. 435: spec. phrases, s. e-n til moldar, ‘to sing a person into the earth,’ to perform the funeral rites; þeim lærðum manni er mik syngr til moldar gef ek þrjú kúgildi, Dipl. iv. 8; syngja yfir e-m, to sing over one, i. e. to sing the burial service; syngja yfir líki, þær tiðir er til byrjar, N. G. L. i. 16, and so in mod. usage (yfir-söngr); also of the sick, Fms. vii. 39; s. e-n í bann (bannsyngja), to chant an excommunication, Bs. i. 768.
    III. pass., þann tíma er söngst óttu-söngr, Fms. vii. 310; þá er messa syngst, Am. 101; skal syngjast messa, Dipl. i. 10; syngjandi sálu-messa, iv. 8.

    Íslensk-ensk orðabók > SYNGJA

  • 128 metal

    1. n металл
    2. n храбрость, мужество; пыл, ретивость
    3. n рельсы
    4. n рудоносная порода
    5. n щебень
    6. n ж. -д. балласт
    7. n расплавленное стекло, стекломасса
    8. n воен. жарг. боевая техника; артиллерия
    9. n воен. жарг. знаки различия
    10. n полигр. гарт
    11. a металлический
    12. v покрывать, обшивать металлом
    13. v дор. мостить щебнем, шоссировать
    14. v ж. -д. балластировать
    Синонимический ряд:
    bronze (noun) alloy; brass; bronze; pewter

    English-Russian base dictionary > metal

Страницы

См. также в других словарях:

  • alkaline earth metals — plural noun The bivalent metals of the second group of the periodic system, calcium, strontium, barium, and sometimes magnesium and radium • • • Main Entry: ↑alkali …   Useful english dictionary

  • Alkaline earth metals — Alkaline earth metals. См. Щелочноземельные металлы. (Источник: «Металлы и сплавы. Справочник.» Под редакцией Ю.П. Солнцева; НПО Профессионал , НПО Мир и семья ; Санкт Петербург, 2003 г.) …   Словарь металлургических терминов

  • alkaline-earth metals — šarminių žemių metalai statusas T sritis chemija apibrėžtis Mg, Ca, Sr, Ba, Ra. atitikmenys: angl. alkaline earth metals rus. щелочно земельные металлы …   Chemijos terminų aiškinamasis žodynas

  • al|ka|line-earth metals — «AL kuh lyn URTH, lihn », a group of chemical elements, calcium, strontium, barium, radium, beryllium, and magnesium. Older tables omit the last three …   Useful english dictionary

  • alkaline earth metals — a group of grayish white, malleable metals that are easily oxidized in air, comprising beryllium, magnesium, calcium, strontium, barium, and radium …   Medical dictionary

  • Earth (chemistry) — The chemical term earths was historically applied to certain chemical substances, once thought to be elements, and this name was borrowed from one of the four classical elements of Plato. Earths later turned out to be chemical compounds, albeit… …   Wikipedia

  • earth — [ʉrth] n. [ME erthe < OE eorthe, akin to Ger erde < IE base * er > Gr era, earth, Welsh erw, field] 1. [often E ] the planet that we live on; terrestrial globe: it is the fifth largest planet of the solar system and the third in distance …   English World dictionary

  • rare-earth metals — Смотри редкоземельные металлы (РЗМ) …   Энциклопедический словарь по металлургии

  • alkali-earth metals — Смотри щелочноземельные металлы …   Энциклопедический словарь по металлургии

  • METALS AND MINING — In the Bible Six metals are mentioned in the Bible and in many passages they are listed in the same order: gold, silver, copper, iron, tin, and lead. Antimony is also mentioned. The metals are referred to in various contexts, including methods of …   Encyclopedia of Judaism

  • Earth Sciences — ▪ 2009 Introduction Geology and Geochemistry       The theme of the 33rd International Geological Congress, which was held in Norway in August 2008, was “Earth System Science: Foundation for Sustainable Development.” It was attended by nearly… …   Universalium

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»