Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

cōnsultum

  • 21 consulo

    cōnsulo, suluī, sultum, ere (vgl. cōnsul, cōnsilium), I) zu Rate gehen, Rat pflegen, beratschlagen, sich beraten, überlegen, a) im allg.: α) ganz absol. (s. Fabri Sall. Cat. 51, 4. Drak. u. Fabri Liv. 21, 16, 2), od. m. Ang. was? = worüber? durch allg. od. homogenen Acc., consulam, ich will mir's überlegen, Plaut.: etiam consulis? du überlegst dir's (besinnst dich) noch? Plaut.: post consulam, Ter.: et prius quam incipias consulto et ubi consulueris mature facto opus est, Sall.: facto non consulto in tali periculo opus esse, Handeln, nicht Überlegen tue in s. G. not, Sall.: u. so ubi facto magis quam consulto opus esset, Tac.: quia consulendi res non dabat spatium, Liv.: trepidare magis quam consulere, Liv.: in rebus secundis sapere et consulere meminisse, Liv.: consulens curia, Hor. – m. allg. od. homogenem Acc. = etwas beraten, über etw. sich beraten, rem delatam consulere, Liv.: rem nulli obscuram consulis, Verg.: consulta sunt consilia, Plaut.: re consultā et exploratā, Cic. – β) absol. od. m. allg. Acc. u. m. Ang. wie? u. dgl. durch Advv. u. dgl. od. durch Praepp., c. male, Sall.: c. bene, perverse, Sall.: de integro, Liv.: tamquam integrā re cum suis, Liv.: vestram omnium vicem (statt eurer aller), Liv.: in longitudinem, an die Zukunft denken, Ter.: in rem sapienter, Iustin.: in medium, in commune (für das allgemeine Beste), Verg., Liv. u.a. (s. Ruhnk. Ter. Andr. 3, 3, 16. Drak. u. Fabri Liv. 24, 22, 15. Mützell Curt. 5, 9 [27], 14): so auch in publicum, Plin. ep.: in unum, Tac. – m. allg. Acc., neque parari neque consuli quicquam occulte potest, Sall.: nihil salutare in medium consulebatur, Liv.: quae reges atque populi male consuluerint, worin sich schlimm beraten haben, Sall. – γ) m. Ang. in betreff wessen? worüber? durch de u. Abl., de communibus negotiis, Sall.: omnibus de rebus, Tac.: u. (Passiv unpers.) postquam bello confecto de Rhodiis consultum est, Sall. – od. durch indir. Fragesatz, quid agant, consulunt, Caes.: si Hannibal consulat, an in Italia remaneat, an domum redeat, Cornif. rhet.: consulite, utrum praesens deditio eorum fieri possit, an in diem differatur, Liv.: consulere, bellumne sit cum Romanis an pax habenda, Iustin. – δ) Partiz. consulens, als Übersetzung von βουλαιος, der Beratende, als Beiname Jupiters, Vopisc. Firm. 3. § 4.

    b) (prägn.) einen Beschluß fassen, beschließen, Maßregeln ergreifen, verfahren, α) ganz absol., si od. quod si dominus non consuluerit (Maßregeln ergreift), Sulp. Sev. chron. 1, 18. § 4 u. 5. – β) m. allg. Acc., tun consulis quicquam, Ter. – zugl. m. ut u. Konj., ut id consulerem, interea vita ut in tuto foret, Ter. – γ) absol. od. m. allg. Acc. u. m. Ang. wie? durch Advv. od. durch Praepp., libere c. ad summam rerum, mit Rücksicht auf das allgemeine Beste (Ggstz. omnia agere ad praescriptum), Caes.: nullis certis mandatis ex re (nach den Umständen), Tac.: sapienter in rem, mit Weisheit sachdienliche Maßregeln ergreifen, Iustin.: bene c. decreto memoriam alcis abolendo, Val. Max. – m. allg. Acc., quae reges atque populi male consuluerint, Sall. – δ) absol. od. m. allg. Acc. u. m. Ang. in betreff wessen? durch de m. Abl., gew. zugl. m. Ang. wie? durch Advv. od. Abl. modi (s. Dietsch Sall. Iug. 95, 3), aliter mihi de illis ac de me ipso consulendum est, Cic.: c. de uxore honestius (anständiger) Sall.: de perfugis gravius quam de fugitivis, Liv.: de vita atque tergo (plebei) regio more, Sall. fr. – m. allg. Acc., per fortunas tuas, Cicero, per liberos te oro et obsecro, ne quid gravius de salute et incolumitate tua consulas, Cael. in Cic. ep. – ε) absol. od. m. allg. Acc. u. m. Ang. gegen wen? durch in od. (selten) adversus od. advorsum m. Akk. u. zugl. m. Ang. wie? durch Advv. (s. Benecke Iustin. 1, 7, 10), c. adversus futuram famem, Sulp. Sev.: crudeliter in plebem, Iustin., od. in deditos victosque, Liv.: u. (Passiv unpers.) in humiliores libidinose crudeliterque consulebatur, Liv.: nec in deditos gravius consultum, Curt. – m. allg. Acc., nihil in quemquam superbe ac violenter, Liv.: quia pessume (schlimmer als schlimm) istuc (= istoc) in te atque in illum consulis, si etc., Ter.: si quid in Croesum crudelius consuluisset, Iustin.: qui nil aliud nisi quod sibi soli placet consulit advorsum filium, nugas agit, Plaut.

    c) (prägn.) für jmd. od. etw. Rat schaffen, sorgen, Sorge tragen, auf etw. bedacht sein, jmdm. helfen, einer Sache abhelfen, für etw. arbeiten, zuw. auch = auf jmd. od. etw. schonende Rücksicht nehmen, jmd. od. etw. schonen, verschonen (oft verb. consulere ac prospicere, prospicere et consulere, consulere ac providere; Ggstz. neglegere alqm od. alqd), α) m. Dat.: parti civium consulere, partem neglegere, Cic.: c. multis civibus, Cic.: miseris civibus, Sall.: sibi, sich selbst helfen, auf seine Rettung bedacht sein, Cic. u. Caes.: c. militibus, Liv.: pupillo, Cic.: fugientibus, Tac.: non populo, non senatui, ne templis quidem ac delubris deorum, Tac.: alcis commodis et utilitati et saluti, Cic.: dignitati alcis, Cic.: concordiae, Liv.: irae magis quam famae, Suet.: securitati magis quam potentiae, Tac.: timori magis quam religioni, Caes.: fortunis alcis od. suis, Liv. u. Caes.: rebus suis, Nep.: saluti suorum, Cic.: suae ac militum saluti, Caes.: alcis vitae schonen, Caes.: valetudini suae, Cic.: vitae et fortunis suis, Cic.: voci laterique, Stimme u. Lunge schonen (v. Redner), Plin. ep. – m. Ang. wie? durch Advv., alci male, bene, Plaut.: alci optime, Cic.: patriae male in eo (dabei), Nep.: sibi minus commode, Caes. in Cic. ep.: suae vitae durius (euphemist. = Hand an sich legen, sich entleiben), Caes. – m. Abl. (durch), manu (durch Kampf) militibus, Sall.: etiam atque etiam quaeso et peto, ut quibuscumque rebus poteris, prospicias et consulas rationibus meis, Cic. ep.: timori alcis cotidie singulis vel etiam binis epistulis, Plin. ep.: sumptibus aliquanto rectius suā continentiā, quam alienā contumeliā, Plin. ep. – β) m. allg. Acc.: sed tamen aliquid consuli et prospici poterit, Cic. ad Att. 11, 14, 2. – γ) m. folg. ut od. ne u. Konj.: consulere ac prospicere od. consulere atque providere, ut etc., Cic. II. Verr. 1, 153; Cat. 2, 26: custodire et c. longe, ne etc., Verg. Aen. 9, 322: u. so ne deficerent, consulendum esse, Cels. 3, 4. p. 80, 13 D. – δ) bei vorherg. Negation m. folg. quo minus u. Konj., ne pupillo tutores propinqui consulerent quo minus fortunis omnibus everteretur, Cic. Verr. 3, 16. – ε) m. folg. si u. Konj., qui vomere bis in mense vult, melius consulet (sc. sibi), si biduo continuarit, der wird besser tun, Cels. 1, 3. p. 19, 33 D.

    d) in der Formel alqd boni consulere, etw. für gut achten, gut aufnehmen, mit etw. vorlieb nehmen, zufrieden sein, sich zufrieden geben, hoc munus, Sen.: eum libellum, August. fr. ( bei Suet.): nostrum laborem, Quint.: haec missa, Ov. – m. folg. Infin., ea fieri bonis, Cato fr.: minium invenisse, Plin.: m. folg. indir. Fragesatz, Varr. LL., Sen. u.a.: m. folg. si, Sen. u.a. Vgl. Lagergren de eloc. Plin. Sec. p. 149.

    II) jmd. sein Gutachten, seinen gutachtlichen Rat abgeben lassen, jmd. Bescheid geben lassen, jmd. um Rat od. seine Meinung befragen, jmd. zu Rate ziehen, jmd. befragen, bei jmd. sich befragen, Bescheid oder sich Rat holen anfragen, a) übh.: α) alqm, zB. quid ergo faciam? te consulo, qui philosophum audis, angar? excruciemne me? Cic.: m. lebl. Objj., speculum suum, Ov.: in suscipiendo onere vires suas, Quint. – u. alqm m. Ang. worüber? durch allg. Acc. od. durch de u. Abl., nec te id consulo, Cic.: quod me de Antonio consulis, puto etc., Cic.: c. alqm cotidie de se, Sen.: m. lebl. Objj., diem de gemmis, Ov. – u. alqm m. folg. indir. Fragesatz, alqm od. alqm per litteras quid mihi faciendum sit od. quid mihi faciendum esse censeat, Cic.: Alexandrum, cui relinqueret regnum, Curt.: rectorem ratis de cunctis consulit astris, unde notet terras, quae sit mensura secandi aequoris, Lucan.: alqm, uter illi maior videatur, Suet. – u. c. alqm, utrum... an etc., Liv. u. Val. Max.: c. alqm, regnare se interim vellet, an etc., Curt. – β) ohne alqm (das aus dem Zshg. zu ergänzen ist), bl. m. Ang. worüber? durch allg. Acc. od. durch de u. Abl., rem nulli obscuram, Verg.: semper aliquid de studiis aut de officiis vitae, Plin. ep.: de hoc quoque, Suet. – m. folg. indir. Fragesatz m. num od. (nachaug.) m. an u. Konj., ad alqm litteras et nuntios mittere consultum (verst. eum), utrum in Macedoniam veniret, Nep.: consuluit deinde, an totius orbis imperium fatis sibi destinaretur, Curt.: consulis, an existimem te in tribunatu causas agere decere, Plin. ep.

    b) einen Höhern, eine Behörde usw. Bescheid geben lassen, bei jmd. Bescheid holen, anfragen, α) den König od. Kaiser, m. Ang. worüber? durch de u. Abl., c. regem de aliis (= aliis rebus), Liv.: nihil decernendum putavi, donec te consulerem de eo, quod etc., Plin. ep. – m. folg. indir. Fragesatz, per quod effectum est, ut te consulerem, reddendum eum poenae suae an gravius aliquid constituendum putes, Plin. ep. – β) den Senat befragen = den Senat über etw. sich besprechen lassen u. = die einzelnen Senatoren um ihre Ansicht fragen, ihre Ansicht ausprechen lassen, bei den Senatoren Umfrage halten, umfragen, entw. bl. senatum, zB. senatus statim consulitur, Sall.: cum senator postulat, ut singuli consulantur, Fest. – od. zugl. m. Ang. worüber? durch de u. Abl., senatum de foedere, Sall. – od. m. folg. indir. Fragesatz, senatus a Bestia consultus est, placeretne legatos Iugurthae recipi moenibus, Sall.: de istis rebus in patria maiores natu consulemus, quo pacto ius nostrum adipiscamur, Liv.: consulit vos (den Senat zu Karthago), an cum eo confligere debeat, Val. Max. – bl. m. Ang. worüber? durch allgem. Acc., eam rem consules ad senatum deferunt, sed delatam consulere ordine non licuit, Liv.: u. im Passiv m. allg. Nom., cum ea, quae consulebantur (worüber mündliches Gutachten eingeholt wurde), ad exitum non pervenirent, Cic.: curandum autem (hic) hactenus, ne quid ad senatum ›consule‹ aut ›numera‹! sonst könnte es etwa im Senate heißen: »Umgefragt« oder »Abgezählt«! Cic. ad Att. 5, 4, 2. – absol., consulente Cicerone senatus frequens censuit etc., Sall. – γ) das Volk befragen, etw. vor das Volk zur Beratung bringen, beim Volke auf etw. antragen, populum (plebem etc.) m. Ang. was? durch allg. Acc. u. m. Ang. worüber? durch de u. Abl., nihil de eius morte populus consultus, Cic.: rogatio est, cum populus consulitur de uno pluribusve hominibus, Fest.: u. (ohne populum etc.) nec plus quam de singulis rebus semel consulunto, Cic.: seniores de tribus consulendum dixerunt esse, Liv. – m. folg. indir. Fragesatz, c. Quirites, utrum... an etc., Liv. – m. Ang. worauf? durch in u. Akk., plebem in omnia simul, Liv.

    c) einen Rechtskundigen befragen, bei jmd. sich Bescheid oder Rat holen (Ggstz. respondere), consuli quidem te a Caesare scribis; sed ego tibi ab illo consuli mallem (im Wortspiele mit no. I, b), Cic. ep. 7, 11, 2: cum consuleretur plurimum, Cic.: ii, qui consuluntur, die Rechtsgelehrten, Cic. – m. Ang. worüber? durch de u. Abl., qui de iure civili consuli solent, Cic.: de iure consulentibus respondere, Cic.: quotiescumque de iure praediatorio consulebatur, ad Furium consultores reiciebat, Val. Max.: selten durch Acc., si ius consuleres, peritissimus, Liv. 39, 40, 6 (vgl. den Ggstz. ius respondere, Cic. de or. 1, 198): durch folg. indir. Fragesatz, c. eum, an seni iam testato suaderet ordinare suprema iudicia, Quint. 6, 3, 92. – m. Ang. für wen? durch pro u. Abl., in welcher Sache? durch in u. Abl., pro te nunc hos consulo, post tempus, et in aliena re, Cic. – absol., licet consulere? (Höflichkeitsformel, mit der man sich an den Rechtsgelehrten wendete), Cic.: eodem tempore et discentibus satisfacere et consulentibus, Cic.: ad alqm consulendi causā venire, Val. Max.

    d) eine Gottheit od. deren Willensverkündiger, α) einen Orakelgott, Weissager usw. befragen, Hammonem, Iovem, Curt.: Delphis Apollinem, Suet.: ipsos deos, Ov.: antistites oraculi, Mela: haruspicem, Cic.: augurem, hariolum, Chaldaeos, Cato: mathematicos, Suet.: prodigiorum interpretem, Val. Max.: anum Cumaeam, Ov.: visam primum avem (v. Augur), Ov.: manes ut oracula, Mela: oraculum dei Carmeli, Suet.: Phoebi oracula, Ov.: sacras sortes, Ov.: spirantia od. trepidantia exta, Verg. u. Ov. – m. Ang. wie? durch Adv., Etrusci haruspices male consulentes, Gell. 4, 5. § 5. – od. wodurch? durch Abl. od. durch per u. Akk., deos hominum fibris, Tac.: numen publice privatimque nunc extis nunc per aves consultum, Liv. – m. Ang. worüber? durch de u. Abl., qua de re consulti magi monuerunt, ut etc., Val. Max.: u. (Passiv unpers.) se praesente de se ter sortibus consultum, utrum... an, Caes. – m. folg. indir. Fragesatz, c. Appollinem Pythium, quas potissimum regiones tenerent, Cic., quo potissimum duce uterentur, Nep.: Apollinem, quisnam ex ipsis Romae regnaturus videretur, Val. Max.: Tiresiam coniectorem, quid faciundum censeat, Plaut.: deum auguriis, quae suscipienda essent, Liv.: u. (ohne Ang. wen?) id possetne fieri, consuluit, Cic.: cum consuleret, quam cito HS sescenties impleturus esset, invenisse se exta duplicia, Plin. ep. – β) ein Priesterkollegium befragen, bei ihm anfragen, m. folg. indir. Fragesatz, senatus pontificum collegium consuli iussit, num omne id aurum in ludos consumi necessum esset, Liv. 39, 5, 9: consulti per ludibrium pontifices, an concepto necdum edito partu rite nuberet, Tac. ann. 1, 10. – / Vulg. Nbf. consuleo, Ven. Fort. 9, 2, 89 u. 96. – Partiz. Fut. Akt. consuliturus (dem Sinne nach = consolaturus), Ven. Fort. 8, 3, 254. – Depon. Nbf. consulor, wov. sunt consulti, Commod. instr. 1, 22, 5.

    lateinisch-deutsches > consulo

  • 22 consulo

    cōnsulo, suluī, sultum, ere (vgl. cōnsul, cōnsilium), I) zu Rate gehen, Rat pflegen, beratschlagen, sich beraten, überlegen, a) im allg.: α) ganz absol. (s. Fabri Sall. Cat. 51, 4. Drak. u. Fabri Liv. 21, 16, 2), od. m. Ang. was? = worüber? durch allg. od. homogenen Acc., consulam, ich will mir's überlegen, Plaut.: etiam consulis? du überlegst dir's (besinnst dich) noch? Plaut.: post consulam, Ter.: et prius quam incipias consulto et ubi consulueris mature facto opus est, Sall.: facto non consulto in tali periculo opus esse, Handeln, nicht Überlegen tue in s. G. not, Sall.: u. so ubi facto magis quam consulto opus esset, Tac.: quia consulendi res non dabat spatium, Liv.: trepidare magis quam consulere, Liv.: in rebus secundis sapere et consulere meminisse, Liv.: consulens curia, Hor. – m. allg. od. homogenem Acc. = etwas beraten, über etw. sich beraten, rem delatam consulere, Liv.: rem nulli obscuram consulis, Verg.: consulta sunt consilia, Plaut.: re consultā et exploratā, Cic. – β) absol. od. m. allg. Acc. u. m. Ang. wie? u. dgl. durch Advv. u. dgl. od. durch Praepp., c. male, Sall.: c. bene, perverse, Sall.: de integro, Liv.: tamquam integrā re cum suis, Liv.: vestram omnium vicem (statt eurer aller), Liv.: in longitudinem, an die Zukunft denken, Ter.: in rem sapienter, Iustin.: in medium, in commune (für das allgemeine Beste),
    ————
    Verg., Liv. u.a. (s. Ruhnk. Ter. Andr. 3, 3, 16. Drak. u. Fabri Liv. 24, 22, 15. Mützell Curt. 5, 9 [27], 14): so auch in publicum, Plin. ep.: in unum, Tac. – m. allg. Acc., neque parari neque consuli quicquam occulte potest, Sall.: nihil salutare in medium consulebatur, Liv.: quae reges atque populi male consuluerint, worin sich schlimm beraten haben, Sall. – γ) m. Ang. in betreff wessen? worüber? durch de u. Abl., de communibus negotiis, Sall.: omnibus de rebus, Tac.: u. (Passiv unpers.) postquam bello confecto de Rhodiis consultum est, Sall. – od. durch indir. Fragesatz, quid agant, consulunt, Caes.: si Hannibal consulat, an in Italia remaneat, an domum redeat, Cornif. rhet.: consulite, utrum praesens deditio eorum fieri possit, an in diem differatur, Liv.: consulere, bellumne sit cum Romanis an pax habenda, Iustin. – δ) Partiz. consulens, als Übersetzung von βουλαιος, der Beratende, als Beiname Jupiters, Vopisc. Firm. 3. § 4.
    b) (prägn.) einen Beschluß fassen, beschließen, Maßregeln ergreifen, verfahren, α) ganz absol., si od. quod si dominus non consuluerit (Maßregeln ergreift), Sulp. Sev. chron. 1, 18. § 4 u. 5. – β) m. allg. Acc., tun consulis quicquam, Ter. – zugl. m. ut u. Konj., ut id consulerem, interea vita ut in tuto foret, Ter. – γ) absol. od. m. allg. Acc. u. m. Ang. wie? durch Advv. od. durch Praepp., libere c. ad summam
    ————
    rerum, mit Rücksicht auf das allgemeine Beste (Ggstz. omnia agere ad praescriptum), Caes.: nullis certis mandatis ex re (nach den Umständen), Tac.: sapienter in rem, mit Weisheit sachdienliche Maßregeln ergreifen, Iustin.: bene c. decreto memoriam alcis abolendo, Val. Max. – m. allg. Acc., quae reges atque populi male consuluerint, Sall. – δ) absol. od. m. allg. Acc. u. m. Ang. in betreff wessen? durch de m. Abl., gew. zugl. m. Ang. wie? durch Advv. od. Abl. modi (s. Dietsch Sall. Iug. 95, 3), aliter mihi de illis ac de me ipso consulendum est, Cic.: c. de uxore honestius (anständiger) Sall.: de perfugis gravius quam de fugitivis, Liv.: de vita atque tergo (plebei) regio more, Sall. fr. – m. allg. Acc., per fortunas tuas, Cicero, per liberos te oro et obsecro, ne quid gravius de salute et incolumitate tua consulas, Cael. in Cic. ep. – ε) absol. od. m. allg. Acc. u. m. Ang. gegen wen? durch in od. (selten) adversus od. advorsum m. Akk. u. zugl. m. Ang. wie? durch Advv. (s. Benecke Iustin. 1, 7, 10), c. adversus futuram famem, Sulp. Sev.: crudeliter in plebem, Iustin., od. in deditos victosque, Liv.: u. (Passiv unpers.) in humiliores libidinose crudeliterque consulebatur, Liv.: nec in deditos gravius consultum, Curt. – m. allg. Acc., nihil in quemquam superbe ac violenter, Liv.: quia pessume (schlimmer als schlimm) istuc (= istoc) in te atque in illum consulis, si etc., Ter.: si quid in Croesum crude-
    ————
    lius consuluisset, Iustin.: qui nil aliud nisi quod sibi soli placet consulit advorsum filium, nugas agit, Plaut.
    c) (prägn.) für jmd. od. etw. Rat schaffen, sorgen, Sorge tragen, auf etw. bedacht sein, jmdm. helfen, einer Sache abhelfen, für etw. arbeiten, zuw. auch = auf jmd. od. etw. schonende Rücksicht nehmen, jmd. od. etw. schonen, verschonen (oft verb. consulere ac prospicere, prospicere et consulere, consulere ac providere; Ggstz. neglegere alqm od. alqd), α) m. Dat.: parti civium consulere, partem neglegere, Cic.: c. multis civibus, Cic.: miseris civibus, Sall.: sibi, sich selbst helfen, auf seine Rettung bedacht sein, Cic. u. Caes.: c. militibus, Liv.: pupillo, Cic.: fugientibus, Tac.: non populo, non senatui, ne templis quidem ac delubris deorum, Tac.: alcis commodis et utilitati et saluti, Cic.: dignitati alcis, Cic.: concordiae, Liv.: irae magis quam famae, Suet.: securitati magis quam potentiae, Tac.: timori magis quam religioni, Caes.: fortunis alcis od. suis, Liv. u. Caes.: rebus suis, Nep.: saluti suorum, Cic.: suae ac militum saluti, Caes.: alcis vitae schonen, Caes.: valetudini suae, Cic.: vitae et fortunis suis, Cic.: voci laterique, Stimme u. Lunge schonen (v. Redner), Plin. ep. – m. Ang. wie? durch Advv., alci male, bene, Plaut.: alci optime, Cic.: patriae male in eo (dabei), Nep.: sibi minus commode, Caes. in Cic. ep.: suae vitae durius (euphe-
    ————
    mist. = Hand an sich legen, sich entleiben), Caes. – m. Abl. (durch), manu (durch Kampf) militibus, Sall.: etiam atque etiam quaeso et peto, ut quibuscumque rebus poteris, prospicias et consulas rationibus meis, Cic. ep.: timori alcis cotidie singulis vel etiam binis epistulis, Plin. ep.: sumptibus aliquanto rectius suā continentiā, quam alienā contumeliā, Plin. ep. – β) m. allg. Acc.: sed tamen aliquid consuli et prospici poterit, Cic. ad Att. 11, 14, 2. – γ) m. folg. ut od. ne u. Konj.: consulere ac prospicere od. consulere atque providere, ut etc., Cic. II. Verr. 1, 153; Cat. 2, 26: custodire et c. longe, ne etc., Verg. Aen. 9, 322: u. so ne deficerent, consulendum esse, Cels. 3, 4. p. 80, 13 D. – δ) bei vorherg. Negation m. folg. quo minus u. Konj., ne pupillo tutores propinqui consulerent quo minus fortunis omnibus everteretur, Cic. Verr. 3, 16. – ε) m. folg. si u. Konj., qui vomere bis in mense vult, melius consulet (sc. sibi), si biduo continuarit, der wird besser tun, Cels. 1, 3. p. 19, 33 D.
    d) in der Formel alqd boni consulere, etw. für gut achten, gut aufnehmen, mit etw. vorlieb nehmen, zufrieden sein, sich zufrieden geben, hoc munus, Sen.: eum libellum, August. fr. ( bei Suet.): nostrum laborem, Quint.: haec missa, Ov. – m. folg. Infin., ea fieri bonis, Cato fr.: minium invenisse, Plin.: m. folg. indir. Fragesatz, Varr. LL., Sen. u.a.: m. folg. si, Sen. u.a. Vgl. Lagergren de eloc. Plin. Sec. p. 149.
    ————
    II) jmd. sein Gutachten, seinen gutachtlichen Rat abgeben lassen, jmd. Bescheid geben lassen, jmd. um Rat od. seine Meinung befragen, jmd. zu Rate ziehen, jmd. befragen, bei jmd. sich befragen, Bescheid oder sich Rat holen anfragen, a) übh.: α) alqm, zB. quid ergo faciam? te consulo, qui philosophum audis, angar? excruciemne me? Cic.: m. lebl. Objj., speculum suum, Ov.: in suscipiendo onere vires suas, Quint. – u. alqm m. Ang. worüber? durch allg. Acc. od. durch de u. Abl., nec te id consulo, Cic.: quod me de Antonio consulis, puto etc., Cic.: c. alqm cotidie de se, Sen.: m. lebl. Objj., diem de gemmis, Ov. – u. alqm m. folg. indir. Fragesatz, alqm od. alqm per litteras quid mihi faciendum sit od. quid mihi faciendum esse censeat, Cic.: Alexandrum, cui relinqueret regnum, Curt.: rectorem ratis de cunctis consulit astris, unde notet terras, quae sit mensura secandi aequoris, Lucan.: alqm, uter illi maior videatur, Suet. – u. c. alqm, utrum... an etc., Liv. u. Val. Max.: c. alqm, regnare se interim vellet, an etc., Curt. – β) ohne alqm (das aus dem Zshg. zu ergänzen ist), bl. m. Ang. worüber? durch allg. Acc. od. durch de u. Abl., rem nulli obscuram, Verg.: semper aliquid de studiis aut de officiis vitae, Plin. ep.: de hoc quoque, Suet. – m. folg. indir. Fragesatz m. num od. (nachaug.) m. an u. Konj., ad alqm litteras et nuntios mittere consultum (verst. eum), utrum in Macedoniam ve-
    ————
    niret, Nep.: consuluit deinde, an totius orbis imperium fatis sibi destinaretur, Curt.: consulis, an existimem te in tribunatu causas agere decere, Plin. ep.
    b) einen Höhern, eine Behörde usw. Bescheid geben lassen, bei jmd. Bescheid holen, anfragen, α) den König od. Kaiser, m. Ang. worüber? durch de u. Abl., c. regem de aliis (= aliis rebus), Liv.: nihil decernendum putavi, donec te consulerem de eo, quod etc., Plin. ep. – m. folg. indir. Fragesatz, per quod effectum est, ut te consulerem, reddendum eum poenae suae an gravius aliquid constituendum putes, Plin. ep. – β) den Senat befragen = den Senat über etw. sich besprechen lassen u. = die einzelnen Senatoren um ihre Ansicht fragen, ihre Ansicht ausprechen lassen, bei den Senatoren Umfrage halten, umfragen, entw. bl. senatum, zB. senatus statim consulitur, Sall.: cum senator postulat, ut singuli consulantur, Fest. – od. zugl. m. Ang. worüber? durch de u. Abl., senatum de foedere, Sall. – od. m. folg. indir. Fragesatz, senatus a Bestia consultus est, placeretne legatos Iugurthae recipi moenibus, Sall.: de istis rebus in patria maiores natu consulemus, quo pacto ius nostrum adipiscamur, Liv.: consulit vos (den Senat zu Karthago), an cum eo confligere debeat, Val. Max. – bl. m. Ang. worüber? durch allgem. Acc., eam rem consules ad senatum deferunt, sed delatam consulere ordine non licuit, Liv.: u. im Passiv m. allg. Nom., cum
    ————
    ea, quae consulebantur (worüber mündliches Gutachten eingeholt wurde), ad exitum non pervenirent, Cic.: curandum autem (hic) hactenus, ne quid ad senatum ›consule‹ aut ›numera‹! sonst könnte es etwa im Senate heißen: »Umgefragt« oder »Abgezählt«! Cic. ad Att. 5, 4, 2. – absol., consulente Cicerone senatus frequens censuit etc., Sall. – γ) das Volk befragen, etw. vor das Volk zur Beratung bringen, beim Volke auf etw. antragen, populum (plebem etc.) m. Ang. was? durch allg. Acc. u. m. Ang. worüber? durch de u. Abl., nihil de eius morte populus consultus, Cic.: rogatio est, cum populus consulitur de uno pluribusve hominibus, Fest.: u. (ohne populum etc.) nec plus quam de singulis rebus semel consulunto, Cic.: seniores de tribus consulendum dixerunt esse, Liv. – m. folg. indir. Fragesatz, c. Quirites, utrum... an etc., Liv. – m. Ang. worauf? durch in u. Akk., plebem in omnia simul, Liv.
    c) einen Rechtskundigen befragen, bei jmd. sich Bescheid oder Rat holen (Ggstz. respondere), consuli quidem te a Caesare scribis; sed ego tibi ab illo consuli mallem (im Wortspiele mit no. I, b), Cic. ep. 7, 11, 2: cum consuleretur plurimum, Cic.: ii, qui consuluntur, die Rechtsgelehrten, Cic. – m. Ang. worüber? durch de u. Abl., qui de iure civili consuli solent, Cic.: de iure consulentibus respondere, Cic.: quotiescumque de iure praediatorio consulebatur, ad
    ————
    Furium consultores reiciebat, Val. Max.: selten durch Acc., si ius consuleres, peritissimus, Liv. 39, 40, 6 (vgl. den Ggstz. ius respondere, Cic. de or. 1, 198): durch folg. indir. Fragesatz, c. eum, an seni iam testato suaderet ordinare suprema iudicia, Quint. 6, 3, 92. – m. Ang. für wen? durch pro u. Abl., in welcher Sache? durch in u. Abl., pro te nunc hos consulo, post tempus, et in aliena re, Cic. – absol., licet consulere? (Höflichkeitsformel, mit der man sich an den Rechtsgelehrten wendete), Cic.: eodem tempore et discentibus satisfacere et consulentibus, Cic.: ad alqm consulendi causā venire, Val. Max.
    d) eine Gottheit od. deren Willensverkündiger, α) einen Orakelgott, Weissager usw. befragen, Hammonem, Iovem, Curt.: Delphis Apollinem, Suet.: ipsos deos, Ov.: antistites oraculi, Mela: haruspicem, Cic.: augurem, hariolum, Chaldaeos, Cato: mathematicos, Suet.: prodigiorum interpretem, Val. Max.: anum Cumaeam, Ov.: visam primum avem (v. Augur), Ov.: manes ut oracula, Mela: oraculum dei Carmeli, Suet.: Phoebi oracula, Ov.: sacras sortes, Ov.: spirantia od. trepidantia exta, Verg. u. Ov. – m. Ang. wie? durch Adv., Etrusci haruspices male consulentes, Gell. 4, 5. § 5. – od. wodurch? durch Abl. od. durch per u. Akk., deos hominum fibris, Tac.: numen publice privatimque nunc extis nunc per aves consultum, Liv. – m. Ang. worüber? durch de u.
    ————
    Abl., qua de re consulti magi monuerunt, ut etc., Val. Max.: u. (Passiv unpers.) se praesente de se ter sortibus consultum, utrum... an, Caes. – m. folg. indir. Fragesatz, c. Appollinem Pythium, quas potissimum regiones tenerent, Cic., quo potissimum duce uterentur, Nep.: Apollinem, quisnam ex ipsis Romae regnaturus videretur, Val. Max.: Tiresiam coniectorem, quid faciundum censeat, Plaut.: deum auguriis, quae suscipienda essent, Liv.: u. (ohne Ang. wen?) id possetne fieri, consuluit, Cic.: cum consuleret, quam cito HS sescenties impleturus esset, invenisse se exta duplicia, Plin. ep. – β) ein Priesterkollegium befragen, bei ihm anfragen, m. folg. indir. Fragesatz, senatus pontificum collegium consuli iussit, num omne id aurum in ludos consumi necessum esset, Liv. 39, 5, 9: consulti per ludibrium pontifices, an concepto necdum edito partu rite nuberet, Tac. ann. 1, 10. – Vulg. Nbf. consuleo, Ven. Fort. 9, 2, 89 u. 96. – Partiz. Fut. Akt. consuliturus (dem Sinne nach = consolaturus), Ven. Fort. 8, 3, 254. – Depon. Nbf. consulor, wov. sunt consulti, Commod. instr. 1, 22, 5.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > consulo

  • 23 consultus

    [st1]1 [-] consultus, a, um: part. passé de consulo. - [abcl][b]a - délibéré, décidé. - [abcl]b - fait avec réflexion, prudent. - [abcl]c - consulté. - [abcl]d - expérimenté, habile dans, versé dans (qqch, alicui rei).[/b]    - consulto opus est, Sall.: il faut délibérer.    - re consultâ, Cic. (operâ consultâ, Gell.): après examen.    - consulta bella, Stat.: guerres décidées.    - neque consultum est quo... Plaut.: et je ne sais en quel endroit...    - lex consultissima, C.-Th.: loi très sage.    - consultius est, Dig.: il est mieux de.    - de se ter sortibus consultum, Caes.: (il disait) qu'on avait trois fois consulté le sort à son sujet.    - naturâ consultus, Cic.: qui tient sa sagesse de la nature.    - consultus disciplinae, Col.: versé dans une science.    - (juris) consultus: jurisconsulte. [st1]2 [-] consultŭs, ūs, m.: sénatus-consulte.
    * * *
    [st1]1 [-] consultus, a, um: part. passé de consulo. - [abcl][b]a - délibéré, décidé. - [abcl]b - fait avec réflexion, prudent. - [abcl]c - consulté. - [abcl]d - expérimenté, habile dans, versé dans (qqch, alicui rei).[/b]    - consulto opus est, Sall.: il faut délibérer.    - re consultâ, Cic. (operâ consultâ, Gell.): après examen.    - consulta bella, Stat.: guerres décidées.    - neque consultum est quo... Plaut.: et je ne sais en quel endroit...    - lex consultissima, C.-Th.: loi très sage.    - consultius est, Dig.: il est mieux de.    - de se ter sortibus consultum, Caes.: (il disait) qu'on avait trois fois consulté le sort à son sujet.    - naturâ consultus, Cic.: qui tient sa sagesse de la nature.    - consultus disciplinae, Col.: versé dans une science.    - (juris) consultus: jurisconsulte. [st1]2 [-] consultŭs, ūs, m.: sénatus-consulte.
    * * *
        Consultus, Participium. Cic. Celuy à qui on demande conseil, ou Celuy qu'on interrogue, et à qui on demande quelque difficulté qu'on n'entend point.
    \
        Consultus, Nomen adiectiuum. Horat. Homme scavant et congnoissant, à qui on peult demander conseil.
    \
        Consultus eloquentiae. Liu. S'entendant bien en eloquence, Fort eloquent, Entendu en eloquence.
    \
        Consultus iuris et iustitiae. Cicero. Qui s'entend bien en droict et justice.
    \
        Natura aut disciplina consultus. Cic. Scavant de nature, ou par avoir estudié et apprins.
    \
        Consultus vniuersae disciplinae. Columel. Qui entend entierement toutes les parties d'une science.
    \
        Consultissimus iuris. Liu. Fort scavant en droict civil, Tresentendu és loix.
    \
        Consulta verba. Ouid. Parolles dictes prudemment et adviseement, non point à la volee, Propos advisez.

    Dictionarium latinogallicum > consultus

  • 24 discedo

    discēdo, ĕre, cessi, cessum - intr. -    - parf. sync. discesti Plaut. As. 251; discesse Fort. Mart 4, 352 II part. pass. avec sens actif, custodibus discessis Cael. Antip. d. Prisc. 8, 49, les gardes s'étant retirés. [st1]1 [-] s'en aller de côté et d'autre, se séparer, se diviser.    - senatus consultum factum est ut sodalitates discederent, Cic. Q. 2, 3, 5: un sénatus consulte ordonna que toutes les associations eussent à se dissoudre.    - populus ex contione discessit, Sall. J. 34, 2: le peuple, l'assemblée finie, se dispersa.    - in duas partes discedunt Numidae, Sall. J. 13, 1: les Numides se divisent en deux partis.    - cum terra discessisset magnis quibusdam imbribus, Cic. Off. 3, 38: la terre s'étant entrouverte à la suite de grandes pluies.    - cf. Div. 1, 97; 1, 99. [st1]2 [-] se séparer [d'un tout, d'un groupe dont on faisait partie].    - ab amicis discedere, Cic. Lael. 42: se séparer de ses amis (rompre avec...).    - cf. Caes. BC. 3, 60, 3. [st1]3 [-] s'éloigner de.    - ab aliquo discedere, Caes. BG. 4, 12, 1: s'éloigner de qqn, quitter qqn. --- cf. Cic. Lael. 1.    - a vallo discedere, Caes. BC. 3, 37, 3: quitter le retranchement.    - cf. Caes. BG. 5, 8, 6 ; 5, 34, 1.    - e Gallia discedere, Cic. Phil. 8, 21: sortir de Gaule.    - ex hibernis dicedere, Caes. BG. 5, 23, 3: quitter le cantonnement.    - de foro discedere, Cic. Verr. 4, 147: quitter le forum.    - de praediis discedere, Cic. Amer. 79: sortir de ses propriétés.    - Capuā discedere, Cic. Att. 7, 21, 1: quitter Capoue.    - templo discedere, Ov. M. 1, 381: quitter le temple. [st1]4 [-] se retirer du combat [vainqueur ou vaincu].    - superiores discedere, Caes. BC. 1, 47, 1: sortir vainqueurs. --- cf. BC. 3, 47. 5.    - sine detrimento discedere, Caes. BC. 3, 46, 6: se retirer sans dommage.    - a signis discedere, Caes. BG. 5, 16, 1; BC. 1, 341: quitter les enseignes = rompre les manipules, se débander, fuir.    - [mais Liv. 25, 20, 4, déserter]. [st1]5 [-] s'en aller du tribunal; se tirer d'affaire.    - superior discedit, Cic. Caec. 2: il sort victorieux du procès. --- cf. Br. 229.    - si istius haec tanta injuria impunita discesserit, Cic. Verr. 4, 68: si l'injustice si grande commise par cet homme sort impunie de ces débats.    - qui resisterunt, discedunt saepissime superiores, Cic. Tusc. 2: ceux qui ont résisté s'en vont en général en vainqueurs.    - discessit liberatus, Nep. Phoc. 2, 3: il fut renvoyé absous.    - impunita (tanta injuria) discedit, Cic. Verr. 2, 4, 30: un si grand attentat reste impuni.    - Hercules, qui deus sis, sane discessisti non bene, Plaut. Stich. 395: Hercules, bien que tu sois dieu, tu ne t'en es pas bien tiré.    - cf. Cic. Att. 2, 16, 4 ; 2, 21, 6. [st1]6 [-] fig. s'écarter de.    - ab officio dicedere, Caes. BG. 1, 40, 2: se départir de son devoir, manquer à son devoir.    - a sua sententia discedere, Caes. BC. 1, 2. 5: renoncer à son opinion.    - a ratione discedere, Cic. Tusc. 4, 42: s'écarter de la raison.    - ab oppugnatione castrorum discedere, Caes. BC. 2, 31, 3: abandonner le siège d'un camp.    - quartana a te discessit, Cic. Att. 8, 6, 4: la fièvre quarte t'a quitté.    - numquam ex animo meo discedit illius viri memoria, Cic. Rep. 6, 9: jamais le souvenir de cet homme ne sort de ma mémoire.    - hostibus spes potiundi oppidi discessit, Caes. BG 2, 7, 2: pour l'ennemi, l'espoir de prendre la ville s'en alla.    - a vita (ex vita) discedere, Cic.: quitter la vie, mourir.    - absol. dilatato vulneris hiatu discessit, Amm. 29: sa plaie s'étant rouverte et élargie, il mourut. [st1]7 [-] se porter vers une opinion.    - in alicujus sententiam discedere, Sall. C. 55, 1: se ranger à l'avis de qqn.    - cf Liv. 3, 41, 1; 28, 45, 5, etc.    - in alia omnia discessit (senatus), Cic. Fam. 19, 12, 3: (le sénat) se rangea à un tout autre avis.    - ultimum senatus consultum, quo... numquam ante discessum est, Caes. BC. 1, 5, 3: le sénatus consulte, ultime mesure à laquelle on n'en est jamais venu auparavant... [st1]8 [-] faire abstraction de.    - cum a vobis discesserim, neminem esse... Cic. Fam. 1, 9, 18, [je t'assure] que, vous exceptés, il n'y a personne...    - cum a fraterno amore discessi, Cic. Att. 1, 17, 5: à part l'affection que me porte mon frère.
    * * *
    discēdo, ĕre, cessi, cessum - intr. -    - parf. sync. discesti Plaut. As. 251; discesse Fort. Mart 4, 352 II part. pass. avec sens actif, custodibus discessis Cael. Antip. d. Prisc. 8, 49, les gardes s'étant retirés. [st1]1 [-] s'en aller de côté et d'autre, se séparer, se diviser.    - senatus consultum factum est ut sodalitates discederent, Cic. Q. 2, 3, 5: un sénatus consulte ordonna que toutes les associations eussent à se dissoudre.    - populus ex contione discessit, Sall. J. 34, 2: le peuple, l'assemblée finie, se dispersa.    - in duas partes discedunt Numidae, Sall. J. 13, 1: les Numides se divisent en deux partis.    - cum terra discessisset magnis quibusdam imbribus, Cic. Off. 3, 38: la terre s'étant entrouverte à la suite de grandes pluies.    - cf. Div. 1, 97; 1, 99. [st1]2 [-] se séparer [d'un tout, d'un groupe dont on faisait partie].    - ab amicis discedere, Cic. Lael. 42: se séparer de ses amis (rompre avec...).    - cf. Caes. BC. 3, 60, 3. [st1]3 [-] s'éloigner de.    - ab aliquo discedere, Caes. BG. 4, 12, 1: s'éloigner de qqn, quitter qqn. --- cf. Cic. Lael. 1.    - a vallo discedere, Caes. BC. 3, 37, 3: quitter le retranchement.    - cf. Caes. BG. 5, 8, 6 ; 5, 34, 1.    - e Gallia discedere, Cic. Phil. 8, 21: sortir de Gaule.    - ex hibernis dicedere, Caes. BG. 5, 23, 3: quitter le cantonnement.    - de foro discedere, Cic. Verr. 4, 147: quitter le forum.    - de praediis discedere, Cic. Amer. 79: sortir de ses propriétés.    - Capuā discedere, Cic. Att. 7, 21, 1: quitter Capoue.    - templo discedere, Ov. M. 1, 381: quitter le temple. [st1]4 [-] se retirer du combat [vainqueur ou vaincu].    - superiores discedere, Caes. BC. 1, 47, 1: sortir vainqueurs. --- cf. BC. 3, 47. 5.    - sine detrimento discedere, Caes. BC. 3, 46, 6: se retirer sans dommage.    - a signis discedere, Caes. BG. 5, 16, 1; BC. 1, 341: quitter les enseignes = rompre les manipules, se débander, fuir.    - [mais Liv. 25, 20, 4, déserter]. [st1]5 [-] s'en aller du tribunal; se tirer d'affaire.    - superior discedit, Cic. Caec. 2: il sort victorieux du procès. --- cf. Br. 229.    - si istius haec tanta injuria impunita discesserit, Cic. Verr. 4, 68: si l'injustice si grande commise par cet homme sort impunie de ces débats.    - qui resisterunt, discedunt saepissime superiores, Cic. Tusc. 2: ceux qui ont résisté s'en vont en général en vainqueurs.    - discessit liberatus, Nep. Phoc. 2, 3: il fut renvoyé absous.    - impunita (tanta injuria) discedit, Cic. Verr. 2, 4, 30: un si grand attentat reste impuni.    - Hercules, qui deus sis, sane discessisti non bene, Plaut. Stich. 395: Hercules, bien que tu sois dieu, tu ne t'en es pas bien tiré.    - cf. Cic. Att. 2, 16, 4 ; 2, 21, 6. [st1]6 [-] fig. s'écarter de.    - ab officio dicedere, Caes. BG. 1, 40, 2: se départir de son devoir, manquer à son devoir.    - a sua sententia discedere, Caes. BC. 1, 2. 5: renoncer à son opinion.    - a ratione discedere, Cic. Tusc. 4, 42: s'écarter de la raison.    - ab oppugnatione castrorum discedere, Caes. BC. 2, 31, 3: abandonner le siège d'un camp.    - quartana a te discessit, Cic. Att. 8, 6, 4: la fièvre quarte t'a quitté.    - numquam ex animo meo discedit illius viri memoria, Cic. Rep. 6, 9: jamais le souvenir de cet homme ne sort de ma mémoire.    - hostibus spes potiundi oppidi discessit, Caes. BG 2, 7, 2: pour l'ennemi, l'espoir de prendre la ville s'en alla.    - a vita (ex vita) discedere, Cic.: quitter la vie, mourir.    - absol. dilatato vulneris hiatu discessit, Amm. 29: sa plaie s'étant rouverte et élargie, il mourut. [st1]7 [-] se porter vers une opinion.    - in alicujus sententiam discedere, Sall. C. 55, 1: se ranger à l'avis de qqn.    - cf Liv. 3, 41, 1; 28, 45, 5, etc.    - in alia omnia discessit (senatus), Cic. Fam. 19, 12, 3: (le sénat) se rangea à un tout autre avis.    - ultimum senatus consultum, quo... numquam ante discessum est, Caes. BC. 1, 5, 3: le sénatus consulte, ultime mesure à laquelle on n'en est jamais venu auparavant... [st1]8 [-] faire abstraction de.    - cum a vobis discesserim, neminem esse... Cic. Fam. 1, 9, 18, [je t'assure] que, vous exceptés, il n'y a personne...    - cum a fraterno amore discessi, Cic. Att. 1, 17, 5: à part l'affection que me porte mon frère.
    * * *
        Discedo, discedis, pen. prod. discessi, discessum, discedere, Recedere: vt Discedere Roma. Cic. Se partir et s'en aller.
    \
        Discedere cubitum. Cic. S'en aller coucher.
    \
        Non discedere ab aliquo. Cic. Ne bouger d'avec aucun, L'accompaigner tousjours, et ne le laisser jamais.
    \
        Discedere ab amicis. Cic. Se departir de l'amitié d'aucun.
    \
        Discedere ab armis. Caes. Laisser les armes et s'en retourner chascun en son hostel.
    \
        Discedere a consuetudine alicuius populi. Cic. Contrevenir à la coustume, Venir et faire contre la commune observance et coustume d'un peuple.
    \
        E conspectu discedere. Cic. Se partir de la presence d'aucun.
    \
        Discedere a defendendis hominibus et subleuandis. Cic. Laisser à aider et defendre.
    \
        Non discedere digitum a re aliqua. Cic. Sub. latum. Ne s'en esloingner nullement, S'en tenir tousjours pres.
    \
        In duas factiones ciuitas discessit. Tacit. Est divisee.
    \
        A sperata alicuius rei gloria discedere. Cic. Perdre esperance.
    \
        Discedere a jure. Cic. Ne se gouverner et reigler plus selon le droict et les loix.
    \
        Vno verbo discedere a libro. Cic. Faillir d'un mot à dire comme il est dedens son livre.
    \
        Nunquam ex animo meo discedit illius viri memoria. Cic. Jamais je ne perds la souvenance de luy, J'ay tousjours memoire de luy, Il me souvient tousjours de luy, Il n'est jamais qu'il ne me souvienne de luy.
    \
        A mente atque a se discedere. Cic. Sortir hors de son sens.
    \
        Discessit mos. Plin. La coustume n'est plus.
    \
        Discedamus a nobis. Cic. Ne parlons plus de nous, Laissons à parler de nous.
    \
        Discedere ab officio. Cic. Ne faire plus son debvoir.
    \
        Discedere in aliquam opinionem. Cic. Se ranger à quelque opinion.
    \
        Discedere in alia omnia, pro Dissentire. Cic. Estre d'opinion contraire, Opiner au contraire.
    \
        Discedunt in duas partes. Sallust. Se divisent et separent en deux bandes.
    \
        Negat vnquam se a te pedem discessisse. Cic. Il nie qu'il bougeast jamais le pied d'avec toy, Il dit qu'il ne s'esloingna jamais de toy la longueur d'un pied.
    \
        Audiui quartanam a te discessisse. Cic. J'ay ouy dire que la fievre quarte t'a laissé, S'en est allee.
    \
        A re discedere. Cic. Sortir hors du propos.
    \
        Discedere a vel de sententia. Caesar. Cic. Changer d'opinion.
    \
        A sese discedere. Cic. S'oublier soymesme, et sortir hors de son sens.
    \
        Signis discedere haud licitum. Sil. Il n'est point licite à un homme de guerre de se partir d'avec son enseigne.
    \
        Discedere superiorem. Cic. S'en aller vainqueur.
    \
        Discedere inferiorem. Cic. S'en aller vaincu.
    \
        A vita discedere. Cic. Mourir.
    \
        Discedit vsusfructus a persona. Modestin. L'usufruict se perd et se depart de celuy à qui il estoit.
    \
        Quum discessi a te, nemo mihi illo charior. Cic. Apres toy je l'aime plus que nul autre.
    \
        Amoris vero erga te mei, quum a fraterno amore, domesticoque discessi, tibi primas defero. Cic. Apres mon frere, il n'en y a point que j'aime tant que toy.
    \
        Sic, vt quum ab illo discesserint, me habeant proximum. Cic. Tellement que apres cestuy là, ils n'en ont point de plus prochain que moy.
    \
        Discedere terra dicitur. Cic. Se fendre, S'ouvrir.
    \
        Discedit caelum. Cic. Quand il s'ouvre et se fend, ou semble se fendre, comme quand il esclaire.
    \
        Discedatur, impersonale. Cic. Qu'on s'en aille.
    \
        Disceditur in eam sententiam. Liu. On suit ceste opinion.
    \
        Discessum est. Liu. On s'est departi.

    Dictionarium latinogallicum > discedo

  • 25 cōnsulō

        cōnsulō luī, ltum, ere    [com-+2 SAL-], to meet and consider, reflect, deliberate, take counsel, consult, take care, have regard, look out, be mindful: tempus consulendi, T.: ad consulendum potestas, L.: ut animi trepidarent magis quam consulerent, L.: praesidium consulenti curiae, H.: inpensius, V.: in longitudinem, to take thought for the future, T.: in commune, for the common good, T.: in medium, V.: de salute suorum: ut illorum solitudo munita sit: custodi et consule longe (with ne), V.: ut urbi satis esset praesidii, consultum est: famae tuae: receptui suo, Cs.: rei p., S.: timori magis quam religioni, Cs.: mi consultum optime esse, T.: rerum summae, O.: male patriae, N. — To take a resolution, resolve, conclude, determine: de uxore, S.: de nullis quam vobis infestius, L.: gravius in eum, S.: in humiliores libidinose, L.: in deditos durius, Ta.—To consult, inquire of, ask for advice, counsel with, apply to, question: spectatas undas, quid se deceat, O.: pro te hos: si publice consuletur, Ta.: collegium consuli iussit, num, etc., L.: consulta, qualem Optet habere virum, asked, O.: te id, ask your opinion of it. — Supin. acc.: ut esset, quo consultum plebes veniret, L.— To consult (a god, an oracle, etc.): Apollinem de re: deum auguriis, L.: Phoebi oracula, O.: de se ter sortibus consultum, utrum, etc., Cs.: spirantia exta, V.: numen nunc extis nunc per aves, L.: consultus vates, V.— To take counsel (of a lawyer), ask advice: de iure civili consuli: qui consuluntur, i. e. skilled in the law: licet consulere? (a formula of asking advice): consulere licebit? Consule, H.— To refer to (an authority, a legislative body, etc.), consult: senatum, S.: senatum de foedere, Cs.: populum de eius morte: plebem in omnia (tribuni), L. — To deliberate upon, consider: rem ordine, L.: consulere et explorare rem: quid agant, Cs. — To advise, counsel, recommend: tun consulis quicquam? T. — To resolve upon, determine, decide: potestas consulendi quid velis, T.: pessime istuc in te, T.: suae vitae durius, i. e. commit suicide, Cs.: quae reges male consuluerint, S. —In the phrase, boni consulere, to regard favorably, take in good part: tu haec consule missa boni, O.
    * * *
    consulere, consului, consultus V
    ask information/advice of; consult, take counsel; deliberate/consider; advise; decide upon, adopt; look after/out for (DAT), pay attention to; refer to

    Latin-English dictionary > cōnsulō

  • 26 auctoritas

    auctōrĭtas (not autōr- nor authōr-), ātis, f. [auctor], acc. to the different signiff. of that word,
    I.
    In gen., a producing, production, invention, cause (very rare;

    syn.: auctoramentum, sententia, judicium, consilium, vis, pondus, favor, gratia): quod si exquiratur usque ab stirpe auctoritas (sc. rumoris),

    originator, inventor, Plaut. Trin. 1, 2, 180:

    ejus facti qui sint principes et inventores, qui denique auctoritatis ejus et inventionis comprobatores,

    Cic. Inv. 1, 28, 43:

    utrum poëtae Stoicos depravārint, an Stoici poëtis dederint auctoritatem, non facile dixerim,

    id. N. D. 3, 38, 91.—
    II.
    Esp.,
    A.
    A view, opinion, judgment:

    errat vehementer, si quis in orationibus nostris auctoritates nostras consignatas se habere arbitratur,

    Cic. Clu. 50, 139:

    reliquum est, ut de Q. Catuli auctoritate et sententiā dicendum esse videatur,

    id. Imp. Pomp. 20; 22:

    Mihi quidem ex animo eximi non potest, esse deos, id tamen ipsum, quod mihi persuasum est auctoritate majorum, cur ita sit, nihil tu me doces,

    id. N. D. 3, 3, 7:

    plus apud me antiquorum auctoritas valet,

    id. Lael. 4, 13.—
    B.
    Counsel, advice, persuasion, encouragement to something (esp. if made with energy and sustained by the authority and influence of the counsellor; cf.

    auctor, I. C.): auctoritatem defugere,

    Plaut. Poen. 1, 1, 19:

    Jubeo, cogo atque impero. Numquam defugiam auctoritatem,

    Ter. Eun. 2, 3, 99 Ruhnk.: attende jam, Torquate, quam ego defugiam auctoritatem consulatūs mei, how little pleased (ironically) I am that the occurrences of my consulship are ascribed to my exertions, my influence, Cic. Sull. 11, 33:

    cujus (Reguli) cum valuisset auctoritas, captivi retenti sunt,

    id. Off. 3, 27, 100:

    jure, legibus, auctoritate omnium, qui consulebantur, testamentum fecerat,

    id. Verr. 2, 1, 42:

    ejus (Sexti) mihi vivit auctoritas,

    id. Att. 10, 1, 1:

    his rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti etc.,

    Caes. B. G. 1, 3: ut per auctoritatem earum civitatium suae preces nuper repudiatae faciliorem aditum ad senatum haberent, i. e. agentibus, intervenientibus, Liv. 38, 3 al.—Also consolatory exhortation, consolation, comfort:

    his autem litteris animum tuum...amicissimi hominis auctoritate confirmandum etiam atque etiam puto,

    Cic. Fam. 6, 6, 2.—
    C.
    Will, pleasure, decision, bidding, command, precept, decree:

    si ad verba rem deflectere velimus, consilium autem eorum, qui scripserunt, et rationem et auctoritatem relinquamus?

    Cic. Caecin. 18, 51:

    verba servire hominum consiliis et auctoritatibus,

    id. ib. 18, 52:

    legio auctoritatem Caesaris persecuta est,

    id. Phil. 3, 3:

    nisi legiones ad Caesaris auctoritatem se contulissent,

    under his command, guidance, id. Fam. 10, 28 fin. —Hence,
    2.
    Esp., in political lang., t. t.
    a.
    Senatūs auctoritas,
    (α).
    The will of the senate:

    agrum Picenum contra senatūs auctoritatem dividere,

    Cic. Sen. 4, 11.—More freq.,
    (β).
    A decree of the senate, = Senatūs consultum:

    Senatūs vetus auctoritas de Bacchanalibus,

    Cic. Leg. 2, 15, 37:

    sine senatūs auctoritate foedus facere,

    id. Off. 3, 30, 109:

    Senatūs auctoritas gravissima intercessit,

    id. Fam. 1, 2 fin.:

    responditque ita ex auctoritate senatūs consul,

    Liv. 7, 31:

    imperio non populi jussu, non ex auctoritate patrum dato,

    id. 26, 2:

    Neminem exulum nisi ex Senatūs auctoritate restituit,

    Suet. Claud. 12:

    citra senatūs populique auctoritatem,

    id. Caes. 28 al. —Hence the superscription to the decrees of the Senate:

    SENATVS. CONSVLTI. AVCTORITAS., abbrev., S. C. A.,

    Cic. Fam. 8, 8.—Sometimes between senatūs auctoritas and senatūs consultum this distinction is to be made, that the former designates a decision of the senate, invalidated by the protestation of the tribune of the people or by the people themselves;

    the latter, one that is passed without opposition,

    Cic. Fam. 8, 8; Liv. 4, 57.—
    b.
    Auctoritas populi, the popular will or decision:

    isti principes et sibi et ceteris populi universi auctoritati parendum esse fateantur,

    Cic. Imp. Pomp. 22; so,

    publica,

    Vell. 2, 62, 3; Dig. 1, 2, 2, § 4.—
    c.
    Auctoritas collegii (pontificum), Liv. 34, 44; cf. Cic. Leg. 2, 19 and 21.—
    D.
    Liberty, ability, power, authority to do according to one's pleasure:

    qui habet imperium a populo Romano auctoritatem legum dandarum ab senatu,

    Cic. Verr. 2, 2, 49:

    Verres tantum sibi auctoritatis in re publicā suscepit, ut, etc.,

    id. ib. 2, 5, 58: Invita in hoc loco versatur oratio;

    videtur enim auctoritatem adferre peccandi,

    id. N. D. 3, 35, 85:

    Senatūs faciem secum attulerat auctoritatemque populi Romani,

    id. Phil. 8, 8.—
    E.
    Might, power, authority, reputation, dignity, influence, weight (very freq.):

    ut vostra auctoritas Meae auctoritati fautrix adjutrixque sit, Ter. Hec. prol. alt. 40: aequitate causae et auctoritate suā aliquem commovere,

    Cic. Verr. 2, 1, 48:

    id maximā auctoritate philosophi adfirmant,

    id. Off. 3, 29, 105:

    Digna est memoriā Q. Catuli cum auctoritas tum verecundia,

    Vell. 2, 32:

    optimatium auctoritatem deminuere,

    Suet. Caes. 11; so,

    auctoritatem habere,

    Cic. Phil. 11, 10 fin.; id. Sen. 17, 60:

    adripere,

    id. ib. 18, 62; id. N. D. 3, 35, 85:

    facere,

    to procure, obtain, id. Imp. Pomp. 15: Grandis auctoritatis es et bene regis regnum Israël, * Vulg. 3 Reg. 21, 7:

    imminuere,

    Cic. de Or. 2, 37 fin.:

    levare,

    id. Ac. 2, 22, 69:

    fructus capere auctoritatis,

    id. Sen. 18, 62:

    Quae sunt voluptates corporis cum auctoritatis praemiis comparandae?

    id. ib. 18, 64 et saep. — Transf. to things, importance, significance, weight, power, worth, value, estimation:

    bos in pecuariā maximā debet esse auctoritate,

    Varr. R. R. 2, 5:

    sunt certa legum verba... quo plus auctoritatis habeant, paulo antiquiora,

    more weight, force, Cic. Leg. 2, 7, 18:

    totius hujusce rei quae sit vis, quae auctoritas, quod pondus, ignorant,

    id. Fl. 4:

    utilitatis species falsa ab honestatis auctoritate superata est,

    id. Off. 3, 30, 109: cum antea per aetatem nondum hujus auctoritatem loci attingere auderem, of this honorable place, i. e. the rostra, id. Imp. Pomp 1:

    bibliothecas omnium philosophorum mihi videtur XII. tabularum libellus auctoritatis pondere superare,

    id. de Or. 1, 44, 195; id. Fam. 1, 7; Dolab. ap. Cic. ib. 9, 9 fin.:

    auctoritas praecipua lupo (pisci),

    Plin. 9, 17, 28, § 61: Post eum (Maecenatum) interiit auctoritas sapori (pullorum [p. 200] asinorum), id. 8, 43, 68, § 170 Jan:

    unguentorum,

    id. 13, 1, 2, § 4:

    auctoritas dignitasque formae,

    Suet. Claud. 30.—Also of feigned, assumed authority:

    nec cognovi quemquam, qui majore auctoritate nihil diceret,

    that said nothing with a greater air of authority, Cic. Div. 2, 67, 139.—
    F.
    An example, pattern, model:

    omnium superiorum auctoritatem repudiare,

    Cic. Verr. 2, 3, 19:

    memoriā digna juventuti rei publicae capessendae auctoritas disciplinaque,

    id. Sest. 6, 14:

    valuit auctoritas,

    id. Tusc. 2, 22, 53; so id. Verr. 2, 3, 93; 2, 5, 32:

    tu is es qui in disputando non tuum judicium sequare, sed auctoritati aliorum pareas,

    id. Leg. 1, 13, 36; id. Rosc. Am. 6, 16 al.—
    G.
    A warrant, security for establishing a fact, assertion, etc., credibility:

    cum ea (justitia) sine prudentiā satis habeat auctoritatis,

    Cic. Off. 2, 9, 34:

    desinant putare, auctoritatem esse in eo testimonio, cujus auctor inventus est nemo,

    id. Fl. 22, 53:

    Quid vero habet auctoritatis furor iste, quem divinum vocatis?

    id. Div. 2, 54, 110:

    tollitur omnis auctoritas somniorum,

    id. ib. 2, 59, 123:

    cum ad vanitatem accessit auctoritas,

    id. Lael. 25, 94.—
    2.
    Meton., the things which serve for the verification or establishment of a fact.
    a.
    A record, document:

    videt legationes, cum publicis auctoritatibus convenisse,

    Cic. Verr. 1, 3, 7:

    nihil putas valere in judiciis civitatum auctoritates ac litteras,

    id. ib. 2, 3, 62, § 146.—
    b.
    The name of a person who is security for something, authority:

    cum auctoritates principum conjurationis colligeret,

    Cic. Sull. 13, 37:

    sed tu auctoritates contemnis, ratione pugnas,

    id. N. D. 3, 4, 9.—Hence for the names of persons present at the drawing up of a decree of the senate:

    quod in auctoritatibus praescriptis exstat,

    Cic. de Or. 3, 2, 5: Senatūs consultum, quod tibi misi, factum est auctoritatesque perscriptae, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8.—
    H.
    Right of possession (cf. auctor, II. F. 1.):

    lex usum et auctoritatem fundi jubet esse biennium,

    Cic. Caecin. 19, 54:

    usūs auctoritas fundi biennium est,

    id. Top. 4, 23; so id. Caecin. 26, 74; id. Har. Resp. 7; Lex Atin. ap. Gell. 17, 6; cf. Hugo, Rechtsgesch. p. 217 sq.—So in the laws of the XII. Tables: ADVERSVS. HOSTEM. AETERNA. AVCTORITAS., against a stranger the right of possession is perpetual (i. e. a stranger cannot, by prescription, obtain the right of possession to the property of a Roman), ap. Cic. Off. 1, 12, 37.—
    J.
    In jurid. lang., a guaranty, security, Paul. Sent. 2, 17.

    Lewis & Short latin dictionary > auctoritas

  • 27 authoritas

    auctōrĭtas (not autōr- nor authōr-), ātis, f. [auctor], acc. to the different signiff. of that word,
    I.
    In gen., a producing, production, invention, cause (very rare;

    syn.: auctoramentum, sententia, judicium, consilium, vis, pondus, favor, gratia): quod si exquiratur usque ab stirpe auctoritas (sc. rumoris),

    originator, inventor, Plaut. Trin. 1, 2, 180:

    ejus facti qui sint principes et inventores, qui denique auctoritatis ejus et inventionis comprobatores,

    Cic. Inv. 1, 28, 43:

    utrum poëtae Stoicos depravārint, an Stoici poëtis dederint auctoritatem, non facile dixerim,

    id. N. D. 3, 38, 91.—
    II.
    Esp.,
    A.
    A view, opinion, judgment:

    errat vehementer, si quis in orationibus nostris auctoritates nostras consignatas se habere arbitratur,

    Cic. Clu. 50, 139:

    reliquum est, ut de Q. Catuli auctoritate et sententiā dicendum esse videatur,

    id. Imp. Pomp. 20; 22:

    Mihi quidem ex animo eximi non potest, esse deos, id tamen ipsum, quod mihi persuasum est auctoritate majorum, cur ita sit, nihil tu me doces,

    id. N. D. 3, 3, 7:

    plus apud me antiquorum auctoritas valet,

    id. Lael. 4, 13.—
    B.
    Counsel, advice, persuasion, encouragement to something (esp. if made with energy and sustained by the authority and influence of the counsellor; cf.

    auctor, I. C.): auctoritatem defugere,

    Plaut. Poen. 1, 1, 19:

    Jubeo, cogo atque impero. Numquam defugiam auctoritatem,

    Ter. Eun. 2, 3, 99 Ruhnk.: attende jam, Torquate, quam ego defugiam auctoritatem consulatūs mei, how little pleased (ironically) I am that the occurrences of my consulship are ascribed to my exertions, my influence, Cic. Sull. 11, 33:

    cujus (Reguli) cum valuisset auctoritas, captivi retenti sunt,

    id. Off. 3, 27, 100:

    jure, legibus, auctoritate omnium, qui consulebantur, testamentum fecerat,

    id. Verr. 2, 1, 42:

    ejus (Sexti) mihi vivit auctoritas,

    id. Att. 10, 1, 1:

    his rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti etc.,

    Caes. B. G. 1, 3: ut per auctoritatem earum civitatium suae preces nuper repudiatae faciliorem aditum ad senatum haberent, i. e. agentibus, intervenientibus, Liv. 38, 3 al.—Also consolatory exhortation, consolation, comfort:

    his autem litteris animum tuum...amicissimi hominis auctoritate confirmandum etiam atque etiam puto,

    Cic. Fam. 6, 6, 2.—
    C.
    Will, pleasure, decision, bidding, command, precept, decree:

    si ad verba rem deflectere velimus, consilium autem eorum, qui scripserunt, et rationem et auctoritatem relinquamus?

    Cic. Caecin. 18, 51:

    verba servire hominum consiliis et auctoritatibus,

    id. ib. 18, 52:

    legio auctoritatem Caesaris persecuta est,

    id. Phil. 3, 3:

    nisi legiones ad Caesaris auctoritatem se contulissent,

    under his command, guidance, id. Fam. 10, 28 fin. —Hence,
    2.
    Esp., in political lang., t. t.
    a.
    Senatūs auctoritas,
    (α).
    The will of the senate:

    agrum Picenum contra senatūs auctoritatem dividere,

    Cic. Sen. 4, 11.—More freq.,
    (β).
    A decree of the senate, = Senatūs consultum:

    Senatūs vetus auctoritas de Bacchanalibus,

    Cic. Leg. 2, 15, 37:

    sine senatūs auctoritate foedus facere,

    id. Off. 3, 30, 109:

    Senatūs auctoritas gravissima intercessit,

    id. Fam. 1, 2 fin.:

    responditque ita ex auctoritate senatūs consul,

    Liv. 7, 31:

    imperio non populi jussu, non ex auctoritate patrum dato,

    id. 26, 2:

    Neminem exulum nisi ex Senatūs auctoritate restituit,

    Suet. Claud. 12:

    citra senatūs populique auctoritatem,

    id. Caes. 28 al. —Hence the superscription to the decrees of the Senate:

    SENATVS. CONSVLTI. AVCTORITAS., abbrev., S. C. A.,

    Cic. Fam. 8, 8.—Sometimes between senatūs auctoritas and senatūs consultum this distinction is to be made, that the former designates a decision of the senate, invalidated by the protestation of the tribune of the people or by the people themselves;

    the latter, one that is passed without opposition,

    Cic. Fam. 8, 8; Liv. 4, 57.—
    b.
    Auctoritas populi, the popular will or decision:

    isti principes et sibi et ceteris populi universi auctoritati parendum esse fateantur,

    Cic. Imp. Pomp. 22; so,

    publica,

    Vell. 2, 62, 3; Dig. 1, 2, 2, § 4.—
    c.
    Auctoritas collegii (pontificum), Liv. 34, 44; cf. Cic. Leg. 2, 19 and 21.—
    D.
    Liberty, ability, power, authority to do according to one's pleasure:

    qui habet imperium a populo Romano auctoritatem legum dandarum ab senatu,

    Cic. Verr. 2, 2, 49:

    Verres tantum sibi auctoritatis in re publicā suscepit, ut, etc.,

    id. ib. 2, 5, 58: Invita in hoc loco versatur oratio;

    videtur enim auctoritatem adferre peccandi,

    id. N. D. 3, 35, 85:

    Senatūs faciem secum attulerat auctoritatemque populi Romani,

    id. Phil. 8, 8.—
    E.
    Might, power, authority, reputation, dignity, influence, weight (very freq.):

    ut vostra auctoritas Meae auctoritati fautrix adjutrixque sit, Ter. Hec. prol. alt. 40: aequitate causae et auctoritate suā aliquem commovere,

    Cic. Verr. 2, 1, 48:

    id maximā auctoritate philosophi adfirmant,

    id. Off. 3, 29, 105:

    Digna est memoriā Q. Catuli cum auctoritas tum verecundia,

    Vell. 2, 32:

    optimatium auctoritatem deminuere,

    Suet. Caes. 11; so,

    auctoritatem habere,

    Cic. Phil. 11, 10 fin.; id. Sen. 17, 60:

    adripere,

    id. ib. 18, 62; id. N. D. 3, 35, 85:

    facere,

    to procure, obtain, id. Imp. Pomp. 15: Grandis auctoritatis es et bene regis regnum Israël, * Vulg. 3 Reg. 21, 7:

    imminuere,

    Cic. de Or. 2, 37 fin.:

    levare,

    id. Ac. 2, 22, 69:

    fructus capere auctoritatis,

    id. Sen. 18, 62:

    Quae sunt voluptates corporis cum auctoritatis praemiis comparandae?

    id. ib. 18, 64 et saep. — Transf. to things, importance, significance, weight, power, worth, value, estimation:

    bos in pecuariā maximā debet esse auctoritate,

    Varr. R. R. 2, 5:

    sunt certa legum verba... quo plus auctoritatis habeant, paulo antiquiora,

    more weight, force, Cic. Leg. 2, 7, 18:

    totius hujusce rei quae sit vis, quae auctoritas, quod pondus, ignorant,

    id. Fl. 4:

    utilitatis species falsa ab honestatis auctoritate superata est,

    id. Off. 3, 30, 109: cum antea per aetatem nondum hujus auctoritatem loci attingere auderem, of this honorable place, i. e. the rostra, id. Imp. Pomp 1:

    bibliothecas omnium philosophorum mihi videtur XII. tabularum libellus auctoritatis pondere superare,

    id. de Or. 1, 44, 195; id. Fam. 1, 7; Dolab. ap. Cic. ib. 9, 9 fin.:

    auctoritas praecipua lupo (pisci),

    Plin. 9, 17, 28, § 61: Post eum (Maecenatum) interiit auctoritas sapori (pullorum [p. 200] asinorum), id. 8, 43, 68, § 170 Jan:

    unguentorum,

    id. 13, 1, 2, § 4:

    auctoritas dignitasque formae,

    Suet. Claud. 30.—Also of feigned, assumed authority:

    nec cognovi quemquam, qui majore auctoritate nihil diceret,

    that said nothing with a greater air of authority, Cic. Div. 2, 67, 139.—
    F.
    An example, pattern, model:

    omnium superiorum auctoritatem repudiare,

    Cic. Verr. 2, 3, 19:

    memoriā digna juventuti rei publicae capessendae auctoritas disciplinaque,

    id. Sest. 6, 14:

    valuit auctoritas,

    id. Tusc. 2, 22, 53; so id. Verr. 2, 3, 93; 2, 5, 32:

    tu is es qui in disputando non tuum judicium sequare, sed auctoritati aliorum pareas,

    id. Leg. 1, 13, 36; id. Rosc. Am. 6, 16 al.—
    G.
    A warrant, security for establishing a fact, assertion, etc., credibility:

    cum ea (justitia) sine prudentiā satis habeat auctoritatis,

    Cic. Off. 2, 9, 34:

    desinant putare, auctoritatem esse in eo testimonio, cujus auctor inventus est nemo,

    id. Fl. 22, 53:

    Quid vero habet auctoritatis furor iste, quem divinum vocatis?

    id. Div. 2, 54, 110:

    tollitur omnis auctoritas somniorum,

    id. ib. 2, 59, 123:

    cum ad vanitatem accessit auctoritas,

    id. Lael. 25, 94.—
    2.
    Meton., the things which serve for the verification or establishment of a fact.
    a.
    A record, document:

    videt legationes, cum publicis auctoritatibus convenisse,

    Cic. Verr. 1, 3, 7:

    nihil putas valere in judiciis civitatum auctoritates ac litteras,

    id. ib. 2, 3, 62, § 146.—
    b.
    The name of a person who is security for something, authority:

    cum auctoritates principum conjurationis colligeret,

    Cic. Sull. 13, 37:

    sed tu auctoritates contemnis, ratione pugnas,

    id. N. D. 3, 4, 9.—Hence for the names of persons present at the drawing up of a decree of the senate:

    quod in auctoritatibus praescriptis exstat,

    Cic. de Or. 3, 2, 5: Senatūs consultum, quod tibi misi, factum est auctoritatesque perscriptae, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8.—
    H.
    Right of possession (cf. auctor, II. F. 1.):

    lex usum et auctoritatem fundi jubet esse biennium,

    Cic. Caecin. 19, 54:

    usūs auctoritas fundi biennium est,

    id. Top. 4, 23; so id. Caecin. 26, 74; id. Har. Resp. 7; Lex Atin. ap. Gell. 17, 6; cf. Hugo, Rechtsgesch. p. 217 sq.—So in the laws of the XII. Tables: ADVERSVS. HOSTEM. AETERNA. AVCTORITAS., against a stranger the right of possession is perpetual (i. e. a stranger cannot, by prescription, obtain the right of possession to the property of a Roman), ap. Cic. Off. 1, 12, 37.—
    J.
    In jurid. lang., a guaranty, security, Paul. Sent. 2, 17.

    Lewis & Short latin dictionary > authoritas

  • 28 autoritas

    auctōrĭtas (not autōr- nor authōr-), ātis, f. [auctor], acc. to the different signiff. of that word,
    I.
    In gen., a producing, production, invention, cause (very rare;

    syn.: auctoramentum, sententia, judicium, consilium, vis, pondus, favor, gratia): quod si exquiratur usque ab stirpe auctoritas (sc. rumoris),

    originator, inventor, Plaut. Trin. 1, 2, 180:

    ejus facti qui sint principes et inventores, qui denique auctoritatis ejus et inventionis comprobatores,

    Cic. Inv. 1, 28, 43:

    utrum poëtae Stoicos depravārint, an Stoici poëtis dederint auctoritatem, non facile dixerim,

    id. N. D. 3, 38, 91.—
    II.
    Esp.,
    A.
    A view, opinion, judgment:

    errat vehementer, si quis in orationibus nostris auctoritates nostras consignatas se habere arbitratur,

    Cic. Clu. 50, 139:

    reliquum est, ut de Q. Catuli auctoritate et sententiā dicendum esse videatur,

    id. Imp. Pomp. 20; 22:

    Mihi quidem ex animo eximi non potest, esse deos, id tamen ipsum, quod mihi persuasum est auctoritate majorum, cur ita sit, nihil tu me doces,

    id. N. D. 3, 3, 7:

    plus apud me antiquorum auctoritas valet,

    id. Lael. 4, 13.—
    B.
    Counsel, advice, persuasion, encouragement to something (esp. if made with energy and sustained by the authority and influence of the counsellor; cf.

    auctor, I. C.): auctoritatem defugere,

    Plaut. Poen. 1, 1, 19:

    Jubeo, cogo atque impero. Numquam defugiam auctoritatem,

    Ter. Eun. 2, 3, 99 Ruhnk.: attende jam, Torquate, quam ego defugiam auctoritatem consulatūs mei, how little pleased (ironically) I am that the occurrences of my consulship are ascribed to my exertions, my influence, Cic. Sull. 11, 33:

    cujus (Reguli) cum valuisset auctoritas, captivi retenti sunt,

    id. Off. 3, 27, 100:

    jure, legibus, auctoritate omnium, qui consulebantur, testamentum fecerat,

    id. Verr. 2, 1, 42:

    ejus (Sexti) mihi vivit auctoritas,

    id. Att. 10, 1, 1:

    his rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti etc.,

    Caes. B. G. 1, 3: ut per auctoritatem earum civitatium suae preces nuper repudiatae faciliorem aditum ad senatum haberent, i. e. agentibus, intervenientibus, Liv. 38, 3 al.—Also consolatory exhortation, consolation, comfort:

    his autem litteris animum tuum...amicissimi hominis auctoritate confirmandum etiam atque etiam puto,

    Cic. Fam. 6, 6, 2.—
    C.
    Will, pleasure, decision, bidding, command, precept, decree:

    si ad verba rem deflectere velimus, consilium autem eorum, qui scripserunt, et rationem et auctoritatem relinquamus?

    Cic. Caecin. 18, 51:

    verba servire hominum consiliis et auctoritatibus,

    id. ib. 18, 52:

    legio auctoritatem Caesaris persecuta est,

    id. Phil. 3, 3:

    nisi legiones ad Caesaris auctoritatem se contulissent,

    under his command, guidance, id. Fam. 10, 28 fin. —Hence,
    2.
    Esp., in political lang., t. t.
    a.
    Senatūs auctoritas,
    (α).
    The will of the senate:

    agrum Picenum contra senatūs auctoritatem dividere,

    Cic. Sen. 4, 11.—More freq.,
    (β).
    A decree of the senate, = Senatūs consultum:

    Senatūs vetus auctoritas de Bacchanalibus,

    Cic. Leg. 2, 15, 37:

    sine senatūs auctoritate foedus facere,

    id. Off. 3, 30, 109:

    Senatūs auctoritas gravissima intercessit,

    id. Fam. 1, 2 fin.:

    responditque ita ex auctoritate senatūs consul,

    Liv. 7, 31:

    imperio non populi jussu, non ex auctoritate patrum dato,

    id. 26, 2:

    Neminem exulum nisi ex Senatūs auctoritate restituit,

    Suet. Claud. 12:

    citra senatūs populique auctoritatem,

    id. Caes. 28 al. —Hence the superscription to the decrees of the Senate:

    SENATVS. CONSVLTI. AVCTORITAS., abbrev., S. C. A.,

    Cic. Fam. 8, 8.—Sometimes between senatūs auctoritas and senatūs consultum this distinction is to be made, that the former designates a decision of the senate, invalidated by the protestation of the tribune of the people or by the people themselves;

    the latter, one that is passed without opposition,

    Cic. Fam. 8, 8; Liv. 4, 57.—
    b.
    Auctoritas populi, the popular will or decision:

    isti principes et sibi et ceteris populi universi auctoritati parendum esse fateantur,

    Cic. Imp. Pomp. 22; so,

    publica,

    Vell. 2, 62, 3; Dig. 1, 2, 2, § 4.—
    c.
    Auctoritas collegii (pontificum), Liv. 34, 44; cf. Cic. Leg. 2, 19 and 21.—
    D.
    Liberty, ability, power, authority to do according to one's pleasure:

    qui habet imperium a populo Romano auctoritatem legum dandarum ab senatu,

    Cic. Verr. 2, 2, 49:

    Verres tantum sibi auctoritatis in re publicā suscepit, ut, etc.,

    id. ib. 2, 5, 58: Invita in hoc loco versatur oratio;

    videtur enim auctoritatem adferre peccandi,

    id. N. D. 3, 35, 85:

    Senatūs faciem secum attulerat auctoritatemque populi Romani,

    id. Phil. 8, 8.—
    E.
    Might, power, authority, reputation, dignity, influence, weight (very freq.):

    ut vostra auctoritas Meae auctoritati fautrix adjutrixque sit, Ter. Hec. prol. alt. 40: aequitate causae et auctoritate suā aliquem commovere,

    Cic. Verr. 2, 1, 48:

    id maximā auctoritate philosophi adfirmant,

    id. Off. 3, 29, 105:

    Digna est memoriā Q. Catuli cum auctoritas tum verecundia,

    Vell. 2, 32:

    optimatium auctoritatem deminuere,

    Suet. Caes. 11; so,

    auctoritatem habere,

    Cic. Phil. 11, 10 fin.; id. Sen. 17, 60:

    adripere,

    id. ib. 18, 62; id. N. D. 3, 35, 85:

    facere,

    to procure, obtain, id. Imp. Pomp. 15: Grandis auctoritatis es et bene regis regnum Israël, * Vulg. 3 Reg. 21, 7:

    imminuere,

    Cic. de Or. 2, 37 fin.:

    levare,

    id. Ac. 2, 22, 69:

    fructus capere auctoritatis,

    id. Sen. 18, 62:

    Quae sunt voluptates corporis cum auctoritatis praemiis comparandae?

    id. ib. 18, 64 et saep. — Transf. to things, importance, significance, weight, power, worth, value, estimation:

    bos in pecuariā maximā debet esse auctoritate,

    Varr. R. R. 2, 5:

    sunt certa legum verba... quo plus auctoritatis habeant, paulo antiquiora,

    more weight, force, Cic. Leg. 2, 7, 18:

    totius hujusce rei quae sit vis, quae auctoritas, quod pondus, ignorant,

    id. Fl. 4:

    utilitatis species falsa ab honestatis auctoritate superata est,

    id. Off. 3, 30, 109: cum antea per aetatem nondum hujus auctoritatem loci attingere auderem, of this honorable place, i. e. the rostra, id. Imp. Pomp 1:

    bibliothecas omnium philosophorum mihi videtur XII. tabularum libellus auctoritatis pondere superare,

    id. de Or. 1, 44, 195; id. Fam. 1, 7; Dolab. ap. Cic. ib. 9, 9 fin.:

    auctoritas praecipua lupo (pisci),

    Plin. 9, 17, 28, § 61: Post eum (Maecenatum) interiit auctoritas sapori (pullorum [p. 200] asinorum), id. 8, 43, 68, § 170 Jan:

    unguentorum,

    id. 13, 1, 2, § 4:

    auctoritas dignitasque formae,

    Suet. Claud. 30.—Also of feigned, assumed authority:

    nec cognovi quemquam, qui majore auctoritate nihil diceret,

    that said nothing with a greater air of authority, Cic. Div. 2, 67, 139.—
    F.
    An example, pattern, model:

    omnium superiorum auctoritatem repudiare,

    Cic. Verr. 2, 3, 19:

    memoriā digna juventuti rei publicae capessendae auctoritas disciplinaque,

    id. Sest. 6, 14:

    valuit auctoritas,

    id. Tusc. 2, 22, 53; so id. Verr. 2, 3, 93; 2, 5, 32:

    tu is es qui in disputando non tuum judicium sequare, sed auctoritati aliorum pareas,

    id. Leg. 1, 13, 36; id. Rosc. Am. 6, 16 al.—
    G.
    A warrant, security for establishing a fact, assertion, etc., credibility:

    cum ea (justitia) sine prudentiā satis habeat auctoritatis,

    Cic. Off. 2, 9, 34:

    desinant putare, auctoritatem esse in eo testimonio, cujus auctor inventus est nemo,

    id. Fl. 22, 53:

    Quid vero habet auctoritatis furor iste, quem divinum vocatis?

    id. Div. 2, 54, 110:

    tollitur omnis auctoritas somniorum,

    id. ib. 2, 59, 123:

    cum ad vanitatem accessit auctoritas,

    id. Lael. 25, 94.—
    2.
    Meton., the things which serve for the verification or establishment of a fact.
    a.
    A record, document:

    videt legationes, cum publicis auctoritatibus convenisse,

    Cic. Verr. 1, 3, 7:

    nihil putas valere in judiciis civitatum auctoritates ac litteras,

    id. ib. 2, 3, 62, § 146.—
    b.
    The name of a person who is security for something, authority:

    cum auctoritates principum conjurationis colligeret,

    Cic. Sull. 13, 37:

    sed tu auctoritates contemnis, ratione pugnas,

    id. N. D. 3, 4, 9.—Hence for the names of persons present at the drawing up of a decree of the senate:

    quod in auctoritatibus praescriptis exstat,

    Cic. de Or. 3, 2, 5: Senatūs consultum, quod tibi misi, factum est auctoritatesque perscriptae, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8.—
    H.
    Right of possession (cf. auctor, II. F. 1.):

    lex usum et auctoritatem fundi jubet esse biennium,

    Cic. Caecin. 19, 54:

    usūs auctoritas fundi biennium est,

    id. Top. 4, 23; so id. Caecin. 26, 74; id. Har. Resp. 7; Lex Atin. ap. Gell. 17, 6; cf. Hugo, Rechtsgesch. p. 217 sq.—So in the laws of the XII. Tables: ADVERSVS. HOSTEM. AETERNA. AVCTORITAS., against a stranger the right of possession is perpetual (i. e. a stranger cannot, by prescription, obtain the right of possession to the property of a Roman), ap. Cic. Off. 1, 12, 37.—
    J.
    In jurid. lang., a guaranty, security, Paul. Sent. 2, 17.

    Lewis & Short latin dictionary > autoritas

  • 29 auctoritas

    auctōritās, ātis f. [ auctor ]
    1) суждение, мнение, взгляд
    errat vehementer, si quis in orationibus nostris auctoritates nostras consignatas se habere arbitratur C — сильно заблуждается тот, кто считает, что в наших речах собраны (лишь) наши (личные) взгляды
    2) совет, предложение, увещание, настойчивое приглашение
    3) внушение, наущение
    auctoritate Orgetorigis permoti Cs — (гельветы), наученные Оргеторигом
    4) желание, воля, решение или предписание, приказание, тж. исполнительная власть (potestas in populo, a. in senatu est C)
    sine senatūs auctoritate Cбез постановления сената (senatūs consultum — также решение сената, но уже санкционированное народными трибунами)
    5) свобода действия, возможность или право
    suae auctoritatis esse Spartбыть дееспособным (т. е. совершеннолетним)
    6) власть, положение, тж. звание или влияние, значительность, вес, авторитет
    7) образец, способ, пример (alicujus auctoritatem sequi C, Cs)
    8) гарантия, ручательство, залог, тж. убедительность, достоверность, надёжность ( testimonii C)
    9) документ (auctoritates et litterae C); подпись поручителя, гаранта
    senatus consultum factum est, auctoritatesque perscriptae Caelius ap. C — сенатское решение состоялось, и подписи проставлены
    10) право собственности, владения
    11) редко начало, инициатива, создание или причина (a. facti et inventio C)

    Латинско-русский словарь > auctoritas

  • 30 consultus

    I 1. cōnsultus, a, um
    part. pf. к consulo
    2. adj.
    1) обдуманный, обсуждённый (consilium bene consultum Pl)
    2) сведущий, опытный ( alicujus rei или aliquā re)
    juris C, L (или jure C) c. — знающий законы, сведущий в законодательстве
    juris magis quam justitiae c. C — смыслящий больше в праве, чем в справедливости
    II cōnsultus, ī m. [ consulo ]
    законовед, правовед, юрист C, H
    III cōnsultus, ūs m. Is = consultum 1.

    Латинско-русский словарь > consultus

  • 31 honorificus

    honōrificus, a, um, Compar. honorificentior, Superl. honorificentissimus (honor u. facio), Ehre und Ansehen bringend, ehrenvoll, auszeichnend, glänzend (Ggstz. contumeliosus, deformis), senatus consultum, Cic. u. Caes.: decretum, Vell.: mentio, Vell.: senectus, Cic.: quod multo apud Graecos honorificentius est, quam apud Romanos, Nep. Eum. 1, 5: honorificentissima verba, Cic.: honorificentissimum senatus consultum, Cic. – m. Dat. pers. (für), aliam orationem non tam honorificam audientibus quam sibi deformem habuisse, Liv. 45, 44, 20. – m. in u. Akk., cum tu ipse mihi dixisti orationem meam non solum in te honorificam, sed etiam in tuos collegas contumeliosam fuisse, Cic. ep. 5, 2, 3.

    lateinisch-deutsches > honorificus

  • 32 tabula

    tabula, ae, f., das Brett, I) eig.: tabulam arripere de naufragio, Cic.: latera clauduntur tabulis, Plin.: sprichw. naufrago tabulam auferre, Ps. Quint. decl. 12, 23. – II) meton., von dem aus Brett und wie ein Brett Bereiteten: 1) das Spielbrett, Ov., Sen. u. Iuven.: vollst. tabula lusoria, Schol. Iuven. 7, 73: tabula aleatoria, Paul. ex Fest. 8, 1: ludere tabulā et tesseris, Hieron. – 2) eine bemalte Tafel, a) das Gemälde, tabula picta und bl. tabula, Cic. u.a.: tabula picta in pariete, Wandgemälde, Plaut.: a tabulis, Aufseher über die Gemälde, Corp. inscr. Lat. 6, 3970. – Sprichw., sed heus tu. manum de tabula; magister citius adest, quam putaramus, aber höre du, aufgepaßt, daß man dir nicht auf die Finger klopft; der Meister usw. (hergenommen von Knaben, die in Abwesenheit des Lehrers allerlei auf die Tafel malen, aber bei seinem Eintritt flugs die Hand von der Tafel tun), Cic. ep. 7, 25, 1; vgl. Plin. 35, 80. – b) die (mit der bildlichen Darstellung des erlittenen Schiffbruchs versehene) Votivtafel eines Schiffbrüchigen, Hor. carm. 1, 5, 13. Pers. 6, 33. – 3) die Tafel zum Schreiben, a) die Schreibtafel, Rechentafel, calculatoria, Schol. Iuven. 7, 73: cerata (mit Wachs überzogene), Plaut. u. Prisc.: tabula litteraria, Kinderschreibtafel, Varro: dies. bl. tabula, zB. loculi tabulaque, Hor.: tabulam ponere, die Schreibtafel (das Schreibzeug) hinlegen, Liv. – b) eine Gesetztafel, libellus XII tabularum, Cic.: tabulas figere, Cic.: tabulae (der Dezemvirn) peccare vetantes, Hor.: solventur tabulae (XII) risu, die Gesetztafeln werden durch das Lachen der Richter ihrer Kraft entbunden werden, Hor. sat. 2, 1, 86. – c) die Auktionstafel, adest ad tabulam, bei der Auktion, Cic.: ad tabulam venire, Cic. – d) die Proskriptionstafel, -liste, Cic. Rosc. Am. 21 u. 26. Mart. 5, 69, 2. Iuven. 2, 28. – e) das Stimmenverzeichnis in den Komitien, Varro: prima t. praerogativae, Cic. – f) die geographische Tafel, die Landkarte, Dicaearchi, Cic. ad Att. 6, 2, 3. – g) jeder schriftliche Aufsatz, die Schrift, das Buch, Register, Verzeichnis, Protokoll, der Vertrag, tabulae nuptiales, Tac., dotales, Schol. Iuven., u. bl. tabulae, Iuven., Ehevertrag: tabulae venditionis, Kaufkontrakt, Ambros.: iste in tabulas refert, nimmt die Angabe zu Protokoll, Cic.: circumfertur sub nomine Caesaris tabula (Verz.) ingens rerum venalium, Plin. pan. – insbes., tabulae = die zensor. Listen, tabularum cura, Liv. 4, 8, 4: memoria publica recensionis tabulis publicis impressa, Cic. Mil. 73: ut omnia patrimonii, dignitatis, aetatis, artium officiorumque discrimina in tabulas referrentur, Flor. 1, 6, 3. – h) tabulae, Rechnungsbücher, conficere tabulas, Cic.: tabulas diligentissime legere et digerere, Cic.: menstruas paene rationes in tabulas referre, Cic.: quodcumque commodum in tabulas transferre, Cic.: nomen referre in tabulas, Cic. – tabulae novae, neue Rechnungs-, Schuldbücher, durch die die alten Schuldposten ungültig erklärt wurden, Cic.: timorem novarum tabularum tollere, Caes.: übtr., beneficiorum novae tabulae, das in Vergessenheit-Geratenlassen, Sen. – insbes., tabulae publicae, das im Ärarium niedergelegte öffentliche Schuldbuch, cura tabularum publicarum, die Verwaltung des öff. Sch. (des Ärars), Tac. ann. 13, 28: curatores tabularum publicarum, Corp. inscr. Lat. 6, 916 u. 10, 5182: Sing. curator tabularum publicarum, Corp. inscr. Lat. 11, 6163. – i) tabulae (publicae), die Staatsurkunden, Staatsschriften, das Archiv, tabulae aereae, Plin.: tabulae Heracleensium publicae, Cic.: tabulae eae, in quibus senatus consultum perscripserat, Cic.: senatus consultum inclusum in tabulis, Cic.: ut prima aut inter primos nomina sua vellent in publicis tabulis esse, Liv.: postulare coepi, ut mihi tabulas obsignare ac deportare liceret, Cic.: tabulas corrumpere, Cic.: Appii tabulas neglegentius asservare, Cic. – k) das Testament, tabulae supremae, Ps. Quint. decl.: supremas tabulas signare, Mart.: tabulas testamenti omnibus mensibus renovare, das Testament alle M. umändern, Petron.: coëgit mulierem aperire tabulas ac sibi tunicas quas erat induta legare, Plin. ep.: in tabulas multis haec via fecit iter, Ov.: tabulas a te removere memento, Hor.: tabulas socero dabit atque ut legat orabit, Hor. – 4) der Wechslertisch, die Wechslerbank, Sextia, Cic. Quint. 25. – 5) eine Abteilung des Ackers, etwa Reihe, Schicht, im Weinberge, Pallad. 2, 11 u.a. Gromat. vet. 200, 12 u.a. – 6) tabulae, Lagen, Falten des Kleides (πτυχαί), Tert. de pall. 1 u. 5. – / Archaist. tabola (ahena), Corp. inscr. Lat. 1, 196, 26; 208, 12 u.ö. – Nbf. tabela, Gaius dig. 29, 3, 7; vgl. Wölfflin im Archiv 11, 272.

    lateinisch-deutsches > tabula

  • 33 ausfertigen

    ausfertigen, scribere. perscribere (dieses z. B. senatus consultum). – perficere (zustande bringen, z. B. senatus consultum). – ein Schreiben an jmd. au., epistulam efficere ad alqm. Ausfertigen, das, - ung, die, I) als Handlung: scriptio. perscriptio. – II) als Sache: scriptum. – litterae (Schreiben).

    deutsch-lateinisches > ausfertigen

  • 34 Senatsbeschluß

    Senatsbeschluß, senatus auctoritas (als maßgebende Willensmeinung, aber noch nicht von den Volkstribunen sanktioniert). – senatus consultum (als gepflogene und dann von den Tribunen förmlich sanktionierte Beratung). – se natus od. patrum decretum (als Beschluß des Senats, durch den er entweder Magistratspersonen zu wichtigen Geschäften bevollmächtigte oder Volksbeschlüsse bestätigte und ihnen Gesetzeskraft gab). – einen S. machen, senatuconsultum facere (absol. od. über etwas, de alqa re: gegen jmd., contra alqm: daß etc., ut etc.: daß nicht etc., ne etc.): nachdem dieser S. zustande gekommen war, hoc senatus consulto perfecto: einen S. aufheben, senatus consultum rescindere.

    deutsch-lateinisches > Senatsbeschluß

  • 35 detrimentum

    dētrīmentum, i, n. [detero] [st1]1 [-] action d'enlever en frottant (comme fait la lime).    - Apul. M. 6, 6. [st1]2 [-] détriment, dommage, préjudice, perte.    - nostrum detrimentum, Cic. Br. 4: la perte que nous avons faite.    - detrimentum afferre, Caes. BC. 1, 82, 2; inferre, Caes. BC. 2, 2, 10; importare, Cic. de Or. 1, 38: causer du préjudice.    - detrimentum accipere, Cic. Pomp. 15; capere, Cic. Mil. 70; facere, Cic. Verr. 4, 20; Nep. Cat. 2: essuyer une perte, subir un dommage.    - alicui detrimento esse: faire du tort à qqn.    - amicitiam populi Romani sibi ornamento et praesidio, non detrimento esse oportere, Caes. BG. 1, 44: l'amitié du peuple romain devait lui apporter honneur et profit et non lui causer du tort. [st1]3 [-] échec (à la guerre), défaite, désastre.    - Caes. BG. 5, 25, 6; 6, 34, 7; 7, 19, 4. [st1]4 [-] formule du senatus consultum ultimum:    - videant consules (provideant, etc.), ne quid respublica detrimenti capiat (accipiat), Caes. BC. 1, 5, 3; Cic. Mil. 70: que les consuls prennent toutes mesures pour empêcher que l'État subisse un dommage.
    * * *
    dētrīmentum, i, n. [detero] [st1]1 [-] action d'enlever en frottant (comme fait la lime).    - Apul. M. 6, 6. [st1]2 [-] détriment, dommage, préjudice, perte.    - nostrum detrimentum, Cic. Br. 4: la perte que nous avons faite.    - detrimentum afferre, Caes. BC. 1, 82, 2; inferre, Caes. BC. 2, 2, 10; importare, Cic. de Or. 1, 38: causer du préjudice.    - detrimentum accipere, Cic. Pomp. 15; capere, Cic. Mil. 70; facere, Cic. Verr. 4, 20; Nep. Cat. 2: essuyer une perte, subir un dommage.    - alicui detrimento esse: faire du tort à qqn.    - amicitiam populi Romani sibi ornamento et praesidio, non detrimento esse oportere, Caes. BG. 1, 44: l'amitié du peuple romain devait lui apporter honneur et profit et non lui causer du tort. [st1]3 [-] échec (à la guerre), défaite, désastre.    - Caes. BG. 5, 25, 6; 6, 34, 7; 7, 19, 4. [st1]4 [-] formule du senatus consultum ultimum:    - videant consules (provideant, etc.), ne quid respublica detrimenti capiat (accipiat), Caes. BC. 1, 5, 3; Cic. Mil. 70: que les consuls prennent toutes mesures pour empêcher que l'État subisse un dommage.
    * * *
        Detrimentum, a Detritu. Terent. Perte et dommage, Detriment.
    \
        Detrimentum accipere. Caesar. Recevoir perte et dommage.
    \
        Capere. Cic. Recevoir perte et dommage.

    Dictionarium latinogallicum > detrimentum

  • 36 induco

    indūco, ĕre, dūxi, ductum - tr. -    - induce (= induc) Varr. R. R. 3, 2, 18.    - induxti (= induxisti), Ter. And. 5, 3, 12.    - induxis (= induxeris), Plaut. Capt. 1, 2, 46. [st1]1 [-] conduire dans, conduire contre, mener à, mener dans, conduire vers, introduire, faire entrer, faire avancer.    - avec in + acc. - cohortem praetoriam in medios hostis inducit, Sall. C.: il lance sur le centre des ennemis la cohorte prétorienne.    - equites ab utroque cornu in pugnam induxit, Liv. 34: il conduisit au combat les cavaliers à chaque aile.    - principes triariosque in cornua inducit, Liv. 30: il conduit aux ailes les soldats de deuxième et troisième ligne.    - inductum in republicam ut... Aur.-Vict.: l'usage s'est introduit dans l'Etat que...    - avec acc. - exercitum Aegyptum inducere, Liv.: faire entrer une armée en Egypte.    - avec dat. - fossā mare veteri urbi inducere, Suet. Ner. 16: faire entrer la mer par un canal dans la vieille ville. [st1]2 [-] appliquer sur, mettre sur; mettre (un vêtement), recouvrir, revêtir; étendre, enduire.    - inducere vestem, Suet.: passer un habit.    - galeam inducere, Caes.: mettre un casque.    - inducere calceum: mettre un soulier.    - avec acc. de rel. - tunicā inducitur artus, Virg. En. 8: il se couvre d'une tunique (*il est couvert quant à ses membres d'une tunique).    - inducere humeros albenti amictu, Stat. S. 5: se couvrir les épaules d'un vêtement blanc. [st1]3 [-] introduire (dans la conversation, dans un écrit), faire figurer, faire paraître, exhiber, présenter (au cirque, au théâtre), représenter (une pièce).    - hinc ille Gyges inducitur a Platone, Cic.: c'est à ce sujet que Platon a parlé du fameux Gygès (*c'est de là que le fameux Gygès est présenté par Platon).    - gladiatorum par inducere: présenter un couple de gladiateurs.    - inducere matrem familias precari Apollinem, Porphyr.: représenter une mère de famille implorant Apollon.    - inducere rationem, Cic.: mettre sous les yeux un système.    - inducere causam, Cic.: alléguer un prétexte.    - inducere Afranii togatam, Suet.: faire représenter une comédie d'Afranius.    - gladiatores inducere, Cic.: faire paraître sur la scène des gladiateurs. [st1]4 [-] effacer, biffer, rayer; supprimer, abroger, abolir ( → étendre de la cire pour effacer); niveler, aplanir.    - senatus consultum inducere, Cic. Att. 1, 20, 4: casser un décret du sénat.    - nomina inducere, Cic.: effacer des noms.    - solum inducere, Plin.: niveler le sol. [st1]5 [-] porter en compte, inscrire, adjuger (un bien).    - pecuniam in rationem (in rationibus) inducere: porter en compte une somme d'argent.    - agrum alicui pecunia ingenti inducere: faire payer à qqn une grosse somme pour un champ. [st1]6 [-] entraîner à, conduire à, amener à, déterminer à.    - discordiam in civitatem inducere: amener la discorde dans la cité.    - in spem aliquem inducere: amener qqn à espérer.    - inducere aliquem ut mentiatur, Cic.: entraîner qqn à mentir.    - inducere ad bellum: décider à la guerre.    - promissis aliquem inducere: déterminer qqn par des promesses.    - inducere in animum ut (inducere animum ut): se mettre en tête de, se résoudre à, se résigner à.    - inducere in animum (inducere animum) + prop inf.: se mettre en tête de, se résoudre à, se résigner à.    - non posse inducere in animum quin (quominus) + subj.: ne pas pouvoir se résoudre à.    - non sustinui inducere in animum, quominus illi indicarem, Plin. Ep. 9: je n'ai pas pu me résigner à m'empêcher de lui indiquer...    - inducere animum in aliquid (ad aliquid): incliner à telle ou telle chose. [st1]7 [-] "mettre dedans", induire en erreur, séduire, tromper, duper, abuser.    - inducere aliquem in errorem: induire qqn en erreur.
    * * *
    indūco, ĕre, dūxi, ductum - tr. -    - induce (= induc) Varr. R. R. 3, 2, 18.    - induxti (= induxisti), Ter. And. 5, 3, 12.    - induxis (= induxeris), Plaut. Capt. 1, 2, 46. [st1]1 [-] conduire dans, conduire contre, mener à, mener dans, conduire vers, introduire, faire entrer, faire avancer.    - avec in + acc. - cohortem praetoriam in medios hostis inducit, Sall. C.: il lance sur le centre des ennemis la cohorte prétorienne.    - equites ab utroque cornu in pugnam induxit, Liv. 34: il conduisit au combat les cavaliers à chaque aile.    - principes triariosque in cornua inducit, Liv. 30: il conduit aux ailes les soldats de deuxième et troisième ligne.    - inductum in republicam ut... Aur.-Vict.: l'usage s'est introduit dans l'Etat que...    - avec acc. - exercitum Aegyptum inducere, Liv.: faire entrer une armée en Egypte.    - avec dat. - fossā mare veteri urbi inducere, Suet. Ner. 16: faire entrer la mer par un canal dans la vieille ville. [st1]2 [-] appliquer sur, mettre sur; mettre (un vêtement), recouvrir, revêtir; étendre, enduire.    - inducere vestem, Suet.: passer un habit.    - galeam inducere, Caes.: mettre un casque.    - inducere calceum: mettre un soulier.    - avec acc. de rel. - tunicā inducitur artus, Virg. En. 8: il se couvre d'une tunique (*il est couvert quant à ses membres d'une tunique).    - inducere humeros albenti amictu, Stat. S. 5: se couvrir les épaules d'un vêtement blanc. [st1]3 [-] introduire (dans la conversation, dans un écrit), faire figurer, faire paraître, exhiber, présenter (au cirque, au théâtre), représenter (une pièce).    - hinc ille Gyges inducitur a Platone, Cic.: c'est à ce sujet que Platon a parlé du fameux Gygès (*c'est de là que le fameux Gygès est présenté par Platon).    - gladiatorum par inducere: présenter un couple de gladiateurs.    - inducere matrem familias precari Apollinem, Porphyr.: représenter une mère de famille implorant Apollon.    - inducere rationem, Cic.: mettre sous les yeux un système.    - inducere causam, Cic.: alléguer un prétexte.    - inducere Afranii togatam, Suet.: faire représenter une comédie d'Afranius.    - gladiatores inducere, Cic.: faire paraître sur la scène des gladiateurs. [st1]4 [-] effacer, biffer, rayer; supprimer, abroger, abolir ( → étendre de la cire pour effacer); niveler, aplanir.    - senatus consultum inducere, Cic. Att. 1, 20, 4: casser un décret du sénat.    - nomina inducere, Cic.: effacer des noms.    - solum inducere, Plin.: niveler le sol. [st1]5 [-] porter en compte, inscrire, adjuger (un bien).    - pecuniam in rationem (in rationibus) inducere: porter en compte une somme d'argent.    - agrum alicui pecunia ingenti inducere: faire payer à qqn une grosse somme pour un champ. [st1]6 [-] entraîner à, conduire à, amener à, déterminer à.    - discordiam in civitatem inducere: amener la discorde dans la cité.    - in spem aliquem inducere: amener qqn à espérer.    - inducere aliquem ut mentiatur, Cic.: entraîner qqn à mentir.    - inducere ad bellum: décider à la guerre.    - promissis aliquem inducere: déterminer qqn par des promesses.    - inducere in animum ut (inducere animum ut): se mettre en tête de, se résoudre à, se résigner à.    - inducere in animum (inducere animum) + prop inf.: se mettre en tête de, se résoudre à, se résigner à.    - non posse inducere in animum quin (quominus) + subj.: ne pas pouvoir se résoudre à.    - non sustinui inducere in animum, quominus illi indicarem, Plin. Ep. 9: je n'ai pas pu me résigner à m'empêcher de lui indiquer...    - inducere animum in aliquid (ad aliquid): incliner à telle ou telle chose. [st1]7 [-] "mettre dedans", induire en erreur, séduire, tromper, duper, abuser.    - inducere aliquem in errorem: induire qqn en erreur.
    * * *
        Induco, inducis, induxi, pen. prod. inductum, inducere. Plaut. Mettre dedens, Faire entrer.
    \
        Inducere exercitum in hostes. Liu. Poulser dedens.
    \
        Inducere se in captiones. Cicero. S'enveloper et entouiller en tromperies.
    \
        In errorem. Cic. Tromper et abuser, Faire errer.
    \
        Aliquem in memoriam rei alicuius. Plaut. Luy ramentevoir quelque chose, Luy reduire en memoire.
    \
        In rationem pecuniam aliquam. Cic. Employer et escrire parmi ses comptes, Mettre en ses comptes.
    \
        Regem in regnum. Plin. iunior. Mettre en son royaume.
    \
        In spem. Cic. Mettre en espoir.
    \
        Inducor in spem, vos eosdem in hoc conseruando futuros, qui fueritis in me. Cic. J'espere que, etc.
    \
        In viam. Varro. Mettre au chemin.
    \
        Inducere aliquid. Cic. Introduire, Mettre en avant quelque chose de nouveau.
    \
        Ambitionem in curiam inducere. Cic. Introduire, Amener.
    \
        Morem. Plin. iunior. Introduire une coustume, Amener une coustume nouvelle.
    \
        Seditionem in ciuitatem. Cic. Faire sedition, ou esmouvoir.
    \
        Inducere nomen fictae religionis. Cic. Mettre en avant.
    \
        Inducere causam, vel (vt Plin. iunior dicit) cognitionem. Appeler la cause, Donner audience, Mettre sur le bureau. Bud.
    \
        Inducere aliquem loquentem, quod et Introducere dicitur. Cic. Introduire quelque personnage parlant parmi un dialogue.
    \
        Inducere scuta pellibus. Caesar. Couvrir et garnir par dessus.
    \
        Inducere parietes marmore. Seneca. Couvrir, Enduire, Revestir, Encrouster.
    \
        Inducere colorem alicui picturae. Plin. Asseoir une couleur sur une peincture, Enduire, Mettre par dessus.
    \
        Inducere exordium. Cic. Faire le commencement.
    \
        Formam aliquam inducere membris. Ouid. Donner forme et facon, Former, Faconner.
    \
        Inducere cuti nitorem. Plin. Faire reluire la peau.
    \
        Senectus inducit rugas. Tibullus. Ameine les rides, Fait venir les rides.
    \
        Inducere aliquem. Plaut. L'induire à faire quelque chose, Luy mettre en la teste de le faire, Luy persuader.
    \
        Inducebar orationibus tuis. Cic. J'estoye esmeu.
    \
        Adolescentulus corruptus et nequam ab hominibus inductus. Cic. Induict.
    \
        Inducere animum. Plaut. Mettre en sa fantasie, Se persuader.
    \
        - sic animum induco meum, Malo coactus qui suum officium facit, etc. Terent. Je meine mon esprit à ceste raison.
    \
        Inducere animum ad meretricem. Teren. Mettre son coeur et son amour en une paillarde.
    \
        Inducere in animum. Terent. Mettre en sa fantasie, Se persuader.
    \
        Nunquam te aliter, atque es, in animum induxi meum. Terent. Jamais je n'eu fantasie que tu fusses autre que tu es.
    \
        Inducere ad misericordiam. Cic. Induire et esmouvoir à misericorde.
    \
        Inducere. Cic. Rayer, Tirer un traict de plume sur une escripture, et la casser, Abolir, Mettre à neant, Annuller, Canceller.
    \
        Hic ager quoquo pretio coemptus erit, tamen ingenti pecunia vobis inducetur. Cic. Toutesfois il vous sera compté bien cher, Ils mettront sur leur compte avoir acheté bien cher, ce qu'ils auront acheté à grand marché.
    \
        Inducere nouercam filiae. Plin. iun. Luy bailler une maratre.
    \
        Inducere calceum alicui. Plin. Le chausser.
    \
        Inducere aliquem. Cic. Tromper, Seduire.
    \
        Inductum solum. Plin. Uni, Applani.
    \
        Inductum, et quasi deuium loqui. Plin. iunior. Emprunté, Prins d'ailleurs.
    \
        Inducere fructum dicuntur arbores. Columel. Produire, Jecter, Mettre hors.
    \
        Tectorium vetus deletum sit, et nouum inductum. Ci. Mis en la place de cestuy.
    \
        Inductus argumentis. Plin. Mené et induict, Persuadé.

    Dictionarium latinogallicum > induco

  • 37 senatus

    [st1]1 [-] senātŭs, ūs, m. [senex]: - [abcl][b]a - sénat, conseil des anciens. - [abcl]b - salle du sénat. - [abcl]c - places réservées aux sénateurs. - [abcl]d - sénat quelconque. - [abcl]e - réunion, assemblée délibérante.[/b]    - senatum habere: convoquer et présider une séance du sénat.    - senatum vocare, Liv.: convoquer le sénat.    - senatum alicui dare: accorder à qqn l'audience du sénat.    - legatis senatus datus est, Cic.: le sénat donna audience aux ambassadeurs.    - senatum mittere (dimittere), Cic.: lever la séance du sénat.    - senatum cooptare, Liv.: élire les sénateurs.    - de senatu ejicere (movere), Cic.: rayer de la liste des sénateurs, chasser du sénat.    - senatus auctoritas: avis du sénat.    - frequentissimo senatu: devant un très grand nombre de sénateurs.    - senatus populusque Romanus (S. P. Q. R.): le Sénat et le peuple romain, l'Etat, la république.    - et in senatu et in foro, Cic.: et dans la curie et sur le forum.    - ad senatum adduci, Cic.: être amené devant le sénat.    - senatui placet (ut): le sénat décide (que).    - princeps senatus: le prince du sénat (d'ordinaire le plus ancien ex-censeur; il donne son avis le premier).    - in orchestram senatumque descendere, Suet. Ner. 12: venir s'asseoir à l'orchestre et sur les bancs des sénateurs.    - mihi senatum consilii in cor voco, Plaut. Most. 3.1.158: je rassemble dans ma tête le sénat de mes pensées (= mon conseil privé).    - senatus consultum, i, n.: senatus consulte (avis officiel du sénat, rédigé et signé, ayant force de loi).    - ex senatusconsulto: conformément à un décret du sénat. [st1]2 [-] Senātus, a, um: de Séna.
    * * *
    [st1]1 [-] senātŭs, ūs, m. [senex]: - [abcl][b]a - sénat, conseil des anciens. - [abcl]b - salle du sénat. - [abcl]c - places réservées aux sénateurs. - [abcl]d - sénat quelconque. - [abcl]e - réunion, assemblée délibérante.[/b]    - senatum habere: convoquer et présider une séance du sénat.    - senatum vocare, Liv.: convoquer le sénat.    - senatum alicui dare: accorder à qqn l'audience du sénat.    - legatis senatus datus est, Cic.: le sénat donna audience aux ambassadeurs.    - senatum mittere (dimittere), Cic.: lever la séance du sénat.    - senatum cooptare, Liv.: élire les sénateurs.    - de senatu ejicere (movere), Cic.: rayer de la liste des sénateurs, chasser du sénat.    - senatus auctoritas: avis du sénat.    - frequentissimo senatu: devant un très grand nombre de sénateurs.    - senatus populusque Romanus (S. P. Q. R.): le Sénat et le peuple romain, l'Etat, la république.    - et in senatu et in foro, Cic.: et dans la curie et sur le forum.    - ad senatum adduci, Cic.: être amené devant le sénat.    - senatui placet (ut): le sénat décide (que).    - princeps senatus: le prince du sénat (d'ordinaire le plus ancien ex-censeur; il donne son avis le premier).    - in orchestram senatumque descendere, Suet. Ner. 12: venir s'asseoir à l'orchestre et sur les bancs des sénateurs.    - mihi senatum consilii in cor voco, Plaut. Most. 3.1.158: je rassemble dans ma tête le sénat de mes pensées (= mon conseil privé).    - senatus consultum, i, n.: senatus consulte (avis officiel du sénat, rédigé et signé, ayant force de loi).    - ex senatusconsulto: conformément à un décret du sénat. [st1]2 [-] Senātus, a, um: de Séna.
    * * *
        Senatus, huius senatus et senati, pe. pro. Cic. Le Senat, La compagnie des Senateurs et conseillers de la ville de Rome. C'est aussi le lieu où les Senateurs s'assembloyent ordinairement.
    \
        Cato clamabat omni senatu Carthaginem delendam. Pli. A toutes assemblees du Senat, Toutes les fois que le Senat s'assembloit.
    \
        Cogere senatum. Cic. Assembler le Senat.
    \
        Cooptare senatum. Cic. Eslire gents pour servir au conseil d'une ville.
    \
        Discedit senatus. Cic. Les Senateurs s'en retournent en leur maisons.
    \
        Dare senatum alicui. Cic. Luy bailler audience dedens le Senat.
    \
        Frequentem senatum efficere. Caelius ad Ciceronem. Faire grande assemblee de Senateurs.
    \
        Extinguere senatum. Cic. Esteindre et abolir l'authorité du Senat.
    \
        Habere senatum. Cic. Consulter des affaires de la chose publique, Assembler le Senat.
    \
        In senatum legere. Cic. Le mettre au nombre des Senateurs.
    \
        Mitti vel dimitti senatus dicitur. Cic. Quand le Preteur donnoit congé au Senat de se lever.
    \
        Mouere senatu, et Ex senatu reiicere. Cic. Priver et mettre hors du Senat.
    \
        Eo die non fuit senatus. Cic. Le Senat ne fut point assemblé ce jour là.
    \
        In senatum venire. Cic. Estre faict Senateur.
    \
        Senatum consilii in cor conuocare. Plaut. Consulter et adviser en soymesme.

    Dictionarium latinogallicum > senatus

  • 38 volo

    [st1]1 [-] vŏlo, āvi, ātum, āre: - int. - a - voler.    - Cic. Nat. 2, 122 ; Div. 1, 120.    - sine pennis volare haud facilest, Plaut. Poen. (prov.): sans ailes, il n'est pas facile de voler.    - verba volant, scripta manent: les paroles s'envolent, les écrits restent.    - fama volat pulsum regnis cessisse paternis Idomenea ducem, Virg. En. 3: la rumeur court que le prince Idoménée est parti, expulsé du royaume de ses pères.    - volantes, ium, f.: les oiseaux. --- Lucr. 2, 1083; Virg. En. 6, 239. b - venir ou aller rapidement.    - per summa levis volat aequora curru, Virg. En. 5, 819: sur son char il vole légèrement à la surface des flots.    - cf. Virg. G. 3, 181; En. 12, 650.    - volasse eum, non iter fecisse diceres, Cic. Phil. 10, 11: on eût dit qu'il avait volé et non voyagé.    - en parl. de traits Enn., Cat., Lucr., Sall. J. 60, 2; Liv. 26, 44, 7, etc.    - litterae Capuam ad Pompeium volare dicebantur, Cic. Att. 2, 19, 3: on dit qu'une lettre s'est envolée aussitôt vers Pompée à Capoue [par exprès]. --- cf. Cic. Att. 6, 4, 3.    - volat aetas, Cic Tusc. I, 76: le temps vole.    - poét. avec inf. volat pellere... V.-Flac. 4, 407: elle vole pour chasser. [st1]2 [-] vŏlo, vīs, vult, vŏlŭi, velle: - tr. -    - cf. gr. βολ-, βούλομαι.    - formes anciennes volt, voltis, souvent conservées, p. ex. d. Cic. Sest. 90; Rep. 3, 45; Verr. 5, 11; Sest. 64, etc. === vin = visne Plaut., Ter.; Hor. S. 1, 9, 69 === sis = si vis Plaut. Cap. 179, etc. --- part. fut. voliturus, Serv. d. Virg. En. 5, 712. --- sultis = si voltis, Plaut. Stich. 1, 2, 8; id. As. prol. 1; id. Capt. 2, 3, 96; 3, 5, 9; 4, 4, 11.    - voir la conjugaison. a - vouloir, désirer, souhaiter.    - absol (mulieres) nolunt ubi velis, Ter. Eun. 813: (les femmes) ne veulent pas quand tu veux. --- cf. Cic. Att. 7, 11, 2.    - tarde velle nolentis est, Sen. Ben. 2, 5, 4: vouloir tard, c'est ne pas vouloir.    - quid volui misero mihi? Virg.: malheureux! qu'ai-je souhaité?    - velle, Cic. Tusc. 1, 88: le vouloir, l'idée de volonté.    - velim nolim, Cic. Nat. 1, 17: que je veuille ou non, bon gré mal gré.    - velis nolis Sen. Brev. 8, 5; velit nolit, Sen. Vit. 4, 4; velint nolint, Sen. Ep. 117, 4: bon gré mal gré.    - sive velint sive nolint, Liv. 8, 2, 13: bon gré mal gré.    - quibus bellum volentibus erat probare exemplum, Tac. Agr, 18, 4: ceux qui désiraient la guerre approuvent cet exemple.    - alicujus causā velle: vouloir dans l'intérêt de qqn = vouloir du bien à qqn, avoir en vue son intérêt, vouloir lui faire plaisir, etc.    - cf. Cic. Fam. 16, 17, 2 ; Att. 13, 49, 1, etc. ; Caecil. 21.    - omnia alicujus causā velle, Cic. Fam. 13, 55, 1; Verr. 2, 64: vouloir obliger qqn en tout.    - aquam velim, Plaut. Amp. 1058: je voudrais de l'eau.    - cf. Curc. 90, etc. ; Ter. And. 697, etc.    - nummos volo, Cic. Verr. 3, 196: c'est de l'argent que je veux.    - pacem velle, Cic. Att. 13, 32, 2: vouloir la paix.    - amplius obsidum velle, Caes. BG. 6, 9, 8: vouloir un plus grand nombre d'otages.    - faciam quod vultis, Cic. Rep. 1, 38: je ferai ce que vous voulez.    - quid amplius vultis? Cic. Verr. 3, 152: que voulez-vous de plus?    - quidquid volt, valde volt, Cic. Att. 14, 1,2: tout ce qu'il veut, il le veut bien.    - num quid vis? ou num quid vis aliud? [formule pour prendre congé]: as-tu qqch à me dire, à me demander? tu n'as plus rien à me dire?    - cf. Plaut. Amp. 538; 540, etc.; Ter. Ad. 432 ; Eun. 191, etc.    - num quid vellem non rogavit, Cic. Att. 6, 3, 6: il n'a pas pris congé de moi.    - frequentia rogantium num quid vellet, Liv. 6, 34, 7: la foule des gens qui lui demandaient ses ordres.    - nemo rogavit num quid in Sardiniam vellem, Cic. Q. 2, 2, 1: personne ne m'a demandé si j'avais des commissions pour la Sardaigne.    - alicujus causā omnia velle: vouloir obliger qqn en tout.    - avec inf. poetae post mortem nobilitari volunt, Cic. Tusc. 1, 34: les poètes veulent la gloire après leur mort.    - regiones cognoscere volebat, Caes. BG. 3, 7: il voulait se renseigner sur le pays.    - si vis homo esse, Cic. Att. 4, 15, 2: si tu veux être homme. --- cf. Cic. Fam. 1, 7, 1.    - Platonici volumus esse, Cic. Off. 1, 2: nous voulons être Platoniciens.    - avec inf. parf. neminem notasse volui, Liv. 24, 16, 11: je n'ai pas voulu avoir mis une marque = je n'ai pas voulu qu'une marque fût mise. --- cf. Liv. 32, 21, 33.    - delicta, quibus ignovisse velimus, Hor. P. 347: des défauts pour lesquels nous voudrions que le pardon fût acquis.    - inf. à tirer de l'entourage nec tantum proficiebam quantum volebam, Cic. Att. 1, 17, 1: je n'avais pas tout le succès que je voulais [avoir].    - licere, si velint... considere, Caes. BG. 4, 8, 3, [il répond] qu'ils peuvent, s'ils le veulent, s'arrêter.    - ellipse de l'inf. ire Arpinum volebamus, Cic. Att. 9, 1, 3: j'ai l'intention d'aller à Arpinum.    - cf. Cic. Att. 14, 7, 2; Tac. An. 12, 42.    - avec prop. inf. Germanos suis rebus timere voluit, Caes. BG. 4, 16: il voulut que les Germains eussent peur pour eux-mêmes.    - inf. au pass. impers. mihi volo ignosci, Cic. de Or. 1, 130: je veux l'indulgence pour moi.    - regnari volebant, Liv. 1, 17, 3: ils voulaient qu'on régnât (ils voulait un roi.    - dicebas te velle quae egissem bene et feliciter evenire, Cic. Fam. 4, 14, 1: tu m'exprimais tes voeux pour l'heureux succès de mon acte.    - vult se esse carum suis, Cic. CM 73: il veut garder l'affection de ses amis.    - cf. Cic. Or. 117; de Or. 1, 112; 2, 95; Off. 1, 113.    - avec inf. parf. pass. Corinthum extinctam esse voluerunt, Cic. Pomp. 11: ils voulurent la destruction de Corinthe [état permanent].    - cf. Cic. de Or. 1, 253; Att. 1, 17, 7.    - pass. impers. veteranis cautum esse volumus, Cic. Phil. 2, 59: je désire que des ménagements soient pris à l'égard des vétérans. --- cf. Cic. Caecil. 21.    - ellipse de esse domestica cura te levatum volo, Cic. Q. 3, 9, 3: je désire te voir sans inquiétude sur la famille.    - cf. Cic. Att. 8, 3, 4; Verr. 4, 64.    - te visum velim, Ter. Phorm. 432: je voudrais te voir.    - velle Pompeium se Caesari purgatum, Caes. BC. 1, 8: [il dit] que Pompée désire avoir sa justification aux yeux de César.    - pass. impers. liberis consultum volumus, Cic. Fin. 3, 57: nous voulons qu'il soit pourvu aux intérêts des enfants.    - avec attribut et ellipse de esse te salvum volunt, Cic. Verr. 4, 150: ils désirent que tu sois sauvé.    - qui se populares volunt, Cic. Off. 2, 78: ceux qui veulent être populaires.    - cf. Cic. de Or. 2, 246; Fin. 2, 33; 4, 19; Tusc. 5, 54.    - sujet et inf. s.-ent. neque facile est ut irascatur cui tu velis judex, Cic. de Or. 2, 190 = cui tu eum irasci velis: il n'est pas facile que le juge s'irrite contre celui que tu veux. --- cf. Cic. Sest. 82.    - avec subj. volo exquiras, Cic. Att. 8, 12, 6: je désire que tu recherches.    - tu ad me scribas velim quam diligentissime, Cic. Fam. 7: je voudrais que tu m'écrives avec le plus grand soin.    - cf. Cic. Att. 13, 29, 2; 13, 32, 3.    - visne videamus... Cic. Rep. 1, 15: veux-tu que nous examinions....    - volo hoc oratori contingat ut, Cic. Br. 290: je souhaite à l'orateur ce résultat que... cf. Cic. de Or. 2, 88.    - quam vellem.... tibi dicere liberet, Cic. Br. 248: combien j'aurais voulu qu'il te plût de parler...    - cf. Cic. Verr. 3, 225; Cael. 7; Att. 15, 4, 4.    - velim, ne intermittas, Cic. Att. 11, 12, 4, je voudrais que tu ne cesses pas de.    - cf. Cic. Fin. 1, 26 ; Plaut. Rud. 1067.    - avec ut Ter. Haut. 1027 ; Cic. Vat. 14 ; 17 ; 21; 29 ; Att. 10, 16, 1; Fam. 7, 31, 2; Sull. 1; Tusc. 5, 83; Q. 2, 8, 1.    - ut ne Cic. Dom. 44 ; Fam. 4, 14, 4. b - vouloir, décider, ordonner (formule pour proposer au peuple une loi, ou une mesure quelconque).    - velitis, jubeatis, Quirites, ut... daignez vouloir et ordonner, Romains, que... [cf. l'expression consacrée "plaise à la cour (au tribunal) ordonner"].    - cf. Cic. Dom. 44; Pis. 72 ; Liv. 38, 54, 3.    - interr. ind. dépendant de rogare ou rogatio tribuno pl. rogante vetitis jubeatisne... Cic. Dom. 80, le tribun de la petite plèbe vous demandant si vous voulez et ordonnez...    - rogatus in haec verba populus, velitis jubeatisne... Liv. 22, 10, 2: on consulta le peuple suivant cette formule [en demandant si vous voulez...]: voulez-vous, ordonnez-vous...?    - patres rogationem ad populum Terri jusserunt vellent juberentne... Liv. 36, 1, 5: les sénateurs firent soumettre au peuple cette demande: s'il voulait et ordonnait que...    - d. le style ind. vellent juberent Liv. 31, 6, 1.    - avec prop. inf. majores voluerunt... Cic. Agr. 2, 26: nos ancêtres ont établi que.    - cf. Cic. Amer. 70; Tull. 49; Div. 1, 95. c - avoir telle, telle opinion, prétendre, soutenir.    - vultis nihil esse in natura... Cic. CM. Nat. 3, 36: votre opinion est qu'il n'y a rien dans la nature...    - cf. Cic. Div. 2, 93; Tusc. 1, 20; Fin. 3, 36. d - affirmer, soutenir.    - Cic. Cael. 53; Planc. 84; de Or. 1, 235, etc. g - aimer mieux, préférer (= malo).    - famaene credi velis... quam posteris eam spectaculo esse? Liv. 25, 29, 6: aimerais-tu mieux qu'on s'en rapportât à la renommée [pour savoir combien était grande cette ville] que d'en laisser la vue à la postérité ?    - cf. Liv. 3, 68, 11; Cic. Inv. 2, 5. h - redondance.    - nolite velle, ne veuillez pas.    - cf. Cic. Cael. 79; Mur. 50; Balb. 64; Phil. 7, 25; Nep. Att. 4, 2; Liv. 7, 40, 16. k - expressions remarquables.    - velle alicui bene (male): être bien (mal) disposé pour qqn.    - quid sibi vult? a) [avec un nom de ch. pour sujet] que signifie ? que veut dire ?    - quid illas sibi statuas volunt ? Cic. Verr. 2, 150: que signifient ces statues ?    - cf. Cic. Verr. 3, 118; 186; Leg. 3, 33.    - avec un nom de pers. ou de chose personnifiée quid tibi vis ? Cic. de Or. 2, 269: à quoi veux-tu en venir? que médites-tu ?    - quid igitur sibi volt pater? Ter And. 375: qu'est-ce donc que veut mon père ?    - quidnam voluisti tibi, infelix, Phaedr.: à quoi as-tu songé, malheureux? (quelle idée as-tu eue?)    - avaritia senilis quid sibi velit non intellego, Cic. CM 66: la cupidité chez les vieillards, à quoi rime-t-elle ? je ne le comprends pas.    - cf. Cic. Dom. 29; Caes. BG. 1, 44, 8.    - sans sibi quid comitatus nostri, quid gladii volunt? Cic. Mil. 10: que signifient nos escortes, nos glaives?    - quid vult concursus? Virg.: pourquoi cette affluence?    - avec deux acc., un pron. n. et un pron. pers. numquid aliud me vis? Ter. Phorm. 151: as-tu encore qqch à me dire?    - quid ego te velim, scies, Ter. And. 536: ce que j'ai à te dire, tu le sauras.    - respondit, si quid ille se velit, illum ad se venire oportere, Caes. BG. 1, 34, 2: il répondit que s'il voulait qqch de lui, il devait venir le trouver.    - acc. du nom de pers. aliquem (s.-ent. alloqui) velle: vouloir parler à qqn.    - Plaut. Cap. 602, etc.; Cic. Att. 10, 16, 4. [st1]3 [-] vŏlo, ōnis, m. (surtout au plur.): esclave enrôlé volontairement (après rachat aux frais du trésor public), volontaire (esclave enrôlé).    - Liv. 22, 57, 11; Val. Max. 7, 6, 1; Paul. Diac. p. 370; Macr. S. 1, 11, 30; Liv. 23, 35, 6; 23, 32, 1; Capitol. Anton. Phil. 21, 6; Macr. S. 1, 11, 30.
    * * *
    [st1]1 [-] vŏlo, āvi, ātum, āre: - int. - a - voler.    - Cic. Nat. 2, 122 ; Div. 1, 120.    - sine pennis volare haud facilest, Plaut. Poen. (prov.): sans ailes, il n'est pas facile de voler.    - verba volant, scripta manent: les paroles s'envolent, les écrits restent.    - fama volat pulsum regnis cessisse paternis Idomenea ducem, Virg. En. 3: la rumeur court que le prince Idoménée est parti, expulsé du royaume de ses pères.    - volantes, ium, f.: les oiseaux. --- Lucr. 2, 1083; Virg. En. 6, 239. b - venir ou aller rapidement.    - per summa levis volat aequora curru, Virg. En. 5, 819: sur son char il vole légèrement à la surface des flots.    - cf. Virg. G. 3, 181; En. 12, 650.    - volasse eum, non iter fecisse diceres, Cic. Phil. 10, 11: on eût dit qu'il avait volé et non voyagé.    - en parl. de traits Enn., Cat., Lucr., Sall. J. 60, 2; Liv. 26, 44, 7, etc.    - litterae Capuam ad Pompeium volare dicebantur, Cic. Att. 2, 19, 3: on dit qu'une lettre s'est envolée aussitôt vers Pompée à Capoue [par exprès]. --- cf. Cic. Att. 6, 4, 3.    - volat aetas, Cic Tusc. I, 76: le temps vole.    - poét. avec inf. volat pellere... V.-Flac. 4, 407: elle vole pour chasser. [st1]2 [-] vŏlo, vīs, vult, vŏlŭi, velle: - tr. -    - cf. gr. βολ-, βούλομαι.    - formes anciennes volt, voltis, souvent conservées, p. ex. d. Cic. Sest. 90; Rep. 3, 45; Verr. 5, 11; Sest. 64, etc. === vin = visne Plaut., Ter.; Hor. S. 1, 9, 69 === sis = si vis Plaut. Cap. 179, etc. --- part. fut. voliturus, Serv. d. Virg. En. 5, 712. --- sultis = si voltis, Plaut. Stich. 1, 2, 8; id. As. prol. 1; id. Capt. 2, 3, 96; 3, 5, 9; 4, 4, 11.    - voir la conjugaison. a - vouloir, désirer, souhaiter.    - absol (mulieres) nolunt ubi velis, Ter. Eun. 813: (les femmes) ne veulent pas quand tu veux. --- cf. Cic. Att. 7, 11, 2.    - tarde velle nolentis est, Sen. Ben. 2, 5, 4: vouloir tard, c'est ne pas vouloir.    - quid volui misero mihi? Virg.: malheureux! qu'ai-je souhaité?    - velle, Cic. Tusc. 1, 88: le vouloir, l'idée de volonté.    - velim nolim, Cic. Nat. 1, 17: que je veuille ou non, bon gré mal gré.    - velis nolis Sen. Brev. 8, 5; velit nolit, Sen. Vit. 4, 4; velint nolint, Sen. Ep. 117, 4: bon gré mal gré.    - sive velint sive nolint, Liv. 8, 2, 13: bon gré mal gré.    - quibus bellum volentibus erat probare exemplum, Tac. Agr, 18, 4: ceux qui désiraient la guerre approuvent cet exemple.    - alicujus causā velle: vouloir dans l'intérêt de qqn = vouloir du bien à qqn, avoir en vue son intérêt, vouloir lui faire plaisir, etc.    - cf. Cic. Fam. 16, 17, 2 ; Att. 13, 49, 1, etc. ; Caecil. 21.    - omnia alicujus causā velle, Cic. Fam. 13, 55, 1; Verr. 2, 64: vouloir obliger qqn en tout.    - aquam velim, Plaut. Amp. 1058: je voudrais de l'eau.    - cf. Curc. 90, etc. ; Ter. And. 697, etc.    - nummos volo, Cic. Verr. 3, 196: c'est de l'argent que je veux.    - pacem velle, Cic. Att. 13, 32, 2: vouloir la paix.    - amplius obsidum velle, Caes. BG. 6, 9, 8: vouloir un plus grand nombre d'otages.    - faciam quod vultis, Cic. Rep. 1, 38: je ferai ce que vous voulez.    - quid amplius vultis? Cic. Verr. 3, 152: que voulez-vous de plus?    - quidquid volt, valde volt, Cic. Att. 14, 1,2: tout ce qu'il veut, il le veut bien.    - num quid vis? ou num quid vis aliud? [formule pour prendre congé]: as-tu qqch à me dire, à me demander? tu n'as plus rien à me dire?    - cf. Plaut. Amp. 538; 540, etc.; Ter. Ad. 432 ; Eun. 191, etc.    - num quid vellem non rogavit, Cic. Att. 6, 3, 6: il n'a pas pris congé de moi.    - frequentia rogantium num quid vellet, Liv. 6, 34, 7: la foule des gens qui lui demandaient ses ordres.    - nemo rogavit num quid in Sardiniam vellem, Cic. Q. 2, 2, 1: personne ne m'a demandé si j'avais des commissions pour la Sardaigne.    - alicujus causā omnia velle: vouloir obliger qqn en tout.    - avec inf. poetae post mortem nobilitari volunt, Cic. Tusc. 1, 34: les poètes veulent la gloire après leur mort.    - regiones cognoscere volebat, Caes. BG. 3, 7: il voulait se renseigner sur le pays.    - si vis homo esse, Cic. Att. 4, 15, 2: si tu veux être homme. --- cf. Cic. Fam. 1, 7, 1.    - Platonici volumus esse, Cic. Off. 1, 2: nous voulons être Platoniciens.    - avec inf. parf. neminem notasse volui, Liv. 24, 16, 11: je n'ai pas voulu avoir mis une marque = je n'ai pas voulu qu'une marque fût mise. --- cf. Liv. 32, 21, 33.    - delicta, quibus ignovisse velimus, Hor. P. 347: des défauts pour lesquels nous voudrions que le pardon fût acquis.    - inf. à tirer de l'entourage nec tantum proficiebam quantum volebam, Cic. Att. 1, 17, 1: je n'avais pas tout le succès que je voulais [avoir].    - licere, si velint... considere, Caes. BG. 4, 8, 3, [il répond] qu'ils peuvent, s'ils le veulent, s'arrêter.    - ellipse de l'inf. ire Arpinum volebamus, Cic. Att. 9, 1, 3: j'ai l'intention d'aller à Arpinum.    - cf. Cic. Att. 14, 7, 2; Tac. An. 12, 42.    - avec prop. inf. Germanos suis rebus timere voluit, Caes. BG. 4, 16: il voulut que les Germains eussent peur pour eux-mêmes.    - inf. au pass. impers. mihi volo ignosci, Cic. de Or. 1, 130: je veux l'indulgence pour moi.    - regnari volebant, Liv. 1, 17, 3: ils voulaient qu'on régnât (ils voulait un roi.    - dicebas te velle quae egissem bene et feliciter evenire, Cic. Fam. 4, 14, 1: tu m'exprimais tes voeux pour l'heureux succès de mon acte.    - vult se esse carum suis, Cic. CM 73: il veut garder l'affection de ses amis.    - cf. Cic. Or. 117; de Or. 1, 112; 2, 95; Off. 1, 113.    - avec inf. parf. pass. Corinthum extinctam esse voluerunt, Cic. Pomp. 11: ils voulurent la destruction de Corinthe [état permanent].    - cf. Cic. de Or. 1, 253; Att. 1, 17, 7.    - pass. impers. veteranis cautum esse volumus, Cic. Phil. 2, 59: je désire que des ménagements soient pris à l'égard des vétérans. --- cf. Cic. Caecil. 21.    - ellipse de esse domestica cura te levatum volo, Cic. Q. 3, 9, 3: je désire te voir sans inquiétude sur la famille.    - cf. Cic. Att. 8, 3, 4; Verr. 4, 64.    - te visum velim, Ter. Phorm. 432: je voudrais te voir.    - velle Pompeium se Caesari purgatum, Caes. BC. 1, 8: [il dit] que Pompée désire avoir sa justification aux yeux de César.    - pass. impers. liberis consultum volumus, Cic. Fin. 3, 57: nous voulons qu'il soit pourvu aux intérêts des enfants.    - avec attribut et ellipse de esse te salvum volunt, Cic. Verr. 4, 150: ils désirent que tu sois sauvé.    - qui se populares volunt, Cic. Off. 2, 78: ceux qui veulent être populaires.    - cf. Cic. de Or. 2, 246; Fin. 2, 33; 4, 19; Tusc. 5, 54.    - sujet et inf. s.-ent. neque facile est ut irascatur cui tu velis judex, Cic. de Or. 2, 190 = cui tu eum irasci velis: il n'est pas facile que le juge s'irrite contre celui que tu veux. --- cf. Cic. Sest. 82.    - avec subj. volo exquiras, Cic. Att. 8, 12, 6: je désire que tu recherches.    - tu ad me scribas velim quam diligentissime, Cic. Fam. 7: je voudrais que tu m'écrives avec le plus grand soin.    - cf. Cic. Att. 13, 29, 2; 13, 32, 3.    - visne videamus... Cic. Rep. 1, 15: veux-tu que nous examinions....    - volo hoc oratori contingat ut, Cic. Br. 290: je souhaite à l'orateur ce résultat que... cf. Cic. de Or. 2, 88.    - quam vellem.... tibi dicere liberet, Cic. Br. 248: combien j'aurais voulu qu'il te plût de parler...    - cf. Cic. Verr. 3, 225; Cael. 7; Att. 15, 4, 4.    - velim, ne intermittas, Cic. Att. 11, 12, 4, je voudrais que tu ne cesses pas de.    - cf. Cic. Fin. 1, 26 ; Plaut. Rud. 1067.    - avec ut Ter. Haut. 1027 ; Cic. Vat. 14 ; 17 ; 21; 29 ; Att. 10, 16, 1; Fam. 7, 31, 2; Sull. 1; Tusc. 5, 83; Q. 2, 8, 1.    - ut ne Cic. Dom. 44 ; Fam. 4, 14, 4. b - vouloir, décider, ordonner (formule pour proposer au peuple une loi, ou une mesure quelconque).    - velitis, jubeatis, Quirites, ut... daignez vouloir et ordonner, Romains, que... [cf. l'expression consacrée "plaise à la cour (au tribunal) ordonner"].    - cf. Cic. Dom. 44; Pis. 72 ; Liv. 38, 54, 3.    - interr. ind. dépendant de rogare ou rogatio tribuno pl. rogante vetitis jubeatisne... Cic. Dom. 80, le tribun de la petite plèbe vous demandant si vous voulez et ordonnez...    - rogatus in haec verba populus, velitis jubeatisne... Liv. 22, 10, 2: on consulta le peuple suivant cette formule [en demandant si vous voulez...]: voulez-vous, ordonnez-vous...?    - patres rogationem ad populum Terri jusserunt vellent juberentne... Liv. 36, 1, 5: les sénateurs firent soumettre au peuple cette demande: s'il voulait et ordonnait que...    - d. le style ind. vellent juberent Liv. 31, 6, 1.    - avec prop. inf. majores voluerunt... Cic. Agr. 2, 26: nos ancêtres ont établi que.    - cf. Cic. Amer. 70; Tull. 49; Div. 1, 95. c - avoir telle, telle opinion, prétendre, soutenir.    - vultis nihil esse in natura... Cic. CM. Nat. 3, 36: votre opinion est qu'il n'y a rien dans la nature...    - cf. Cic. Div. 2, 93; Tusc. 1, 20; Fin. 3, 36. d - affirmer, soutenir.    - Cic. Cael. 53; Planc. 84; de Or. 1, 235, etc. g - aimer mieux, préférer (= malo).    - famaene credi velis... quam posteris eam spectaculo esse? Liv. 25, 29, 6: aimerais-tu mieux qu'on s'en rapportât à la renommée [pour savoir combien était grande cette ville] que d'en laisser la vue à la postérité ?    - cf. Liv. 3, 68, 11; Cic. Inv. 2, 5. h - redondance.    - nolite velle, ne veuillez pas.    - cf. Cic. Cael. 79; Mur. 50; Balb. 64; Phil. 7, 25; Nep. Att. 4, 2; Liv. 7, 40, 16. k - expressions remarquables.    - velle alicui bene (male): être bien (mal) disposé pour qqn.    - quid sibi vult? a) [avec un nom de ch. pour sujet] que signifie ? que veut dire ?    - quid illas sibi statuas volunt ? Cic. Verr. 2, 150: que signifient ces statues ?    - cf. Cic. Verr. 3, 118; 186; Leg. 3, 33.    - avec un nom de pers. ou de chose personnifiée quid tibi vis ? Cic. de Or. 2, 269: à quoi veux-tu en venir? que médites-tu ?    - quid igitur sibi volt pater? Ter And. 375: qu'est-ce donc que veut mon père ?    - quidnam voluisti tibi, infelix, Phaedr.: à quoi as-tu songé, malheureux? (quelle idée as-tu eue?)    - avaritia senilis quid sibi velit non intellego, Cic. CM 66: la cupidité chez les vieillards, à quoi rime-t-elle ? je ne le comprends pas.    - cf. Cic. Dom. 29; Caes. BG. 1, 44, 8.    - sans sibi quid comitatus nostri, quid gladii volunt? Cic. Mil. 10: que signifient nos escortes, nos glaives?    - quid vult concursus? Virg.: pourquoi cette affluence?    - avec deux acc., un pron. n. et un pron. pers. numquid aliud me vis? Ter. Phorm. 151: as-tu encore qqch à me dire?    - quid ego te velim, scies, Ter. And. 536: ce que j'ai à te dire, tu le sauras.    - respondit, si quid ille se velit, illum ad se venire oportere, Caes. BG. 1, 34, 2: il répondit que s'il voulait qqch de lui, il devait venir le trouver.    - acc. du nom de pers. aliquem (s.-ent. alloqui) velle: vouloir parler à qqn.    - Plaut. Cap. 602, etc.; Cic. Att. 10, 16, 4. [st1]3 [-] vŏlo, ōnis, m. (surtout au plur.): esclave enrôlé volontairement (après rachat aux frais du trésor public), volontaire (esclave enrôlé).    - Liv. 22, 57, 11; Val. Max. 7, 6, 1; Paul. Diac. p. 370; Macr. S. 1, 11, 30; Liv. 23, 35, 6; 23, 32, 1; Capitol. Anton. Phil. 21, 6; Macr. S. 1, 11, 30.
    * * *
    I.
        Volo, volas, volare. Virgil. Voler.
    \
        Nauis volat. Vogue legierement.
    \
        Ne me frustra illic expectet, vola. Terent. Va legierement.
    \
        Volat aetas. Cic. S'en va et se passe legierement.
    \
        Volant literae. Cic. Quand on les porte soubdainement et en diligence.
    II.
        Volo, vis, vult, volui, velle. Virgil. Vouloir.
    \
        Volo te, Subaudi, alloqui: et, Volo te paucis, aut tribus verbis. Plaut. Je veulx parler à toy.
    \
        Te tribus verbis volo. Plaut. Je te veulx dire trois mots.
    \
        Velint nolint. Plin. iunior. Vueillent ou non, Maulgré euls.
    \
        Velit nolit, scire difficile est. Cic. S'il le veult ou non.
    \
        Quem locum volo tibi esse notum. Brutus ad Ciceronem. Je desire que, etc.
    \
        Volo omnia tua causa. Cic. Je vouldroye faire pour toy tout ce qu'il me seroit possible, Je te vouldroye faire tout plaisir.
    \
        Volo valde eius causa. Cic. Je vouldroye grandement luy faire plaisir.
    \
        Volo tua causa, absolute. Cic. Je te vouldroye faire plaisir.
    \
        Quid vultis amplius? Cic. Que demandez vous d'advantage?
    \
        Volo tibi hunc honorem Deum fortunare. Cic. Je desire fort que, etc.
    \
        Volo tuam gratiam. Plaut. Je desire d'estre en ta grace.
    \
        Volo me excusatum istis. Cic. Je desire fort d'estre excusé envers euls.
    \
        Volo vos oratos esse. Plaut. Je vous prie.
    \
        Vt veniret miles, velim. Plaut. Je vouldroye bien que le gendarme vint.
    \
        Quatuor naturas ex quo omnia constare censet, diuinas esse vult. Cic. Il est d'opinion et fantasie que, etc.
    \
        Quid sibi vult istud? Cic. Que signifie cecy?

    Dictionarium latinogallicum > volo

  • 39 honorificus

    honōrificus, a, um, Compar. honorificentior, Superl. honorificentissimus (honor u. facio), Ehre und Ansehen bringend, ehrenvoll, auszeichnend, glänzend (Ggstz. contumeliosus, deformis), senatus consultum, Cic. u. Caes.: decretum, Vell.: mentio, Vell.: senectus, Cic.: quod multo apud Graecos honorificentius est, quam apud Romanos, Nep. Eum. 1, 5: honorificentissima verba, Cic.: honorificentissimum senatus consultum, Cic. – m. Dat. pers. (für), aliam orationem non tam honorificam audientibus quam sibi deformem habuisse, Liv. 45, 44, 20. – m. in u. Akk., cum tu ipse mihi dixisti orationem meam non solum in te honorificam, sed etiam in tuos collegas contumeliosam fuisse, Cic. ep. 5, 2, 3.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > honorificus

  • 40 tabula

    tabula, ae, f., das Brett, I) eig.: tabulam arripere de naufragio, Cic.: latera clauduntur tabulis, Plin.: sprichw. naufrago tabulam auferre, Ps. Quint. decl. 12, 23. – II) meton., von dem aus Brett und wie ein Brett Bereiteten: 1) das Spielbrett, Ov., Sen. u. Iuven.: vollst. tabula lusoria, Schol. Iuven. 7, 73: tabula aleatoria, Paul. ex Fest. 8, 1: ludere tabulā et tesseris, Hieron. – 2) eine bemalte Tafel, a) das Gemälde, tabula picta und bl. tabula, Cic. u.a.: tabula picta in pariete, Wandgemälde, Plaut.: a tabulis, Aufseher über die Gemälde, Corp. inscr. Lat. 6, 3970. – Sprichw., sed heus tu. manum de tabula; magister citius adest, quam putaramus, aber höre du, aufgepaßt, daß man dir nicht auf die Finger klopft; der Meister usw. (hergenommen von Knaben, die in Abwesenheit des Lehrers allerlei auf die Tafel malen, aber bei seinem Eintritt flugs die Hand von der Tafel tun), Cic. ep. 7, 25, 1; vgl. Plin. 35, 80. – b) die (mit der bildlichen Darstellung des erlittenen Schiffbruchs versehene) Votivtafel eines Schiffbrüchigen, Hor. carm. 1, 5, 13. Pers. 6, 33. – 3) die Tafel zum Schreiben, a) die Schreibtafel, Rechentafel, calculatoria, Schol. Iuven. 7, 73: cerata (mit Wachs überzogene), Plaut. u. Prisc.: tabula litteraria, Kinderschreibtafel, Varro: dies. bl. tabula, zB. loculi tabulaque, Hor.: tabulam ponere, die Schreibtafel (das Schreibzeug)
    ————
    hinlegen, Liv. – b) eine Gesetztafel, libellus XII tabularum, Cic.: tabulas figere, Cic.: tabulae (der Dezemvirn) peccare vetantes, Hor.: solventur tabulae (XII) risu, die Gesetztafeln werden durch das Lachen der Richter ihrer Kraft entbunden werden, Hor. sat. 2, 1, 86. – c) die Auktionstafel, adest ad tabulam, bei der Auktion, Cic.: ad tabulam venire, Cic. – d) die Proskriptionstafel, -liste, Cic. Rosc. Am. 21 u. 26. Mart. 5, 69, 2. Iuven. 2, 28. – e) das Stimmenverzeichnis in den Komitien, Varro: prima t. praerogativae, Cic. – f) die geographische Tafel, die Landkarte, Dicaearchi, Cic. ad Att. 6, 2, 3. – g) jeder schriftliche Aufsatz, die Schrift, das Buch, Register, Verzeichnis, Protokoll, der Vertrag, tabulae nuptiales, Tac., dotales, Schol. Iuven., u. bl. tabulae, Iuven., Ehevertrag: tabulae venditionis, Kaufkontrakt, Ambros.: iste in tabulas refert, nimmt die Angabe zu Protokoll, Cic.: circumfertur sub nomine Caesaris tabula (Verz.) ingens rerum venalium, Plin. pan. – insbes., tabulae = die zensor. Listen, tabularum cura, Liv. 4, 8, 4: memoria publica recensionis tabulis publicis impressa, Cic. Mil. 73: ut omnia patrimonii, dignitatis, aetatis, artium officiorumque discrimina in tabulas referrentur, Flor. 1, 6, 3. – h) tabulae, Rechnungsbücher, conficere tabulas, Cic.: tabulas diligentissime legere et digerere, Cic.: menstruas paene rationes in tabulas referre, Cic.: quodcumque
    ————
    commodum in tabulas transferre, Cic.: nomen referre in tabulas, Cic. – tabulae novae, neue Rechnungs-, Schuldbücher, durch die die alten Schuldposten ungültig erklärt wurden, Cic.: timorem novarum tabularum tollere, Caes.: übtr., beneficiorum novae tabulae, das in Vergessenheit-Geratenlassen, Sen. – insbes., tabulae publicae, das im Ärarium niedergelegte öffentliche Schuldbuch, cura tabularum publicarum, die Verwaltung des öff. Sch. (des Ärars), Tac. ann. 13, 28: curatores tabularum publicarum, Corp. inscr. Lat. 6, 916 u. 10, 5182: Sing. curator tabularum publicarum, Corp. inscr. Lat. 11, 6163. – i) tabulae (publicae), die Staatsurkunden, Staatsschriften, das Archiv, tabulae aereae, Plin.: tabulae Heracleensium publicae, Cic.: tabulae eae, in quibus senatus consultum perscripserat, Cic.: senatus consultum inclusum in tabulis, Cic.: ut prima aut inter primos nomina sua vellent in publicis tabulis esse, Liv.: postulare coepi, ut mihi tabulas obsignare ac deportare liceret, Cic.: tabulas corrumpere, Cic.: Appii tabulas neglegentius asservare, Cic. – k) das Testament, tabulae supremae, Ps. Quint. decl.: supremas tabulas signare, Mart.: tabulas testamenti omnibus mensibus renovare, das Testament alle M. umändern, Petron.: coëgit mulierem aperire tabulas ac sibi tunicas quas erat induta legare, Plin. ep.: in tabulas multis haec via fecit iter, Ov.: tabulas a te removere memento, Hor.: tabulas so-
    ————
    cero dabit atque ut legat orabit, Hor. – 4) der Wechslertisch, die Wechslerbank, Sextia, Cic. Quint. 25. – 5) eine Abteilung des Ackers, etwa Reihe, Schicht, im Weinberge, Pallad. 2, 11 u.a. Gromat. vet. 200, 12 u.a. – 6) tabulae, Lagen, Falten des Kleides (πτυχαί), Tert. de pall. 1 u. 5. – Archaist. tabola (ahena), Corp. inscr. Lat. 1, 196, 26; 208, 12 u.ö. – Nbf. tabela, Gaius dig. 29, 3, 7; vgl. Wölfflin im Archiv 11, 272.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > tabula

См. также в других словарях:

  • Consultum — (lat.), Beschluß, bes. des Senats, s. Senatusconsultum …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Consultum — Consultum, s. Konsult …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • consultum — index edict Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • Consultum — Con|sul|tum [kɔn...] das; s, ...ta <aus gleichbed. lat. consultum, eigtl. »Plan, Beschluss«> Senatsbeschluss (im antiken Rom) …   Das große Fremdwörterbuch

  • Consultum — Consụltum   das, s/...ta, im antiken Rom v. a. Bezeichnung für den Senatsbeschluss (»senatus c.«) …   Universal-Lexikon

  • Senatus consultum ultimum — Le senatus consultum ultimum (« décret ultime du Sénat »), plus exactement senatus consultum de re publica defendenda (« décret du Sénat pour la défense de la République »), est un terme moderne basé sur la formulation… …   Wikipédia en Français

  • Senatus consultum ultimum — ( Final decree of the Senate or Final Act), more properly senatus consultum de re publica defendenda ( Decree of the Senate on defending the Republic ) is the modern term (based on Caesar s wording at Bel. Civ. 1.5) given to a decree of the Roman …   Wikipedia

  • Senatus consultum ultimum — («Decreto último del Senado»), o más comunmente conocido como, senatus consultum de re publica defendenda («Decreto del Senado en Defensa de la República») es un término latino arcaico[1] que empleaba el Senado Romano en tiempos de la República… …   Wikipedia Español

  • Senatus consultum — Darstellung einer Senatssitzung, die nicht in der Kurie, sondern in einem Tempel stattfand: Cicero greift den rechts isoliert sitzenden Catilina an (Fresko Cesare Maccaris aus dem Jahr 1888). Der römische Senat war bis zum Ende der …   Deutsch Wikipedia

  • Senatus consultum ultimum — Der lateinische Begriff senatus consultum ultimum (letzter Beschluss des Senats, kurz SCU) bezeichnet den Staatsnotstand in der späten römischen Republik, verhängt durch den Senat. Der Beschluss bevollmächtigte die beiden Consuln, alles zu… …   Deutsch Wikipedia

  • Senatus consultum —    • Senātus consultum, есть решение сената, имеющее полную законную силу; auctoritas senatus есть точно так же решение С., но не имеющее полной (законной) силы. Так, напр., составлялись auctoritus, если senatus consultum оказывалось невозможным… …   Реальный словарь классических древностей

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»