dreka·hǫfuð

n. a dragon’s head as a ship’s beak, Eg. 42, Hkr. iii. 94.

(dat. höfði, gen. pl. höfða), n.

1) head (höggva höfuð af e-m);

láta e-n höfði skemmra, to behead one;

strjúka aldrei um frjálst höfuð, to be never free, never at ease;

skera e-m höfuð, to make a wry face at one;

heita í höfuð e-m, to be called after a person;

hætta höfði, to risk one’s life;

leggja við höfuð sitt, to stake one’s head;

fœra e-m höfuð sitt, to surrender oneself to an enemy;

drepa niðr höfði, to droop the head;

þoku hóf af höfði, the fog lifted;

stíga yfir höfuð e-m, to overcome one;

hlaða helium að höfði e-m, to leave one dead on the spot;

ganga milli bols ok höfuðs e-s or á e-m, to hew of one’s head, to kill outright;

senda e-n til höfuðs e-m, to send one to take another’s head;

leggja fé til höfuðs e-m, to set a price on one’s head;

leggjast e-t undir höfuð, to put aside, neglect (Þ. lagðist eigi þessa ferð undir höfuð);

vera höfði hærri, to be taller by a head;

2) head, chief (höfuð lendra manna);

Þrándheimr hefir lengi verið kallaðr höfuð Noregs, the chief district of Norway;

3) ornamental prow of a ship (skip með gyltum höfðum);

ornamental head on a bridle (slitnaði sundr beizlit, ok týndist höfuð, er á var).

* * *

n., dat. höfði; gen. pl. höfða, dat. höfðum; in Norse MSS. often spelt hafuð, Anecd. 4 (without umlaut); the root-vowel seems in very early times (8th century) to have been a diphthong; thus Bragi uses the rhymes, laufi—haufði, and rauf—haufuð, Edda; the old ditty with a half rhyme, höfðu vér í haufði, Hkr. i. 104, wou’d be faulty unless we accept a diphthong in the latter word: in good old MSS. (e. g. Sæm. Cod. Reg.) the word is always spelt with ꜹ or au, never o, and probably never had a diphthongal sound; the Norse spelling havuð however points to a short vowel; and later Icel. MSS. spell o or , e. g. Hb. in Vsp. l. c. It is probable that the short vowel originated in the contracted form, as haufði sounds hard; [cp. Goth. haubiþ; A. S. heâfod; Engl. head; Hel. hôbid; O. H. G. houpit; mid. H. G. houbet; mod. G. haupt; Dan. hôved; Swed. hufvud; Ormul. hæfedd (the single f marks a preceding long vowel); thus all old Teut. languages except the Icel. agree in the length of the vowel, whereas Lat. căput, Gr. κεφαλή have a short root vowel.]

A. A head, Vsp. 38, Sdm. 14, Vþm. 19, Þkv. 16, 19, Skm. 23, Nj. 19, 275, Grág. ii. 11, Fms. x. 381, Eg. 181, Edda 59, passim; mátti svá at kveða, at náliga væri tvau höfuð á hverju kvikendi, Hrafn. 22 (of a great increase in stock); Grímr rakaði bratt fé saman, vóru tvau höfuð á hvívetna því er hann átti, Ísl. ii. 14.

II. phrases and sayings, láta höfði skemra, to make one a head shorter, behead, Hým. 15, Fm. 34; strjúka aldrei frjálst höfuð, to stroke never a free head, be never free, never at ease; (sagði) at þeir mundi aldrei um frjálst höfuð strjúka, er vinir hans væri, meðan Þórðr væri höfðingi í Ísafirði, Sturl. ii. 124; eg má aldrei um frjálst höfuð strjúka, I never have any time to spare; sitja aldrei á sárs höfði, to be always quarrelling; skera e-m höfuð, to make a wry face at one, Grett. 17; heita í höfuðit e-m, to be called after a person; hón jós sveininn vatni ok kvað hann skyldu heita í höfuð föður sínum, ok var hann kallaðr Gestr, Bárð. 24 new Ed.: the mod. usage distinguishes between heita í höfuð á e-m, when a person is alive when the child was born, and heita eptir e-m, when that person is dead; halda höfði, to hold one’s head up, Flóv. 43, Og.; bera hátt höfuð, to bear one’s head high, Sturl. iii. 147, Sighvat; hefja höfuðs, to lift one’s head, Thom. 535; drepa niðr höfði, to droop one’s head, Bs. i. 625; þoku hóf af höfði, the fog lifted, Ld. 74; búa hvárr í annars höfði, to be at loggerheads, Sks. 346; fara huldu höfði, to go with a hidden head, in disguise, to hide oneself, Fms. vi. 12; færa e-m höfuð sitt, to surrender oneself to an enemy, Eg. ch. 62, 63, Fms. x. 261; stíga yfir höfuð e-m, to pass over one’s head, overcome one, 304; er á engri stundu örvænt nær elli stígr yfir h. mér, Eb. 332; hlaða hellum at höfði e-m, to leave one dead on the spot, Dropl. 18; ganga milli bols ok höfuðs, ‘to gang between bole and head,’ i. e. to kill outright, Eb. 240; hætta höfði, to risk one’s head, Hm. 106; leggjask e-t undir höfuð, to lay under one’s pillow, to put aside; leggjask ferð undir höfuð, Fær. 132, Orkn. 46; þú munt verða fátt undir höfuð at leggjask ef ek skal við þér taka, Sturl. i. 27; vera höfði hærri, to be a head taller, Fms. x. 381; setja höfuð á höfuð ofan, to set head upon head, Bs. i. 73, (viz. to consecrate a second bishop to a see, which was against the eccl. law); cp. kjósa annan konung í höfuð Davíð, Sks. 801.

III. in a personal sense, in poets, a person, = Lat. caput, Gr. κάρα, κεφαλή; fárgjarnt höfuð, thou fearful woman! Fas. ii. 556; hraustara höfuð, a bolder man, 315; berjask við eitt höfuð, 49; heiptrækt höfuð, Ýt. 25; andprútt höfuð, high-minded man! Sighvat; tírar h., glorious man; leyfðar h., id., Geisli 56; vina höfuð = cara capita, Bm. 2; frænda höfuð, kinsmen, Skáld H. 3. 40; hvarfúst h., thou fickle woman! Hel. 2.

2. a number, tale, head, of animals; fádygt höfuð, of a fox, Merl. 1. 39: head, of cattle, þeir eiga at gjalda þingfarar-kaup, er skulda-hjóna hvert hefir höfuð, kú skuldalausa eða kúgildi, Grág. (Kb.) i. 159, referring to the old way of taxation, which is still the law in Icel., that a freeholder has to pay tax (skattr) only if he has more head of cattle (kúgildi, q. v.), than persons to support.

IV. a head, chief; höfuð lendra manna, Fms. vii. 273; h. ok höfðingi, Stj. 457; Þrándheimr er h. Noregs, Fms. vi. 38; höfuð allra höfuð-tíða (gen.), Leiðarvís. 23.

V. of head-shaped things:

1. a beak, of a ship; með gylltum höfðum, Fms. viii. 385, x. 10, 417, passim; dreka-höfuð, q. v.: the beak was usually a dragon’s head, sometimes a bison’s, Ó. H.; a steer’s, Landn. 5. ch. 8; or it was the image of a god, e. g. of Thor, Fms. ii. 325, (Ó. T. ch. 253); or of a man, Karl-höfði, Ó. H., the ship of St. Olave; cp. the interesting passage, þat var upphaf enna heiðnu laga, at menn skyldu eigi hafa höfuðskip í hafi, en ef þeir hefði, þá skyldi þeir af taka höfuð áðr þeir kæmi í lands-sýn, ok sigla eigi at landi með gapandum höfðum eðr gínandi trjónum, svá at landvættir fældisk við, Landn. (Hb.) 258, Fms. vi. 180 (in a verse), vii. 51 (in a verse). 2. the capital of a pillar, Al. 116, Fb. i. 359 (of tent poles): of carved heads in a hall, sér þú augun útar hjá Hagbarðs-höfðinu? Korm. ch. 3: heads of idols carved on chairs, Fbr. ch. 38: carved heads on high-seats, Eb. ch. 4: that these figures sometimes represented fairies or goddesses is shewn by the word brúða (q. v.) and stólbrúða; heads of bedsteads seem to have been carved in a similar way; cp. also Korm. 86, see tjasna.

3. the head-piece of a bridle; týndi maðr höfði á beisli því er görsema-vel var gört, Bs. i. 314, v. l.; the head of a rake, hrífu-h., etc.

COMPDS: höfðabúza, höfðafjöl, höfðalag, höfðaskip, höfðatal, höfðatala, höfuðband, höfuðbani, höfuðbein, höfuðburðr, höfuðbúnaðr, Höfuðdagr, höfuðdúkr, höfuðfaldr, höfuðfatnaðr, höfuðfetlar, höfuðgerð, höfuðgjarnt, höfuðgull, höfuðhlutr, höfuðhögg, höfuðlausn, höfuðlauss, höfuðleðr, höfuðlín, höfuðmein, höfuðmikill, höfuðmundr, höfuðórar, höfuðrót, höfuðsár, höfuðskél, höfuðskip, höfuðskjálfti, höfuðsmátt, höfuðsnauðr, höfuðsótt, höfuðsteypa, höfuðsundl, höfuðsvími, höfuðsvörðr, höfuðtíund, höfuðverkr, höfuðvíti, höfuðvörðr, höfuðþváttr, höfuðþyngsl, höfuðærr, höfuðærsl.

B. Chief, capital, found like the Gr. ἀρχι- in countless COMPDS: höfuðatriði, höfuðá, höfuðárr, höfuðátt, höfuðbarmr, höfuðbaðmr, höfuðbarmsmaðr, höfuðbaugr, höfuðbenda, höfuðbiti, höfuðbitarúm, höfuðblót, höfuðborg, höfuðból, höfuðbæli, höfuðbær, höfuðdrottning, höfuðefni, höfuðengill, höfuðfaðir, höfuðfirn, höfuðfól, höfuðgersemi, höfuðgjöf, höfuðglæpr, höfuðgoð, höfuðgrein, höfuðgæfa, höfuðhátíð, höfuðhetja, höfuðhof, höfuðinnihald, höfuðísar, höfuðíþrótt, höfuðkempa, höfuðkennimaðr, höfuðkirkja, höfuðklerkr, höfuðkonungr, höfuðkostr, höfuðkvöl, höfuðlist, höfuðlýti, höfuðlæknir, höfuðlærdómr, höfuðlöstr, höfuðsmaðr, höfuðmeistari, höfuðmerki, höfuðmusteri, höfuðnafn, höfuðnauðsyn, höfuðniðjar, höfuðprestr, höfuðráð, höfuðráðgjafi, höfuðskáld, höfuðskepna, höfuðskutilsvein, höfuðskömm, höfuðskörungr, höfuðsmiðr, höfuðspekingr, höfuðstaðr, höfuðstafn, höfuðstafr, höfuðstjarna, höfuðstóll, höfuðstólpi, höfuðstyrkr, höfuðsynd, höfuðsæti, höfuðtunga, höfuðvápn, höfuðveizla, höfuðvél, höfuðvindr, höfuðvinr, höfuðþing, höfuðætt.

(-s, -ar), m.

1) hook (nef hans var mikit ok krókr á);

2) barb, on a spear or arrow-head (cf. krókaspjót, krókör);

3) peg (þeir tóku reip ofan ór krókum);

4) a fire-hook;

5) curve, bend, winding;

rista krók, not to go straight;

gøra sér króka, to make a detour;

6) corner (nú gangit þér í krókinn hjá húsinu).

* * *

m., krákr, Am. 45, Pm. 76; [Engl. crook; Dan. krog; Swed. krok]:—a hook, anything crooked; krókr þrí-angaðr, a three-pronged hook, a trident, Bret. 6: a barb on a spear or arrow head, Grett. 45, 109 new Ed.: of a fishing-hook, Lil. 60, 78, 82; tveggja króka hald í vatnit, Pm. 41; nú er úlfs-hali einn á króki, a saying, Band, (in a verse): a peg, þeir tóku reip ofan ór krókum, Hrafn. 20; brjóta spjót ór krókum, Sturl. iii. 188: a kind of crooked-formed box to carry peat in, torf-krókar: the coils like a dragon’s tail on a ship’s stern, opp. to the ‘head’ (höfuð) on the ship’s stem, fram var á dreka-höfuð, en aptr krókr ok fram af sem sporðr, Hkr. i. 284; þat var dreki, var bæði höfuðin ok krókar aptr mjök gullbúit, Orkn. 332; höfuðit ok krókrinn var allt gullbúið, Fb. i. 435: a kind of boat-hook, a brand-hook, Ísl. ii. 411 (v. l.), N. G. L. ii. 448: of a wrestling trick, see hæl-krókr; the phrase, láta koma krók á móti bragði: a game, trying the strength by hooking one another’s fingers, fara í krók: the phrase, leggja sig í framkróka, to exert oneself, plan and devise; stýris-krókar, a rudder’s hook, Fas. iii. 204; hence prob. the phrase, þar reis at undir króki, there rose ( a wave) under the rudder, Sturl. i. 47: an anchor fluke, Fms. vi. (in a verse).

2. a winding; Máriu-súðin (a ship) reist langan krók er þeir skyldu snúa henni, Fms. viii. 222; svá var skipat mönnum með fé þessu at þar skyldi engan krók rísta, i. e. to go straight, Ld. 96; göra sér krók, to make a circuit, Fas. iii. 197.

3. a device; ok hefir hann þat í hug sér at rétta þenna krók, Ld. 40, 260, Stj. 515; Króka-Refr, Ref the Wily, Krók.

II. a nook; í krókinn hjá húsinu, Fs. 42, (krók-pallr); aka e-m í öngan krók, to put one into a corner, to entrap, a saying, Fms. vi. 132 (in a verse).

III. a nickname, Landn.; whence Króks-fjörðr, a local name, Landn. króka-spjót, n. a barbed spear, Ld. 78, Eg. 726, Fbr. 11, and see Worsaae, No. 350.