-
121 summa
summa, ae, f. (sc. res; old gen. summai, Lucr. 1, 984; 6, 679) [summus, v. superus].I.Lit., that which is highest in any thing, the top, summit, surface (postAug. and very rare):II.testudines evectae in summā pelagi,
Plin. 9, 10, 12, § 35 (cf. summus, I. s. v. superus).—Transf., that which is most important or prominent in any thing, the main thing, chief point, principal matter; the sum, height, substance, summit, completion, perfectionA.In gen.:B.leges a me edentur non perfectae... sed ipsae summae rerum atque sententiae,
the main points, chief particulars, Cic. Leg. 2, 7, 18:cujus rei satis erit summam dixisse,
id. Inv. 1, 20, 28:ex hac infinitā licentiā haec summa cogitur, ut, etc.,
id. Rep. 1, 43, 67:lectis rerum summis,
Liv. 40, 29, 11:haec summa est, hic nostri nuntius esto,
Verg. A. 4, 237:summa est, si curaveris, ut, etc.,
Cic. Fam. 13, 75, 2:in hoc summa judicii causaque tota consistit,
id. Quint. 9, 32:eam ignominiam ad summam universi belli pertinere ratus,
to the issue of the whole war, Liv. 32, 17, 3; cf.:haec belli summa nefandi,
Verg. A. 12, 572:solus summam habet hic apud nos,
the first place, pre-eminence, Plaut. Truc. 4, 2, 15:qui vobis summam ordinis consiliique concedunt,
Cic. Cat. 4, 7, 15:summam alicui rei dare,
perfection, culmination, Quint. 3, 2, 1: 5, 10, 72; 11, 2, 41; 12, 1, 20: remittendo de summā quisque juris. strict or extreme right, Liv. 4, 43, 11.—In partic.1.Of a reckoning of numbers, the amount, the sum, sum total, including each of the single items, as if counted: quid, tu, inquam, soles, cum rationem a dispensatore accipis, si aera singula probasti, summam, quae ex his confecta sit, non probare? Cic. Fragm. ap. Non. 193, 11:2.addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fiat,
id. Off. 1, 18, 59: Py. Quanta istaec hominum summa est? Ar. Septem milia, Plaut. Mil. 1, 1, 46:equitum magno numero ex omni populi summa separato,
Cic. Rep. 2, 22, 39:subducamus summam,
id. Att. 5, 21, 11:summam facere,
id. Verr. 2, 2, 53, § 131.—Of money, a sum, amount.(α).With pecuniae:(β).pecuniae summam quantam imperaverit, parum convenit,
Liv. 30, 16, 12:pecuniae etiam par prope summa fuit,
id. 33, 23, 9:summa pecuniae signatae fuit talentūm duo milia et sexcenta,
Curt. 3, 13, 16:accessit ad hanc pecuniae summam sex milia talantum,
id. 5, 6, 10:pecuniae summa homines movit,
Liv. 22, 61, 1; 38, 11, 8; 40, 46, 16; 42, 62, 14; cf.:census equestrem Summam nummorum,
Hor. A. P. 384:ob parvam pecuniae summam erogatam,
Val. Max. 4, 8, 1.—Without pecuniae:3.de summā nihil decedet,
Ter. Ad. 5, 3, 30:hac summā redempti,
Liv. 32, 17, 2; 22, 61, 2:Marcellus decem pondo auri et argenti ad summam sestertii decies in aerarium rettulit,
id. 45, 4, 1:quācumque summā tradet luxuriae domum,
Phaedr. 4, 4, 44;creditor totius summae,
Quint. 5, 10, 117:actor summarum,
Suet. Dom. 11.—Without reference to a count, the sum, the whole:4.de summā mali detrahere,
Cic. Tusc. 3, 23, 55:summa cogitationum mearum omnium,
id. Fam. 1, 9, 10:meorum maerorum atque amorum summam edictavi tibi,
Plaut. Rud. 1, 2, 2:ergo ex hac infinita licentiā haec summa cogitur,
Cic. Rep. 1, 43, 67:proposita vitae ejus velut summa,
Suet. Aug. 9:vitae summa brevis spem nos vetat incohare longam,
Hor. C. 1, 4, 15: summarum summa est aeterna, the sum of all sums, the sum of all things, i. e. the universe, Lucr. 5, 361; so,summa summarum,
Plaut. Truc. 1, 1, 4; Sen. Ep. 40, 13; and: summa summaï, Lucr 6, 679. —Adverb.(α).Ad summam, on the whole, generally, in short, in a word:(β).ille affirmabat... ad summam: non posse istaec sic abire,
Cic. Att. 14, 1, 1; so,ad summam,
id. ib. 7, 7, 7; id. Off. 1, 42, 149; id. Fam. 14, 14, 2; Hor. Ep. 1, 1, 106, Juv. 3, 79.—In summā, in all:(γ).Drusus erat de praevaricatione a tribunis aerariis absolutus, in summā quattuor sententiis,
Cic. Q. Fr. 2, 16, 3; Plin. Ep. 1, 22, 6; 2, 11, 25:in omni summā,
Cic. Q. Fr. 3, 5, 5 —In summā, at last, finally (post-Aug.):C.diu colluctatus est: in summā victus occumbit,
Just. 13, 8, 8; 22, 1, 8; 37, 1, 8.—Transf., the whole (opp. a part):2.magnam res diligentiam requirebat, non in summā exercitus tuenda, sed in singulis militibus conservandis,
Caes. B. G. 6, 34; cf.:summa exercitus salva,
the main body of the army, id. B. C. 1, 67:solet quaedam esse partium brevitas, quae longam tamen efficit summam,
Quint. 4, 2, 41:quaedam partibus blandiuntur, sed in summam non consentiunt,
id. 4, 2, 90.—That which relates to the whole, as opp. to a part; with gen., the general, supreme:(Remi dicebant) ad hunc (regem) totius belli summam omnium voluntate deferri,
the command in chief, Caes. B. G. 2, 4:neque de summā belli suum judicium sed imperatoris esse,
id. ib. 1, 41:cum penes unum est omnium summa rerum, regem illum unum vocamus,
authority over all affairs, the supreme power, Cic. Rep. 1, 26, 42:is, qui summam rerum administrabat,
id. Rosc. Am. 32, 91:ad te summa solum, Phormio, rerum redit,
Ter. Phorm. 2, 2, 3:ad summam rerum consulere,
for the general interest, Caes. B. C. 3, 51:ad discrimen summa rerum adducta,
to a general engagement, Liv. 10, 27:discrimen summae rerum,
id. 10, 14:quos penes summam consilii voluit esse, cum imperii summam rex teneret,
the sole command, Cic. Rep. 2, 28, 51; cf.:qui vobis summam ordinis consiliique concedunt,
id. Cat. 4, 7, 15:imperii,
Caes. B. G. 2, 23; id. B. C. 3, 5:quod penes eos (Bituriges), si id oppidum retinuissent, summam victoriae constare intellegebant,
the whole credit of the victory, id. B. G. 7, 21; so, victoriae, id. B. C. 1, 82.— Poet.:summa ducum, Atri des,
Ov. Am. 1, 9, 37. -
122 transvolo
I.Lit.:II. A.perdices non transvolant Boeotiae fines in Atticā,
Plin. 10, 29, 41, § 78:Pontum (grues),
id. 10, 23, 30, § 60. —Lit.(α).Act.: Alpes, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 31, 4:(β).Oceanum (manus Macedonum),
Auct. Her. 4, 22, 31:delphini vela navium transvolant,
Plin. 9, 8, 7, § 20:transvolat vox auras,
flies through, Lucr. 4, 559; cf. id. 4, 602.— Poet.: importunus (Cupido) transvolat aridas Quercus (i. e. vetulas). Hor. C. 4, 13, 9.—Neutr.:B.foraminibus liquidus quia transvolat ignis,
Lucr. 6, 349: eques transvolat inde in partem alteram, Liv. 3, 63, 2: Nilus insulas dierum quinque cursu non breviore transvolat, flows by or past, Plin. 5, 9, 10, § 53:vultur relicto Tityo,
Sen. Hippol. 1233:(arma) Travolaverunt ad hostes,
Plaut. Ep. 1. 1, 33 (for transfugerunt, id. ib. 1, 1, 28).—Trop.:illa Sallustiana brevitas... audientem transvolat,
flies past, Quint. 4, 2, 45:cogitatio animum subito transvolans,
flitting through, Plin. 7, 12, 10, § 52:transvolat in medio posita et fugientia captat,
passes over, neglects, Hor. S. 1, 2, 108. -
123 tueor
tŭĕor, tuĭtus, 2 ( perf. only post-Aug., Quint. 5, 13, 35; Plin. Ep. 6, 29, 10; collat. form tūtus, in the part., rare, Sall. J. 74, 3; Front. Strat. 2, 12, 13; but constantly in the P. a.; inf. parag. tuerier, Plaut. Rud. 1, 4, 35; collat. form acc. to the 3d conj. tŭor, Cat. 20, 5; Stat. Th. 3, 151:I.tuĕris,
Plaut. Trin. 3, 2, 82:tuimur,
Lucr. 1, 300; 4, 224; 4, 449;6, 934: tuamur,
id. 4, 361:tuantur,
id. 4, 1004; imper. tuĕre, id. 5, 318), v. dep. a. [etym. dub.], orig., to see, to look or gaze upon, to watch, view; hence, pregn., to see or look to, to defend, protect, etc.: tueri duo significat; unum ab aspectu, unde est Ennii illud: tueor te senex? pro Juppiter! (Trag. v. 225 Vahl.);alterum a curando ac tutela, ut cum dicimus bellum tueor et tueri villam,
Varr. L. L. 7, § 12 Müll. sq.—Accordingly,To look at, gaze at, behold, watch, view, regard, consider, examine, etc. (only poet.; syn.: specto, adspicio, intueor): quam te post multis tueor tempestatibus, Pac. ap. Non. 407, 32; 414, 3:(β).e tenebris, quae sunt in luce, tuemur,
Lucr. 4, 312:ubi nil aliud nisi aquam caelumque tuentur,
id. 4, 434:caeli templa,
id. 6, 1228 al.:tuendo Terribiles oculos, vultum, etc.,
Verg. A. 8, 265; cf. id. ib. 1, 713:talia dicentem jam dudum aversa tuetur,
id. ib. 4, 362:transversa tuentibus hircis,
id. E. 3, 8:acerba tuens,
looking fiercely, Lucr. 5, 33; cf. Verg. A. 9, 794:torva,
id. ib. 6, 467.—With object-clause:II.quod multa in terris fieri caeloque tuentur (homines), etc.,
Lucr. 1, 152; 6, 50; 6, 1163.—Pregn., to look to, care for, keep up, uphold, maintain, support, guard, preserve, defend, protect, etc. (the predom. class. signif. of the word; cf.:► 1.curo, conservo, tutor, protego, defendo): videte, ne... vobis turpissimum sit, id, quod accepistis, tueri et conservare non posse,
Cic. Imp. Pomp. 5, 12:ut quisque eis rebus tuendis conservandisque praefuerat,
id. Verr. 2, 4, 63, 140:omnia,
id. N. D. 2, 23, 60:mores et instituta vitae resque domesticas ac familiares,
id. Tusc. 1, 1, 2:societatem conjunctionis humanae munifice et aeque,
id. Fin. 5, 23, 65:concordiam,
id. Att. 1, 17, 10: rem et gratiam et auctoritatem suam, id. Fam. 13, 49, 1:dignitatem,
id. Tusc. 2, 21, 48:L. Paulus personam principis civis facile dicendo tuebatur,
id. Brut. 20, 80:personam in re publicā,
id. Phil. 8, 10, 29; cf.: tuum munus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 11, 1:tueri et sustinere simulacrum pristinae dignitatis,
Cic. Rab. Post. 15, 41:aedem Castoris P. Junius habuit tuendam,
to keep in good order, id. Verr. 2, 1, 50, § 130; cf. Plin. Pan. 51, 1:Bassum ut incustoditum nimis et incautum,
id. Ep. 6, 29, 10:libertatem,
Tac. A. 3, 27; 14, 60:se, vitam corpusque tueri,
to keep, preserve, Cic. Off. 1, 4, 11:antea majores copias alere poterat, nunc exiguas vix tueri potest,
id. Deiot. 8, 22:se ac suos tueri,
Liv. 5, 4, 5:sex legiones (re suā),
Cic. Par. 6, 1, 45:armentum paleis,
Col. 6, 3, 3:se ceteris armis prudentiae tueri atque defendere,
to guard, protect, Cic. de Or. 1, 38, 172; cf.:tuemini castra et defendite diligenter,
Caes. B. C. 3, 94:suos fines,
id. B. G. 4, 8:portus,
id. ib. 5, 8:oppidum unius legionis praesidio,
id. B. C. 2, 23:oram maritimam,
id. ib. 3, 34:impedimenta,
to cover, protect, Hirt. B. G. 8, 2.—With ab and abl.:fines suos ab excursionibus et latrociniis,
Cic. Deiot. 8, 22:domum a furibus,
Phaedr. 3, 7, 10: mare ab hostibus, Auct. B. Afr. 8, 2.—With contra:quos non parsimoniā tueri potuit contra illius audaciam,
Cic. Prov. Cons. 5, 11:liberūm nostrorum pueritiam contra inprobitatem magistratuum,
id. Verr. 2, 1, 58, § 153; Quint. 5, 13, 35; Plin. 20, 14, 54, § 152; Tac. A. 6, 47 (41).—With adversus:tueri se adversus Romanos,
Liv. 25, 11, 7:nostra adversus vim atque injuriam,
id. 7, 31, 3:adversus Philippum tueri Athenas,
id. 31, 9, 3; 42, 46, 9; 42, 23, 6:arcem adversus tres cohortes tueri,
Tac. H. 3, 78; Just. 17, 3, 22; 43, 3, 4.—In part. perf.:Verres fortiter et industrie tuitus contra piratas Siciliam dicitur,
Quint. 5, 13, 35 (al. tutatus):Numidas in omnibus proeliis magis pedes quam arma tuta sunt,
Sall. J. 74, 3.Act. form tŭĕo, ēre:2.censores vectigalia tuento,
Cic. Leg. 3, 3, 7:ROGO PER SVPEROS, QVI ESTIS, OSSA MEA TVEATIS,
Inscr. Orell. 4788.—tŭĕor, ēri, in pass. signif.:A.majores nostri in pace a rusticis Romanis alebantur et in bello ab his tuebantur,
Varr. R. R. 3, 1, 4; Lucr. 4, 361:consilio et operā curatoris tueri debet non solum patrimonium, sed et corpus et salus furiosi,
Dig. 27, 10, 7:voluntas testatoris ex bono et aequo tuebitur,
ib. 28, 3, 17.—Hence, tūtus, a, um, P. a. (prop. well seen to or guarded; hence), safe, secure, out of danger (cf. securus, free from fear).Lit.(α).Absol.:(β).nullius res tuta, nullius domus clausa, nullius vita saepta... contra tuam cupiditatem,
Cic. Verr. 2, 5, 15, § 39:cum victis nihil tutum arbitrarentur,
Caes. B. G. 2, 28:nec se satis tutum fore arbitratur,
Hirt. B. G. 8, 27; cf.:me biremis praesidio scaphae Tutum per Aegaeos tumultus Aura feret,
Hor. C. 3, 29, 63; Ov. M. 8, 368:tutus bos rura perambulat,
Hor. C. 4, 5, 17:quis locus tam firmum habuit praesidium, ut tutus esset?
Cic. Imp. Pomp. 11, 31:mare tutum praestare,
id. Fl. 13, 31:sic existimabat tutissimam fore Galliam,
Hirt. B. G. 8, 54:nemus,
Hor. C. 1, 17, 5:via fugae,
Cic. Caecin. 15, 44; cf.:commodior ac tutior receptus,
Caes. B. C. 1, 46:perfugium,
Cic. Rep. 1, 4, 8:tutum iter et patens,
Hor. C. 3, 16, 7:tutissima custodia,
Liv. 31, 23, 9:praesidio nostro pasci genus esseque tutum,
Lucr. 5, 874:vitam consistere tutam,
id. 6, 11:tutiorem et opulentiorem vitam hominum reddere,
Cic. Rep. 1, 2, 3: est et fideli tuta silentio Merces, secure, sure (diff. from certa, definite, certain), Hor. C. 3, 2, 25:tutior at quanto merx est in classe secundā!
id. S. 1, 2, 47:non est tua tuta voluntas,
not without danger, Ov. M. 2, 53:in audaces non est audacia tuta,
id. ib. 10, 544:externā vi non tutus modo rex, sed invictus,
Curt. 6, 7, 1:vel tutioris audentiae est,
Quint. 12, prooem. §4: cogitatio tutior,
id. 10, 7, 19:fuit brevitas illa tutissima,
id. 10, 1, 39:regnum et diadema tutum Deferens uni,
i. e. that cannot be taken away, Hor. C. 2, 2, 21: male tutae mentis Orestes, i. e. unsound, = male sanae, id. S. 2, 3, 137: quicquid habes, age, Depone tutis auribus, qs. carefully guarded, i. e. safe, faithful, id. C. 1, 27, 18 (cf. the opp.: auris rimosa, id. S. 2, 6, 46).— Poet., with gen.:(pars ratium) tuta fugae,
Luc. 9, 346.—With ab and abl.: tutus ab insidiis inimici, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 31, 2:(γ).ab insidiis,
Hor. S. 2, 6, 117:a periculo,
Caes. B. G. 7, 14:ab hoste,
Ov. H. 11, 44:ab hospite,
id. M. 1, 144:a conjuge,
id. ib. 8, 316:a ferro,
id. ib. 13, 498:a bello, id. H. (15) 16, 344: ab omni injuriā,
Phaedr. 1, 31, 9.—With ad and acc.:(δ).turrim tuendam ad omnis repentinos casus tradidit,
Caes. B. C. 3, 39:ad id, quod ne timeatur fortuna facit, minime tuti sunt homines,
Liv. 25, 38, 14:testudinem tutam ad omnes ictus video esse,
id. 36, 32, 6.—With adversus:(ε).adversus venenorum pericula tutum corpus suum reddere,
Cels. 5, 23, 3:quo tutiores essent adversus ictus sagittarum,
Curt. 7, 9, 2:loci beneficio adversus intemperiem anni tutus est,
Sen. Ira, 2, 12, 1:per quem tutior adversus casus steti,
Val. Max. 4, 7, ext. 2:quorum praesidio tutus adversus hostes esse debuerat,
Just. 10, 1, 7.—With abl.: incendio fere tuta est Alexandria, Auct. B. Alex. 1, 3.—b.Tutum est, with a subj. -clause, it is prudent or safe, it is the part of a prudent man:2.si dicere palam parum tutum est,
Quint. 9, 2, 66; 8, 3, 47; 10, 3, 33:o nullis tutum credere blanditiis,
Prop. 1, 15, 42:tutius esse arbitrabantur, obsessis viis, commeatu intercluso sine ullo vulnere victoriā potiri,
Caes. B. G. 3, 24; Quint. 7, 1, 36; 11, 2, 48:nobis tutissimum est, auctores plurimos sequi,
id. 3, 4, 11; 3, 6, 63.—As subst.: tūtum, i, n., a place of safety, a shelter, safety, security: Tr. Circumspice dum, numquis est, Sermonem nostrum qui aucupet. Th. Tutum probe est, Plaut. Most. 2, 2, 42:B.tuta et parvula laudo,
Hor. Ep. 1, 15, 42:trepidum et tuta petentem Trux aper insequitur,
Ov. M. 10, 714:in tuto ut collocetur,
Ter. Heaut. 4, 3, 11:esse in tuto,
id. ib. 4, 3, 30:ut sitis in tuto,
Cic. Fam. 12, 2, 3:in tutum eduxi manipulares meos,
Plaut. Most. 5, 1, 7:in tutum receptus est,
Liv. 2, 19, 6.—Transf., watchful, careful, cautious, prudent (rare and not ante-Aug.;a.syn.: cautus, prudens): serpit humi tutus nimium timidusque procellae,
Hor. A. P. 28:tutus et intra Spem veniae cautus,
id. ib. 266:non nisi vicinas tutus ararit aquas,
Ov. Tr. 3, 12, 36:id suā sponte, apparebat, tuta celeribus consiliis praepositurum,
Liv. 22, 38, 13:celeriora quam tutiora consilia magis placuere ducibus,
id. 9, 32, 3.—Hence, adv. in two forms, tūtē and tūtō, safely, securely, in safety, without danger.Posit.(α).Form tute (very rare):(β).crede huic tute,
Plaut. Trin. 1, 2, 102:eum tute vivere, qui honeste vivat,
Auct. Her. 3, 5, 9:tute cauteque agere,
id. ib. 3, 7, 13.—Form tuto (class. in prose and poetry):b.pervenire,
Plaut. Mil. 2, 2, 70; Lucr. 1, 179:dimicare,
Caes. B. G. 3, 24:tuto et libere decernere,
id. B. C. 1, 2:ut tuto sim,
in security, Cic. Fam. 14, 3, 3:ut tuto ab repentino hostium incursu etiam singuli commeare possent,
Caes. B. G. 7, 36. —Comp.:c.ut in vadis consisterent tutius,
Caes. B. G. 3, 13:tutius et facilius receptus daretur,
id. B. C. 2, 30:tutius ac facilius id tractatur,
Quint. 5, 5, 1:usitatis tutius utimur,
id. 1, 5, 71:ut ubivis tutius quam in meo regno essem,
Sall. J. 14, 11.—Sup.(α).Form tutissime: nam te hic tutissime puto fore, Pomp. ap. Cic. Att. 8, 11, A.—(β).Form tutissimo:quaerere, ubi tutissimo essem,
Cic. Att. 8, 1, 2; cf. Charis. p. 173 P.:tutissimo infunduntur oboli quattuor,
Plin. 20, 3, 8, § 14. -
124 tutum
tŭĕor, tuĭtus, 2 ( perf. only post-Aug., Quint. 5, 13, 35; Plin. Ep. 6, 29, 10; collat. form tūtus, in the part., rare, Sall. J. 74, 3; Front. Strat. 2, 12, 13; but constantly in the P. a.; inf. parag. tuerier, Plaut. Rud. 1, 4, 35; collat. form acc. to the 3d conj. tŭor, Cat. 20, 5; Stat. Th. 3, 151:I.tuĕris,
Plaut. Trin. 3, 2, 82:tuimur,
Lucr. 1, 300; 4, 224; 4, 449;6, 934: tuamur,
id. 4, 361:tuantur,
id. 4, 1004; imper. tuĕre, id. 5, 318), v. dep. a. [etym. dub.], orig., to see, to look or gaze upon, to watch, view; hence, pregn., to see or look to, to defend, protect, etc.: tueri duo significat; unum ab aspectu, unde est Ennii illud: tueor te senex? pro Juppiter! (Trag. v. 225 Vahl.);alterum a curando ac tutela, ut cum dicimus bellum tueor et tueri villam,
Varr. L. L. 7, § 12 Müll. sq.—Accordingly,To look at, gaze at, behold, watch, view, regard, consider, examine, etc. (only poet.; syn.: specto, adspicio, intueor): quam te post multis tueor tempestatibus, Pac. ap. Non. 407, 32; 414, 3:(β).e tenebris, quae sunt in luce, tuemur,
Lucr. 4, 312:ubi nil aliud nisi aquam caelumque tuentur,
id. 4, 434:caeli templa,
id. 6, 1228 al.:tuendo Terribiles oculos, vultum, etc.,
Verg. A. 8, 265; cf. id. ib. 1, 713:talia dicentem jam dudum aversa tuetur,
id. ib. 4, 362:transversa tuentibus hircis,
id. E. 3, 8:acerba tuens,
looking fiercely, Lucr. 5, 33; cf. Verg. A. 9, 794:torva,
id. ib. 6, 467.—With object-clause:II.quod multa in terris fieri caeloque tuentur (homines), etc.,
Lucr. 1, 152; 6, 50; 6, 1163.—Pregn., to look to, care for, keep up, uphold, maintain, support, guard, preserve, defend, protect, etc. (the predom. class. signif. of the word; cf.:► 1.curo, conservo, tutor, protego, defendo): videte, ne... vobis turpissimum sit, id, quod accepistis, tueri et conservare non posse,
Cic. Imp. Pomp. 5, 12:ut quisque eis rebus tuendis conservandisque praefuerat,
id. Verr. 2, 4, 63, 140:omnia,
id. N. D. 2, 23, 60:mores et instituta vitae resque domesticas ac familiares,
id. Tusc. 1, 1, 2:societatem conjunctionis humanae munifice et aeque,
id. Fin. 5, 23, 65:concordiam,
id. Att. 1, 17, 10: rem et gratiam et auctoritatem suam, id. Fam. 13, 49, 1:dignitatem,
id. Tusc. 2, 21, 48:L. Paulus personam principis civis facile dicendo tuebatur,
id. Brut. 20, 80:personam in re publicā,
id. Phil. 8, 10, 29; cf.: tuum munus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 11, 1:tueri et sustinere simulacrum pristinae dignitatis,
Cic. Rab. Post. 15, 41:aedem Castoris P. Junius habuit tuendam,
to keep in good order, id. Verr. 2, 1, 50, § 130; cf. Plin. Pan. 51, 1:Bassum ut incustoditum nimis et incautum,
id. Ep. 6, 29, 10:libertatem,
Tac. A. 3, 27; 14, 60:se, vitam corpusque tueri,
to keep, preserve, Cic. Off. 1, 4, 11:antea majores copias alere poterat, nunc exiguas vix tueri potest,
id. Deiot. 8, 22:se ac suos tueri,
Liv. 5, 4, 5:sex legiones (re suā),
Cic. Par. 6, 1, 45:armentum paleis,
Col. 6, 3, 3:se ceteris armis prudentiae tueri atque defendere,
to guard, protect, Cic. de Or. 1, 38, 172; cf.:tuemini castra et defendite diligenter,
Caes. B. C. 3, 94:suos fines,
id. B. G. 4, 8:portus,
id. ib. 5, 8:oppidum unius legionis praesidio,
id. B. C. 2, 23:oram maritimam,
id. ib. 3, 34:impedimenta,
to cover, protect, Hirt. B. G. 8, 2.—With ab and abl.:fines suos ab excursionibus et latrociniis,
Cic. Deiot. 8, 22:domum a furibus,
Phaedr. 3, 7, 10: mare ab hostibus, Auct. B. Afr. 8, 2.—With contra:quos non parsimoniā tueri potuit contra illius audaciam,
Cic. Prov. Cons. 5, 11:liberūm nostrorum pueritiam contra inprobitatem magistratuum,
id. Verr. 2, 1, 58, § 153; Quint. 5, 13, 35; Plin. 20, 14, 54, § 152; Tac. A. 6, 47 (41).—With adversus:tueri se adversus Romanos,
Liv. 25, 11, 7:nostra adversus vim atque injuriam,
id. 7, 31, 3:adversus Philippum tueri Athenas,
id. 31, 9, 3; 42, 46, 9; 42, 23, 6:arcem adversus tres cohortes tueri,
Tac. H. 3, 78; Just. 17, 3, 22; 43, 3, 4.—In part. perf.:Verres fortiter et industrie tuitus contra piratas Siciliam dicitur,
Quint. 5, 13, 35 (al. tutatus):Numidas in omnibus proeliis magis pedes quam arma tuta sunt,
Sall. J. 74, 3.Act. form tŭĕo, ēre:2.censores vectigalia tuento,
Cic. Leg. 3, 3, 7:ROGO PER SVPEROS, QVI ESTIS, OSSA MEA TVEATIS,
Inscr. Orell. 4788.—tŭĕor, ēri, in pass. signif.:A.majores nostri in pace a rusticis Romanis alebantur et in bello ab his tuebantur,
Varr. R. R. 3, 1, 4; Lucr. 4, 361:consilio et operā curatoris tueri debet non solum patrimonium, sed et corpus et salus furiosi,
Dig. 27, 10, 7:voluntas testatoris ex bono et aequo tuebitur,
ib. 28, 3, 17.—Hence, tūtus, a, um, P. a. (prop. well seen to or guarded; hence), safe, secure, out of danger (cf. securus, free from fear).Lit.(α).Absol.:(β).nullius res tuta, nullius domus clausa, nullius vita saepta... contra tuam cupiditatem,
Cic. Verr. 2, 5, 15, § 39:cum victis nihil tutum arbitrarentur,
Caes. B. G. 2, 28:nec se satis tutum fore arbitratur,
Hirt. B. G. 8, 27; cf.:me biremis praesidio scaphae Tutum per Aegaeos tumultus Aura feret,
Hor. C. 3, 29, 63; Ov. M. 8, 368:tutus bos rura perambulat,
Hor. C. 4, 5, 17:quis locus tam firmum habuit praesidium, ut tutus esset?
Cic. Imp. Pomp. 11, 31:mare tutum praestare,
id. Fl. 13, 31:sic existimabat tutissimam fore Galliam,
Hirt. B. G. 8, 54:nemus,
Hor. C. 1, 17, 5:via fugae,
Cic. Caecin. 15, 44; cf.:commodior ac tutior receptus,
Caes. B. C. 1, 46:perfugium,
Cic. Rep. 1, 4, 8:tutum iter et patens,
Hor. C. 3, 16, 7:tutissima custodia,
Liv. 31, 23, 9:praesidio nostro pasci genus esseque tutum,
Lucr. 5, 874:vitam consistere tutam,
id. 6, 11:tutiorem et opulentiorem vitam hominum reddere,
Cic. Rep. 1, 2, 3: est et fideli tuta silentio Merces, secure, sure (diff. from certa, definite, certain), Hor. C. 3, 2, 25:tutior at quanto merx est in classe secundā!
id. S. 1, 2, 47:non est tua tuta voluntas,
not without danger, Ov. M. 2, 53:in audaces non est audacia tuta,
id. ib. 10, 544:externā vi non tutus modo rex, sed invictus,
Curt. 6, 7, 1:vel tutioris audentiae est,
Quint. 12, prooem. §4: cogitatio tutior,
id. 10, 7, 19:fuit brevitas illa tutissima,
id. 10, 1, 39:regnum et diadema tutum Deferens uni,
i. e. that cannot be taken away, Hor. C. 2, 2, 21: male tutae mentis Orestes, i. e. unsound, = male sanae, id. S. 2, 3, 137: quicquid habes, age, Depone tutis auribus, qs. carefully guarded, i. e. safe, faithful, id. C. 1, 27, 18 (cf. the opp.: auris rimosa, id. S. 2, 6, 46).— Poet., with gen.:(pars ratium) tuta fugae,
Luc. 9, 346.—With ab and abl.: tutus ab insidiis inimici, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 31, 2:(γ).ab insidiis,
Hor. S. 2, 6, 117:a periculo,
Caes. B. G. 7, 14:ab hoste,
Ov. H. 11, 44:ab hospite,
id. M. 1, 144:a conjuge,
id. ib. 8, 316:a ferro,
id. ib. 13, 498:a bello, id. H. (15) 16, 344: ab omni injuriā,
Phaedr. 1, 31, 9.—With ad and acc.:(δ).turrim tuendam ad omnis repentinos casus tradidit,
Caes. B. C. 3, 39:ad id, quod ne timeatur fortuna facit, minime tuti sunt homines,
Liv. 25, 38, 14:testudinem tutam ad omnes ictus video esse,
id. 36, 32, 6.—With adversus:(ε).adversus venenorum pericula tutum corpus suum reddere,
Cels. 5, 23, 3:quo tutiores essent adversus ictus sagittarum,
Curt. 7, 9, 2:loci beneficio adversus intemperiem anni tutus est,
Sen. Ira, 2, 12, 1:per quem tutior adversus casus steti,
Val. Max. 4, 7, ext. 2:quorum praesidio tutus adversus hostes esse debuerat,
Just. 10, 1, 7.—With abl.: incendio fere tuta est Alexandria, Auct. B. Alex. 1, 3.—b.Tutum est, with a subj. -clause, it is prudent or safe, it is the part of a prudent man:2.si dicere palam parum tutum est,
Quint. 9, 2, 66; 8, 3, 47; 10, 3, 33:o nullis tutum credere blanditiis,
Prop. 1, 15, 42:tutius esse arbitrabantur, obsessis viis, commeatu intercluso sine ullo vulnere victoriā potiri,
Caes. B. G. 3, 24; Quint. 7, 1, 36; 11, 2, 48:nobis tutissimum est, auctores plurimos sequi,
id. 3, 4, 11; 3, 6, 63.—As subst.: tūtum, i, n., a place of safety, a shelter, safety, security: Tr. Circumspice dum, numquis est, Sermonem nostrum qui aucupet. Th. Tutum probe est, Plaut. Most. 2, 2, 42:B.tuta et parvula laudo,
Hor. Ep. 1, 15, 42:trepidum et tuta petentem Trux aper insequitur,
Ov. M. 10, 714:in tuto ut collocetur,
Ter. Heaut. 4, 3, 11:esse in tuto,
id. ib. 4, 3, 30:ut sitis in tuto,
Cic. Fam. 12, 2, 3:in tutum eduxi manipulares meos,
Plaut. Most. 5, 1, 7:in tutum receptus est,
Liv. 2, 19, 6.—Transf., watchful, careful, cautious, prudent (rare and not ante-Aug.;a.syn.: cautus, prudens): serpit humi tutus nimium timidusque procellae,
Hor. A. P. 28:tutus et intra Spem veniae cautus,
id. ib. 266:non nisi vicinas tutus ararit aquas,
Ov. Tr. 3, 12, 36:id suā sponte, apparebat, tuta celeribus consiliis praepositurum,
Liv. 22, 38, 13:celeriora quam tutiora consilia magis placuere ducibus,
id. 9, 32, 3.—Hence, adv. in two forms, tūtē and tūtō, safely, securely, in safety, without danger.Posit.(α).Form tute (very rare):(β).crede huic tute,
Plaut. Trin. 1, 2, 102:eum tute vivere, qui honeste vivat,
Auct. Her. 3, 5, 9:tute cauteque agere,
id. ib. 3, 7, 13.—Form tuto (class. in prose and poetry):b.pervenire,
Plaut. Mil. 2, 2, 70; Lucr. 1, 179:dimicare,
Caes. B. G. 3, 24:tuto et libere decernere,
id. B. C. 1, 2:ut tuto sim,
in security, Cic. Fam. 14, 3, 3:ut tuto ab repentino hostium incursu etiam singuli commeare possent,
Caes. B. G. 7, 36. —Comp.:c.ut in vadis consisterent tutius,
Caes. B. G. 3, 13:tutius et facilius receptus daretur,
id. B. C. 2, 30:tutius ac facilius id tractatur,
Quint. 5, 5, 1:usitatis tutius utimur,
id. 1, 5, 71:ut ubivis tutius quam in meo regno essem,
Sall. J. 14, 11.—Sup.(α).Form tutissime: nam te hic tutissime puto fore, Pomp. ap. Cic. Att. 8, 11, A.—(β).Form tutissimo:quaerere, ubi tutissimo essem,
Cic. Att. 8, 1, 2; cf. Charis. p. 173 P.:tutissimo infunduntur oboli quattuor,
Plin. 20, 3, 8, § 14. -
125 velox
vēlox, ōcis, adj. [akin to volare; cf. veles], swift, quick, fleet, rapid, speedy (class.; syn.: celer, pernix, praepes).I.Lit.:II.juvenes,
Liv. 26, 4, 4:pedites velocissimi ac fortissimi,
Caes. B. G. 1, 48:velocissimus quisque,
Quint. 2, 3, 7:Breuni,
Hor. C. 4, 14, 11:cervi,
Verg. A. 5, 253:catuli,
id. G. 3, 405:Pristis,
id. A. 5, 116:pes,
Ov. M. 1, 551:flamma,
Lucr. 6, 688:jaculum,
Verg. G. 2, 530:procella,
Hor. C. 3, 27, 63:arbores,
rapidly growing, Plin. 17, 13, 20, § 95:toxicum,
quickly working, Hor. Epod. 17, 61; so,genus herbae ad mortem, etiam opio velocius,
Plin. 21, 31, 105, § 180:horae,
Ov. M. 2, 118:anni,
Mart. 8, 8, 1:navigatio,
Quint. 12, 2, 24:celeritas,
Plin. 10, 24, 35, § 73:Victoria,
Hor. Ep. 1, 18, 64:moenia (thermae),
quickly built, Mart. Spect. 2, 7.— Poet., for the adv.:ille velox... Desilit in latices,
Ov. M. 4, 352; Hor. C. 4, 12, 22; Luc. 9, 829.—With inf.:nec jam hic absistere velox,
Stat. Th. 6, 797.—With ad and acc.:piger ad poenas princeps, ad praemia velox,
Ov. P. 1, 2, 123.—Trop.:nihil est animo velocius,
Cic. Tusc. 1, 19, 43:ingenio veloci ac mobili,
Quint. 6, 4, 8:natura humani ingenii agilis ac velox,
id. 1, 12, 2:velox ingenio,
Tac. Agr. 13:animus,
Hor. Ep. 1, 12, 13:acutior atque velocior in urbanitate brevitas,
Quint. 6, 3, 45; cf.:decurrere materiam stilo quam velocissimo,
id. 10, 3, 17:velocior (in conjectando),
Phaedr. 3, 3, 1.— Adv.: vēlōcĭter, swiftly, quickly, speedily, Ov. M. 4, 509; 11, 586; Quint. 1, 1, 28; 2, 4, 28; 8, 3, 81; Plin. 16, 44, 90, § 241.— Comp., Cic. Rep. 6, 26, 29. — Sup., Cic. Univ. 9; Caes. B. G. 5, 35; Suet. Tit. 3. -
126 BREVITY
[N]BREVITAS (-ATIS) (F)MUNDITIA (-AE) (F)MUNDITIES (-EI) (F)- WITH BREVITY -
127 BRIEFNESS
[N]BREVITAS (-ATIS) (F)COMPRESSIO (-ONIS) (F)CONPRESSIO (-ONIS) (F)MUNDITIA (-AE) (F)MUNDITIES (-EI) (F) -
128 CONCISENESS
[N]ARGUTIAE (-ARUM) (PL)BREVITAS (-ATIS) (F)MUNDITIA (-AE) (F)MUNDITIES (-EI) (F)BREVILOQUENTIA (-AE) (F)BREVILOQUIUM (-I) (N)
См. также в других словарях:
brevitas — (s.f.) Riduzione del discorso all essenziale, attraverso la soppressione di alcune sue parti ( figura per detractionem), per risultare maggiormente efficace ed incisivo, come è particolarmente visibile in alcune tipologie di enunciati: motti … Dizionario di retorica par stefano arduini & matteo damiani
imperatoria brevitas — (loc.s.f.) Con questa locuzione si intende la brevitas come espressione di comando. In azioni belliche essa è motivata dalla fretta che caratterizza la situazione comunicativa. In altre situazioni viene intesa come vigorosa forma espressiva.… … Dizionario di retorica par stefano arduini & matteo damiani
laconica brevitas — (loc.s.f.) Qualità propria del parlare conciso, breve e concettoso, caratteristico degli spartani. laconicità, laconismo, brevitas, imperatoria brevitas … Dizionario di retorica par stefano arduini & matteo damiani
concisa brevitas — (loc.s.f.) percursio … Dizionario di retorica par stefano arduini & matteo damiani
brevità — {{hw}}{{brevità}}{{/hw}}s. f. Caratteristica di ciò che è breve | (est.) Concisione … Enciclopedia di italiano
brévité — [ brevite ] n. f. • 1819; a. fr. « brièveté »; lat. brevitas ♦ Phonét. Caractère de la syllabe ou voyelle brève. ● brévité nom féminin (latin brevitas) Caractère d un phonème bref. ● brévité (synonymes) nom féminin (latin brevitas) … Encyclopédie Universelle
Kurz — 1. Allzu kurz taugt kein Schurz. Lat.: Brevis esse laborat, obscurus fit. (Binder II, 66.) – Brevia non semper levia, sed sapiens breviter dicere multa potest. (Seybold, 60.) 2. Je kürzer je besser (lieber). – Gryphius, 50. Frz.: Le plus brief… … Deutsches Sprichwörter-Lexikon
Саллюстий историк — (вернее, Саллустий, Gaius Sallustius Crispus) заменитый римский историк, род. в 86 г. до Р. Х. в сабинском городе Амитерне; происходил из плебейской фамилии; провел в Риме свою очень разгульную молодость. В 59 г. С. получил звание квестора, а в… … Энциклопедический словарь Ф.А. Брокгауза и И.А. Ефрона
Саллюстий, историк — (вернее, Саллустий, Gaius Sallustius Crispus) заменитый римский историк, род. в 86 г. до Р. Хр. в сабинском городе Амитерне; происходил из плебейской фамилии; провел в Риме свою очень разгульную молодость. В 59 г. С. получил звание квестора, а в… … Энциклопедический словарь Ф.А. Брокгауза и И.А. Ефрона
Саллюстий — Гай Саллюстий Крисп (86‒35 до н. э.) (вернее, Саллустий, лат. Gaius Sallustius Crispus) римский историк, родился в сабинском городе Амитерне; происходил из плебейской фамилии; провёл в Риме свою очень разгульную молодость. Содержание 1 Биография… … Википедия
Саллуст — Гай Саллюстий Крисп (86‒35 до н. э.) (вернее, Саллустий, лат. Gaius Sallustius Crispus) римский историк, родился в сабинском городе Амитерне; происходил из плебейской фамилии; провёл в Риме свою очень разгульную молодость. Содержание 1 Биография… … Википедия