-
1 columnarius
I columnārius, a, umснабжённый колоннами, колонный ( atria Amm)II columnārius, ī m.приговорённый к позорному столбу (Columna Maenia, см. columna), т. е. преступник или должник, по др. праздношатающийся (из тех, которые любят глазеть на экзекуции у Columna Maenia) C -
2 cera
cēra (spätlat. auch caera), ae, f. (verwandt mit
κηρός), das Wachs, I) eig.: cera Tarentina, Varr. fr.: alba, Plin.: flava, Ov.: mollissima, Cic.: si omnis cera commutabilis esset, nihil esset cereum, quod commutari non posset, Cic. – Plur., ceras excudere (von Bienen), das Wachs zu Zellen bilden, Verg.: suum quaeque plebs (apium) morem figurandi ceras fingendique servant, Col.: aures occludere ceris, um nicht zu hören, Amm. 29, 2, 14. – Bes. gebraucht zum Bestreichen usw. der Leichen, damit sie sich lange halten, alqm cerā circumlinere, Cic.: alqm cerā circumfundere, Nep. – zum Überziehen der Stimmtäfelchen und Schreibtafeln, ceratam unicuique tabellam dari cerā legitimā, non illā infami ac nefariā, Cic. – zum Bilden von Figuren, fingere e cera solitum esse, ein Wachsbildner (Wachsbossierer) gewesen sein, Cic.: ceris fingendis (Wachsmassen zu Figuren bilden, Wachsfiguren bilden, in Wachs bossieren) et aere fundendo procudendoque oblectari, Iustin.: expressi cerā vultus, Plin.: fictae cerā icones, Plin. – bes. der Ahnenbilder, non ceram illam (imaginum) neque figuram tantam vim in se habere, Sall. Iug. 4, 6. – zum Siegeln, cedo ceram et linum, Plaut.: expressa in cera ex anulo imago alcis, Plaut.: in illo testimonio ceram esse, Cic. – gefärbt zum Schminken, inductā candorem quaerere cerā, Ov. art. am. 3, 199. – zur enkaustischen Malerei, loculatae arculae, ubi discolores sint cerae, Varr.: ceris pingere et picturam inurere, Plin. – II) meton.: a) die mit Wachs überzogene Tafel, in die mit dem metallenen Griffel (stilus) die Buchstaben eingetragen wurden, die Wachstafel, Schreibtafel, codicis extrema cera, Seite, Cic.: ut illa prima postrema ex illis tabulis cerave recitata sunt, Liv.: prima secundo cera versu, die erste Seite des Testamentes in der zweiten Zeile, Hor.: primae duae cerae (testamenti), Seiten, Suet.: cerae ultimae, das Testament, Mart.: alqd ceris mandare, Quint.: ut, si manus vacuas, ceras tamen plenas reportarem, Plin. ep.: nomen in ceras referre, Ov.: pugillares percurrere ceras, Prud. – b) (poet.) Plur. cerae, Wachsbilder = wächserne Ahnenbilder, dispositae generosa per atria cerae, Ov.: exornent undique cerae atria, Iuven.
-
3 cera
cēra (spätlat. auch caera), ae, f. (verwandt mitκηρός), das Wachs, I) eig.: cera Tarentina, Varr. fr.: alba, Plin.: flava, Ov.: mollissima, Cic.: si omnis cera commutabilis esset, nihil esset cereum, quod commutari non posset, Cic. – Plur., ceras excudere (von Bienen), das Wachs zu Zellen bilden, Verg.: suum quaeque plebs (apium) morem figurandi ceras fingendique servant, Col.: aures occludere ceris, um nicht zu hören, Amm. 29, 2, 14. – Bes. gebraucht zum Bestreichen usw. der Leichen, damit sie sich lange halten, alqm cerā circumlinere, Cic.: alqm cerā circumfundere, Nep. – zum Überziehen der Stimmtäfelchen und Schreibtafeln, ceratam unicuique tabellam dari cerā legitimā, non illā infami ac nefariā, Cic. – zum Bilden von Figuren, fingere e cera solitum esse, ein Wachsbildner (Wachsbossierer) gewesen sein, Cic.: ceris fingendis (Wachsmassen zu Figuren bilden, Wachsfiguren bilden, in Wachs bossieren) et aere fundendo procudendoque oblectari, Iustin.: expressi cerā vultus, Plin.: fictae cerā icones, Plin. – bes. der Ahnenbilder, non ceram illam (imaginum) neque figuram tantam vim in se habere, Sall. Iug. 4, 6. – zum Siegeln, cedo ceram et linum, Plaut.: expressa in cera ex anulo imago alcis, Plaut.: in illo testimonio ceram esse, Cic. – gefärbt zum Schminken, inductā candorem quaerere cerā, Ov. art. am. 3,————199. – zur enkaustischen Malerei, loculatae arculae, ubi discolores sint cerae, Varr.: ceris pingere et picturam inurere, Plin. – II) meton.: a) die mit Wachs überzogene Tafel, in die mit dem metallenen Griffel (stilus) die Buchstaben eingetragen wurden, die Wachstafel, Schreibtafel, codicis extrema cera, Seite, Cic.: ut illa prima postrema ex illis tabulis cerave recitata sunt, Liv.: prima secundo cera versu, die erste Seite des Testamentes in der zweiten Zeile, Hor.: primae duae cerae (testamenti), Seiten, Suet.: cerae ultimae, das Testament, Mart.: alqd ceris mandare, Quint.: ut, si manus vacuas, ceras tamen plenas reportarem, Plin. ep.: nomen in ceras referre, Ov.: pugillares percurrere ceras, Prud. – b) (poet.) Plur. cerae, Wachsbilder = wächserne Ahnenbilder, dispositae generosa per atria cerae, Ov.: exornent undique cerae atria, Iuven. -
4 columnarius
columnārius, a, um (columna), zur Säule gehörig, I) adi., mit Säulen besetzt, atria, Säulenhallen, Amm. 22, 16, 12. – II) subst.: 1) columnāriī, ōrum, m., schlechtes Gesindel, das sich auf dem Forum bei der columna Maenia umhertrieb, Cael. in Cic. ep. 8, 9, 6. – 2) columnārium, ī, n., eine Abgabe für die Säulen in den Gebäuden, die Säulensteuer, Cic. ad Att. 13, 6, 1. Caes. b. c. 3, 32, 2.
-
5 compleo
com-pleo, plēvī, plētum, ēre (vgl. plenus, πίμπλημι), I) eig., voll machen, voll füllen, anfüllen, zufüllen, ausfüllen, a) übh.: α) alqd, zB. fossas, Caes.: u. scrobem ad medium, usque ad summum, Col.: paginam, voll schreiben, Cic. – u. v. dem, was die Fülle gibt, selbst, non bene urnam (v. d. Totenasche), Ov.: naves longas (v. der Flut), Caes.: os oculosque (v. Blute), Cic.: vestibulum (v. Bewaffneten), Curt.: aedes (v. Liebhabern), Prop. – metu, ne complerentur navigia, angefüllt (überfüllt) würden, Liv.: cum bene domus completa est matutino tempore, sich gehörig gefüllt hat (mit Aufwartenden), Cic.: ea (aula = olla) saepe deciens complebatur (füllte sich) in dies, Plaut. – β) alqd alqā re, zB. amphoras plumbo, Nep.: cupas sebo, pice, Hirt. b. G.: statuas aeneas pecuniā, Nep.: fossas sarmentis et virgultis, Caes.: fossam aquā ex flumine derivatā, Caes.: naves serpentibus, Nep.: se conchis, sich voll fressen, Cic.: Dianam (als Bildsäule) coronis et floribus, überschütten, Cic.: caede incendioque cuncta, Liv.: quae res omnium rerum copiā complevit exercitum, versah das H. im Überfluß mit allen Dingen, Caes.: omnia fugā et terrore complet, Liv.: alveus Tiberis completus olim ruderibus, Suet.: multo cibo et potione completi, Cic.: completae onerariae naves taedā et pice et stuppā reliquisque rebus, quae sunt ad incendia, Caes. – totum prope caelum nonne humano genere completum est? Cic.: armis, cadaveribus, cruore atque luctu omnia compleri, Sall.: cuncta fugā complentur, Liv. – γ) alqd alcis rei, zB. ararum urbes, Lucr.: cum completus iam mercatorum carcer esset, Cic.: convivium vicinorum cotidie compleo, ich sehe täglich eine vollzählige Gesellschaft von Gutsnachbarn bei mir, Cic. – b) schwängern, alqam, Lucr. 4, 1241 (1249) u. 1267 (1275); vgl. propter alqm corpus suum stupri, von jmd. sich schwängern lassen, Plaut. Amph. 1016: de semine Iovis compleri, Arnob. 5, 21. – c) als milit. t. t.: α) anfüllend eine Örtl., einen Raum dicht besetzen, ein Schiff bemannen, naves bis denas seu plures, Verg.: turrim militibus, Caes.: scaphas longarum navium militibus, Caes.: naves colonis pastoribusque, Caes.: classem sociis navalibus od. milite armato, Liv. u. Sen. – v. den Besetzenden selbst, ripam equi virique compleverant, Curt.: milites murum celeriter compleverunt, Caes.: totum montem hominibus compleri iussit, Caes. – β) eine Mannschaft vollzählig machen, ergänzen, legiones duas, Caes.: legiones in itinere, Caes.: cohortes pro numero militum, Sall.: horum adventu decem milia armatorum completa sunt, wurde die Zahl von 10 000 B. voll, Nep. – d) einen Raum usw. mit Licht, Geruch, Hauch, Tönen usw. erfüllen, d.i. überall Licht usw. verbreiten, sol cuncta suā luce lustrat et complet, Cic.: sol mundum omnem suā luce complet, Cic.: omnia primo motu ac spiritu suo, vini, unguenti, corporis odore complesset (v. einer Pers.), Cic.: nondum spissa nimis c. sedilia flatu (v. d. Tibia), Hor.: tinnitibus aëra pulsi aeris et inflati murmure buxi (v. Pers.), Ov.: plangore et lamentatione forum (v. Pers.), Cic.: nemus querelis assiduis (v. einem Tiere), Lucr.: ululatu atria (v. Pers.), Ov.: magnis clamoribus omnia (v. Pers.), Lucr.: totam urbem luctu ac maerore (v. Pers.), Curt.: cuncta pavore, omnia terrore (v. Pers.), Curt. u. Liv.: is vaniloquus maria terrasque inani sonitu verborum complevit, Liv. – v. dem erfüllenden Hauch, Tone usw. selbst, speluncas venti tempestate coortā complent, Lucr.: vox horrenda Troum Rutulorumque agmina complet, Verg.: quis est, qui complet aures meas tantus et tam dulcis sonus? Cic.: u. im Passiv, arteriae acri clamore complentur, Cornif. rhet.: clamore et fletu omnia complentur, Caes.: completi sunt animi auresque vestrae me... commodis vestris obsistere, Cic.
II) übtr.: a) jmd. mit einem Affekt, einer Gesinnung usw. gleichs. anfüllen, d.i. erfüllen, durchdringen, α) alqm alqā re: alqm in posterum bonā spe (v. Pers.), Caes.: civitatem summā spe et voluntate (v. jmds. Ankunft), Caes.: alqm taedio (v. einem Umstande), Quint.: quonam gaudio compleretur, cum etc., Cic.: humanissimā completur animus voluptate, Cic. – β) alqm alcis rei: alqm erroris, dementiae, Plaut.: alqm flagitii et formidinis, Plaut.; vgl. Brix Plaut. Men. 901. – b) etw. voll, d.i. vollzählig, vollständig machen, α) eine Zeit, αα) v. leb. Wesen, eine Zeit erfüllen, ausleben, ausharren, quinque saecula vitae, Ov.: fata sua, Ov.: tempora Parcae debita, Verg.: u. (v. der Leibesfrucht) tempora materna, tempora sua, Ov. – in klass. Prosa nur m. Akk. annos u. einer Kardinalzahl = volle... Jahre leben, centum et septem annos complesse, Cic.: septem et septuaginta annos complesse, Nep. – bei Spät. m. dem Akk. annum u. einer Ordinalzahl, centesimum annum complevisse, Val. Max.: centesimum aetatis complevisse annum, Lact. – ββ) v. Alter, eine Zeit vollenden, nondum bis denos aetas compleverat annos, Inscr. bei Bormann Ungedr. Inschr. S. 9. – u. v. Ereignissen in der Zeit, eine Zeit ausfüllen = volle... wegnehmen, semel quadrigis, semel desultore misso vix unius horae tempus utrumque curriculum conplebat, Liv. 44, 9, 4. – β) eine Summe, ein Zahlenganzes vollmachen, vollzählig machen, sowohl in der Rechnung, ut hāc ratione summam mei promissi compleam, die Summe meiner versprochenen Angabe voll (vollzählig) mache, Liv.: sunt auctores ipso complente decimum mensem die (gerade am letzten Tage des Monats) parĕre (boves feminas), Plin. – als in der Wirklichkeit vollständig liefern, neque est adhuc tamen ea summa (imperati sumptus) completa, Cic.: bina in Latino iugera, ita ut dodrantem ex Privernati complerent, data, volle 3/4 aus dem Pr. noch hinzufügten, Liv. – γ) einen Umlauf vollständig ausführen, völlig vollenden, sol duabus unius orbis ultimis partibus definiens motum cursus annuos conficit. Huius hanc lustrationem eiusdem incensa radiis menstruo spatio luna complet, Cic.: annuus exactis completur mensibus orbis, Verg. – completus et perfectus verborum ambitus, Cic. – δ) einen Zustand vollständig machen, vollenden, erfüllen, illi enim corporis commodis compleri vitam beatam putant, Cic.: complent ea (bona corporis) quidem beatissimam vitam, sed ita, ut etc., Cic.: rerum humanarum sorte completā, Curt.: completur in me (an mir) tritum vulgi sermone proverbium ›oleum perdit et impensas‹, Hier. ep. 57, 12. – ε) ein Vorhaben vollenden, nocturnum erat sacrum, ita ut ante mediam noctem compleretur, Liv. 23, 35, 15: his rebus completis, Caes. b. c. 3, 46, 3 (wo jetzt nach Konjektur confectis od. comparatis): imperatis sine mora completis (vollzogen), Amm. 18, 7, 4. – / Zsgzg. Perf.-Formen complerunt, complerint, complerat, complerant, complesse, Cic. u.a.; vgl. Neue-Wagener Formenl.3 3, 481 u. 482 u. Georges, Lexik. d. lat. Wortf. S. 155. – parag. Infin. Präs. complerier, Anthol. Lat. 21, 129 R.
-
6 rosa
rosa, ae, f. (vgl. ῥόδον), I) die Rose als Blume u. als Strauch, A) als Blume, 1) eig.: a) übh., Cic. u.a.: frutex rosae, Rosenstock, Colum.: rosa hiberna, Mart.: Plur., Paestanae rosae, Mart. 4, 42, 10: rosarum tempus, Augustin. in psalm. 96, 19: rosae rubentes, Hieron. vit. Paul. erem. § 3: rosas cape, Mart. 2, 59, 3: inter vepres rosae nascuntur (sprichw.), Amm. 16, 7, 4: plena rosarum atria, rosigdurchschimmerte Halle, Ov. met. 2, 113. – b) kollektiv = Rosen, Rosenkränze, pulvinus rosā fartus, Cic.: reticulum plenum rosae, Cic.: in rosa, mit Rosen bekränzt, Cic.: so auch redimitus rosā, Cic.: dah. vivere in aeterna rosa, d.i. in ewigem Vergnügen, angenehm, fröhlich (wie wir: in Rosen leben), Mart.: in rosa iaceat, in Wollust, in stetem Vergnügen, Sen. – Sprichw., rosa, ut dicitur, de spinis floruit, Hieron. vit. Hilarion. § 2. – c) als Schmeichelwort, mea rosa, meine Rose, mein Röschen, Plaut.: tu mihi rosa es, Plaut. – 2) meton., die Rosensalbe, das Rosenöl, Cels. 6, 18, 8. – B) die Rose als Strauch, der Rosenstrauch, -stock, flos rosae, Cels., rosarum, Hor.: Plur. flores rosae, Hor., u. flores rosarum, Lucr.: spinae rosarum, Ambros. – rosa Paesti bis florens, unsere Damaszenerrose, Verg.: rosa laurea, Lorbeerrose, Rosenlorbeer, Oleander (Nerium oleander, L.), Apul. – II) übtr., rosae, eine rosenfarbige Zitronenart, noch jetzt ital. mela rosa, Edict. Diocl. 6, 68 (wo rhosae geschr.). Apic. 4, 178 (dazu Schuch).
-
7 ululatus
ululātus, ūs, m. (ululo), das Heulen, Geheul, das dumpfe-, wilde Geschrei, der Tiere, ul. luporum, Augustin.: ul. acutus luporum, Apul.: maestos ululatus edere, jämmerlich heulen (von einem Hunde), Plin. – der Menschen, ululatus cantusque discors (der Gallier), Liv.: ululatus terni (bei Zauber), Ov.: maximis saepe ululatibus editis, Lact.: ululatu atria complent, Ov.: consonuisse (es habe gedröhnt) ululatibus theatrum, Tac. – vom wilden Siegesgeschrei, ul. trux, Amm.: victor ul., Stat.: ululatum tollere, Caes. – v. Geheul der Bacchanten u. Bacchantinnen, ululatus nocturni, Liv.: ululatus acuti, Catull., Bacchëi, Ov., longi (langgezogenes), Ov.: absonis ululatibus constrepentes, Apul. – v. Wehgeheul der Weiber (griech. ὀλολυγμός, s. Heräus Tac. hist. 4, 18, 13), femineus, Verg.: feminarum, Tac. u. Plin. ep. – v. der Totenklage, Wehklage, Wehruf, ululatus ore dedere, Verg. Aen. 11, 190.
-
8 columnarius
columnārius, a, um (columna), zur Säule gehörig, I) adi., mit Säulen besetzt, atria, Säulenhallen, Amm. 22, 16, 12. – II) subst.: 1) columnāriī, ōrum, m., schlechtes Gesindel, das sich auf dem Forum bei der columna Maenia umhertrieb, Cael. in Cic. ep. 8, 9, 6. – 2) columnārium, ī, n., eine Abgabe für die Säulen in den Gebäuden, die Säulensteuer, Cic. ad Att. 13, 6, 1. Caes. b. c. 3, 32, 2.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > columnarius
-
9 compleo
com-pleo, plēvī, plētum, ēre (vgl. plenus, πίμπλημι), I) eig., voll machen, voll füllen, anfüllen, zufüllen, ausfüllen, a) übh.: α) alqd, zB. fossas, Caes.: u. scrobem ad medium, usque ad summum, Col.: paginam, voll schreiben, Cic. – u. v. dem, was die Fülle gibt, selbst, non bene urnam (v. d. Totenasche), Ov.: naves longas (v. der Flut), Caes.: os oculosque (v. Blute), Cic.: vestibulum (v. Bewaffneten), Curt.: aedes (v. Liebhabern), Prop. – metu, ne complerentur navigia, angefüllt (überfüllt) würden, Liv.: cum bene domus completa est matutino tempore, sich gehörig gefüllt hat (mit Aufwartenden), Cic.: ea (aula = olla) saepe deciens complebatur (füllte sich) in dies, Plaut. – β) alqd alqā re, zB. amphoras plumbo, Nep.: cupas sebo, pice, Hirt. b. G.: statuas aeneas pecuniā, Nep.: fossas sarmentis et virgultis, Caes.: fossam aquā ex flumine derivatā, Caes.: naves serpentibus, Nep.: se conchis, sich voll fressen, Cic.: Dianam (als Bildsäule) coronis et floribus, überschütten, Cic.: caede incendioque cuncta, Liv.: quae res omnium rerum copiā complevit exercitum, versah das H. im Überfluß mit allen Dingen, Caes.: omnia fugā et terrore complet, Liv.: alveus Tiberis completus olim ruderibus, Suet.: multo cibo et potione completi, Cic.: completae onerariae naves taedā et pice et stuppā reliquisque rebus, quae sunt ad incendia, Caes. – totum prope caelum nonne————humano genere completum est? Cic.: armis, cadaveribus, cruore atque luctu omnia compleri, Sall.: cuncta fugā complentur, Liv. – γ) alqd alcis rei, zB. ararum urbes, Lucr.: cum completus iam mercatorum carcer esset, Cic.: convivium vicinorum cotidie compleo, ich sehe täglich eine vollzählige Gesellschaft von Gutsnachbarn bei mir, Cic. – b) schwängern, alqam, Lucr. 4, 1241 (1249) u. 1267 (1275); vgl. propter alqm corpus suum stupri, von jmd. sich schwängern lassen, Plaut. Amph. 1016: de semine Iovis compleri, Arnob. 5, 21. – c) als milit. t. t.: α) anfüllend eine Örtl., einen Raum dicht besetzen, ein Schiff bemannen, naves bis denas seu plures, Verg.: turrim militibus, Caes.: scaphas longarum navium militibus, Caes.: naves colonis pastoribusque, Caes.: classem sociis navalibus od. milite armato, Liv. u. Sen. – v. den Besetzenden selbst, ripam equi virique compleverant, Curt.: milites murum celeriter compleverunt, Caes.: totum montem hominibus compleri iussit, Caes. – β) eine Mannschaft vollzählig machen, ergänzen, legiones duas, Caes.: legiones in itinere, Caes.: cohortes pro numero militum, Sall.: horum adventu decem milia armatorum completa sunt, wurde die Zahl von 10 000 B. voll, Nep. – d) einen Raum usw. mit Licht, Geruch, Hauch, Tönen usw. erfüllen, d.i. überall Licht usw. verbreiten, sol cuncta suā luce lustrat et complet, Cic.: sol mundum omnem suā luce————complet, Cic.: omnia primo motu ac spiritu suo, vini, unguenti, corporis odore complesset (v. einer Pers.), Cic.: nondum spissa nimis c. sedilia flatu (v. d. Tibia), Hor.: tinnitibus aëra pulsi aeris et inflati murmure buxi (v. Pers.), Ov.: plangore et lamentatione forum (v. Pers.), Cic.: nemus querelis assiduis (v. einem Tiere), Lucr.: ululatu atria (v. Pers.), Ov.: magnis clamoribus omnia (v. Pers.), Lucr.: totam urbem luctu ac maerore (v. Pers.), Curt.: cuncta pavore, omnia terrore (v. Pers.), Curt. u. Liv.: is vaniloquus maria terrasque inani sonitu verborum complevit, Liv. – v. dem erfüllenden Hauch, Tone usw. selbst, speluncas venti tempestate coortā complent, Lucr.: vox horrenda Troum Rutulorumque agmina complet, Verg.: quis est, qui complet aures meas tantus et tam dulcis sonus? Cic.: u. im Passiv, arteriae acri clamore complentur, Cornif. rhet.: clamore et fletu omnia complentur, Caes.: completi sunt animi auresque vestrae me... commodis vestris obsistere, Cic.II) übtr.: a) jmd. mit einem Affekt, einer Gesinnung usw. gleichs. anfüllen, d.i. erfüllen, durchdringen, α) alqm alqā re: alqm in posterum bonā spe (v. Pers.), Caes.: civitatem summā spe et voluntate (v. jmds. Ankunft), Caes.: alqm taedio (v. einem Umstande), Quint.: quonam gaudio compleretur, cum etc., Cic.: humanissimā completur animus voluptate, Cic. – β) alqm alcis rei: alqm erroris, dementiae,————Plaut.: alqm flagitii et formidinis, Plaut.; vgl. Brix Plaut. Men. 901. – b) etw. voll, d.i. vollzählig, vollständig machen, α) eine Zeit, αα) v. leb. Wesen, eine Zeit erfüllen, ausleben, ausharren, quinque saecula vitae, Ov.: fata sua, Ov.: tempora Parcae debita, Verg.: u. (v. der Leibesfrucht) tempora materna, tempora sua, Ov. – in klass. Prosa nur m. Akk. annos u. einer Kardinalzahl = volle... Jahre leben, centum et septem annos complesse, Cic.: septem et septuaginta annos complesse, Nep. – bei Spät. m. dem Akk. annum u. einer Ordinalzahl, centesimum annum complevisse, Val. Max.: centesimum aetatis complevisse annum, Lact. – ββ) v. Alter, eine Zeit vollenden, nondum bis denos aetas compleverat annos, Inscr. bei Bormann Ungedr. Inschr. S. 9. – u. v. Ereignissen in der Zeit, eine Zeit ausfüllen = volle... wegnehmen, semel quadrigis, semel desultore misso vix unius horae tempus utrumque curriculum conplebat, Liv. 44, 9, 4. – β) eine Summe, ein Zahlenganzes vollmachen, vollzählig machen, sowohl in der Rechnung, ut hāc ratione summam mei promissi compleam, die Summe meiner versprochenen Angabe voll (vollzählig) mache, Liv.: sunt auctores ipso complente decimum mensem die (gerade am letzten Tage des Monats) parĕre (boves feminas), Plin. – als in der Wirklichkeit vollständig liefern, neque est adhuc tamen ea summa (imperati sumptus) completa,————Cic.: bina in Latino iugera, ita ut dodrantem ex Privernati complerent, data, volle 3/4 aus dem Pr. noch hinzufügten, Liv. – γ) einen Umlauf vollständig ausführen, völlig vollenden, sol duabus unius orbis ultimis partibus definiens motum cursus annuos conficit. Huius hanc lustrationem eiusdem incensa radiis menstruo spatio luna complet, Cic.: annuus exactis completur mensibus orbis, Verg. – completus et perfectus verborum ambitus, Cic. – δ) einen Zustand vollständig machen, vollenden, erfüllen, illi enim corporis commodis compleri vitam beatam putant, Cic.: complent ea (bona corporis) quidem beatissimam vitam, sed ita, ut etc., Cic.: rerum humanarum sorte completā, Curt.: completur in me (an mir) tritum vulgi sermone proverbium ›oleum perdit et impensas‹, Hier. ep. 57, 12. – ε) ein Vorhaben vollenden, nocturnum erat sacrum, ita ut ante mediam noctem compleretur, Liv. 23, 35, 15: his rebus completis, Caes. b. c. 3, 46, 3 (wo jetzt nach Konjektur confectis od. comparatis): imperatis sine mora completis (vollzogen), Amm. 18, 7, 4. – ⇒ Zsgzg. Perf.-Formen complerunt, complerint, complerat, complerant, complesse, Cic. u.a.; vgl. Neue-Wagener Formenl.3 3, 481 u. 482 u. Georges, Lexik. d. lat. Wortf. S. 155. – parag. Infin. Präs. complerier, Anthol. Lat. 21, 129 R. -
10 rosa
rosa, ae, f. (vgl. ῥόδον), I) die Rose als Blume u. als Strauch, A) als Blume, 1) eig.: a) übh., Cic. u.a.: frutex rosae, Rosenstock, Colum.: rosa hiberna, Mart.: Plur., Paestanae rosae, Mart. 4, 42, 10: rosarum tempus, Augustin. in psalm. 96, 19: rosae rubentes, Hieron. vit. Paul. erem. § 3: rosas cape, Mart. 2, 59, 3: inter vepres rosae nascuntur (sprichw.), Amm. 16, 7, 4: plena rosarum atria, rosigdurchschimmerte Halle, Ov. met. 2, 113. – b) kollektiv = Rosen, Rosenkränze, pulvinus rosā fartus, Cic.: reticulum plenum rosae, Cic.: in rosa, mit Rosen bekränzt, Cic.: so auch redimitus rosā, Cic.: dah. vivere in aeterna rosa, d.i. in ewigem Vergnügen, angenehm, fröhlich (wie wir: in Rosen leben), Mart.: in rosa iaceat, in Wollust, in stetem Vergnügen, Sen. – Sprichw., rosa, ut dicitur, de spinis floruit, Hieron. vit. Hilarion. § 2. – c) als Schmeichelwort, mea rosa, meine Rose, mein Röschen, Plaut.: tu mihi rosa es, Plaut. – 2) meton., die Rosensalbe, das Rosenöl, Cels. 6, 18, 8. – B) die Rose als Strauch, der Rosenstrauch, -stock, flos rosae, Cels., rosarum, Hor.: Plur. flores rosae, Hor., u. flores rosarum, Lucr.: spinae rosarum, Ambros. – rosa Paesti bis florens, unsere Damaszenerrose, Verg.: rosa laurea, Lorbeerrose, Rosenlorbeer, Oleander (Nerium oleander, L.), Apul. – II) übtr., rosae, eine rosenfarbige Zitronenart, noch jetzt ital. mela————rosa, Edict. Diocl. 6, 68 (wo rhosae geschr.). Apic. 4, 178 (dazu Schuch). -
11 ululatus
ululātus, ūs, m. (ululo), das Heulen, Geheul, das dumpfe-, wilde Geschrei, der Tiere, ul. luporum, Augustin.: ul. acutus luporum, Apul.: maestos ululatus edere, jämmerlich heulen (von einem Hunde), Plin. – der Menschen, ululatus cantusque discors (der Gallier), Liv.: ululatus terni (bei Zauber), Ov.: maximis saepe ululatibus editis, Lact.: ululatu atria complent, Ov.: consonuisse (es habe gedröhnt) ululatibus theatrum, Tac. – vom wilden Siegesgeschrei, ul. trux, Amm.: victor ul., Stat.: ululatum tollere, Caes. – v. Geheul der Bacchanten u. Bacchantinnen, ululatus nocturni, Liv.: ululatus acuti, Catull., Bacchëi, Ov., longi (langgezogenes), Ov.: absonis ululatibus constrepentes, Apul. – v. Wehgeheul der Weiber (griech. ὀλολυγμός, s. Heräus Tac. hist. 4, 18, 13), femineus, Verg.: feminarum, Tac. u. Plin. ep. – v. der Totenklage, Wehklage, Wehruf, ululatus ore dedere, Verg. Aen. 11, 190.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > ululatus
-
12 dispono
dis-pōno, pŏsŭi, pŏsĭtum (contr. dispostum, Lucr. 1, 52; 2, 644), 3, v. a., to place here and there, to set in different places, to distribute regularly, to dispose, arrange (cf. dispenso, II.—freq. and class.).I.Lit.A.In gen., to set in order, arrange, dispose:B.libros confusos antea,
Cic. Att. 4, 8, a; cf.:Homeri libros,
id. de Or. 3, 34, 137:oculos (harundinum),
Cato R. R. 47; cf.brassicam,
Col. 11, 3, 27:arbores,
Plin. 17, 11, 15, § 78:quidque suo loco,
Col. 12, 2, 3; cf.:pennas in ordine,
Ov. A. A. 2, 45;for which: disjecta membra in ordinem,
Sen. Hippol. 1257:obliquos ordines in quincuncem,
Caes. B. G. 7, 73, 5:aciem,
Tac. H. 2, 41; Plin. 9, 8, 9, § 31:male capillos,
Ov. Am. 1, 14, 35; cf.comas,
id. Pont. 3, 3, 16; Mart. 12, 83:tectos enses per herbam,
Verg. A. 3, 237:ceras per atria,
Ov. F. 1, 591;for which: expressi cera voltus singulis disponebantur armariis,
Plin. 35, 2, 2, § 6:tabernas deversorias per litora et ripas,
Suet. Ner. 27:cubicula plurifariam,
id. Tib. 43 et saep.— Poet.:(Prometheus) corpora disponens, etc., qs. arranging the parts, limbs,
i. e. fashioning, forming, Prop. 3, 5, 9 (4, 4, 9 M.):moenia versu,
i. e. to describe, id. 4 (5), 1, 57; cf. Ov. Am. 3, 7, 64.—In partic., milit. t. t., to set in order, arrange, to draw up, array a body of men, a guard, military engines, etc.:II.praesidia disponit, castella communit,
Caes. B. G. 1, 8, 2; so,praesidia,
id. B. C. 3, 15, 2:stationes,
id. B. G. 5, 15 fin.; id. B. C. 1, 73, 3:custodias,
id. ib. 3, 8, 4:cohortes,
id. B. G. 5, 33, 1:equites,
id. ib. 7, 56, 4; id. B. C. 3, 101, 3:exploratores,
id. B. G. 7, 35, 1:insidias,
Front. Strat. 2, 5, 29; 2, 9, 7 al.:equos,
to station in relays, Liv. 37, 7:ballistas machinasque,
Suet. Calig. 46 et saep.:custodias in muro,
Caes. B. G. 7, 27, 1; 7, 34, 1:expeditos,
id. B. C. 1, 27 fin. et saep.; cf.:legiones in Apulia hibernorum causa,
id. ib. 1, 14, 3:tormenta in muris,
id. ib. 1, 17, 3:sudes in opere,
id. B. G. 7, 81, 4 et saep.:milites iis operibus quae, etc.,
id. B. C. 1, 21, 3:exploratores omni fluminis parte,
id. B. G. 7, 61, 1:classem omni ora maritima,
id. B. C. 3, 5, 2:naves in litore pluribus locis separatim,
id. ib. 3, 24, 1:cohortes castris praesidio,
id. ib. 3, 88, 4 et saep.:praesidia custodiasque ad ripas Ligeris,
id. B. G. 7, 55, 9; cf. id. ib. 7, 65, 3; id. B. C. 1, 50:praesidia cis Rhenum,
id. B. G. 4, 4, 3; cf.:legiones Narbone circumque ea loca hiemandi causa,
id. B. C. 1, 37, 1:equites per oram maritimam,
id. ib. 3, 24, 4; cf. id. ib. 3, 111, 1; Suet. Aug. 32; Front. Strat. 2, 5, 1 et saep.Trop.:B.verba ita disponunt ut pictores varietatem colorum, paria paribus referunt,
Cic. Or. 19 fin.;so of the regular arrangement of the parts of a discourse,
id. de Or. 2, 42, 179; 3, 25, 96 al.; Quint. 2, 12, 10; 3, 3, 10 et saep.; cf. also Tac. Or. 3:fac ut plane iis omnibus, quos devinctos tenes, descriptum ac dispositum suum cuique munus sit,
Q. Cic. Pet. Cons. 5 fin.; cf.ministeria principatus in equites Romanos,
Tac. H. 1, 58:imperii curas,
id. A. 16, 8:consilia in omnem fortunam ita disposita habebat (the fig. being borrowed from milit. lang.),
Liv. 42, 29:in disponendo die,
in arranging the business of the day, Suet. Tib. 11:diem,
Sen. Cons. ad Polyb. 25 fin.; Tac. G. 30; Plin. Ep. 9, 36; cf.otium,
id. ib. 4, 23:tempus otiosum,
Mart. 5, 20:opus et requiem pariter,
Pers. 5, 43 et saep.—In post-class. lang., with acc. and inf. or rel. clause, like the Gr. diatassô, to settle, determine:non alienum erit disponi, apud quem puer interim educetur,
Dig. 43, 30, 3, § 4:Thebani apparere paucos disposuerunt,
Front. Strat. 3, 2, 10, 2 (dub.):excursatores quingentos sensim praeire disposuit,
Amm. 24, 1; 24, 6, 4.—With ut, Dig. 10, 3, 18.—Hence, dispŏsĭtus, a, um, P. a., regularly distributed; hence properly ordered, arranged (very rare):studia ad honorem disposita,
Cic. Mur. 14:vita hominum,
Plin. Ep. 3, 1, 2;also transf.: vir dispositus,
an orderly speaker, id. ib. 2, 11, 17.—As subst.:lumina ex disposito relucentia,
Sen. de Prov. 1, 2.— Comp.: dispositius, Sen. Q. N. praef. fin.; cf. Lact. Ira D. 10 med.—Sup. Boëth. Cons. Phil. 4, pros. 2.— Adv.: dispŏsĭte, orderly, methodically:accusare istum,
Cic. Verr. 2, 4, 40, § 87:dicere,
Quint. 10, 7, 12:exponere,
Vitr. 7 praef. §18: mundus effectus est (with ordinate),
Lact. 3, 17.— Sup.:aedificare,
Sid. Ep. 5, 11. -
13 disposite
dis-pōno, pŏsŭi, pŏsĭtum (contr. dispostum, Lucr. 1, 52; 2, 644), 3, v. a., to place here and there, to set in different places, to distribute regularly, to dispose, arrange (cf. dispenso, II.—freq. and class.).I.Lit.A.In gen., to set in order, arrange, dispose:B.libros confusos antea,
Cic. Att. 4, 8, a; cf.:Homeri libros,
id. de Or. 3, 34, 137:oculos (harundinum),
Cato R. R. 47; cf.brassicam,
Col. 11, 3, 27:arbores,
Plin. 17, 11, 15, § 78:quidque suo loco,
Col. 12, 2, 3; cf.:pennas in ordine,
Ov. A. A. 2, 45;for which: disjecta membra in ordinem,
Sen. Hippol. 1257:obliquos ordines in quincuncem,
Caes. B. G. 7, 73, 5:aciem,
Tac. H. 2, 41; Plin. 9, 8, 9, § 31:male capillos,
Ov. Am. 1, 14, 35; cf.comas,
id. Pont. 3, 3, 16; Mart. 12, 83:tectos enses per herbam,
Verg. A. 3, 237:ceras per atria,
Ov. F. 1, 591;for which: expressi cera voltus singulis disponebantur armariis,
Plin. 35, 2, 2, § 6:tabernas deversorias per litora et ripas,
Suet. Ner. 27:cubicula plurifariam,
id. Tib. 43 et saep.— Poet.:(Prometheus) corpora disponens, etc., qs. arranging the parts, limbs,
i. e. fashioning, forming, Prop. 3, 5, 9 (4, 4, 9 M.):moenia versu,
i. e. to describe, id. 4 (5), 1, 57; cf. Ov. Am. 3, 7, 64.—In partic., milit. t. t., to set in order, arrange, to draw up, array a body of men, a guard, military engines, etc.:II.praesidia disponit, castella communit,
Caes. B. G. 1, 8, 2; so,praesidia,
id. B. C. 3, 15, 2:stationes,
id. B. G. 5, 15 fin.; id. B. C. 1, 73, 3:custodias,
id. ib. 3, 8, 4:cohortes,
id. B. G. 5, 33, 1:equites,
id. ib. 7, 56, 4; id. B. C. 3, 101, 3:exploratores,
id. B. G. 7, 35, 1:insidias,
Front. Strat. 2, 5, 29; 2, 9, 7 al.:equos,
to station in relays, Liv. 37, 7:ballistas machinasque,
Suet. Calig. 46 et saep.:custodias in muro,
Caes. B. G. 7, 27, 1; 7, 34, 1:expeditos,
id. B. C. 1, 27 fin. et saep.; cf.:legiones in Apulia hibernorum causa,
id. ib. 1, 14, 3:tormenta in muris,
id. ib. 1, 17, 3:sudes in opere,
id. B. G. 7, 81, 4 et saep.:milites iis operibus quae, etc.,
id. B. C. 1, 21, 3:exploratores omni fluminis parte,
id. B. G. 7, 61, 1:classem omni ora maritima,
id. B. C. 3, 5, 2:naves in litore pluribus locis separatim,
id. ib. 3, 24, 1:cohortes castris praesidio,
id. ib. 3, 88, 4 et saep.:praesidia custodiasque ad ripas Ligeris,
id. B. G. 7, 55, 9; cf. id. ib. 7, 65, 3; id. B. C. 1, 50:praesidia cis Rhenum,
id. B. G. 4, 4, 3; cf.:legiones Narbone circumque ea loca hiemandi causa,
id. B. C. 1, 37, 1:equites per oram maritimam,
id. ib. 3, 24, 4; cf. id. ib. 3, 111, 1; Suet. Aug. 32; Front. Strat. 2, 5, 1 et saep.Trop.:B.verba ita disponunt ut pictores varietatem colorum, paria paribus referunt,
Cic. Or. 19 fin.;so of the regular arrangement of the parts of a discourse,
id. de Or. 2, 42, 179; 3, 25, 96 al.; Quint. 2, 12, 10; 3, 3, 10 et saep.; cf. also Tac. Or. 3:fac ut plane iis omnibus, quos devinctos tenes, descriptum ac dispositum suum cuique munus sit,
Q. Cic. Pet. Cons. 5 fin.; cf.ministeria principatus in equites Romanos,
Tac. H. 1, 58:imperii curas,
id. A. 16, 8:consilia in omnem fortunam ita disposita habebat (the fig. being borrowed from milit. lang.),
Liv. 42, 29:in disponendo die,
in arranging the business of the day, Suet. Tib. 11:diem,
Sen. Cons. ad Polyb. 25 fin.; Tac. G. 30; Plin. Ep. 9, 36; cf.otium,
id. ib. 4, 23:tempus otiosum,
Mart. 5, 20:opus et requiem pariter,
Pers. 5, 43 et saep.—In post-class. lang., with acc. and inf. or rel. clause, like the Gr. diatassô, to settle, determine:non alienum erit disponi, apud quem puer interim educetur,
Dig. 43, 30, 3, § 4:Thebani apparere paucos disposuerunt,
Front. Strat. 3, 2, 10, 2 (dub.):excursatores quingentos sensim praeire disposuit,
Amm. 24, 1; 24, 6, 4.—With ut, Dig. 10, 3, 18.—Hence, dispŏsĭtus, a, um, P. a., regularly distributed; hence properly ordered, arranged (very rare):studia ad honorem disposita,
Cic. Mur. 14:vita hominum,
Plin. Ep. 3, 1, 2;also transf.: vir dispositus,
an orderly speaker, id. ib. 2, 11, 17.—As subst.:lumina ex disposito relucentia,
Sen. de Prov. 1, 2.— Comp.: dispositius, Sen. Q. N. praef. fin.; cf. Lact. Ira D. 10 med.—Sup. Boëth. Cons. Phil. 4, pros. 2.— Adv.: dispŏsĭte, orderly, methodically:accusare istum,
Cic. Verr. 2, 4, 40, § 87:dicere,
Quint. 10, 7, 12:exponere,
Vitr. 7 praef. §18: mundus effectus est (with ordinate),
Lact. 3, 17.— Sup.:aedificare,
Sid. Ep. 5, 11. -
14 rosa
rŏsa, ae, f. [kindr. with rhodon], a rose.I.Lit., Varr R. R. 1, 35, 1; Plin. 21, 4, 10, § 14:B.Paestanae rosae,
Mart. 4, 42, 10:cape rosas,
id. 2, 59, 3;sacred to Venus,
Aus. Idyll. 14; cf. id. ib. 6, 76 and 92;blooms latest of the spring flowers,
Plin. 21, 11, 38, § 64.—Hence, sera, Hor. C. 1, 38, 3; cf.Cicero's reproach: cum rosam viderat, tum incipere ver arbitrabatur,
Cic. Verr. 2, 5, 11, § 27.—Used on festive and solemn occasions for wreaths, for strewing in the way or upon graves, at feasts, etc., Lucr. 2, 627; Hor. C. 1, 36, 15; 2, 11, 14; 3, 19, 22; 29, 3; Prop. 1, 17, 22; 3, 5 (4, 4), 22; 4 (5), 8, 40; Plin. 18, 26, 64, § 236; Sen. Hippol. 769; Plin. Ep. 5, 6, 34; Tac. H. 2, 70 et saep.; cf. Becker, Gall. 3, p. 32 (2d edit.): plena rosarum Atria. Ov. M. 2, 113.— Prov.: inter vepres rosae nascuntur, Amm. 16, 7, 4. —Collect., for roses, wreaths of roses (only so in class. prose):II.sertis redimiri jubebis et rosā?
Cic. Tusc. 3, 18, 43:an tu me in violā putabas aut in rosā dicere?
on, among roses, id. ib. 5, 26, 73:in rosā potare,
id. Fin. 2, 20, 65:jacere,
Sen. Ep. 36, 9:vivere,
Mart. 8, 77, 2; cf.:multā in rosā,
Hor. C. 1, 5, 1:pulvinus perlucidus rosā fartus,
Cic. Verr. 2, 5, 11, § 27.—Transf.A.As a word of endearment, in Plautus:B.mea rosa,
my rose, my rosebud, Plaut. As. 3, 3, 74; id. Bacch. 1, 1, 50;or simply rosa,
id. Men. 1, 3, 9:tu mihi rosa es,
id. Curc. 1, 2, 6.—Oil of roses, Cels. 8, 3; 4; 6, 18, 8. —C.The season or month of roses, Inscr. Grut. 753, 4; cf. rosales.—D.The rose-bush, rose-tree:nimium breves Flores amoenae ferre jube rosae,
Hor. C. 2, 3, 14:radix silvestris rosae,
Plin. 8, 41, 63, § 152.— Plur.:flores rosarum,
Lucr. 2, 627; cf. Hor. C. 3, 29, 3:terram ad rosarum et vineae satum vertere,
Plin. 18, 26, 64, § 236.
См. также в других словарях:
ADMISSIONALIS — Ministri, Lampridio in Alex. c. 4. memorati, fuêre, qui Suetonio Vespas. c. 14. ex officio Admissionis dicebantur; Trepidum eum interdicta aulâ sub Neronc, quaerentemque quidnam ageret, aut quo abiret, quidam ex officio aedmissionis simul… … Hofmann J. Lexicon universale