Перевод: с исландского на английский

с английского на исландский

dróttinn

  • 61 SKIP

    * * *
    n. ship (of any kind).
    * * *
    n. [Ulf. skip = πλοιον; a word common to all Teut. languages, ancient and modern]:—a ship; it is the generic name, including ships of every size and shape; lang-skip, a long ship, a war ship (including dreki, skeið, snekkja); kaup-skip, a merchant ship (including knörr, buzza, kuggr); even of ferry-boats on lakes, rivers, channels, hafa skip á á ( river), Grág. ii. 267; haf-skip, a sea-going ship; segl-skip, róðrar-skip, N. G. L. i. 335, Ld. 300, Hkr. i. 152, Fms. i. 38; ríða til skips, Nj. 4, and in countless instances: of a ship-formed candlestick, járn stika með skipi, Dipl. v. 18. For the heathen rite of burying a man in a ship, see Landn. 81, Ld. 16, Gísl., cp. also Yngl. S. ch. 27; Skjöld. S., of king Ring in Arngrim’s Suppliments (MSS.)
    II. COMPDS:
    1. with gen. plur.: skipa-afli, a, m. a naval force, Sturl. iii. 65, Fms. vii. 248. skipa-búnaðr (-búningr, Fms. x. 119), m. the fitting out of ships, making ready for sea, Fms. viii. 380, ix. 215. skipa-farir, f. pl. = skipa-ferð, Orkn. 428, Fms. iv. 50, Þiðr. 249. skipa-fé, n. a ship-tax, Rétt. 1. 5, H. E. i. 414, Jb. 459. skipa-ferð, f. = skip-ferð, Gullþ. 67, Fms. vi. 321. skipa-fjöldi, a, m. a multitude of ships, Magn. 450. skipa-floti, a, m. a fleet of ships, Fs. 16, Nj. 8. skipa-gangr, m. = skipaferð, Fms. vi. 238, 321, Bs. ii. 131. skipa-görð, f. ship-building, Fms. ii. 107, viii. 105, Rétt. 42. skipa-herr, m. a naval force. Eg. 13, 31, Fms. iii. 74. skipa-kaup, n. the trading with a ship in harbour, Grág. ii. 406. skipa-kostr, m. = skipaafli, Eg. 117, 527, Fms. i. 20, Orkn. 380. skipa-lauss, adj. without ships, Fms. xi. 180. skipa-leið, f. the ‘ship-road,’ way by sea, Fms. x. 92. skipa-leiðangr, m. a levy in ships, Rétt. 81. skipa-leiði, n. = skipaleið. Fms. x. 85. skipa-leiga, u, f. the hire of a ship, H. E. i. 394. skipa-lið, n. a naval force, Eg. 7, Fms. i. 147, vi. 225. skipa-lýðr, m. shipmen, seamen, Fb. i. 122. skipa-lægi, n. a berth, Landn. 54, Fms. vii. 122. skipa-maðr, m. a shipman. mariner, pl. a crew, Grág. i. 451, Nj. 133, Rd. 227, Fms. x. 244. skipa-meðferð, f. shipping business, Grág. ii. 394. skipa-orrosta, u, f. a sea-fight, Sks. 395. skipa-reiði, a, m. a ship’s rigging, Skálda 194. skipa-saumr, m. [Dan. skibs-stöm], ship-nails, Fms. ix. 377. skipa-smiðr, m. a ship-wright, Eg. 135. skipa-smíð, f. sbip-building, Stj. 570. skipa-stóll, m. a supply of ships, fleet, Fms. vii. 292, viii. 163, 177, x. 414, Stj. 346. skipa-tollr, m. a ship-tax, Rétt. 42. skipa-uppsát, n. the right of laying a ship ashore, Grág. ii. 401. skipa-viða, u, f. ship-timber, Fr. skipa-vöxtr, m. the size of ships, Fms. ii. 299.
    2. with gen. sing.; skips-bátr, m. a ship’s boat, Fbr. 103. skips-borð, n. a ship’s board, gunwale, Vkv. 31, Skálda 192, Fms. xi. 140. skips-brot, n. = skipbrot, Grág. ii. 389, Gþl. 482, Fms. ii. 80, Edda 131. skips-bryggja, u, f. a ship’s bridge, gangway. skips-dráttr, m. ship-launching, Grág. ii. 401, Gþl. 371, Fms. ix. 402, Fs. 157. skips-dróttinn, m. a ship’s master, skipper, 655 x. 2. skips-flak, n. a wreck, Fms. ii. 246, Hkr. i. 303. skips-görð, f. = skipgörð, N. G. L. skips-háski, a, m. danger at sea, Jb. 402. skips-höfn, f. a ship’s crew, Fms. ii. 246, vii. 298, Landn. 56, Ld. 118, passim: a harbour, berth; kirkja á s. í Herdísar-vík, Vm. 14. skips-lengd, f. a ship’s length, Grág. i. 209, ii. 399. skips-prestr, m. a ship’s priest, Sturl. i. 117. skips-reiði, a, m. a ship’s tackling, Greg. 76. skips-sátr and skips-uppsát, n. a berth, Gþl. 98, 113. skips-verð, n. a ship’s worth, N. G. L. i. 198.
    B. PROP.
    COMPDS: skipbatr, skipborð, skipbót, skipbrot, skipbrotsmaðr, skipbuza, skipbúinn, skipbúnaðr, skipdráttr, skipdróttinn, skiperfð, skipfarmr, skipferð, skipfjöl, skipflak, skipfærr, skipför, skipgengr, skipgörð, skipherra, skiphlutr, skiphræ, skiphræddr, skipkaup, skipkostr, skipkváma, skipkænn, skiplauss, skipleggja, skipleiga, skiplesting, skipleysi, skipmaðr, skiprestr, skippund, skippundari, skipreiða, skipreiði, skipreiðumenn, skipreiðuþing, skipreiki, skiprúm, skipsala, skipsaumr, skipsátr, skipskeggja, skipskrokkr, skipsleði, skipsmiðr, skipsmíð, skipsókn, skipstafn, skipstjóri, skipstjórn, skipstjórnarmaðr, skipsveinn, skipsýsla, skipsögn, skiptaka, skiptapi, skiptjón, skiptollr, skiptöturr, skipuppsátr, skipverð, skipveri, skipverjar, skipviðr, skipvist.

    Íslensk-ensk orðabók > SKIP

  • 62 SKULU

    (pres. skal, skulum; pret. skyldu; pret. infin. skyldu), v. shall (denoting fate, law, bidding, necessity, duty, obligation, purpose); þat skal Eyjólfr gøra, E. shall do that; hvat skal ek honum, what shall I do with him? vega skaltu hann, thou shalt kill him; hvat skal tjald þat, what is that tent for?; hón spurði, hvat þat skyldi, she asked what was the meaning of that.
    * * *
    a verb whose present is in a preterite form, see Gramm. p. xxiii; pres. skal, skalt (skaltú), skal, pl. skulum, skulut, skulu; pret. skyldi and skyldu; subj. pres. skyli, skuli; pret. skyldi and skyldu; pres. infin, skulu; pret. infin. skyldu; skyli as a kind of imperat., Hm. i, 14, 32, 41, 53–55, Og. 22. In the oldest vellums o is used throughout instead of u, skolu, skolom, skolot, skolo: with the pers. pron. suffixed, skal’k = skal ek, skola’g, skyla’g, skylda’g: with neg. suff. skal’k-at, I shall not; skal’k-a, Fms. vi. 417 (in a verse); skal-at, he shall not; skal-a, Hm. 29, 34, 37; skal-at, Ó. H. (in a verse); þú skalt-at, Kormak; skal-at-tu, Hm. 130, Sdm. 29, Skv. 1. 22, Plac. 37 (skala-þu); skulu-t, Sighvat; skyli-t, Hm. 6, 39; skyldo-at, Am. 2, 3, see Bugge (foot-note), and -at, p. 2. In mod. usage and in less correct paper transcripts of vellums or Editions the pret. infin. skulu, skyldu are replaced by the subj. skuli, skyldi; in such cases the infin. is to be restored, as, hann kvaðsk skuli, skyldi koma = skulu, skyldu koma; see munu: [Ulf. skulan = ὀφείλειν and μέλλειν, but not freq.; A. S. sculon; Engl. shall, should; O. H. G. skolan; Germ. sollen, with elided k; Dutch zullen; Dan. skulle; Swed. skola.]
    B. Shall, must, denoting fate, law, bidding, need, necessity, duty, obligation, and the like, therefore the use is more positive than that of shall in Engl.; of weird or fate, skyldi, Ýt. 1, 3, 5, 7–9, 11–13, 16; deyja skal hverr um sinn, því ek land um sté’k at ek lifa skylda’k, Gh. 12: in the saying, ungr má en gamall skal, young may, old must (viz. die): of law, menn skyldi eigi hafa höfuð-skip í hafi, en ef hefði, þá skyldi þeir af taka höfuð, … baugr tvíeyringr skyldi liggja í hverju höfuð-hofi á stalla, þann baug skyldi hverr goði hafa á hendi sér til lögþinga allra þeirra er hann skyldi sjáltr heyja, … Hverr sá maðr skyldi áðr eið vinna, nefni ek í þat vætti, skyldi hann segja, hjálpi mér svá Freyr … sem ek man (not skal, which however here might be used),… skyldu vera þrjú þing í fjórðungi, … þeir skyldu nefna dóma … hverr maðr skyldi gefa toll til hofs, Landn. (Hb.) 258, 259; and in the commandments, þú skalt ekki stela, elska skaltú Dróttinn Guð þinn, N. T.: of an oath, til þess legg ek hönd á helga bók, ok þat játtar ek Guði, at ek skal svá ráða, H. E. i. 561: of bidding, ganga skal, skala gestr vera, Hm.; gáttir allar um skoðask skyli, 1; þagalt ok hugalt skyli þjóðans barn ok vígdjarft vera, glaðr ok reifr skyli gumna hverr, 14; vin sínum skal maðr vinr vera, 41; geði skaltú við þann blanda, 43: of a promise, skal ek auka mikit þína sæmd, ef…, Nj. 102: mixed references, nú skulu vér enn við leita, let us try, Ísl. ii. 367; þá er ganga skyldi undir jarðar-men … skyldi endar torfunnar vera fastir, sá maðr er skírsluna skyldi flytja, skyldi ganga þar undir, Ld. 58; prestar skulu eigi fara með sundr-görðir, K. Þ. K.; hann skal fara til þings, … hann skal rétta vættið, Grág. i. 115; nú skal þat göra, Eg. 458; hann strengði heit, at hann skyldi þess manns bani verða, Hrafn. 5; nú skalt þú deyja, Nj. 64; þá skaltú trúa, Fms. ii. 268; mæla, at eigi skyli eiga við Héðin, Nj. 32; skyldi Unnr sitja í festum, … skyldi boð vera eptir mitt sumar, 4; skaltú þiggja af mér, Fms. ii. 246; þá skaltú vera frjáls, 268, etc.
    2. special usage, denoting purpose, doubt, etc., often rendered in Engl. by will; skaltú veita mér bæn þá er ek man biðja þik, wilt thou grant the request I am about to ask thee? 26; þeir Egill kröfðu dagverðar, Þorfinnr bóndi lét heimolt skyldu þat, Eg. 564; skaltú, segir Skapti, nefna fimmtar-dóminn … þrennar tylptir í fjórðungi hverjum? Nj. 150; hvat skaltú sveinn í sess minn? Eg. (in a verse); hvat skaltú, Konr ungr, kyrra fugla, Rm.; hvat skal ek hánum?—Drepa skaltú hann, Nj. 53; spurði Gunnarr hvat hann skyldi, what he was for, 57; engi vissi hvat þat skyldi, Fms. viii. 45, Al. 124; hvat skal þér afgamall þræll, of what use will he be to thee? Fms. iii. 158; hvat skal þér klumba sú? xi. 129: periphrast., þat mun íllt til frásagnar, ef ekki skal mega sjá á ykkr, at ( if one shall not be able to see that…) it hafit í bardaga verit, Nj. 97; ílla hefir dóttir mín brotið odd af oflæti sínu, ef þú skalt eigi þora, 94; Sveinn mátti eigi heita gildr konungr, ef hann skyldi eigi ( unless he) erfa föður sinn fyrir enar þriðju vetr-nætr, Fms. xi. 69; skaði mikill er þat er Þórólfr skal eigi vera tryggr mér, Eg. ch. 13; gefsk þú upp, segir Þórðr,—Eigi skal þat, segir Þórðr, I will not, Nj. 64: heill skaltú, ‘hail shalt thou!’ of welcome, Gm. 3, Hkv. i. 55; hón skyli morna, be a curse on her! Og. 32; él eitt mun verða, ok skyldi langt til annars sliks, may it be long ere such another happens, Nj. 200; sem aldri skyldi, which I never should, Fms. vii. 179.
    3. so also in phrases like, görðu svo vel að koma á morgun—answer, Eg skal koma, Eg skal göra það, where the Engl. has, I will.
    II. in the infin., áttú enskis annars af ván, enn þú munt hér deyja skulu, Eg. 414 A; ok muntú nú deyja skulu, þursinn, and now thou shall die, thy last hour is come, Fas. i. 385; grið man sjá maðr skolu hafa um helgina, Ó. H. 148; at Haraldr myndi skulu hafa hálfan Noreg, Fms. vi. 177; skemta mun þá fleira (dat.) skulu, 366; hafa munu þeir skulu frið um helgina, xi. 290; grunar mik at þetta muni skolu vera njósn, 333; er Guðs götur mundi fyrir skulu búa, at hann mundi leið skulu vísa, 625. 87; ek ætla mik skulu af honum hljóta inn mesta frama, it is fated to me, Eg. 19: poët. infin. skyldu, hann sagði barnit Johannem heita skyldu, 625. 86; hann kveðsk ríða skyldu, Nj. 55, Eg. 257, Ld. 116, passim.

    Íslensk-ensk orðabók > SKULU

  • 63 Svíar

    m. pl. the Swedes.
    * * *
    n. pl. [Suiones, of Tacit. Germ.; Swed. svear], the Swedes, originally in the limited sense of the Northern Swedes,—‘Svea och Göta konung’ is still the title of the king of Sweden; Svía-kind, Svía-dróttinn, Svía-kappi, the kind, lord, champion of the Swedes, Ýt., Lex. Poët.; Freyr Svía-goð, Frey the god of the Swear, Fb. iii. 246; Svía-herr, the host of Swear, Fms. x. 349; Sía-sker, the Swedish skerries, islands in the Baltic near to the Mälar lake; Svía-gríss, the name of a mythical ring, Yngl. S., Edda: Svía-konungar, the Swedish king, passim.
    II. Svía-veldi, the empire of the Swear, Fb. i. 139, Ó. H.; Svía-ríki, mod. Swed. Sveriga, i. e. Sweden, Fb. i. 139, ii. 57; Sví-þjóð, q. v.

    Íslensk-ensk orðabók > Svíar

  • 64 VALDA

    do
    * * *
    (veld, olla or volda, valdit), v.
    1) to wield, with dat.; ef ek em svá ústerkr, at ek má eigi v. sverðinu, that I cannot wield the sword;
    2) to rule over; en þar Heimdall kveða v. véum, there they say H. rules over the fane;
    3) to cause, be the cause of, with dat. or absol. (eigi vissu menn, hvat því olli); þessu mun Svanr v., this must be Swan’s doing.
    * * *
    pres. veld, pl. völdum, valdit, valda: pret. olli, ollir, olli; olli ofrausn stillis, in a verse of A. D. 1066, as also by Ari, Íb. 7: in alliteration as a vowel, einn þú því ollir, ekki …, Am. 80; a pret. voldi or oldi also occurs, for references see B: subj. ylli, also voldi, vildi, see B; imperat. vald: with neg. suff. vald-at-tu, cause thou not, Gísl. (in a verse); veldr-at, Nj. 61: part. valdit: a mod. verb has been formed from the pret. olli,—olla, olli, ollat, olla being used of to cause, valda to be able: [Ulf. waldan, ga-waldan = to rule; A. S. wealdan; Engl. wield; O. H. G. waltan; Germ. walten; Dan. vold; cp. Lat. valere.]
    B. To wield, with dat.; ef ek em svá ústerkr, at ek má eigi valda sverðinu, if I be so weak that I cannot wield the sword, Ó. H. 209; þær byrðar er vér megum eigi valda, Greg. 65; meðan ek má vápnum valda, Ld. 170; hvern þann mann er vápnum mátti valda, Stj. 611.
    2. to rule; en þar Heimdal kveða valda véum, where Heimdal reigns, resides, Gm. 13 (cp. Ulf. garda waldands = οἰκοδεσπότης).
    II. to cause, with dat. or absol.; ok þat olli, Íb. 7; vér því völdum er þú velli hélt, Hkm. 12; ekki veldr því, Stor. 2; Þorvaldr veldr því, Nj. 18; þessu mun Svanr valda, 21; hvat þat valdit mundu hafa, at …, 75; spurði hvat vyldi úgleði hans, Fms. vii. 106 (olli, v. l.); þeir hinir sömu er því voldu, ix. 280; eigi vissu menn hvat því voldi, 282; spurði hvat úgleði hans ylli, Eg. 322; spurði hverr því olli, Ísl. ii. 160; olli þat því, at …, Eg. 400; hón frétti hvat voldi hans úgleði, Art. 5; þat voldi því, at …, Stj. 91; því voldi breiskleikr, 548, Post. (Unger) 21; spurði hverr því volli, Sturl. ii. 60; sá er úskilum volli, Hom. 45; at þeir hefði mestu um valdit, Hkr. ii. 395; þau ullu (i. e. ollu) lífláti hans, Rb. 414; þeir vissu hverir valdit (ollat Ed. from a paper MS.) höfðu, Lv. 8; þat oldi úgagni því er vér fengum, Blanda (vellum); ok voldi þat því mest, at …, Fms. viii. 197, 292; þat voldi at íss var í stallinum, ix. 386 (volli and olli, v. l.): sayings, sjaldan veldr einn ef tveir deila, 508; eigi veldr sá er varar annan (veldrat sá er varir, Nj.), Hrafn. 6; sá veldr mestu er upphafinu veldr; sá skal hýðing valda ( execute) er heimskastr er á þingi, N. G. L. i. 349.
    III. part. valdandi, a wielder, ruler; Dróttinn sá er alls er valdandi, Hom. 100; hvárki vitandi né valdandi þessa verks, Fms, ix. 42; alls-valdandi, yfir-valdandi; [cp. A. S. Bret-walda.]

    Íslensk-ensk orðabók > VALDA

  • 65 VERÐA

    (verð; varð, urðum; orðinn, vorðinn), v.
    1) to happen, come to pass;
    ætluðu allir, at þeir myndi tala um mál sitt, en þat varð ekki, but it came not to pass, it was not so;
    þá varð óp mikit at lögbergi, then there arose a great shout at the Lawhill;
    2) verða e-m, to happen to, befall one (slikt verðr opt ungum mönnum);
    þat varð Skarphéðni, at stökk í sundr skóþvengr hans, it happened to S. that his shoe-string snapped asunder;
    sjaldan verðr víti vörum, the wary man will seldom make a slip;
    e-m verðr þörf e-s, one comes to be in need of;
    3) to happen to be, occur;
    í lœk þann, er þar verðr, in the brook that happens to be there;
    varð fyrir þeim fjörðr, they came on a fjord;
    verða á leið e-s, to be on one’s path, happen to one;
    4) verða brottu, to leave, absent oneself (þeir sá þann sinn kost líkastan at verða á brottu);
    verða úti, to go away (verð úti ok drag ongan spott at oss);
    to perish in a storm from cold (sumir urðu úti);
    þeim þótti honum seint heim verða, they thought that he was long in coming home;
    5) with acc. to lose;
    kváðust okkr hafa orðit bæði, said that they had lost us both;
    6) followed by a noun, a., pp., adv., as predicate, to become;
    þá verðr þat þinn bani, it will be thy death;
    verða glaðr, hryggr, reiðr, to become glad, sad, angry;
    verða dauðr to die (áðr Haraldr inn hárfagri yrði dauðr) with participles;
    ok varð ekki eptir honum gengit, he was not pursued;
    verða þeir ekki fundnir, they could not be found;
    blóð hans varð ekki stöðvat, the blood could not be staunched;
    þeim varð litit til hafs, they happened to look seaward;
    impers., e-m verðr bilt, one is amazed;
    Kolbeini varð ekki fyrir, K. lost his head, was paralysed;
    with adverbs; hann varð vel við skaða sinn, he bore his loss well, like a man;
    jarl varð illa við þetta, the earl was vexed by this;
    7) with infin., denoting necessity, one must, needs, is forced, obliged to do;
    þat verðr hverr at vinna, er ætlat er, every one must do the work that is set before him;
    þar er bera verðr til grjót, where stones have to be carried;
    verð ek nú flýja, now I must flee;
    8) with preps., verða af e-u, to come to pass (var um rœtt, at hann skyldi leita fara, en eigi varð af);
    varð ekki af ferðinni, the journey came to nought was given up;
    verðr þetta af, at hann tekr við sveinunum, the end was that at last he took the boys;
    starf ok kostnaðr varð af þessu, trouble and expenses arose from this;
    livat verðr af e-u, what becomes of;
    hvat varð af húnum mínum, what has become of my cubs?;
    verða at e-u, to become (verða at undri, undrsjónum);
    veiztu, hvat þér mun verða at bana, knowest thou what will be the cause of thy death?;
    verða at engu, to come to nothing;
    verða á, to come on, happen;
    þvat sem á yrði síðan, whatever might happen later on;
    e-m verðr á, one makes a blunder, mistake (þótti þér ekki á verða fyrir honum, er hann náði eigi fénu?);
    verða eptir, to be left (honum varð þar eptir geit ok hafr);
    verða fyrir e-u, to meet with (verða fyrir goða reiði);
    to forebode (verða fyrir stórfundum);
    verða fyrir e-m, to be in one’s way, as a hindrance (því meira sem oss verðr fyrir, því harðara skulu þér niðr koma);
    verða í, to happen (tókust nú upp leikar sem ekki hefði í orðit);
    verða til e-s, to come forth to do a thing, be ready to;
    en sá er nefndr Hermóðr, er til þeirar farar varð, who undertook this journey;
    verða við e-m, to respond to (bið ek þik, at þú verðir við mér, þó at engi sé verðleiki til).
    * * *
    pres. verð, verðr, verð; pret. varð, vart (mod. varðst), varð; pl. urðu; subj. yrði: imperat. verð; part. orðinn; pl. orðnir, spelt phonetically ornir, Niðrst. 6: in later vellums occur freq. the forms vurðu, vyrði, vorðinn, see Introd.; but the old poets use it for alliteration as if it began with a vowel: with neg. suff. verðr-at, Fm. 6; varð-at, Vþm. 38; urðu-a it, Gh. 3; urðu-t. Lex. Poët.: [Ulf. wairþan = γίγνεσθαι, ἔσεσθαι; A. S. weorðan; Old Engl. worth, as in the phrase ‘woe worth the day!’ Germ. werden; Dan. vorde; Swed. varda.]
    A. To become, happen, come to pass; sá atburðr varð, at …, Ó. H. 196; varð hitt at lyktum, at …, 191; ef svá verðr, at …, Al. 20; ef svá verðr ( if it so happen), at ek deyja, Eg. 34; fundr þeirra varð á Rogalandi, 32; mörg dæmi hafa orðit í forneskju, Ó. H. 73; varð þar hin snarpasta orrosta. Eg. 297; at því sem nú er orðit, Blas. 46; þá varð ( arose) hlátr mikill, id.; varð óp mikit, Nj.; þat varð um síðir, and so they did at last, 240; er þetta allvel orðit, well done, well happened, 187; þau tíðendi eru hér vorðin, Fms. iv. 309 (orðin, Ó. H. 139, l. c.); þat varð ekki, but it came not to pass, Nj.
    2. adding dat. to happen, to befall one; þat varð mér, it befell me, Ísl. ii. (in a verse); varð þeim af in mesta deila, Nj. 189; Eyjólfi varð orðfall, speechlessness befell E., he faltered, 225; þat varð Skarphéðni at stökk í sundr skóþvengr hans, 145; urðu þeim þegar in sömu undr, 21.
    3. to blunder, make a slip; þat varð þinni konu, at hón átti mög við mér, Ls. 40; sjaldan verðr viti vörum, Hm. 6; þat verðr mörgum manni at um myrkvan staf villisk, Eg. (in a verse); skalat honum þat verða optarr enn um sinn … ef eigi verðr þeim optarr enn um sinn, Grág. (Kb.) i. 55; e-m verðr Þorf e-s, to come in need of, Hm. 149; ef þeim verðr nökkut er honum hefir fylgt, if anything should befall them, Hom. 65; annat man þér verða (another fate, death, will be thine), enn þú sprongir, Sturl. iii. 225; cp. verða úti, to perish in a storm from cold, Fms. vii. 122; sumir urðu úti, Bs. i. 71; verða til, to perish.
    4. to happen to be, to occur, or the like; í læk þann er þar verðr, in the brook that happens to be there, Eg. 163; holt þat er þar verðr, 746; varð þá enn brátt á er þvers varð fyrir þeim, þá kölluðu þeir þverá, 132; varð fyrir þeim fjörðr, they came on a fiord, 130; verða á leið e-s, to be in one’s path, happen to one, Ó. H. 181; taka þat sem á leið hans verðr, Grág. ii. 346; verða á fætr, to fall on one’s, feet, Fb. iii. 301; verða ek á fitjum, Vkv. 27; þeim þótti honum seint heim verða, Fbr. 8 new Ed.: verða brottu, to leave, absent oneself; þeir sá þann sinn kost líkastan at verða á brottu, Fms. vii. 204; verð í brottu í stað, begone, Fs. 64: verða úti, id., Nj. 16.
    II. followed by a noun, adjective, participle, adverb, as predicate; þá verðr þat þinn bani, Nj. 94; hann varð tveggja manna bani, he became the bane of, i. e. slew, two men, 97; hann mun verða engi jafnaðar-maðr, Ld. 24; ef hann vyrði konungr, Fms. i. 20; verða biskup, prestr …, Bs. i. passim; ok verðr eigi gjöf, ef …, it becomes not a gift, if …, Grág. (Kb.) i. 130; verða þær málalyktir, at …, the end was that …, Nj. 88: verða alls hálft annat hundrat, the whole amount becomes, Rb. 88; honum varð vísa á munni, Fms. xi. 144; varð henni þá ljóð á munni, Fb. i. 525; þat varð henni á munni er hón sá þetta, Sd. 139: hví henni yrði þat at munni, Fms. xi. 149; þá er í meðal verðr, when there is an interval, leisure, Skálda (Thorodd): cp. the mod. phrase, þegar í milli veiðr fyrir honum, of the empty hour; varð Skarpheðinn þar í millum ok gaflhlaðsins, S. was jammed in between, Nj. 203; prob. ellipt. = verða fastr.
    2. with adjectives, to become so and so:
    α. verða glaðr, feginn, hryggr, to become glad, fain, sad, Fms. i. 21, viii. 19, passim; verða langlífr, to be long-lived, Bs. i. 640; verða gamall, to become old, Nj. 85; verða sjúkr, veykr, to become sick; verða sjónlauss, blindr, to become blind, Eg. 759; verða ungr í annat sinn, Fms. i. 20; verða varr, to become aware (see varr); verða víss, Nj. 268; verða sekr, to become outlawed; verða vátr, to become wet, 15; verða missáttr við e-n, Landn. 150 (and so in endless instances): in the phrase, verða dauðr, to die; dauðr varð inn Húnski, Am. 98; áðr Haraldr inn Hárfagri yrði dauðr, Íb. 6; síðan Njáll var(ð) dauðr, Nj. 238, and a few more instances, very freq. on Runic stones, but now obsolete.
    β. with participles; verða búinn, to be ready, Fms. vii. 121; verða þeir ekki fundnir, they could not be found, Gísl. 56; verða staddr við e-t, to be present, Eg. 744; in mod. usage with a notion of futurity, e. g. eg verð búinn á morgun, I shall be ready to-morrow; eg verð farinn um það. I shall be gone then: with neut, part., járn er nýtekit verðr ór afli, just taken out of the furnace, Sks. 209 B; varð ekki eptir honum gengit, he was not pursued, Nj. 270; þeim varð litið til hafs, they happened to look, 125; honum varð litið upp til hlíðarinnar, 112; blóð varð eigi stöðvat, the blood could not be stopped, Fms. i. 46, Nj. 210.
    γ. phrases, e-m verðr bilt, to be amazed, Edda 29, Korm. 40, Nj. 169; verða felmt, 105; verða íllt við, hverft við, id.; Kolbeini varð ekki fyrir, K. lost his head, was paralysed, as if stunned, Sturl. iii. 285.
    3. with adverbs or adverbial phrases; ef þat bíðr at verða vet, Hm.; ma þetta verða vel þótt hitt yrði ílla, Nj.; verða verr enn til er stýrt, Róm. 321; hann varð vel við skaða sinn, bore it well, like a man, Eg. 76, Nj. 75; faðir hans varð ílla við þetta ( disliked it), ok kvað hann taka stein um megn sér, Fær. 58; jarl varð ílla við þetta, was much vexed by it, Fms. ix. 341; varð hann údrengiliga við sitt líflát, Ld. 234; hvernig varð hann við þá er þér rudduð skipið, Ó. H. 116; hversu Gunnarr varð við, how G. bore it, Nj. 82; verra verðr mér við, enn ek ætla at gott muni af leiða, 109; mér hefir orðit vel við þik í vetr, I have been pleased with thee this winter, Fms. vii. 112; eigi vildi ek svá við verða blóðlátið, fiskbleikr sem þú ert—Ek ætla, segir hinn, at þá myndir verr við verða ok ódrengiligar, 269; þar varð ílla með þeim, things went ill with them, they became enemies, Nj. 39: to behave, varð engum jafnvel til mín sem þessum, Fms. vii. 158; hann lætr sér verða á alla vega sem bezt til Áka, xi. 76; hann lét henni hafa orðit stórmannliga, Hkr. iii. 372.
    III. with prepp., verða af; hvat er orðit af e-u, what is come of it? where is it? of a thing lost; segðu mér þat, hvat varð af húnum mínum, Vkv. 30; hvat af motrinum er orðit, Ld. 208; nú hverfr Óspakr á brott svá at eigi vitu menn hvat af honum verðr, Band. 5; varð ekki af atlögu búanda, Ó. H. 184; ekki mun af sættum verða, Fb. i. 126: to come to pass, varð ekki af eptir-för, it came to naught; varð því ekki af ferðinni, Ísl. ii. 247; Símon kvað þá ekki mundu af því verða, S. said that could not be, Fms. vii. 250; ok verðr þetta af, at hann tekr við sveinunum, the end was that at last he took the boys, Fær. 36; eigi mun þér þann veg af verða, Karl. 197:—verða at e-u, to come to; hvat þér mun verða at bana, what will be the cause of thy death, Nj. 85; verða at flugu, Fas. i. 353 (see ‘at’ C. I. α); verða at undri, skömm, honum varð ekki at því kaupi, the bargain came to naught for him, Al. 7; cp. the mod. honum varð ekki að því, it failed for him:—e-m verðr á (cp. á-virðing), to make a blunder, mistake; kölluðu þat mjök hafa vorðit á fyrir föður sínum, at hann tók hann til sín, Fs. 35; þótti þér ekki á verða fyrir honum er hann náði eigi fénu, Nj. 33; Þorkell settisk þá niðr, ok hafði hvárki orðit á fyrir honum áðr né síðan, 185; aldri varð á um höfðingskap hans, 33:—verða eptir, to be left, Rb. 126, Stj. 124, 595; honum varð þar eptir geit ok hafr, Hrafn. 1:—verða fyrir e-u, to be hit, be the object of; fyrir víginu hefir orðit Svartr, S. is the person killed, Nj. 53; verða fyrir öfund, görningum, to be the victim of, Lex. Poët.: e-m verðr lítið fyrir e-u, it costs one small effort (see fyrir):—verða til e-s, to come forth to do a thing, volunteer, or the like; en sá er nefndr Hermóðr er til þeirrar farar varð, Edda 37; til þess hefir engi orðit fyrr en þú, at skora mér á hólm, Ísl. ii. 225; en engi varð til þess, no one volunteered, Nj. 86; einn maðr varð til at spyrja, 82; þá verðr til ok svarar máli konungs sá maðr, er …, Odd. 12; hverr sem til verðr um síðir at koma þeim á réttan veg, Fb. i. 273: fengu þeir ekki samit, því at þeim varð mart til, many things happened, i. e. so as to bring discord, Sturl. ii. 17 C; mundi okkr Einari eigi annat smátt til orðit, Hrafn. 9; eigi varð verri maðr til, there was no worse man, Stj. 482:—verða við, to respond to; bið ek þik at þú verðir við mér þó at engi sé verðleiki til, Barl. 59; at hann beiddi Snorra ásjá, en ef hann yrði eigi við bað hann Gretti fara vestr, Grett. 112 new Ed.; verða við bæn e-s, to grant one’s request, passim.
    IV. with infin., denoting necessity, one must, needs, one is forced, obliged to do; þat verðr hverr at vinna er ætlað er, Nj. 10; varð ek þá at selja Hrafni sjálfdæmi, Ísl. ii. 245; eða yrði þeir út at hafa þann ómaga, Grág. (Kb.) ii. 21; þat munu þér þá reyna verða, you must try, Fbr. 23 new Ed.; þar er bera verðr til grjót, where stones have to be carried, Grág. (Kb.) ii. 90; lágu hestarnir í kafi svá at draga varð upp, Eg. 546; en vita verð ek ( I must know) hvar til þetta heyrir, Fms. ii. 146; munu þér því verða annars-staðar á leita, Nj. 223; at hann man verða sækja á ókunn lönd, Fms. viii. 19; ok verðr af því líða yfir þat, it must be passed by, Post.; maðr verðr eptir mann lifa, a saying, Fas. ii. 552; verð ek nú flýja, Ó. H. 188; urðu þeir at taka við Kristni, 105; vér höfum orðit til at hætta lífi ok sálu, hefir margr saklauss orðit at láta, sumir féit ok sumir fjörit, 31, 32; vér munum verða lifa við öðrum veiði-mat, Hým. 16; verða at skiljask við e-n, Skv. 1. 24: the same verb twice, þá varð ek verða hapta, then came I to become a prisoner, Gkv. 1. 9; eg verð að verða eptir, I must stay behind.
    B. Peculiar isolated phrases, in some of which ‘verða’ is probably a different word, viz. = varða (q. v.), having been confounded with verða; thus, verða, verðr (= varða, varðar), to be liable, are frequent occurrences as a law phrase in the Grág.; svá fremi verðr beitin, ii. 226; þeim manni verðr fjörbaugs-garðr, er …, 212.
    2. the phrase, eigi verðr (= varðar) einn eiðr alla, see eiðr; also ymsar verðr sá er margar ferr, in many warfares there will be some defeats, Eg. 182.
    3. to forfeit, lose, prop. of paying a fine or penalty; heit ek á þann félaga er mik lætr eigi slíkt verða, Vápn. 11; æti þik ormar, yrða ek þik, kykvan, that snakes ate thee alive, and that I lost thee, Am. 22; fullhuginu sá er varð dróttinn, the brave man bereft of his master, Sighvat (Ó. H. 236); ek hefi orðinn þann guðföður, er …, I have lost a godfather who …, Hallfred (Js. 210); hér skaltú lífit verða, here shall thou forfeit life, i. e. die, Sturl. iii. (in a verse).
    4. the law phrase, verða síns, to suffer a loss; leiglendingr bæti honum allt þat er hann verðr síns fyrir lands-drottni (i. e. verðr missa), whatever he has to lose, whatever damage, Gþl. 362; þræll skal ekki verða síns um, N. G. L. i. 85; allt þat er hann verðr síns í, þá skal hinn bæta honum, Jb. 207 A; hann kvað þá ekki skyldu síns í verða (varða Ed.) um þetta mál, they should lose nothing, Rd. 253: vildi hann (viz. Herode) eigi verða heit sitt (= fyrir verða?), he would not forfeit, break his vow, Hom. 106.
    C. Reflex.; at þær ræður skyldi eigi með tjónum verðask, to be lost, forgotten, Sks. 561 B.
    2. recipr.; bræðr munu berjask ok at bönum verðask, Vsp. (Hb.); þá er bræðr tveir at bönum urðusk, Ýt. 11.
    3. part.; eptir orðna þrimu geira, Ód.; hluti orðna ok úorðna, past and future, MS. 623. 13; kvenna fegrst ok bezt at sér orðin, Nj. 268; þeir vóru svó vorðnir sik (so shapen, Germ. beschaffen), at þeir höfðu …, Stj. 7; þeir eru svá vorðnir sik, at þeir hafa eitt auga í miðju enninu, 68.

    Íslensk-ensk orðabók > VERÐA

  • 66 vesalingr

    (-s, -ar), m. = veslingr.
    * * *
    m. = veslingr, Hom. 31, Háv. 53, MS. 656 C. 24; hefn þú nú, Dróttinn, eigi má vesalingr minn, Bs. i. 533.

    Íslensk-ensk orðabók > vesalingr

  • 67 VIRÐA

    (-rða, -rðr), v.
    1) to fix the worth of a thing, to tax, value (síðan vóru virð fé Haflgerðar);
    2) fig., to value, estimate (þat kann engi virða nema guð einn);
    with gen., virða e-t mikils, to rate highly, think much of;
    virða lítils, to think or make light of;
    virða e-t engis (einskis), to make nothing of;
    virða e-t með sjálfum sér, to bethink oneself of, consider;
    konungr virði mest skáld sín, he held his poets in the highest estimation;
    virði jarl hann vel, the earl showed him great honour;
    virða til, to pay heed to, regard;
    hann kveðst vilja virða til enn heilaga Jacobum postola, he said he would respect the sanctity of St. James;
    virða e-t til e-s, to consider (deem) as (virða e-t til útrúleika við e-n);
    virða e-t vel, illa fyrir e-m, to put it to his credit, discredit;
    3) refl., virðast vel, to be highly esteemed (hann virðist hvervetna vel);
    impers., virðist öllum mönnum vel til hans, everybody liked him;
    virðist oss svá, sem minnkaðist vár sœmd í því, it seems to us, we think that …;
    virðist hann konunginum afbragðsmaðr, the king thought him to be an exceptional man.
    * * *
    pret. virði, mod. virti; [cp. verð; this word and its derivatives are in mod. Norse proncd. and spelt with y, vyrda; Swed. vörda]:—to fix the worth of a thing, to tax, value; síðan vóru virð fé Hallgerðar, Nj. 24; búar skolu virða fúlgur ómagans tvennar, Grág. i. 259; þar skolu fylgja einn eyrir ok tuttugu, ok virða til friðs, D. I. i. 199; þrjár merkr ok virt til vaðmála, 203; búar skolu virða skip þat til vöru eðr til brends silfrs, Grág. (Kb.) ii. 68; virða e-t til smœrs, D. N. ii. 93.
    II. metaph., þat kann engi virða nema Guð einn, Fms. vii. 144: with gen. of the price, virða enskis, Blas. 44; virða mikils, to rate highly, Eg. 167; konungr virði hann mikils, Fms. vi. 132; virða e-t lítils, O. H. L. 76; úvinir hans höfðu grun á ok virðu til utrúleika við konung, Fms. ix. 428; er þat ílla virðanda fyrir þér, it is to be ill-esteemed, blamed, ii. 53; mun þat vera vel virt fyrir þér, Karl. 99; svá virðu vinir jarls sem Þorkell mundi þá bræðr sízt spara til deilu, Orkn. 180; vita ok virða, Stj. 145; virða e-t með sjálfum sér, to bethink oneself of, consider, 132; hygg at ok virð meðr þér sjálfum, 142; virð með sjálfum þér hvat haun mun mega með síns herra fulltingi, Karl. 542.
    2. with prepp.; virða at e-u, to give heed to a thing, consider it, Stj. 153; virða e-t fyrir sér, to count, consider; virða til, to pay heed to, regard; Rafn vildi eigi þat, þvíat hann kveðsk vilja virða til enn heilaga Jacobum postola, ok berjask eigi við Þorvald, i. e. Rafn said he would respect the holiness of St. James and not fight Th., Bs. i. 668; heldr skal hitt til virða, at hann vildi Kristni sinni í þyrma, Hom. 109; eg vil ekki virða mig til þess, not demean myself to that: virða um e-t = virða til, D. N. ii. 95: virða e-t við e-t, to value, count; virða við saur ok hégóma, Barl. 74: virð einskis við þá er þér göra í mein, take no account of it if they do thee wrong, Hom. (St.); virða sakar við annan, id.; Guð virði við hann ( may God reward him) undir hvílíkan þunga hann á at standa, Bs. i. 821; biðju vér at þér takit vára dvöl eigi til þrjózku, virðandi vid oss um leiðar-lengd ok harða veðráttu, we beg you not to account it for disobedience in us, but consider the length of the way, and the severe weather, D. N. iii. 80: also of gratitude, eg virði það við hann, að …, to regard past services.
    III. reflex., impers. to like; mér virðisk ekki skapferði hans, Ísl. ii. 217; virðisk þeim vel allt til konungs en eigi verr til dróttningar, Fb. ii. 120; hann virðisk þar hverjum manni vel, everybody liked him, Eg. 27, Nj. 46, Fms. i. 6l.
    2. to deem, think; virðisk oss svá, sem minnkaðisk vár sæmd í því heldr enn yxi, Fms. x. 7; virðisk konunginum hann af bragðs-maðr, Bjarn. 4: very freq. in mod. usage, mér virðist, methinks.
    3. to deign, vouchsafe; af hans ætt virðisk várr Drottinn Jesús at fæðask, Stj.; þú skapari minn virzk at miskunna mér, Barl. 92; þau miskunnar verk er hann virðisk at göra, 95; öll bréf þau er þeir virða sik (= virðask) við at taka, Róm. 248.

    Íslensk-ensk orðabók > VIRÐA

  • 68 vitja

    (að), v. to go to a place, to visit (tók hann þat ráð at v. eigi optarr til Íslands); with gen., v. frænda sinna, to visit one’s kinsmen; at þeir mundi koma ok v. Gizurar, fiay G. a visit, attack him at his home; þóttust þeir vita, hvar hans var at v., where he was to be found; þeir vitja graðungsins, they went to fetch the bull; v. ráðahags, ráðs, to come to fetch one’s bride; v. einkamála, heita, to come to claim the fulfilment of an agreement, or promise.
    * * *
    að, [vit B], to call on, visit, with gen.; vitja frænda sinna, Fms. i. 184; at þeir mundi koma ok vitja Gizorar, pay G. a visit, attack him at home, Sturl. iii. 183, Fms. vii. 37; þóttusk þeir vita, hvar hans var at vitja, where he was to be found, 203: to come to look after a previous agreement or promise, vitja þessa mála, Fær. 255; hann er kominn at vitja heita þeirra, er …, Fms. v. 43; vitja þeirra einka-mála, er …, vi. 288; vitja ráðsins, Ísl. ii. 241; þeir vitja graðungsins ( they went to fetch the bull = Germ. abholen), en selja Kormaki bauginn, Korm. 218; at vitja gjafar þeirrar er hann hafði þegit, Eg. 35; ver hér í nótt ok vitja heilla, of soothsaying, Korm. 206.
    2. with prep.; at vitja eigi optarr út til Íslands, Fms. i. 275; Guð Drottinn vitjaði til Saram, the Lord God visited Sarah, Stj. (Gen. xxi. i).
    3. eccl. to visit, of a bishop; þegar hann vitjar, D. N. iii. 10: vitja sjúkra, to visit the sick; hús-vitja, q. v.

    Íslensk-ensk orðabók > vitja

  • 69 vitra

    I)
    f.
    1) wisdom, sagacity;
    2) knowledge (v. góðs ok ills).
    (að), v. to manifest, reveal (v. mönnum úorðna hluti);
    refl., vitrast, to reveal oneself, appear in a dream or vision (mikit er um fyrirburði slíka, er hann sjálfr vitrast okkr).
    * * *
    1.
    u, f. wit, wisdom, sagacity; talði þá hafa litla vitru sýnda í sínum ráðum, Fms. viii. 168; fyrir vitru sakir ok dirfðar, iv. 263; bæði sakir vitru ok framburðar, Orkn. 62 (in Lex. Run.); at vitra ormsins efldi einfaldleik dúfunnar, Greg. 20; af heilagri vitru, Clem. 143.
    2.
    að, to manifest, lay open, reveal; vitra mönnum úorðna hluti, Greg. 75, Magn. 538; Drottinn lýsir ok vitrar öll ráð hugskota, Hom. 84; Helgr andi vitraði þeim berliga, 656 C. 13; fyrir Gedeon vitraði Engill Guðs, Rb. 376; enn fimta dag at aptni þá var vitrat fyrir þeim at Guðs maðr myndi finnask, 623. 55.
    II. reflex. to reveal oneself, appear in a dream or vision, Al. 16; mikit er um fyrirburði slíka, er hann sjálfr vitrask okkr, Nj. 119; á næstu nótt vitraðisk inn helgi Martinus biskup Ólafi konungi í svefni, Fms. i. 280; þá vitrask Ólafr konungr konu hans í draumi ok mælti svá við hana, v. 210; sjá, þá vitraðist honum Engill Drottins í draumi, og sagði, Matth. i. 20.

    Íslensk-ensk orðabók > vitra

  • 70 VÆGJA

    I)
    (-ða, -t), v.
    1) to give way to, with dat.;
    vægja göngunni, to yield the road, when two meet one another;
    2) absol., to give way, yield (jafnan vægir hinn vitrari);
    vægja fyrir e-m, to give way to one (hón kvaðst aldri vægja skyldu fyrir Hallgerði);
    vægja eptir e-m, vægja við e-n, to yield to one;
    3) to temper, with dat. (vægja reiði sinni);
    vægja dómum, to temper judgement;
    vægja orða atkvæðum, to forbear from words;
    4) to spare, with dat. (Þorkell bað jarl vægja bóndum);
    5) refl., vægjast, to yield, give way (betra er at vægjast tit góðs en bægjast til ills);
    vægjast til við e-n, to give way to one.
    (-ði, -t), v. impers. to emit matter (vágr), suppurate (hendr hans hafði vægt ok fœtr).
    * * *
    ð, [a derivative, akin to vega, vág, to weigh]:—to give way; hafið vægði þeim, the sea gave way to them, Barl. 26; vægja göngunni, to yield the road, when two meet one another, Orkn. 374; ef menn sigla með landi í samfloti, þá skulu þeir v. er ytri sigla, N. G. L. ii. 282.
    2. to yield; orð kvað hitt Högni, hugði lítt vœgja, Am. 38; leggjum niðr þessi þráyrði ok vægjum báðir, Barl. 125; jafnan vægir hinn vitrari, a saying, Fms. vi. 220; sjaldan vægir inn verri, Stj. 544; vægja fyrir e-m, to yield to one, Nj. 57, Ld. 234, Eg. 21, 187; vægja eptir e-m, id., Stj. 578; vægja undan, to give way before one; vægja undan úfriði úvina sinna, Mar.
    3. to regard, comply with; væg frændsemi við bróður þinn, Sks. 752; hann vægði í því fésínkni riddara sinna, 699: to temper, bið ek Dróttinn at þú vægir nökkut reiði þinni, Sks. 589; Guð vægði reiði sinni, 590; vægja dómum, to temper judgment, judge leniently, 639; vægja orða atkvæðum, to forbear from words, Fms, vii. 20; hvervetna þar sem dómarinn vægir eptir mála-vöxtum, Gþl. 185.
    4. to spare, with dat.; Þorkell bað jarl vægja bóndum, Orkn. 42; vægit föður mínum ok drepit hann eigi, Fms. ii. 158; very freq. in mod. usage, but rare in old writers, where the primitive sense of yielding prevails.
    II. reflex. to give way, yield; betra er at vægjask til góðs en bægjask til ílls, Bs. i. 729; betra er að vægjask til virðingar, en bægjask til vandræða, Fms. vii. 25; vægjask til við e-n, Ó. H. 51; þjóna til konungs ok vægjask við hann, Fms. ix. 431; hann vildi þó vægjask þar við, Eg. 753.

    Íslensk-ensk orðabók > VÆGJA

  • 71 YRKJA

    (yrki, orta, ortr), v.
    1) to work, esp. to fill, cultivate (y. jörðina, landit);
    2) to make verses (y. kvæði, drápu, lof, níð, háðung um e-n); absol., hann var kærr konungi ok orti vel, he was beloved by the king, and a good poet;
    3) y. á e-t, to set about; en er þeir fundust, ortu bœndr þegar á til bardaga, the peasants at once set upon them; Eiríkr jarl orti ekki á at berjast við Erling, Eirik made no attempt to fight Erling; y. á e-n, to work upon; hvárki eldr né járn orti á þá, neither fire nor iron did them any harm; y. orða á e-n, to address one, speak to one (hann svaraði stirt ok strítt, þá er menn ortu orða á hann);
    4) refl., yrkist í um e-t, it begins; (gerist nú svá sem dœmi finnast til, at á ortist um mannfallit); recipr. to attack one another (síðan fylktu þeir liði sínu ok ortust á ok börðust); þeir ortust á vísur, they competed in verse-making.
    * * *
    ð and t, pret. orti, part. yrt and ort; [A. S. wyrcan, wrohte; Engl. work, wrought; Goth. waurkjan; O. H. G. wurchian; the initial w being dropped, see orka]:—to work, but chiefly used in a special sense to till, cultivate; enn sá maðr er engit á, hann skal þat láta fyrst yrkja … en ef hann yrkir eigi svá engit, … ok vili hann þó yrt hafa, Grág. ii. 280; ok svá þeir er á mörkina ortu, Eg. 14; ok Drottinn Guð tók manninn og setti hann í þann aldin-garð Eden, að hann skyldi yrkja hann og varðveita, Gen. ii. 15; at hann geti ortar vel engjar fyrir þær sakir, Grág. ii. 335; yrkja jörðina eðr vinna, Stj. 29; yrkja holt né haga, N. G. L. i. 249; yrkja ræfrar ok börku til húsa-þaks, to work (i. e. to scrape) bark for thatching, 242.
    II. to make verses (cp. Gr. ποιητής; Old Engl. maker = poet); hvárki á maðr at yrkja um mann lof né löst… ef maðr yrkir tvau orð enn annarr önnur tvau, ok ráða þeir báðir samt um, ok varðar skóggang hvárum-tveggja, … yrkja níð eðr háðung um e-n, Grág. ii. 147–149; síðan orti Ölver mörg mansöngs-kvæði, Eg. 5; at þú vakir í nott ok yrkir lofkvæði um Eirík konung, … hann orti drápu tvítuga, … yrkja lof um e-n, þá orti Egill alla drápuna, ok hafði fest svá at hann mátti kveða um morguninn, 419; þessi vísa er góð ok vel ort, ok skaltú yrkja aðra vísu, … þessi vísa var ílla ort ok skal ek kveða aðra betri, Fms. vi. 362, 416; hann var kærr konungi ok orti vel, he was a good poet, and wrought well, Orkn. 146, Fms. vii. 111; konungr mælti, ertú skáldit?—Hann svarar, kann ek at yrkja, ii. 39; hann tók at yrkja þegar er hann var ungr, ok var maðr námgjarn, Eg. 685; yrkja kann ek vánu verr, Mkv.; hann er svá orðhagr at hann mun yrkja saman rár-endana, Fbr. 82 new Ed.; and so in countless instances old and mod.
    2. generally, to make, compose; þessi rit era ort af afli ástar. Hom. 1; Guðs Sonr í þeirri bæn er hann sjálfr orti (the Lord’s Prayer), 655 i. 2.
    III. spec. usages; hvárki eldr né járn orti á þá neither fire nor iron worked on them, wrought their hurt, Hkr. i. 11; en er þeir fundusk, ortu bændr þegar á til bardaga, the ‘bonders’ (peasants) at once set upon them, Ó. H. 110; Eríkr jarl orti því ekki á at berjask við Erling, at hann var frændstórr ok frændmargr, vinsæll ok ríkr, earl E. made no attempt to fight Erling because …, 27; yrki (imperat.) á at Kyndilmessu, ok hafi öll átt at Miðfóstu, begin at Candlemass and have all done at Mid-Lent, Gþl. 106: en ef þá skill á, hverr þeir sem fyrr orti á, began, caused to dispute, 455; hann svaraði stirt ok strítt, þá er menn ortu orða á hann, when people spoke to him, Ó. H. 69; en ræðu konungs svöruðu menn er hann orti orða á whom he addressed, 178; hann var hljljóðr ok fáskiptinn en þó kátr við menn þá er orða ortu á hann, Fms. vi. 109; hann svaraði fám orðum þótt orða værri yrt á hann (þó at orða yrti á hann, v. l.), vii. 227; yrkti (sic) þá ok únáðaði kynsmenn Sem, harangued and vexed them, Stj. 65.
    IV. reflex. to take effect; þá tók at falla lið Erlings, ok þegar er á ortisk ok uppganga var greidd, viz. when the day was about decided, Ó. H. 183; hversu sem at [á?] ortisk, however it so went, Fas. ii. 482; þar er svá, er at ort, when that reserve is made, Grág. i. 494.
    2. recipr., síðan fylktu þeir liði sínn, ok ortusk á þegar, ok börðusk, attacked one another and came to blows, Hom. 112: þeir ortusk á vísur, exchanged, capped verses, Lv. 24; sættusk þeir at kalla ok var þó at engu haldit, ok ortusk þeir um siðan, they capped verses (satirical) about it, Sturl. i. 150.

    Íslensk-ensk orðabók > YRKJA

  • 72 þarfindi

    n. pl. things needful, necessaries (keypti sér mat ok önnur þarfindi).
    * * *
    n. pl. things needful, useful things, H. E. ii. 72, Bs. i. 694; hve mörg þ. þeir mætti hafa af Noregi, Fms. vii. 101; honum til þarfinda, for his use, Finnb. 290; með öllum búnaði ok þarfindum, Stj. 574; ef lands-dróttinn leyfir manni nokkur þ. at vinna í mörku sinni, N. G. L. i. 244. þarfinda-hús, n. a hospital, D. N. iii. 78: a necessary, D. N.

    Íslensk-ensk orðabók > þarfindi

  • 73 ÞEGN

    m.
    1) thane, franklin, freeman, man; Mörðr kvaddi oss kviðar þegna níu, M. summoned us nine franklins on this inquest; hann lézt eigi vita, hverr þegn hann væri, he said he knew not what person he was; þegn ok þræll, freeman and bondman, all men; ek ok mínir þegnar, I and my men;
    2) a good (liberal) man (svá er sagt, at hann sé ekki mikill þegn við aðra menn af fé sínu);
    3) liegeman, subject (þeir játuðu skattgjöfum ok gerðust konungs þegnar).
    * * *
    m. [A. S. þegn; Engl. thegn, thane; O. H. G. degan; Hel. þegan; whence Germ. unter-than, Dan. under-dan (?); Gr. τέκνον; the root word remains in Germ. ge-deiben, answering to Gr. τεκειν; Germ. degen ( a sword) is quite a different word, being a Romance word, qs. deger, akin to dagger, see Grimm’s Dict. ii. 895, 896]:—a thane, franklin, freeman, man; sá þegn er þenna gyrðil á, Post. 298; þegn kvaddi þegn, Fms. vii. (in a verse); gamall þegn, Stor. 9; ungr þegn, Hm. 159; ef mik særir þegn, 152; þegns dóttir, a man’s daughter, Ó. H. (in a verse); Mörðr kvaddi oss kviðar þegna níu, us nine franklins, nine neighbours, Nj. 238; ek nefni þegn í fimmtardóm, Grág. i. 73; hann lézk eigi vita hverr þegn hann væri, he said he knew not what person he was, Fs. 100: (lítið er mér um þat, veit ek eigi hverr þegn þú ert, Fms. ii. 81); hvat þegna er sjá enn orðfæri maðr? Post. (Unger) 221; prúðr þegn, a brave yeoman, Eb. (in a verse); öndverðr þegn, a brave thane, a brave man, Rafn 193; vígligr þegn, Am. 51; þegiðu Þórir, þegn ertú úgegn, Fms. vi. (in a verse): allit., þegn ok þræll, thane and thrall, i. e. freeman and bondman, i. e. all men, Hkr. i. 270, N. G. L. i. 45, ii. 35; bú-þegn, a franklin; far-þegn, a traveller; ek ok mínir þegnar, I and my men, Fms. v. 138; Búa þegnar, x. 258; þegns hugr, þegns verk, = drengs hugr, drengs verk, Lex. Poët.
    2. a husbandman, good man, with the notion of liberality; svá er sagt at hann sé ekki mikill þegu við adra menn af fé sínu, Ísl. ii. 344; veit ek þat sjálfr at í syni mínum var(at) ílls þegns efni vaxit, Stor. 11; auðigr maðr ok íllr þegn, a rich man, but a bad host, Hkr. i. 189 (íllr búþegu, Fms. l. c.); hittu þeir inn fjórða búanda, var sá beztr þegn þeirra, Fms. iv. 187.
    II. as a law term, a liegeman, subject; skaltú vera þegn hans, er þú tókt við sverði hans at hjöltunum, Fms. i. 15; játuðu skattgjöfum ok görðusk konungs þegnar, Hkr. i. 137; hann vill vera yðarr Dróttinn ef þér vilit vera hans þegnar, Ó. H. 126; en nú er þeir görvir þrælar konungs þegna hér í Noregi, Fms. vi. 38; lönd ok þegna, 92; svarið konungi land ok þegnar á Íslandi, Ann. 1281; Magnúss konungr bauð öllum sínum þegnum ok undir-mönnum á Íslandi, Bs. i. 684: tekr konungr fjóra tigu marka í þegngildi fyrir þá sem aðra þegna sína, Sks. 253; þér eigit góðan konung en hann þegna ílla, Fms. iv. 341; Krists þegn, himins þegnar, ‘Christ’s-thanes,’ heaven’s-thanes, Lex. Poët.; þegngildi, bæði þegn ok bætr, Gþl. 166; bæta fullar bætr ok svá þegn ef hann deyr af bjargleysi, 272, D. N.

    Íslensk-ensk orðabók > ÞEGN

  • 74 þungi

    m.
    1) heaviness, weight (Ginnungagap fylltist með þunga og höfugleik íss ok hrims);
    2) burden, encumbrance (verðr mér heldr at því þungi en gagn);
    3) load, cargo (Þórir spurði, hvat þunga Ásbjörn hefði á skipinu);
    4) heaviness, drowsiness (þótt þunga eðr geispa slái á hann).
    * * *
    a, m. a load, burden, heaviness; at honum yrði mikill þungi at honum, Ísl. ii. 357; með torveldum ok þunga, Fms. x. 368; er hann dró eigi eptir sér þesskonar þunga, encumbrance, Al. 83; léttu, Dróttinn, þunga þessa frosti, Mar.; lina þvílíkum þunga, Dipl. ii. 14; mikill þ. með snjóvi ok frosti hefir á legit …; svá sem til þunga við yðr, as a burden to you, id.
    2. a burden, impost, taxation; ok aðrir þungar (imposts, dues) skyldugir kirkjum, H. E. i. 507; verðr mér heldr at því þ. enn gagn, Stj. 528; þó fékk hón öngan létta á sínum þunga ( tbroes), Mar.; Guð virði við hann undir hvílíkum þunga hann á at standa, Bs. i. 821; þér sem erviðið og þunga eruð þjáðir, N. T.
    3. a load, cargo; kaupa þar þunga, malt, vín ok hveiti, Eg. 79; var þar enn til þunga hveiti ok hunang, 469; þungi var fluttr til bæjar af öðrum löndum, Ó. H. 110; Þórir spurði hvat þunga Asbjörn hefði á skipinu, 115.
    4. heaviness, drowsiness; þótt þunga eðr geispa slái á hann, Fms. vi. 199, Mar.
    COMPDS: þungafullr, þungavara.

    Íslensk-ensk orðabók > þungi

  • 75 þyrmslir

    f. pl.; þyrmsl, n. pl.; þyrmslur, f. pl.:— any sacred or lawful obligation of respect or forbearance due to others:
    1. as a law phrase, the obligation of a client or dependent towards his master; nú skal leysingi hafa þyrmslir við skap-dróttinn sinn, eigi skal hann í févélum né í fjörvélum við hann vera, né í dómum gegn honum …, hverfa eigi odd né egg móti honum …, bera eigi vitni á hönd honum …, N. G. L. i. 34; svá skulu leysingja-kaup fara þeirra er eigi hafa keypt þyrmslar af sér, 234; þá er hann (viz. the client) ór þyrmslum við þann mann, 211.
    2. any obligation, from relationship or the like; allar þær þyrmslur sem hirðmönnum byrjar at hafa innan-hirðar, N. G. L. ii. 440.
    3. eccl., of forbidden degrees of relationship; geymi menn at þyrmslum sínum verði lýst áðr samgangr hjóna verðr í millum, H. E. i. 414; þær eru konur aðrar er enn eru í meirum þyrmslum við oss, … ef vér vinnum líkams losta við þær, N. G. L. i. 15: veita þyrmslur úvígðum kirkjum, K. Á. 36; þat er mælt í lögum at eigi skal bera vápn í kirkju … slík þyrmsl eru ok á bæna-húsum …, 38.
    4. medic. abstinence, fasting (?); þat görðisk eitt hvert sinn at konungr var í þyrmslum eptir blóðlát sitt, it happened once upon a time that the king was abstaining after blood-letting, Sks. 642. þyrmsla-maðr, m. a law phrase, a kind of client, a dependent ranking between a bondsman and a freeman, N. G. L. i. 158, 220.

    Íslensk-ensk orðabók > þyrmslir

  • 76 ÖND

    * * *
    I)
    f. porch, = anddyri.
    (gen. andar, pl. endr and andir), f. duck (fundu þeir þar andir margar; endr ok elptr).
    (gen. andar, dat. önd and öndu; pl. andir), f.
    1) breath; draga öndina, to draw breath; verpa, varpa öndu, to draw a sigh;
    2) breath, life; týna öndu, to lose breath, die; fara öndu e-s, to put to death;
    3) soul; fela guði önd sína á hendi, to give over one’s soul into God’s hands.
    * * *
    1.
    f., gen. andar, pl. endr and andir, and so in mod. usage; [A. S. ened; Dutch eend; O. H. G. anut; Germ. ente; Dan. and, pl. ænder; Lat. anas, anatis; Gr. νηττα]:—a duck, Edda (Gl.); flaug mikill fjöldi anda (gen. pl.) … eina öndina, Art. 38; endr ok elptr, Karl. 477; vali, álptir, gæss ok andir, Grág. ii. 346, passim; brim-önd, töpp-önd.
    COMPDS: andaregg, andarfygli, andarsteggi.
    2.
    f., gen. andar; spelt önn, Skm. l. c.; [and-, p. 19, col. 2]:— a porch = and-dyri, prop. the place opposite the door; skynda út at andar, Bjarn. (in a verse); síðan gékk hann eptir gólfi ok útar í öndina, ok lét fyrir lokuna, Lv. 60; ok er þau kóma fram um dyrr, gékk hón í öndina gegnt úti-dyrum ok kembir þar Oddi syni sínum, Eb. 92; vertú sem þistill þrunginn í önn (= önd) ofan verða, Skm. 31; see þröngva.
    3.
    f., gen. andar, dat. öndu, and abbreviated önd; pl. andir; [önd and andi (p. 20) are twin words, for the origin see anda, to which add the Scot. aind or aynd]:—the breath; önd gaf Óðinn, Vsp.; en er barnit skaut upp öndu, Ó. H. 122; var þá niðri öndin ( no sign of breathing), síðan skaut hón upp öndinni, began to draw breath, Bs. i. 378; tók hann önd í kafi ( under water) svá at hann drakk eigi, 355; hann tók aldri til andar, ii. 225; draga öndina, to draw breath, ísl. ii. 413; Armóði var við andhlaupi ( choking), en er hann fékk öndunni frá ser hrundit, Eg. 553; varpa mædiliga öndinni, to draw a deep breath, Orkn. 140; öndunni, Nj. 272; kona varp öndu, to draw a deep sigh, Bkv. 2. 29; meðan í önd hixti, Am. 39; hann rann … skrefaði, meðan hann þolði önd einu sinni, in one breath, Rb. 482; hence the mod. phrase, þola önn (sic) fyrir e-t, to hold one’s breath for anxiety; nú þrýtr öndin, the breath is stopped, Fas. i. 204.
    2. breath, life; öndin blaktir á skari, blaktir önd í brjósti, the breath (life) flutters in the breast; ef maðr hrapar svá grepti, at kviðr berr at önd sé í brjósti, K. Þ. K. 26; skal hann heldr eta kjöt en fara öndu sinni fyrir matleysi … svá skal hann eta, at hann ali önd sína við, 130; þá skal hann kjöt eta ok bjarga svá öndu sinni, N. G. L. i. 12; fugla, kvikenda ok hverrar lifandi andar, every living soul, Stj.; at eigi saurgisk andir yðrar, 317; andar gustr, a gush of breath, 17: týna öndu, to lose breath, die, Hkv. Hjörv. 37, Skv. 3. 58; fara öndu e-s, to put to death, Sdm. 25; krefi Guð hann andar sinnar, if God call him, Sks. 720, N. G. L. iii. 79; Guð krafði konung andar, Fms. xi. (in a verse); áðr Guð kveddi andar hans, D. N. iii. 165; þá menn er sjálfir spilla öndu sinni, to spill one’s breath, commit suicide, N. G. L. i. 13.
    3. eccl. the soul; aldri hafði önd mín tvá líkami, Fms. iv. 121; önd þjófs á krossi, Pr. 67; þau fálu Guði önd sína á hendi, Nj. 201; mín önd miklar Dróttinn og minn andi gladdist í Guði heilsu-gjafara mínum, Luke i. 46 (Vídal.); andar-dauði, spiritual death, Greg. 42; andar-dauðr, spiritually dead, 6l; andar-heilsa, hreinson, kraptr, hefnd, siðr, synd, þorsti, soul’s health, cleansing, … thirst, Hom. 4, 45, 73, Greg. 5, Mar., MS. 623. 19, Stj. 29; andar-sýn, soul’s sight, a vision, Karl. 553, Bs. ii. 11; andar-gjöf, a spiritual gift, id.; andar-kraptr, 153; andar-sár, mental wounds, Bs. i.
    COMPDS: andardráttr, andarvana.

    Íslensk-ensk orðabók > ÖND

  • 77 ÖRÐ

    n.
    1) word;
    ef maðr mælir nökkuru orði í mót, if a man speaks a word against it;
    taka til orða, to begin to speak;
    kveða at orði, to say, utter;
    hafa við orð, to hint at;
    vel orði farinn, well-spoken, eloquent;
    fornkveðit orð, an old saw;
    2) word, repute, report (gott, illt orð);
    leggja e-t til orðs, to talk about;
    þótt okkr sé þat til orðs lagit, although we are blamed for it;
    3) message (senda, gøra e-m orð).
    * * *
    f., gen. arðar, [erja, arði], a crop, produce; örð sér ( sows) Yrsu burðar, the crop of the son of Yrsa, i. e. gold, Edda (in a verse); þá á leiguliði einnar arðar mála, … þá á leiguliði tvegeja mála atða, þá örð (not jörð) eina er lands-dróttinn andask á ok aðra næstu eptir, N. G. L. i. 233, Gþl. 329; þat eru þrjár arðir, 314; nú verðr maðr útlagr á jörðu manns. þá skal hann leigu hafa ef úreidd var, ok örð alla rótfasta, N. G. L. i. 40.
    COMPDS: arðar leiga, u, f. rent for one year’s crop, Gpl. 330. arðar-máli, a, m. (and -mál, n.), a contract, agreement for one year, Gþl. 314, 329, 336.

    Íslensk-ensk orðabók > ÖRÐ

  • 78 örðga

    v. to raise, lift (örðga augum); örðgast upp sem leo, to rise to one’s feet like a lion.
    * * *
    að, [örðigr], to raise, lift up, erect; Drottinn örðgar upp bundna, ok leysir fjötraða, 655 xiii. A. 3; konungr leit yfir lýðinn, örðgaði augum, lifting the eyes, with the notion of a fierce look, Fms. vii. 156 (aurgaði v. l., arþgaði, Mork. 190, l. c.); örðgask upp sem leo, to rise to one’s feet like a lion, Stj. 337.

    Íslensk-ensk orðabók > örðga

  • 79 sefaðr

    pp. propitious (dróttinn sé honum jafnan sefaðr).

    Íslensk-ensk orðabók > sefaðr

Страницы

См. также в других словарях:

  • N-rule — For the typographic term n rule or n dash see Dash In Icelandic orthography, the N rule dictates whether or not one or two n’s should be written, sometimes affecting pronunciation. Contents 1 Compound words 2 Function words 2.1 Adver …   Wikipedia

  • Druhtinaz — The Skern Runestone states that a man was hin drottinfasta or loyal to his drott (lord). *Druhtinaz (Old English: dryhten, Old Norse: dróttinn, Old English Middle English: drihten, Middle English: driȝten)[1 …   Wikipedia

  • Lofsöngur — English: Hymn A memorial plaque at 15 London Street in Edinburgh, Scotland, in memory of the Icelandic national anthem, Lofsöngur which was partly composed in t …   Wikipedia

  • Alliterative verse — The Old English epic poem Beowulf is written in alliterative verse. In prosody, alliterative verse is a form of verse that uses alliteration as the principal structuring device to unify lines of poetry, as opposed to other devices such as rhyme.… …   Wikipedia

  • Halfdan the Old — (Old Norse Hálfdanr gamli and Hálfdanr inn gamli ) was an ancient, legendary king from whom descended many of the most notable lineages of legend. A second Halfdan the Old is the purported great grandfather of Ragnvald Eysteinsson.Halfdan the Old …   Wikipedia

  • Njars — Njarar or Njars were an ancient Germanic people of Närke, Sweden, that appears in the Scandinavian version of the Lay of Weyland the smith. In the early part of the lay, King Níðuðr is introduced as a king in Sweden: Níðuðr hét konungr í Svíþjóð …   Wikipedia

  • Kyrie — For other uses, see Kyrie (disambiguation). Kyrie, from the Roman Gradual Kyrie, a transliteration of Greek κύριε (kyrie), vocative case of κύριος (kyrios), meaning Lord , is the common name of an important prayer of Christian liturgy, which is… …   Wikipedia

  • Dan (king) — Dan is the name of one or more legendary kings of the Danes in medieval Scandinavian texts. Contents 1 The Lejre Chronicle 2 The Rígsthula 3 The Skjöldungasaga 4 Ynglinga saga …   Wikipedia

  • Styrbjörn the Strong — between Styrbjörn and king Eric the Victorious.It is believed that there once was a larger saga on Styrbjörn, but most of what is extant is found in the short story Styrbjarnar þáttr Svíakappa . Parts of his story are also retold in Eyrbyggja… …   Wikipedia

  • Ríg (Norse god) — Ríg or Rígr is the name applied to a Norse god described as old and wise, mighty and strong in the Eddic poem Rígthula (Old Norse Rígsþula Song of Ríg). The prose introduction tells that Ríg is another name for Heimdall, who is moreover called… …   Wikipedia

  • Drightin — (Old English: dryhtin , Old Norse: dróttin ) was a northern European title for nobility corresponding to prince in a broader sense. The Scandinavian name for Queen, drottning is derived from this title. After Christianisation, the term began to… …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»