da+dire

1) grim, stern, dire; gráta grimmum tárum, to weep bitter tears; grimmr dómr, severe jugement;

2) wroth; svá var hón grimm orðin Brjáni konungri, at, she hated him so much, that.

* * *

adj. [A. S., Engl., and Hel. grim; Dan. grim = ugly; in old Icel. writers this word implies the notion of ferocity, sternness, wrath, but not of wanton cruelty, and seldom of ugliness as in Engl., Dan., etc.]:—grim, stern, horrible, dire, sore; grimmt er fall frænda at telja, ‘tis grim to tell of a kinsman’s death, Stor. 10; grimt várumk hlið, a sore gap it was to me, 6; gráta grimmum tárum, to weep grim, bitter tears, Hkv. 2. 43; fimm grimmar nætr five grim, miserable nights, Korm. 184 (in a verse); grimm orð, lamentation, Gh. 1; hugðak mér grimt í svefni, I had a fearful dream, Bkv. 16.

2. stern, savage, Lat. ferox; hón var allra kvenna grimmust ok skaphörðust, Nj. 147; ákafa-maðr mikill í skapi, grimmr, úþýðr ok fátálr, Fms. i. 19; glaðmælt, undirhyggju-maðr mikill, ok hin grimmasta, 20; fyllask ens grimmasta hugar, to be filled with rage, 623. 25; g. híðbjörn, a grim bear, Grett. 100.

3. with dat. wroth; svá var hón orðin grimm Brjáni konungi, at …, she hated him so much, that …, Nj. 269; hence in poët. phrases, baugum, vellum grimmr, fé-grimmr, hodd-g., hating, wasting gold, munificent, Lex. Poët.: neut., með grimmü, grimly, Fms. ii. 9; gjalda e-t grimmu, to take grim revenge, 223.

II. metaph.,

1. with the notion of ugly, hideous; ljótt andlit ok grimmt ok andstygt mannligu kyni, Sks. 539, (rare.)

2. piercing, of cold; svá sem kalt stóð af Niflheimi ok allir hlutir grimmir, Edda 4.

a. dangerous, dire;

böll ráð, fatal schemes;

ballir draumar, bad, ill-boding dreams;

böll þrá, heavy grief.

* * *

adj. [Goth. balþs, audax, may be supposed from Jornandes, ob audaciam virtutis baltha, id est audax, nomen inter suos acceperat, 109; Ulf. renders παρρησία by balþis, f., and balþjan is audere; in Icel. the lþ ( lth) becomes ll; A. S. beald, audax; Engl. bold]:—bard, stubborn: only used in poetry, and not in quite a good sense, as an epithet of a giant, Hým. 17; böll ráð, telling, fatal schemes, Hom. 27 ; ballir draumar, bad, deadly dreams, Vtkv. I; ballr dólgr, Haustl.; böll þrá, heavy grief, Ls. 39, etc., vide Lex. Poët. [So old German names, Bald, Leo-pold, etc.]

part. (cp. baugr

II. 4), in the phrase, e. kostr, dire necessity, only chance, Hkr. ii. 172, Orkn. 58.

adj. dire, Art. 109.

1) hard (harðr steinn, skafl);

2) hard, stern, severe (harðr í skapi, í hjarta);

3) hardy; fólk hart ok illit at sœkja, hardy and difficult to assail; harðr í horn at taka, hard to take by the horns, stubborn; harðr bardagi, hard-fought battle; leika e-n bart, to treat one harshly; ríða hart, to ride fast.

* * *

adj., fem. hörð, neut. hart, [Ulf. hardus = σκληρός, αὐστηρος; A. S. heard; Engl. hard; Germ. hart; Dan. haard; Swed. hard]:

I. hard to the touch; eptir hörðum velli, Ísl. ii. 333; harðr skafl, Fb. ii. 103; harðar götur, hard, stony paths, Fms. x. 85; stokka eðr steina eðr hvargi þess er hart er fyrir, Grág. ii. 132; sjóða egg hart (harð-soðinn), Lækn. 472; af harðasta járni, Stj. 461: tempered, of steel, Gpl.

II. metaph.,

1. hard, stern, severe; hörð í skapi, Nj. 17 (skap-harðr); hörð orð, hard words, Fms. v. 106; harðr í hjarta, hard of heart, Flov. 38: with dat., harðr e-m, hard on one, Fb. i. 71.

β. hardy; fólk hart ok íllt at sækja, hardy and ill to fight against, Fms. i. 85; eiga harðan son, vi. 105; hinn vaskasti drengr ok hinn harðasti karlmaðr, Ísl. ii. 264; þeir eru harðir ok hinir mestu bardaga-menn, Karl. 282; harðr í horn at taka (metaph. from a bull), hard to take by the horns, Fms. xi. 221: hard, gloomy, í hörðu skapi, Bs. i. 351, Fas. iii. 522; með harðri hendi, with high hand.

γ. hard, sad; hörð tíðindi, Nj. 64; hér hafa orðit harðir atburðir, hard things have happened, 248.

δ. hard, dire; harðr (kostr), Fms. v. 235; gera harðan rétt e-s, to deal hardly with one, i. 66; harðr dauði, ii. 173; hörð sætt, Nj. 254; hafa hart, to have a hard lot, Sturl. iii. 292; harðr bardagi, hörð orrosta, Fms. ii. 323, passim.

ε. of weather; hörð norðanveðr, Nj. 124, Rb. 572.

2. neut. hart, adv. hardly, harshly; leika e-n hart, Fms. xi. 94.

β. hard, fast; ríða hart, to ride hard, Sighvat, Ó. H. (in a verse), Nj. 82; en nú renn engi harðara en hann, 248; ganga hart ok djúpt, Edda 1; flýja sem harðast, to fly one’s hardest, 261; þeir fóru harðara en þeir vildu, Fms. x. 139.

γ. hart íllt (qs. harða íllt) erindi, Fb. ii. 393; hart nær, hard by.

COMPDS: Harðangr, Harðengir, harðafang, harðbeinn, harðbrjóstaðr, harðbýll, harðdreginn, harðdregi, harðdrægr, harðeggjaðr, harðeygr, harðfang, harðfari, harðfarliga, harðfengi, harðfenginn, harðfengliga, harðfengr, harðfenni, harðfótr, harðfæri, harðfærr, harðgeðr, harðgengr, harðgreipr, harðgörr, harðhendliga, harðhendr, harðhugaðr, harðjaxl, harðkljáðr, harðleikinn, harðleikni, harðleikr, harðleitr, harðlífi, harðlundaðr, harðlyndi, harðlyndr, harðmagi, harðmenni, harðmóðigr, harðmynntr, harðmæli, harðmæltr, harðorðr, harðraðr, harðrétti, harðræði, harðskeyti, harðskeytr, harðskipaðr, harðsleginn, harðslægr, harðsnúinn, harðsóttr, harðsperra, harðspori, harðsteinn, harðsteinagrjót, harðsvíraðr, harðtenntr, harðtækr, harðúð, harðúðigr, harðvaxinn, harðvelli, harðverkr, harðvítugr, harðyrði, harðyrki, harðyrkr, harðýðgi.

m. a dire choice, Stj. 368.

m. a dire choice, Eg. 89.

m. a dire choice.

n. pl. dire expedients.

n. pl. the waning moon; the time before new moon; Máni stýrir göngu tungls ok ræðr nýjum ok niðum, and rules its waxing and waning.

* * *

n. [Ulf. neiþ = φθόνος; A. S. nîð; O. H. G. nid; Germ. neid; Dan.-Swed. nid]:—contumely, Vsp. 56; segja e-m níð, Akv. 35.

2. particularly as a law term, a libel, liable to outlawry:—of a libel in verse, yrkja, kveða níð um e-n, Nj. 70; ef maðr kveðr níð um mann at lögbergi ok varðar skóggang, Grág. (Kb.) ii. 184: the classical passages in the Sagas are Hkr. O. T. ch. 36, cp. Jómsv. S. ch. 13 (Fms. xi. 42, 43), Kristni S. ch. 4, Nj. ch. 45, Bjarn. 33 (the verse). Another and even graver kind of níð was the carving a person’s likeness (tré-níð) in an obscene position on an upraised post or pole (níð-stöng), for an instance of which see Bjarn. 33; ef maðr görir níð um annan ok varðar þat fjörbaugs-garð, en þat er níð ef maðr skerr tréníð manni eðr rístr eða reisir manni níðstöng, Grág. i. 147; when the post was set up, a horse’s head was also put up, and a man’s head was carved on the pole’s end, with dire Runes and imprecations; all this is described in a lively manner in Eg. ch. 60 and Vd. ch. 34, Landn. 4. ch. 4, Rd. ch. 25. The beina-kerlinga-vísur of mod. times are no doubt a remnant of the old níðstöng;—certain stone pyramids (varða) along mountain-roads are furnished with sheeps’ legs or horses’ heads, and are called beina-kerling ( bone carline); one of the most noted is on the Kaldadal, as one passes from the north to the south of Iceland, it is even marked in the map; a passing traveller alights and scratches a ditty called beina-kerlinga-vísa (often of a scurrilous or even loose kind) on one of the bones, addressing it to the person who may next pass by; for a specimen see Bjarni 193, as also in poems of Jón Þorláksson, for there hardly was a poet who did not indulge in these poetical licences. In popular legends the devil always scratches his writing on a blighted horse’s bone.

f, thus (not Nið) in Ann. Reg., a river in Norway, whence Níðar-óss, m. the famous old town in Drontheim in Norway.

n. pl. fearful, dire retribution, Skv. 2. 4.

m. a dire apparition, Sks. 154.

* * *

(segi, sagða, sagðr), v.

1) to say, tell (seg þú mér þat, er ek spyr þik);

þeir sögðu, at þeir skyldu aldri upp gefast, they said they would never yield;

segja e-m leið, to tell the way, esp. on the sea, to pilot;

segja tíðendi, to tell news;

impers. it is told (hér segir frá Birni bunu);

sem áðr sagði, as was told before;

segjanda er allt vin sínum, all can be told to a friend;

2) to say, declare, in an oath;

ek segi þat guði (Æsi), I declare to God (to the ‘Áss’);

3) law phrases;

segja sik í þing, lög, to declare oneself member of a community;

segja sik ór þingi, lögum, to declare oneself out of, withdraw from, a community;

segja skilit við konu, to declare oneself separated from, divorce, one’s wife;

segja fram sök, to declare one’s case;

segja lög, to recite the law, of the lögsögumaðr;

4) to signify, mean (þetta segir svá);

5) with preps., segja e-n af e-u, to declare one off a thing, take it from him;

segja e-t á e-n, to impose on (bœta at þeim hluta, sem lög segði á hann); to announce (segja á reiði, úsátt sína);

segja eptir e-m, to tell tales of one;

segja frá e-u, to tell, relate;

Unnr, er ek sagða þér frá, U. of whom I told thee;

segja fyrir e-u, to prescribe (svá var með öllu farit, sem hann hafði fyrir sagt);

segja fyrir skipi, to bid God-speed to a ship;

segja e-t fyrir, to predict, foretell (segja fyrir úorðna hluti);

segja e-u sundr, í sundr, to break up, dissolve (segja sundr friði, frændsemi, hjúskap);

segja til e-s, to tell, inform of (segit honum ekki til, hvat þér hafit gört við hrossit);

segja til nafns síns, segja til sín, to tell (give) one’s name;

segja upp e-t, to pronounce (segja upp dóm, gørð);

segja upp lög, to proclaim the law (from the law-hill);

segja e-n upp, to give one up;

segja upp e-u, to declare at an end (segja upp friði, griðum);

segja upp þjónustu við e-n, to leave one’s service;

6) refl., segjast, to declare of oneself;

hann sagðist þá vaka, he said that he was awake;

kristnir menn ok heiðnir sögðust hvárir ór lögum annarra, they declared themselves each out of the other’s laws;

láta (sér) segjast, to let oneself be spoken to, listen to reason;

impers., e-m segist svá, one’s tale runs so.

* * *

pres. segi, segir, segi, pl. segjum, segit, segja; pret. sagði, pl. sögðu; pres. subj. segja; pret. segða, segðir, segði; imperat. seg, segðú; part. sagðr: doubtful forms are sagat, sagaðr, Merl. 2. 4: a pres. indic. seg, segr, ek seg, Grág. i. 64, 134; segr hann, Fms. x. 421; segsk, Grág.i. 159, ii. 57: with a neg. suff. segr-at, Grág. ii. 214; sagðit, Hým. 14; segit-a, tell ye not! Vkv. 21: an older form seggja with a double g is suggested in Lex. Poët. in two or three passages, cp. A. S. secgan, as also seggr; but in Haustl. l. c. the g in ‘sagna’ is soft, and not hard (gg) as in mod. Icel. pronunciation, and sagna would fairly rhyme with segjaandum: [a word common to all Teut. languages, except that, strangely enough, no Goth. form is recorded, for Ulf. renders λαλειν, λέγειν, εἰπειν, by maþljan, quiþan, rodjan; so it may be that the earliest sense was not to say = Lat. dicere, but a limited one, to tell, proclaim; A. S. secgan; Engl. say; Dan. sige; Swed. segja.]

A. To say, in the oldest poems chiefly,

I. to tell, report, Lat. narrare, dicere; segðu, imperat. tell thou me! say! Vþm. 11, 13, 15. 17, 20, 22, 24, 26, 28, 30, 34, 36, 38, 40, 42, Alm. 10, 12, 14, 16. etc., Skm. 3; segðu mér ór helju ek man ór heimi, Vtkv. 6; atgeirinn sagði ( foretold) manns bana, eins eðr fleiri, Nj. 119; mér segir svá hugr um, my mind tells me, I have a foreboding; eigi segir mér vel hugr um þessa ferð, Ld. 366; sagði honum mjök úvænt hugr um hennar hag, Fms. x. 215; sagðit honum hugr vel þá, Hým. 14; seg oss draum þinn, Nj. 95; hann segir honum greiniliga slíkt er hann spurði, Fms. ii. 99; þessi saga er nú ætlu vér at segja, viii. 1 (see saga); hann spurði hvers synir þeir væri,—þeir sögðu, Nj. 125; fór sveinninn ok sagði til Haralds, Fms. vii. 167; hvat hark var þat?—Honum var sagt, 168; svá hafa spakir menn sagt, Ib. 6; svá sagði Þorkell oss, 5; svá sagði Teitr oss, id.; svá sagði oss Úlfhéðinn Gunnarsson, 9; þenna atburð sagði Teitr oss, at því es Kristni kom á Ísland, 13; en Hallr sagði oss svá, 15; svá sagði hann oss, id.; en honum sagði Þórarinn bróðir hans, 16; es sannliga es sagt, at fyrst færi til Íslands, 4; hvatki er missagt es í fræðum þessum (pref.); þar sagði hann eigi koma dag á vetr, Landn. (pref.); svá segja vitrir menn, … en svá er sagt, 25; svá sagði Sæmundr prestr enn fróði, 27; er svá sagt, at honum hafi flestir hlutir höfðingligast gefnir verit, Nj. 254: of inscriptions, writing, segja þær (the Runes) formála þenna allan, Eg. 390; segja bækr, at …, 625. 88; skal sú skrá hafa sitt mál, er lengra segir, Grág. i. 7: segja leið, to tell the way, to guide, esp. on the sea, to pilot, Fms. xi. 123, Eg. 359 (leið-sögn, leiðsögu-maðr):—to tell, bid, far þú ok seg Agli, at þeir búisk þaðan fimmtán, Nj. 94; hann sendi húskarl at segja Steinari, at hann færði bústað sinn, to tell S. to change his abode, Eg. 749; segðu honum að koma, tell him to come!

2. with prepp.; segja eptir e-m, to tell tales of one, inform against, Al. 125; hann sagði eptir mér, segðu ekki eptir mér!—s. frá e-u (frá-sögn), to tell, relate, Nj. 96; þar er hón nú, Unnr, er ek sagða þér frá, U., of whom I told thee, 3; eigi má ofsögum segja frá vitsmunum þínum, Ld. 132: s. fyrir, to dictate, Fms. vii. 226, Fb. iii. 533, Nj. 256: to foretel, Rb. 332; s. fyrir úorðna hluti, Fms. i. 76, viii. 5: segja fyrir skipi, to bid Godspeed to a ship (on her first voyage), ix. 480: to prescribe, Ld. 54; þeir sigldu um nóttina, en hann sagði fyrir ( piloted) með viti ok gæfu, Bs. i. 562: s. manni fyrir jörðu, to give notice as to the redemption of an estate, Gþl. 295–297, 301 sqq.:—segja til, to give up; s. til nafns sins, to give one’s name (on being asked), Hbl.; hvat er nafn höfðingja yðvars? Rútr segir til sin. R. told his name (said, my name is R.) Nj. 8; sagði Örnólfr til svá-felldra itaka, Dipl. i. 1; skal ek hér fá þér sæmd ok virðing, þá er þú kannt mér sjálfr til s., Eg. 312.

3. impers. it is told: hér hefsk Landnáma-bok, ok segir í hinum fyrsta kapitula, hversn, Landn. 24: hér segir frá Birni bunu, 39; segir nokkut af hans orrostum, Fms. viii. 3; sem segir í sögu hans, i. 4 (see saga); sem áðr sagði, … sem sagði fyrr, as was told before, x. 382, 410.

II. to say, pronounce, declare; eg seg þat Guði, I declare to God (in an oath, cp. Engl. ‘so help me, God’), Grág. i. 64, 134; ok segi ek þat Æsi, Glúm. 388.

2. so in the law phrases, segja sik í þing, lög, and the like, to declare oneself in a community, to enter a community under the law; as also, segja sik ór þingi, lögum, to declare oneself out of, to withdraw from, a community, Grág. and the Sagas passim; segja skilit við konu, to declare oneself separated from, to divorce one’s wife, Nj. 50; segja þing laust, to declare a meeting at an end, Grág, i. 116:—segja lög, to say the law, used of the speaker’s (lögsögu-maðr) decisions; syni Erlings segi ek engi lög, i. e. I give no sentence for him, Fms. ix. 331: iron., sögðu sverð þeirra ein lög öllum Svíum, ii. 315; s. prófan (á) málum, K. Á. 216; s. dóm, to give sentence.

3. with prepp.; s. e-n af e-n, to ‘declare a person off a thing,’ i. e. take it from him; hann sagði Vastes af drottningar-dómi ok öllu því ríki, Sks. 462; þá er hann þegar sagðr af lærðra manna tign, 694; skipta svá miklum ríkdómi, ok segja hann af einhverjum ok til annars, i. e. to take it from one and give it to another, Fms. ix. 330; þann dag segja lög mann at aptni af griði, Grág. i. 146; s. e-n afhendan, to declare a person off one’s hands, give him up, Fs. 34:—s. e-t á, to announce:þú skalt segja á reiði mína, Nj. 216; s. á úsátt sína, 256; bæta at þeim hluta sem lög segði á hann, as the law declared, imposed, Fms. x. 152:—s. aptr, to break up, dissolve; s. friði aptr, N. G. L. i. 103:—segja sundr = segja aptr, s. sundr griðum, frændsemi, Fms. ix. 276, x. 133, Fas. ii. 136:—s. fram, to say, pronounce, esp. of pleading, to read; s. fram sök and the like, Grág., Nj. passim:—s. fyrir, see l. 2:—s. upp, to pronounce; er hann hafði þenna kost upp sagðan, Fms. xi. 284: segja upp görð, dóm, sætt, to pronounce sentence, as a judge or umpire, Grág., Nj. Band. 12, passim; s. upp lög, to proclaim the law from the law-hill (the act was called upp-saga), Ib. 17, Bs. i. 25; at hann segði upp lögin, Nj. 164: s. e-n upp, to give one up, Sturl. iii. 181 C: segja e-u upp, to declare at an end; segja upp friði, griðum, Fms. x. 133; segja upp þjónustu við e-n, to leave one’s service, Hkr. iii. 68. to speak, talk; skaut konungr á erendi, talaði hátt ok hvellt ok segir svá—þat er …, Fms. i. 215; ‘þenna kost viljum vér,’ segir Skapti, Nj. 150; ‘frauva,’ segir hann, ‘þat er satt er þú mælir,’ Fms. x. 421. 2. in a dialogue: segir hann, segir hón, says he, says she, etc.; ‘Kenni ek víst,’ segir Otkell,—‘Hverr á,’ segir Skamkell; ‘Melkólfr þræll,’ segir Otkell,—‘Kenna skulu þá fleiri,’ segir Skamkell, ‘en vit tveir,’ 75; Gunnarr mælti—‘Veiztú hvat þér mun verða at bana?’—‘Veit ek,’ segir Njáll,—‘Hvat?’ segir Gunnarr;—‘Þat sem allir munn sízt ætla,’ segir Njáll, 85; and so in countless instances.

IV. to signify, mean; þetta segir svá, Fms. viii. 239; ‘fiat voluntas tua,’ þat segir svá, ‘verði þinn vili,’ Hom. 157.

B. Reflex. to declare of oneself; hann sagðisk þá vaka, he said that he was awake, Nj. 153; sagðisk Haraldr vilja leggja við hann vináttu, Fms. i. 53; þeir sem sögðusk segja fyrir úvorðna hluti, 76; at þú sér annarr en þú segisk, Fas. ii. 544, freq. esp. in mod. usage, for the old writers in this case prefer kveðsk, káðusk (from kveða).

II. as a law phrase, þú segsk í þing með Áskatli goða, Nj. 231; maðr skal segjask í þing með goða þeim er hann vill, Grág. i. 159; nefndu hvárir vátta, Kristnir menn ok heiðnir, ok sögðusk hvárir ór lögum annarra, Nj. 164 (Id. 11, Bs. i. 22); hón sagðisk í ætt sína, she told her origin, i. e. she was exactly like her parents, Njarð. 382: impers. phrase, e-m segisk svá, one’s tale runs so; honum sagðisk svá til, his story runs; or, honum segist vel, he speaks well; honum sagðist vél í dag, he preached well to-day! það segist á e-u, there is a penalty on it, ‘tis not allowed; láta sér segjask. to let oneself be spoken to, be reasonable, Am. 29, and in mod. usage.

III. part., sönnu sagðr, convicted of, Sdm. 25; Jupiter vill vita hvárt hann er sönnu sagðr, if the charge is true, Bret. 12: gerund., in the saying, segjanda er allt vin sínum, all can be said to a friend, one can open one’s, heart to him. Eg. 330.

IV. pass. it is said; svá segisk, at …, Fms. i. 98; þessi kvikendi segjask augnafull umhverfis, Hom. 48; hann segisk ( is said to be, Lat. dicitur) skapaðr ór jörðn, Eluc. 21; segist í hverri viku sálu-messa, Dipl. i. 8; Zabulon, þat má hér segjast bygging, Stj.; ef nokkut riptist eðr af segðist, Dipl. iii. 11; segist þetta með öngu móti aptr, cannot be refuted, Fms. ix. 476, Hom. 154; af sögðum bæjum, aforesaid, Vm. 84; fyrr-sagðr, aforesaid; but this passive is unclassical, being taken from the Latin, and rare even in mod. usage.

V. segendr, part. pl. (seggendr, with a double g. Haustl.), sayers, reporters; sjáendr eða segendr, Grág. ii. 88. segjands-saga, u, f. a hearsay tale; skoluð ér hér vera ok sjá þau tíðendi er hér görask, er yðr þá eigi segjanz-saga til, þvíat ér skolut frá segja ok yrkja um síðan, Ó. H. 206; hence the mod. það er segin saga, a told tale, a thing of course [cp. Fr. ca va sans dire].

adj. dire, fearful, Gh. 1.

n. difficulty, trouble, Eg. 7, 161, Sturl. iii. 195 C; hann leysti hvers manns vandræði, Nj. 30; v. görðusk þeirra á meðal, Grág. ii. 167; etja vandræðum við e-n, Eg. 458.

2. gen. as adj.; vandræða félag, troublesome fellowship, Ld. 266; vandræða gripr, a troublesome thing, Fms. ii. 56; vandræða-skáld, the troublesome poet, the nickname of Hallfred, Fs.; vandraeða mágr, Sturl. iii. 76; vandræða kostr, a dire choice, Fms. xi. 31.

COMPDS: vandræðalaust, vandræðalíkligr, vandræðamaðr, vandræðasamr.

m. dire choice.

m. dire choice.

n. pl. dire retribution.

a. dire, fearful (senna slíðrlig).