dilapsus

călor, ōris, m. [caleo; cf. Varr. ap. Non. p. 46, 22], warmth, heat, glow.

Lit.

In gen. (very freq. in prose and poet.): neque mihi ulla obsistet amnis nec calor;

nec frigus metuo,

Plaut. Merc. 5, 2, 19; so (opp. frigus) Lucr. 2, 517; 6, 371; Cic. N. D. [p. 272] 2, 39, 101; Verg. G. 2, 344; 4, 36; (opp. refrigeratio) Vitr. 1, 4:

calor ignis,

Lucr. 1, 425:

solis,

id. 5, 571; 6, 514:

fulminis,

id. 6, 234.—In plur., Cic. Off. 2, 4, 13; id. N. D. 2, 60, 151; Hor. C. 3, 24, 37 al.—

Esp.

Vital heat; so, vitalis, Lucr. 3, 129; Cic. N. D. 2, 10, 27:

ut omnia quae aluntur atque crescunt, contineant in se vim caloris, sine quā neque ali possent neque crescere,

id. ib. 2, 9, 23:

omnis et una Dilapsus calor,

Verg. A. 4, 705.—

Summer heat, the warmth of summer:

vitandi caloris causā Lanuvii tres horas acquieveram,

Cic. Att. 13, 34 init.; id. de Or. 1, 62, 265.—Hence also for summer (opp. ver and autumnus), Lucr. 1, 175; Col. 11, 2, 48:

mediis caloribus,

in the midst of summer, Liv. 2, 5, 3; so plur.:

ut tectis saepti frigora caloresque pellamus,

Cic. N. D. 2, 60, 152.—

The glow of a hot wind (cf. Lucr. 6, 323:

vis venti commixta calore): dum ficus prima calorque, etc.,

the burning heat of the parching Sirocco, Hor. Ep. 1, 7, 5:

calores austrini,

Verg. G. 2, 270 (cf.:

calidi Austri,

Ov. M. 7, 532).—

The heat of a fever, Tib. 4, 11, 2.—

Trop.

In gen., the heat of passion, fire, zeal, ardor, impetuosity, vehemence (so perh. not before the Aug. per.; esp. freq. in Quint.; cf.:

ardor, fervor): si calor ac spiritus tulit,

Quint. 10, 7, 13:

Polus juvenili calore inconsideratior,

id. 2, 15, 28:

calor cogitationis, qui scribendi morā refrixit,

id. 10, 3, 6; cf. id. 9, 4, 113:

calorem cogitationis exstinguere,

id. 8, praef. §

27: et impetus,

id. 10, 3, 17:

dicendi,

id. 11, 3, 130:

lenis caloris alieni derisus,

id. 6, 2, 15:

dicentis,

Plin. Ep. 4, 9, 11; 2, 19, 2:

pietatis,

id. Pan. 3, 1:

ambitionis calor abducit a tutis,

Sen. Ben. 2, 14, 5:

quod calore aliquo gerendum est, id. Ira, 3, 3, 5: cohortationis,

Val. Max. 2, 6, 2:

iracundiae,

Dig. 50, 17, 48:

Martius,

Stat. Achill. 2, 26; Luc. 2, 324 et saep.—

Esp., ardent love, the fire of love:

trahere calorem,

Ov. M. 11, 305; so id. H. 19, 173; Sil. 14, 223.—In plur. (cf. amores), Hor. C. 4, 9, 11; Ov. A. A. 1, 237.

Călŏr, ōris, m., a river in Samnium, now the Calore, Liv. 2, 14, 2; 25, 17, 1.

ex-cĭdo, cĭdi, 3, v. n. [cado], to fall out or down, to fall from (class.; esp. freq. in the trop. sense).

Lit.

In gen.: quod (animal) cum ex utero elapsum excidit, Cic. N. D. 2, 51, 128:

sol excidisse mihi e mundo videtur,

id. Att. 9, 10, 3:

gladii de manibus exciderunt,

id. Pis. 9 fin.; cf. id. Phil. 12, 3, 8; id. Cat. 1, 6 fin.;

for which also: inter manus (urna),

Prop. 4 (5), 4, 22; and:

a digitis (ansa),

Ov. H. 16, 252:

Palinurus exciderat puppi,

Verg. A. 6, 339; cf.

arce,

Ov. F. 5, 34:

equis,

Sen. Herc. Oet. 1164:

num qui nummi exciderunt, here, tibi, quod sic terram Obtuere?

Plaut. Bacch. 4, 4, 17; cf. id. Cist. 4, 2, 8; id. Merc. 3, 1, 44; id. Poen. 1, 2, 48:

volvae excidunt,

Plin. 36, 21, 39, § 151.— Poet.:

ita vinclis Excidet aut in aquas tenues dilapsus abibit,

will slip out of the fetters, Verg. G. 4, 410:

in flumen (elephanti, sc. e rate),

Liv. 21, 28 fin.:

cum Herculis pertractanti arma sagitta excidisset in pedem,

Plin. 25, 6, 30, § 66:

ante pedes (lingua resecta),

Ov. Ib. 536.—

In partic., of a lot, to fall of come out (very rare):

ut cujusque sors exciderat,

Liv. 21, 42, 3;

and hence, transf.: nominibus in urnam conjectis, citari quod primum sorte nomen excidit,

id. 23, 3, 7.

Trop.

In gen., to fall out involuntarily, fall from, slip out, escape:

verbum ex ore alicujus,

Cic. Sull. 26; cf.:

vox excidit ore: Venisti tandem, etc.,

Verg. A. 6, 686:

tantumque nefas patrio excidit ore?

id. ib. 2, 658; cf.:

scelus ore tuo,

Ov. M. 7, 172:

quod verbum tibi non excidit, ut saepe fit, fortuito,

Cic. Phil. 10, 2 fin.; cf. Quint. 6, 3, 23; 7, 2, 52; 9, 4, 41 al.:

libellus me imprudente et invito excidit,

escaped me without my knowledge or desire, Cic. de Or. 1, 21; cf. id. ib. 1, 2, 5:

vox horrenda per auras excidit,

Verg. A. 9, 113:

et pariter vultusque deo plectrumque colorque Excidit,

Ov. M. 2, 602; cf. id. ib. 4, 176:

ut quodammodo victoria e manibus excideret,

Cic. Ep. ad Brut. 1, 10, 2:

(versus) qui in breves excidunt,

i. e. which close, terminate, Quint. 9, 4, 106.— Poet.: in vitium libertas excidit, qs. falls away, sinks, = delabitur, Hor. A. P. 282.—

In partic.

To dissent, differ from any one's opinion: ego ab Archilocho excido, Lucil. ap. Non. 301, 18.—

To pass away, be lost, perish, disappear:

neque enim verendum est, ne quid excidat aut ne quid in terram defluat,

Cic. Lael. 16, 58:

primo miser excidit aevo,

Prop. 3, 7, 7 (4, 6, 7 M.):

nec vera virtus, cum semel excidit, etc.,

Hor. C. 3, 5, 30:

at non ingenio quaesitum nomen ab aevo Excidet,

Prop. 3, 2, 24 (4, 1, 64 M.):

excidit omnis luctus,

Ov. M. 8, 448:

ne Tarentinae quidem arcis excidit memoria,

Liv. 27, 3 fin.; cf. the foll.—Esp.

To fail, faint, swoon, lose one's self:

excidit illa metu, rupitque novissima verba,

Ov. A. A. 1, 5, 39; cf.: ut scias quemadmodum nunquam excidam mihi, lose control of myself (through drink), Sen. de Ira, 3, 14, 1:

quis me dolori reddit? quam bene excideram mihi!

Sen. Hippol. 589 sq. —

To slip out, escape from the memory:

excidere de memoria,

Liv. 29, 19 fin.:

exciderat pacis mentio ex omnium animis,

id. 34, 37; cf.

animo,

Verg. A. 1, 26; Ov. H. 20, 188;

and pectore,

id. Pont. 2, 4, 24:

o miram memoriam, Pomponi, tuam! at mihi ista exciderant,

Cic. Leg. 2, 18, 46; so with dat.:

quae cogitatio, cum mihi non omnino excidisset, etc.,

id. Fam. 5, 13, 2; id. Att. 6, 1, 7; Quint. 4, 5, 4; 10, 1, 75; Prop. 3 (4), 24, 20; 4 (5), 7, 15 et saep.; cf. with a subjectclause:

non excidit mihi, scripsisse me, etc.,

Quint. 2, 3, 10.— Absol.:

quid? non haec varietas mira est, excidere proxima, vetera inhaerere? hesternorum immemores acta pueritiae recordari,

id. 11, 2, 6; 1, 12, 6; 4, 2, 91; 4, 5, 2; cf. with inf. clause:

si calore dicendi vitare id excidisset,

id. 11, 3, 130; and with ut:

excidit, ut peterem, etc.,

i. e. I forgot to beg, Ov. M. 14, 139.—Rarely transf. to the person:

excidens,

who forgets, forgetful, Quint. 11, 2, 19:

palam moneri excidentis est,

id. 11, 3, 132.—

(Ex) aliquā re, of persons, to be deprived of, to lose, miss, forfeit (esp. freq. since the Aug. per.;

in Cic. not at all): ex familia,

Plaut. Men. 4, 2, 104:

uxore,

to be disappointed of, Ter. And. 2, 5, 12:

regno,

Curt. 10, 5:

quem si non tenuit, magnis tamen excidit ausis,

failed in a great attempt, Ov. M. 2, 328; cf.:

fine medicinae,

Quint. 2, 17, 25:

genere,

id. 1, 5, 16: qui apud privatos judices plus petendo formula excidissent, i. e. who lost their suits (for the usual cadere formulā or [p. 677] causā;

v. cado, II.),

Suet. Claud. 14; Sen. Clem. 2, 3.

ex-cīdo, īdi, īsum, 3, v. a. [caedo], to cut out or off, to hew out, to cut or hew down (class.).

Lit.:

lapides e terra,

Cic. Off. 2, 3 fin.:

omnes arbores longe lateque,

Caes. B. C. 2, 15, 1; cf.:

excisa enim est arbor, non evulsa,

Cic. Att. 15, 4, 2: exciditur ilex (with percellunt magnas quercus), Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. 194 ed. Vahl.):

arborem e stirpe,

Dig. 43, 27, 1:

ericium,

Caes. B. C. 3, 67 fin.:

radicem,

Plin. 17, 11, 16, § 82:

columnas rupibus,

Verg. A. 1, 428; cf.:

rubos arvis,

Quint. 9, 4, 5: linguam alicui, Crassus ap. Cic. de Or. 3, 1 fin.:

partum mulieri,

Dig. 11, 8, 2:

os,

Cels. 8, 3:

virilitatem,

i. e. to castrate, geld, Quint. 5, 12, 17;

for which also, se,

Ov. F. 4, 361; cf. Dig. 48, 8, 4 fin.:

vias per montes,

Plin. 36, 15, 24, § 125:

latus rupis in antrum,

Verg. A. 6, 42; cf.:

vasa anaglypta in asperitatem,

i. e. wrought with raised figures, Plin. 33, 11, 49, § 139: exciderat eum (sc. obeliscum) rex, majusque opus in devehendo statuendove multo quam in excidendo, i. e. cut out in the quarry, Plin. 36, 8, 14, § 67; absol., id. ib. § 65.—

Transf., in gen., to raze, demolish, lay waste, destroy:

qui domos inimicorum suorum oppugnavit, excidit, incendit,

Cic. Sest. 44:

Numantiam,

id. Off. 1. 22, 76; cf.

Trojam,

Verg. A. 2, 637:

urbem,

id. ib. 12, 762:

oppida,

Lact. 1, 18, 8:

Germaniam,

Vell. 2, 123 fin.:

agrum,

id. 2, 115:

exercitum,

i. e. to cut to pieces, annihilate, id. 2, 120, 3.—

Trop., to extirpate, remove, banish:

aliquid ex animo,

Cic. Prov. Cons. 18, 43; cf.:

iram animis, Sen. de Ira, 3, 1: aliquem numero civium,

Plin. Ep. 8, 18, 6.

răpĭdus, a, um, adj. [rapio], tearing away, seizing.

Lit. (very rare, and only poet.):

ferae,

Ov. H. 10, 96; 11, 111 (but in Lucr. 4, 712, the correct read. is rabidi leones).—Of hunting-dogs:

agmen,

a tearing, fierce pack, Ov. M. 3, 242; cf. Lucr. 5, 890. —Of fierce, consuming heat:

aestus,

Verg. E. 2, 10:

sol,

id. G. 1, 92:

Sirius,

id. ib. 4, 425:

flamma,

Ov. M. 2, 123:

ignis,

Verg. G. 4, 263; Ov. M. 7, 326; 8, 225; 12, 274.— Of a consuming pyre, Ov. Tr. 1, 7, 20.—As epithet of the sea (qs. devouring), Tib. 1, 2, 40 (al. rabidus).—

Transf., tearing or hurrying along, swift, quick, rapid (the predom. and class. signif.; esp. freq. in the [p. 1523] poets).

Of waters:

fluvius,

Plaut. Bacch. 1, 1, 52; id. Men. prol. 64 sq.:

torrens,

Verg. A. 2, 305:

amnis,

Hor. S. 1, 10, 62; Lucr. 1, 14:

flumen,

Caes. B. C. 1, 50; Hor. S. 2, 3, 242; Tib. 1, 2, 44 Huschk. N. cr.; Quint. 6, 2, 6 al.; cf.:

lapsus fluminum (along with celeres venti),

Hor. C. 1, 12, 9:

Tigris,

id. ib. 4, 14, 46:

procellae,

Prop. 2, 16 (3, 8), 45:

undae (as a mere epitheton ornans),

Ov. M. 7, 6.— Sup.:

flumen,

Caes. B. C. 1, 50 fin. —

Of other hurrying, rapidly moving things:

turbo,

Lucr. 6, 668; cf.

venti,

Verg. A. 6, 75:

Notus,

Hor. C. 1, 28, 21:

ignis Jovis,

Verg. A. 1, 42:

sol,

Hor. C. 2, 9, 12; cf.:

axis (solis),

Ov. F. 3, 518:

orbis,

id. M. 2, 73; and:

caelum,

Stat. Th. 1, 197:

equi,

Ov. F. 5, 592; cf.:

volucris rapidissima,

id. M. 2, 716:

manus,

Verg. A. 8, 442:

currus,

id. ib. 12, 478; cf.

cursus,

id. ib. 12, 683:

agmen,

Tac. H. 2, 30; cf. Verg. A. 11, 906:

bella,

Claud. Cons. Stil. 1, 188:

impetus,

Flor. 4, 7, 12:

venenum,

i. e. quickworking, Tac. A. 12, 67; so,

virus,

id. ib. 13, 15 fin.:

pestis,

Sil. 7, 351:

vires,

id. 4, 678. —

Trop., hurried, impetuous, vehement, hasty:

oratio,

Cic. Fin. 2, 1, 3:

rapidus in consiliis,

over-hasty, precipitate, Liv. 22, 12 fin.:

rapidus proelia miscet,

Sil. 1, 266:

rapidus in urbem vectus,

Tac. H. 2, 54.— Hence, adv.: răpĭdē, acc. to II., hurriedly, hastily, quickly, rapidly:

dilapsus (fluvius),

Cic. Leg. 2, 3, 6:

iter confecit (along with festinanter),

Suet. Calig. 43.— Comp.:

eo rapidius... venit Rigodulum,

Tac. H. 4, 71.— Trop.: quod (pathêtikon) cum rapide fertur, sustineri nullo pacto potest, Cic. Or. 37, 128.

ūnus (old forms OINOS and OENOS; cf. Cic. Leg. 3, 3, 9; C. I. L. 1, 32, 35), a, um (scanned gen. sing. unĭus, Lucr. 2, 379; Verg. A. 1, 41; Hor. S. 1, 6, 13 al.:

unīus,

Verg. A. 1, 251; Ov. M. 13, 181 al.; ante-class. collat. form of the gen. sing. uni, Titin. ap. Prisc. pp. 694 and 717 P.; dat. m. uno, Varr. R. R. 1, 18, 6; dat. f. unae, Cato, R. R. 19, 1; acc. OINO, C. I. L. l. l.; voc. une, Plaut. ap. Prisc. p. 673 P.; Cat. 37, 17; cf. Varr. L. L. 8, § 63 Müll.; Aug. Conf. 1, 7), num. adj. [cf. Gr. oinê, oios; Goth. ains; Germ. eins; Engl. one].

Prop.

In gen., one, a single.

Sing.:

dabitur tibi amphora una et una semita, Fons unus, unum aënum et octo dolia,

Plaut. Cas. 1, 33 sq.:

mulieres duas pejores esse quam unam,

id. Curc. 5, 1, 2:

pluris est oculatus testis unus, quam auriti decem,

id. Truc. 2, 6, 8:

unius esse negotium diei,

Caes. B. C. 3, 82:

mors Tiberii Gracchi... divisit populum unum in duas partes,

Cic. Rep. 1, 19, 31:

cum penes unum est omnium summa rerum, regem illum unum vocamus,

id. ib. 1, 26, 42:

qui uno et octogesimo anno scribens est mortuus,

id. Sen. 5, 13; cf. Plin. 29, 6, 39, § 141.—Corresponding to alter:

Helvetii continentur unā ex parte flumine Rheno, alterā ex parte monte Jurā,

Caes. B. G. 1, 2:

unum, alterum, tertium annum Sassia quiescebat,

Cic. Clu. 64, 178; id. Verr. 2, 4, 29, § 66; 2, 5, 29, § 76:

exercituum unus... alter,

Liv. 24, 44, 1:

ratio triplex: una de vitā et moribus, altera de naturā,

Cic. Ac. 1, 5, 19:

cum duas cerneret vias, unam Voluptatis, alteram Virtutis,

id. Off. 1, 32, 118:

unam Nicaeam, alteram Bucephalen vocavit,

Just. 12, 8, 8; and, connected with alter:

habetur una atque altera contio vehemens,

repeated, several, Cic. Clu. 28, 77:

neque in uno aut altero animadversum est, sed jam in pluribus,

one or two, id. Mur. 21, 43:

meae verecundiae sufficit unus aut alter, ac potius unus,

Plin. Ep. 2, 13. 3;

4, 3, 1: excepto patre tuo, praeterea uno aut altero,

id. Pan. 45:

unus atque alter et mox plures,

Suet. Claud. 12:

unus et alter assentiuntur,

Curt. 5, 7, 4:

sed postquam amans accessit... Unus et item alter,

Ter. And. 1, 1. 50:

amici, Qui modo de multis unus et alter erant,

Ov. Tr. 1, 3, 16;

rarely unus post unum (= singuli deinceps): interiere,

Aur. Vict. Epit. 26, 41:

uno plus Tuscorum cecidisse in acie (sc. quam Romanorum),

Liv. 2, 7, 2; cf.:

legem unā plures tribus antiquarunt quam jusserunt,

id. 5, 30, 7.—

With gen. part.: Gallia est omnis divisa in partes tres: quarum unam incolunt Belgae, aliam, etc., Caes. B. G. 1, 1:

totam philosophiam tres in partes diviserunt... quarum cum una sit, etc.,

Cic. Fin. 4, 2, 5:

superiores tres erant, quarum est una sola defensa,

id. ib. 5, 7, 20:

orare ut trium harum rerum unam ab se impetrari sinerent,

Liv. 42, 23, 5.—

Plur.:

ex unis geminas mihi conficies nuptias,

Ter. And. 4, 1, 50: molas asinarias unas, et trusatiles unas, Hispanienses unas. Cato, R. R. 10, 4; so,

molae,

id. ib. 13, 1:

quadrigae,

Varr. R. R. 2, 1, 14:

similitudines, unae rerum, alterae verborum,

Auct. Her. 3, 20, 33:

adductus sum tuis unis et alteris litteris,

Cic. Att. 14, 18, 1:

decumae,

id. Verr. 2, 3, 98, § 227:

tibi invideo, quod unis vestimentis tam diu lautus es,

id. Fl. 29, 70:

satis una superque Vidimus excidia,

Verg. A. 2, 642; Luc. 4, 548.—

With gen. part.:

tria Graecorum genera sunt, quorum uni sunt Athenienses, etc.,

Cic. Fl. 27, 64.—

Esp.

Adverbial expressions.

Ad unum, all together, unanimously, to a man, without exception:

amplius duūm milium numero ad unum terga vertebant, Auct. B. Afr. 70: consurrexit senatus cum clamore ad unum,

Cic. Q. Fr. 3, 2, 2:

Juppiter, si nondum exosus ad unum Trojanos,

Verg. A. 5, 687:

cui sunt adsensi ad unum (senatores),

Cic. Fam. 10, 16, 2:

ipsos ad unum caedere,

Curt. 7, 5, 32;

usu. with omnes,

Cic. Lael. 23, 86; Liv. 21, 42, 2; Caes. B. C. 3, 27; cf. ad, C. 2.—

In unum, into one, to one place, together:

Fibrenus divisus aequaliter in duas partes latera haec alluit, rapideque dilapsus cito in unum confluit,

Cic. Leg. 2, 3, 6; cf. Sall. J. 51, 3; Liv. 30, 11, 4; 44, 7, 8; Verg. E. 7, 2; Ov. R. Am. 673.—

Of that which is common to several persons or things, one and the same.

Alone.

Sing.:

cum suo sibi gnato unam ad amicam de die Potare,

Plaut. As. 4, 2, 16:

uno exemplo ne omnes vitam viverent,

id. Mil. 3, 1, 132; cf. id. Capt. prol. 20:

unius aetatis clarissimi et sapientissimi nostrae civitatis viri,

Cic. Rep. 1, 8, 13:

illa cum uno tempore audīsset, etc.,

id. Clu. 9, 28:

atque uno etiam tempore accidit, ut, etc.,

Caes. B. C. 3, 15:

omnibus hic erit unus honos,

Verg. A. 5, 308:

omnes una manet nox,

Hor. C. 1, 28, 15:

unus utrique Error,

id. S. 2, 3, 51:

parentum injuriae Unius modi sunt ferme,

Ter. Heaut. 1, 2, 31:

noli putare tolerabiles horum insanias nec unius modi fore,

Cic. Att. 9, 7, 5; so,

unius modi,

id. Univ. 7.—Esp., uno ore, with one voice, all together, unanimously:

ceteri amici omnes Uno ore auctores fuere, ut, etc.,

Ter. Phorm. 4, 3, 20:

de cujus utilitate omnes uno ore consentiunt,

Cic. Lael. 23, 86:

unoque omnes eadem ore fremebant,

Verg. A. 11, 132.—

Plur.:

aderit una in unis aedibus,

Ter. Eun. 2, 3, 76:

unis moribus et nunquam mutatis legibus vivunt,

Cic. Fl. 26, 63.—

Connected with idem:

exitus quidem omnium unus et idem fuit,

Cic. Div. 2, 47, 97:

in quā (sc. causā) omnes sentirent unum atque idem,

id. Cat. 4, 7, 14:

ferar unus et idem,

Hor. Ep. 2, 2, 200; Plin. Ep. 8, 14, 18.—

Corresponding to idem:

non semper idem floribus est honor Vernis, neque uno Luna rubens nitet Vultu,

Hor. C. 2, 11, 10.—

For solus, of that which is alone, by itself; one, alone, only, sole, single.

Alone:

hic unus, ut ego suspicor, servat fidem,

Plaut. Trin. 4, 4, 21:

unum hoc scio, hanc meritam esse, ut memor esses sui,

Ter. And. 1, 5, 46; cf.:

unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc.,

Cic. Rep. 1, 1, 1:

cum mihi sit unum opus hoc a parentibus meis relictum,

id. ib. 1, 22, 35:

nunc vero eversis omnibus rebus, una ratio videtur,

id. Fam. 6, 21, 1:

itaque unum illud erat insitum priscis illis,

id. Tusc. 1, 12, 27:

quove praesidio unus per tot gentes pervenisset?

Liv. 1, 18, 3:

erat omnino in Galliā ulteriore legio una,

Caes. B. G. 1, 7:

Pompejus plus potest unus, quam ceteri omnes,

Cic. Att. 6, 1, 3:

cui (sc. mihi) semper uni magis, quam universis, placere voluisti,

id. Q. Fr. 1, 1, 16, § 46:

qui (sc. Demosthenes) unus eminet inter omnes in omni genere dicendi,

id. Or. 29, 104:

te unum in tanto exercitu mihi fuisse adsensorem,

id. Fam. 6, 21, 1.— Absol.:

de Antonio nihil dico praeter unum,

Cic. Sest. 3, 8.—

With ex:

cum te unum ex omnibus ad dicendum maxime natum aptumque cognōssem,

Cic. de Or. 1, 22, 99: illc unus ex omnibus Italicis intactus profugit, [p. 1934] Sall. J. 67, 3; 69, 4.—

With gen.:

ille unus ordinis nostri discessu meo palam exsultavit,

Cic. Sest. 64, 133:

quod post Cannensem cladem unus Romanorum imperatorum prospere rem gessisset,

Liv. 23, 30, 19.—

With sup.:

tu, quam ego unam vidi mulierem audacissumam,

Plaut. As. 3, 1, 16:

unus istic servos est sacerrumus,

id. Most. 4, 2, 67:

rem unam esse omnium difficillimam,

Cic. Brut. 6, 25:

urbem unam mihi amicissimam declinavi,

id. Planc. 41, 97:

quo ego uno equite Romano familiarissime utor,

id. Fam. 13, 43, 1:

virum unum totius Graeciae doctissimum Platonem accepimus,

id. Rab. Post. 9, 23.—

With magis:

quam Juno fertur terris magis omnibus unam Posthabitā coluisse Samo,

Verg. A. 1, 15.—

With comp.:

sagacius unus odoror,

Hor. Epod. 12, 4.—

Strengthened by solus:

unus est solus inventus, qui, etc.,

Cic. Sest. 62, 130; cf. id. Verr. 2, 2, 5, § 13:

ex uno oppido solo,

id. ib. 2, 2, 75, §

185: nil admirari prope res est una, Numici, Solaque, quae, etc.,

Hor. Ep. 1, 6, 1:

te unum, solum suum depeculatorem, vexatorem... venisse senserunt,

Cic. Pis. 40, 96:

unus solusque censebat,

Plin. Pan. 76.—

Strengthened by tantum (rare before the Aug. age; once in Cic.; cf. Halm ad Cic. Sull. 22, 62):

inter bina castra... unum flumen tantum intererat,

Caes. B. C. 3, 19:

excepit unum tantum, nihil amplius,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

unius tantum criminis in vincla te duci jubeo,

Liv. 3, 56, 4 Weissenb. ad loc.:

unā tantum perforatā navi,

id. 21, 50, 6; 34, 9, 5; 44, 43, 6; Just. 8, 5, 5; Sen. Ep. 79, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120; 11, 37, 47, § 131; Cels. 5, 28, 14; cf. absol.:

unum defuisse tantum superbiae, quod, etc.,

Liv. 6, 16, 5.—

Strengthened by modo (class.):

nam aliis unus modo, aliis plures, aliis omnes eidem videntur,

Cic. Or. 54, 180:

hi unum modo quale sit suspicantur,

id. ib. 9, 28:

hoc autem si ita sit, ut unum modo sensibus falsum videtur,

id. Ac. 2, 32, 101; id. Phil. 1, 6, 14; Sall. J. 89, 6; id. H. 3, 61, 12 Dietsch; Liv. 22, 45, 4; 23, 42, 5.—

Unus for unus omnium maxime:

quae tibi una in amore atque in deliciis fuit,

Cic. Verr. 2, 4, 1, § 3; so,

Nautes, unum Tritonia Pallas Quem docuit,

Verg. A. 5, 704.—

Emphat., with negatives, no one person or thing, not a single one, none whatever:

eum si reddis mihi, praeterea unum nummum ne duis,

Plaut. Capt. 2, 2, 81:

nemo de nobis unus excellat,

Cic. Tusc. 5, 36, 105:

ut unum signum Byzantii ex maximo numero nullum haberent,

id. Prov. Cons. 4, 7:

nullā re unā magis oratorem commendari, quam, etc.,

id. Brut. 59, 216:

haec adhortatio praetoris non modo quemquam unum elicuit ad suadendum, sed ne fremitum quidem movit (i. e. non modo non... sed),

Liv. 32, 20, 7:

quia nemo unus satis dignus regno visus est,

id. 2, 6, 3:

eo mortuo ad neminem unum summa imperii redit,

Caes. B. C. 3, 18:

Rhodiis ut nihil unum insigne, ita omnis generis dona dedit,

Liv. 41, 20, 7; cf. id. 3, 45, 4.—

Plur.:

sequere me Tres unos passus,

three single steps, only three steps, Plaut. Bacch. 4, 7, 34:

unae quinque minae,

id. Ps. 1, 1, 52:

ruri dum sum ego unos sex dies,

id. Trin. 1, 2, 129; id. Cist. 4, 2, 68:

sese unis Suebis concedere,

Caes. B. G. 4, 7:

Ubii, qui uni legatos miserant,

id. ib. 4, 16:

ut unis litteris totius aestatis res gestas ad senatum perscriberem,

Cic. Fam. 2, 7, 3:

abs te ipso, qui me accusas, unas mihi scito litteras redditas esse,

id. Att. 1, 5, 4.

Transf., indef., a or an, one, some, some one.

Without a pron.

Absol.:

inter mulieres, Quae ibi aderant, forte unam aspicio adulescentulam, etc.,

Ter. And. 1, 1, 91:

ibi una aderit mulier lepida, etc.,

Plaut. Ps. 4, 1, 38:

sicut unus paterfamilias his de rebus loquor,

Cic. de Or. 1, 29, 132; cf.:

me una haec res torquet, quod non Pompejum tanquam unus manipularis secutus sim,

id. Att. 9, 10, 2.—

With ex:

ut me sic audiatis ut unum e togatis,

Cic. Rep. 1, 22, 36; cf.:

qui non fuit orator unus e multis: potius inter multos prope singularis fuit,

id. Brut. 79, 274:

ex principibus unus nomine Polyaenus,

Liv. 24, 22, 1:

unus ex ultimā turbā,

id. 24, 27, 1.—

With de:

tenuis L. Verginius unusque de multis,

Cic. Fin. 2, 20, 66. —

With gen. part. (not in Cic.):

eregione unius eorum pontium,

Caes. B. G. 7, 35:

Apollonides principum unus orationem habuit,

Liv. 24, 28, 1:

pastorum unus,

id. 10, 4, 8:

servus unus exulum initium fecit,

id. 25, 23, 6:

scortum transfugarum unius,

id. 26, 12, 16; 26, 33, 11; 30, 42, 30; 37, 23, 7;

40, 5, 10: unus turbae militaris,

id. 22, 42, 4; 6, 40, 6:

unus hostium Latinae linguae sciens,

Tac. A. 2, 13:

una Amazonum,

id. ib. 4, 56:

unum se civium (esse) respondit,

id. ib. 12, 5.—

With sup.:

est huic unus servos violentissimus, Qui, etc.,

Plaut. Truc. 2, 1, 39; cf.:

tanquam mihi cum M. Crasso contentio esset, non cum uno gladiatore nequissimo,

Cic. Phil. 2, 3, 7.—

With,

Aliquis:

ex quibus si unum aliquod in te cognoveris, etc.,

Cic. Div. in Caecil. 9, 27; cf.:

ad unum aliquem confugere,

id. Off. 2, 12, 41:

unius alicujus,

id. Fin. 3, 19, 64; id. Verr. 2, 1, 24, § 62; 2, 2, 3, § 9; id. Phil. 10, 1, 3.—In the order aliquis unus, Cic. Rep. 1, 32, 48.—

Quidam:

est enim eloquentia una quaedam de summis virtutibus,

Cic. de Or. 3, 14, 55:

unius cujusdam,

id. ib. 2, 10, 40.—

Quivis:

si tu solus aut quivis unus, etc.,

Cic. Caecin. 22, 62.—

Quilibet:

queratur unus quilibet militis mei injuriam,

Liv. 42, 42, 3:

unus Quiritium quilibet,

id. 6, 40, 6:

quilibet unus ex iis, quos, etc.,

id. 9, 17, 15.—

Quisque:

ponite ante oculos unum quemque regum,

Cic. Par. 1, 2, 11; so,

unus quisque (and sometimes in one word, unusquisque): unāquāque de re,

id. Font. 10, 21:

unum quodque,

id. Rosc. Am. 30, 83:

unum quidque,

id. Verr. 2, 4, 59, § 132; cf. Caes. B. C. 2, 29:

domini capitis unius cujusque,

Cic. Rep. 1, 32, 48.—

Quisquis:

sin unum quicquid singillatim et placide percontabere,

Plaut. Trin. 4, 2, 39:

unum quicquid,

Lucr. 5, 1388.—

Private, un official, a private person, a private citizen (post-class.):

dicentes publicam violationem fidei non debere unius lui sanguine,

Vell. 2, 1, 5:

pro uno homine jactura publica pacisceris,

Sen. Suas. 7, 3.— Adv.: ūnā (acc. to I. B. 1.), in one and the same place, at the same time, in company, together:

qui cum Amphitruone hinc una ieram in exercitum,

Plaut. Am. 1, 1, 248:

hic Juppiter hodie ipse aget, Et ego una cum illo,

id. ib. prol. 95:

quod summi puerorum amores saepe una cum praetextā togā ponerentur,

Cic. Lael. 10, 33:

i mecum, obsecro, una simul,

Plaut. Most. 4, 3, 43:

mandata eri perierunt, una et Sosia,

id. Am. 1, 1, 182:

si mei consilii causam rationemque cognoverit, una et id quod facio probabit, et, etc.,

Cic. Div. in Caecil. 1, 1:

qui una venerant,

id. Rep. 1, 12, 18:

cum et ego essem una et pauci admodum familiares,

id. Lael. 1, 2:

si in Italiā consistat (Pompejus), erimus una,

id. Att. 7, 10; id. Fin. 2, 24, 79; id. Brut. 21, 81.— Poet., with dat.:

Pallas huic filius una, Una omnes juvenum primi pauperque senatus Tura dabant,

at the same time, along with him, Verg. A. 8, 104 sq.