Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

animae+n+f

  • 41 concedo

    con-cēdo, cessi, cessum, 3, v. n. and a. (a strengthened cedo, and corresp. with it in most of its signiff.); lit., to go, walk; hence,
    I.
    Neutr., with reference to the terminus a quo, to go or walk away from a place, to depart, retire, withdraw, remove from (in lit. signif. rare but class.).
    A.
    In gen.:

    concedite atque abscedite omnes, de viā decedite,

    Plaut. Am. 3, 4, 1; so absol., Ter. Eun. 1, 2, 102; id. Hec. 4, 2, 21; cf.:

    ipsae concedite silvae,

    farewell, Verg. E. 10, 63.—With prep.:

    a foribus,

    Plaut. Most. 2, 1, 82:

    abs te,

    id. Pers. 1, 1, 51:

    ab oculis alicujus,

    Cic. Cat. 1, 7, 17:

    superis ab oris,

    Verg. A. 2, 91:

    ex aedibus,

    Ter. Hec. 4, 4, 57.—With abl. only:

    oculis,

    Plaut. Ep. 5, 2, 16:

    caelo,

    Verg. A. 10, 215:

    solio,

    Sil. 3, 628.—With adv.:

    hinc,

    Plaut. Ps. 1, 5, 158; Ter. Eun. 1, 2, 126; id. Heaut. 3, 3, 11.—
    B.
    Esp.
    1.
    Pregn. ( = cedo, II. A. 2.), to pass away, disappear, vanish, in Tac. (with and without vitā), to depart from life, die:

    tumor et irae Concessere deūm,

    Verg. A. 8, 41:

    vitā,

    to die, Tac. A. 1, 3; 3, 30; 6, 39; 12, 39; 14, 51; and absol.: quandoque concessero, id. ib. 4, 38; 13, 30;

    the same: concessit superis ab oris,

    Verg. A. 2, 91; cf.:

    vitā per auras concessit ad Manes,

    id. ib. 10, 820. —
    2.
    With dat. or absol., prop. qs. to go out of the way for one (on account of his wishes, or his superior power or excellence), i. e. to yield to, submit, give way to, adapt one's self to.
    a.
    To yield or submit to power or compulsion:

    ut magnitudini medicinae doloris magnitudo concederet,

    Cic. Tusc. 4, 29, 63:

    certum est, concedere homini nato nemini,

    Plaut. Cas. 2, 4, 15:

    neque nox quoquam concedit die (i. e. diei),

    id. Am. 1, 1, 120 (cf. id. ib. 1, 3, 48): cedant arma togae, concedat laurea linguae, Cic. Poët. Off. 1, 22, 77 (cf. id. Pis. 30, 74, and Quint. 11, 1, 24):

    bellum ac tumultum paci atque otio concessurum,

    id. Pis. 30, 73:

    voluptatem concessuram dignitati,

    id. Fin. 3, 1, 1:

    injuriae,

    Sall. J. 14, 24:

    obsidioni,

    i. e. permit, Tac. A. 13, 40:

    operi meo concedite,

    Ov. M. 8, 393; id. F. 1, 222:

    naturae,

    i. e. to die, Sall. J. 14, 15; so,

    fato,

    Plin. Pan. 11, 3:

    fatis magnis,

    Val. Fl. 1, 554:

    apparebat aut hostibus aut civibus de victoriā concedendum esse,

    Liv. 4, 6, 6; cf. so impers.:

    postquam concessum propemodum de victoriā credebant,

    id. 3, 60, 4.—
    b.
    To give place to in excellence, dignity, rank, etc., to yield to, to give precedence:

    me amantissimum tui, nemini concedentem,

    Cic. Fam. 10, 3, 2; so id. ib. 4, 3, 1;

    4, 3, 4: etsi de cupiditate nemini concedam,

    id. Att. 12, 47, 2:

    sese unis Suebis concedere,

    Caes. B. G. 4, 7:

    majestati ejus viri concedere,

    Liv. 6, 6, 7:

    aetati,

    Sall. J. 11, 4; id. H. Fragm. 1, 17; cf. so impers.:

    Sulla, cujus facundiae, non aetati a Manlio concessum,

    id. J. 102, 4:

    vigenti Silio,

    Tac. A. 3, 43:

    seniori Sentio,

    id. ib. 2, 74:

    ut vix Apronio illi de familiaritate concedere videatur,

    Cic. Verr. 2, 2, 44, § 108:

    Antario Varoque de gloriā,

    Tac. H. 3, 64:

    nemini in illa causā studio et cupiditate concedere,

    Cic. Deiot. 10, 28:

    nec amore in hanc patriam nobis concedunt,

    Tac. A. 11, 24:

    nec, si muneribus certes, concedat Iollas,

    Verg. E. 2, 57.—With acc. of quantity (cf. 3. infra):

    magistro tantulum de arte,

    Cic. Rosc. Am. 40, 118:

    alicui quicquam in desperatione,

    id. Att. 14, 18, 3. —
    c.
    To yield, submit to one's will, comply with one's wishes:

    ut tibi concedam, neque tuae libidini advorsabor,

    Ter. Hec. 2, 2, 3:

    matri meae,

    id. ib. 3, 5, 28:

    concessit senatus postulationi tuae,

    Cic. Mur. 23, 47:

    jurisconsultis concedi,

    id. Caecin. 24, 67.— Impers.:

    Caesar... concedendum non putabat,

    Caes. B. G. 1, 7.—
    d.
    Like sunchôrein tini, to assent to, concede to:

    nunquamne hodie concedes mihi Neque intelleges, etc.,

    Ter. Phorm. 5, 3, 22 (credes, consenties, Ruhnk.):

    stultum me fateor, liceat concedere veris,

    Hor. S. 2, 3, 305 (cf. in Gr. sunchôrein têi alêtheiai).—
    e.
    To assent to, grant, pardon, allow, etc.:

    quos (judices) alienis peccatis concessuros putes, quo facilius ipsis peccare liceat,

    Cic. Verr. 2, 3, 96, § 223:

    poëtae non ignoscit, nobis concedit,

    id. de Or. 3, 51, 198:

    dicto concedi,

    id. Rosc. Am. 1, 3:

    cui (vitio) si concedere nolis,

    Hor. S. 1, 4, 140; cf. id. ib. 1, 3, 85.—Hence (cf. cedo, II. A. 3. fin.),
    3.
    Act., with acc. (and dat.) aliquid alicui.
    a.
    To grant, concede, allow; to consign something over to, to resign, yield, vouchsafe, confirm to, etc. (very freq. in all perr. and species of composition):

    illum mihi aequius est quam me illi quae volo concedere,

    Plaut. Cas. 2, 3, 47:

    si nunc de tuo jure concessisses paululum,

    Ter. Ad. 2, 2, 9:

    partem octavam pretii,

    Plin. Ep. 8, 2, 3:

    date hoc et concedite pudori meo, ut, etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 12, § 32; cf. Ter. Hec. 2, 2, 16:

    alicui primas in dicendo partis,

    Cic. Div. in Caecil. 15, 49:

    amicis quicquid velint,

    id. Lael. 11, 38:

    neque quicquam illius audaciae,

    id. Caecin. 35, 103:

    doctrinam alicui,

    Quint. 11, 1, 89; cf.:

    artes tibi,

    Cic. Quint. 30, 93:

    intellegentiam, prudentiam,

    Quint. 12, 1, 3:

    principatum imperii maritimi Atheniensibus,

    Nep. Timoth. 2, 2; cf. id. Dion, 6, 3; Suet. Aug. 66; id. Tib. 4; Prop. 2 (3), 15, 37; cf.:

    tempus quieti, aut luxuriae,

    Sall. J. 61, 3:

    tempestivum pueris ludum,

    Hor. Ep. 2, 2, 142:

    libertatem his,

    Caes. B. G. 4, 15 fin.:

    vitam alicui,

    Suet. Caes. 68; id. Aug. 13; 16: crimen gratiae, i. e. to accuse or inform against for the sake of favor, Cic. Rosc. Com. 6, 19:

    peccata alicui,

    to pardon him, id. Verr. 2, 1, 49, § 128:

    delicta,

    Suet. Ner. 29.— Pass.: Siciliam nimis celeri desperatione rerum concessam, [p. 397] had been ceded, given up, Liv. 21, 1, 5:

    Scaevolae concessa est facundiae virtus,

    Quint. 12, 3, 9; 10, 1, 100 et saep.:

    acrius... Ulcisci, quam nunc concessum est legibus aequis,

    Lucr. 5, 1148; cf. Nep. Them. 10 fin.; Suet. Tib. 18.— Poet., with in and acc.:

    concessit in iras Ipse... genitor Calydona Dianae,

    gave over to be punished, Verg. A. 7, 305.—
    (β).
    With dat. and inf.:

    nec nostrā dicere linguā Concedit nobis patrii sermonis egestas,

    Lucr. 1, 831; so,

    ducere neptem,

    Cat. 64, 29:

    esse poëtis,

    Hor. A. P. 373; Suet. Aug. 44 et saep.— Impers. pass.:

    de re publicā nisi per concilium loqui non conceditur,

    Caes. B. G. 6, 20 fin.:

    quo mihi fortunam, si non conceditur uti,

    Hor. Ep. 1, 5, 12; Quint. 12, 1, 37; 12, 1, 42; 8, 6, 76; Suet. Ner. 12:

    servis quoque pueros hujus aetatis verberare concedimus,

    Curt. 8, 8, 3:

    concedunt plangere matri,

    Stat. Th. 6, 134:

    cum accusare etiam palam concessum sit,

    Quint. 6, 3, 28; 2, 17, 27; 11, 3, 150: 8, 3, 30; 12, 3, 8 al.— Poet.:

    fatis numquam concessa moveri Camarina,

    not allowed. forbidden to be removed, Verg. A. 3, 700; cf.

    also personally: haec ubi conceduntur esse facta, for conceditur haec esse facta,

    Cic. Caecin. 15, 44.—
    (γ).
    With acc. and inf.:

    non omnia corpora vocem Mittere concedis,

    you grant, Lucr. 2, 835:

    oculos falli,

    id. 4, 380; Quint. 2, 5, 25:

    culpam inesse concedam,

    Cic. Rosc. Am. 28, 76:

    poëtas legendos oratori futuro,

    Quint. 1, 10, 29.— Pass. impers.:

    concedatur profecto verum esse, ut, etc.,

    Cic. Lael. 14, 50. —
    (δ).
    With ut or ne:

    nec vero histrionibus oratoribusque concedendum est, ut iis haec apta sint, nobis dissoluta,

    Cic. Off. 1, 35, 129:

    verum concedo tibi ut ea praetereas, quae, etc.,

    id. Rosc. Am. 19, 54:

    concedant ut viri boni fuerint,

    id. Lael. 5, 18; id. de Or. 1, 13, 57; Lucr. 2, 658:

    non concedo, ut sola sint,

    Quint. 6, 2, 11 al.: cui concedi potest, ut? etc., Cic. Fragm. ap. Quint. 5, 13, 21:

    ut concedatur ne in conspectum veniat,

    Hirt. B. G. 8, 48.—
    (ε).
    With a simple subj.:

    concedo sit dives,

    Cat. 114, 5; Ov. A. A. 1, 523. —
    (ζ).
    Absol.:

    beatos esse deos sumpsisti: concedimus,

    Cic. N. D. 1, 31, 89; id. Verr. 2, 2, 32, § 78; cf. Quint. 1, 1, 2:

    consules neque concedebant neque valde repugnabant,

    Cic. Fam. 1, 2, 2; Caes. B. G. 1, 44.—
    b.
    = condono, to grant or yield something to one as a favor or from regard, to desist from, forbear, give up; forgive, pardon:

    inimicitias rei publicae,

    to give up for the sake of the State, Cic. Prov. Cons. 18, 44:

    petitionem alicui,

    from regard to, id. Phil. 2, 2, 4:

    peccata liberum parentum misericordiae,

    id. Clu. 69, 195:

    cum Marcellum senatui reique publicae concessisti,

    id. Marcell. 1, 3:

    ut concessisti illum (sc. Marcellum) senatui, sic da hunc (sc. Ligarium) populo,

    as you have pardoned him in deference to the Senate, id. Lig. 12, 37; cf. Nep. Att. 7 fin.; Tac. A. 2, 55; 4, 31:

    Montanus patri concessus est,

    id. ib. 16, 33 fin.
    II.
    Neutr., in respect to the terminus ad quem, to go, walk, betake one's self somewhere, to retire, withdraw to, etc.; with ad, in, or adv.:

    tantisper hic ego ad januam concessero,

    Plaut. Aul. 4, 5, 6 Wagn.; cf.:

    ad Manes,

    i. e. to die, Verg. A. 10, 820:

    ad victorem,

    Tac. H. 2, 51:

    ad dexteram,

    Ter. And. 4, 4, 12:

    caeli distributio docet unde fulmen venerit, quo concesserit,

    Cic. Div. 2, 20, 45; so Lucr. 1, 380:

    huc,

    Plaut. Capt. 2, 1, 19; id. Bacch. 4, 2, 28; id. Trin. 2, 4, 116; Ter. Heaut. 1, 1, 122; Caecil. ap. Non. p. 270, 8:

    istuc,

    Plaut. As. 3, 3, 56; Ter. Eun. 4, 4, 39:

    vis animae in altum,

    Lucr. 4, 919:

    in delubrum,

    Liv. 30, 20, 6:

    in hiberna,

    id. 26, 20, 6; cf.:

    Carthaginem Novam in hiberna,

    id. 21, 15, 3:

    Argos habitatum,

    Nep. Them. 8, 1:

    Cythnum,

    Tac. A. 3, 69:

    Neapolin,

    id. ib. 14, 10:

    Patavium,

    id. H. 3, 11:

    in insulam,

    id. ib. 5, 19:

    in turbam,

    Hor. S. 1, 4, 143:

    trans Rhenum,

    Tac. H. 5, 23:

    concede huc a foribus,

    Plaut. Men. 1, 2, 48:

    hinc intro,

    id. Ps. 1, 5, 158; Ter. Eun. 1, 2, 126:

    hinc aliquo ab ore eorum,

    id. Heaut. 3, 3, 11; cf.:

    aliquo ab eorum oculis,

    Cic. Cat. 1, 7, 17:

    hinc rus,

    Ter. Hec. 4, 4, 7.—
    B.
    Trop.: in aliquid, of entering into an alliance, yielding to, etc., to agree or consent to, to assent, to submit, yield, or resign one's self, to acquiesce in, to go or pass over to any thing (freq. in the histt.):

    mulier, conjuncta viro, concessit in unum Conubium,

    Lucr. 5, 1010; cf.:

    in matrimonium,

    Just. 24, 2, 10: victi omnes in gentem nomenque imperantium concessere, were merged in, passed over into, Sall. J. 18, 12; so,

    in paucorum potentium jus atque dicionem,

    id. C. 20, 7; cf.:

    in dicionem,

    Liv. 38, 16, 9:

    in dominationem,

    Sall. H. Fragm. 3, 22 Gerl.:

    in deditionem,

    Liv. 28, 7, 9; 39, 2, 4; 42, 53, 7:

    in Tyrias leges,

    Sil. 15, 6:

    in condiciones,

    Liv. 2, 33, 1:

    in sententiam,

    id. 32, 23, 12; 32, 36, 8; Tac. A. 1, 79 fin.; cf.: in illos, assent to, yield to them, Cic. Fragm. ap. Aug. contr. Avid. 3, 7:

    in partes,

    Tac. H. 2, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > concedo

  • 42 concepta

    con-cĭpĭo, cēpi, ceptum, 3, v. a. [capio], to take or lay hold of, to take to one's self, to take in, take, receive, etc. (class. in prose and poetry).
    I.
    Prop.
    A.
    In gen.:

    nuces si fregeris, vix sesquimodio concipere possis,

    Varr. R. R. 1, 7, 3:

    truleum latius, quo concipiat aquam,

    id. L. L. 5, § 118 Müll.; cf. Lucr. 6, 503; and:

    concipit Iris aquas,

    draws up, Ov. M. 1, 271:

    madefacta terra caducas Concepit lacrimas, id. ib 6, 397: imbres limumque,

    Col. Arb. 10, 3.—Of water, to take up, draw off, in a pipe, etc.:

    Alsietinam aquam,

    Front. Aquaed. 11; 5 sqq.— Pass., to be collected or held, to gather:

    pars (animae) concipitur cordis parte quādam,

    Cic. N. D. 2, 55, 138:

    ut quisque (umor) ibi conceptus fuerit, quam celerrime dilabatur,

    Col. 1, 6, 5.—Hence, con-cepta, ōrum, n. subst., measures of fluids, capacity of a reservoir, etc.:

    amplius quam in conceptis commentariorum,

    i. e. the measures described in the registers, Front. Aquaed. 67; 73.—Of the approach of death:

    cum jam praecordiis conceptam mortem contineret,

    Cic. Tusc. 1, 40, 96:

    ventum veste,

    Quint. 11, 3, 119; cf.:

    plurimum ventorum,

    Plin. 16, 31, 57, § 131; and:

    magnam vim venti,

    Curt. 4, 3, 2:

    auram,

    id. 4, 3, 16; cf. Ov. M. 12, 569:

    aëra,

    id. ib. 1, 337:

    ignem,

    Lucr. 6, 308; so Cic. de Or. 2, 45, 190; Liv. 21, 8, 12; 37, 11, 13; Ov. M. 15, 348.—Of lime slaked:

    ubi terrenā silices fornace soluti concipiunt ignem liquidarum aspergine aquarum,

    Ov. M. 7, 108 al.; cf.:

    lapidibus igne concepto,

    struck, Vulg. 2 Macc. 10, 3:

    flammam,

    Caes. B. C. 2, 14:

    flammas,

    Ov. M. 1, 255; cf.

    of the flame of love: flammam pectore,

    Cat. 64, 92:

    ignem,

    Ov. M. 9, 520; 10, 582:

    validos ignes,

    id. ib. 7, 9:

    medicamentum venis,

    Curt. 3, 6, 11:

    noxium virus,

    Plin. 21, 13, 44, § 74:

    morbum,

    Col. 7, 5, 14:

    in eā parte nivem concipi,

    is formed, Sen. Q. N. 4, 2, 1. —Of disease:

    is morbus aestate plerumque concipitur,

    Col. 7, 5, 14:

    si ex calore et aestu concepta pestis invasit,

    id. 7, 5, 2.—
    B.
    In partic.
    1.
    To take or receive ( animal or vegetable) fecundation, to conceive, become pregnant.
    (α).
    Absol.:

    more ferarum putantur Concipere uxores,

    Lucr. 4, 1266; Varr. R. R. 2, 1, 17:

    cum concepit mula,

    Cic. Div. 2, 22, 50:

    ex illo concipit ales,

    Ov. M. 10, 328 et saep.:

    (arbores) concipiunt variis diebus et pro suā quaeque naturā,

    Plin. 16, 25, 39, § 94.—
    (β).
    With acc.:

    ut id, quod conceperat, servaret,

    Cic. Clu. 12, 33:

    Persea, quem pluvio Danaë conceperat auro,

    Ov. M. 4, 611:

    aliquem ex aliquo,

    Cic. Clu. 11, 31; Suet. Aug. 17; id. Claud. 27:

    ex adulterio,

    id. Tib. 62:

    de aliquo,

    Ov. M. 3, 214:

    alicujus semine,

    id. ib. 10, 328:

    ova (pisces),

    Plin. 9, 51, 75, § 165.— Poet.:

    concepta crimina portat, i. e. fetum per crimen conceptum,

    Ov. M. 10, 470 (cf. id. ib. 3, 268):

    omnia, quae terra concipiat semina,

    Cic. N. D. 2, 10, 26:

    frumenta quaedam in tertio genu spicam incipiunt concipere,

    Plin. 18, 7, 10, § 56.— Subst.: conceptum, i, n., the fetus:

    ne praegnanti medicamentum, quo conceptum excutitur, detur,

    Scrib. Ep. ad Callist. p. 3:

    coacta conceptum a se abigere,

    Suet. Dom. 22.—
    * b.
    In Ovid, meton., of a woman, to unite herself in marriage, to marry, wed:

    Dea undae, Concipe. Mater eris juvenis, etc.,

    Ov. M. 11, 222.—
    2.
    Concipere furtum, in jurid. Lat., to find out or discover stolen property, Just. Inst. 4, 1, § 4; cf.: penes quem res concepta et inventa [p. 401] est, Paul. Sent. 2, 31, 5; Gell. 11, 18, 9 sq.; Gai Inst. 3, 186.—
    II.
    Trop.
    A.
    To take or seize something by the sense of sight, to see, perceive (cf. comprehendo, II. A.):

    haec tanta oculis bona concipio,

    Plaut. Poen. 1, 2, 65.—Far more freq.,
    B. 1.
    In gen., to comprehend intellectually, to take in, imagine, conceive, think:

    agedum, inaugura fierine possit, quod nunc ego mente concipio,

    Liv. 1, 36, 3; so,

    aliquid animo,

    id. 9, 18, 8; cf.:

    imaginem quandam concipere animo perfecti oratoris,

    Quint. 1, 10, 4; cf. id. 2, 20, 4; 9, 1, 19 al.:

    quid mirum si in auspiciis imbecilli animi superstitiosa ista concipiant?

    Cic. Div. 2, 39, 81:

    quantalibet magnitudo hominis concipiatur animo,

    Liv. 9, 18, 8 Drak. ad loc.:

    de aliquo summa concipere,

    Quint. 6, prooem. §

    2: onus operis opinione prima concipere,

    id. 12, prooem. § 1: protinus concepit Italiam et arma virumque, conceived the plan of the Æneid, Mart. 8, 56, 19.—
    2.
    In partic., to understand, comprehend, perceive:

    quoniam principia rerum omnium animo ac mente conceperit,

    Cic. Leg. 1, 22, 59:

    quae neque concipi animo nisi ab iis qui videre, neque, etc.,

    Plin. 36, 15, 24, § 124:

    fragor, qui concipi humanā mente non potest,

    id. 33, 4, 21, § 73:

    concipere animo potes, quam simus fatigati,

    Plin. Ep. 3, 9, 24.—With acc. and inf.:

    quod ita juratum est, ut mens conciperet fleri oportere, id servandum est,

    Cic. Off. 3, 29, 107:

    forsitan et lucos illic concipias animo esse,

    Ov. M. 2, 77:

    concepit, eos homines posse jure mulceri,

    Vell. 2, 117, 3; Cels. 7 praef. fin.
    C.
    To receive in one's self, adopt, harbor any disposition of mind, emotion, passion, evil design, etc., to give place to, foster, to take in, receive; to commit (the figure derived from the absorbing of liquids;

    hence): quod non solum vitia concipiunt ipsi, sed ea infundunt in civitatem,

    Cic. Leg. 3, 14, 32:

    inimicitiae et aedilitate et praeturā conceptae,

    Caes. B. C. 3, 16; so,

    mente vaticinos furores,

    Ov. M. 2, 640:

    animo ingentes iras,

    id. ib. 1, 166:

    spem,

    id. ib. 6, 554; cf.:

    spemque metumque,

    id. F. 1, 485:

    aliquid spe,

    Liv. 33, 33, 8:

    amorem,

    Ov. M. 10, 249:

    pectore tantum robur,

    Verg. A. 11, 368:

    auribus tantam cupiditatem,

    Cic. Verr. 2, 4, 45, § 101 al.:

    re publicā violandā fraudis inexpiabiles concipere,

    id. Tusc. 1, 30, 72:

    malum aut scelus,

    id. Cat. 2, 4, 7:

    scelus in sese,

    id. Verr. 2, 1, 4, § 9:

    flagitium cum aliquo,

    id. Sull. 5, 16.—
    D.
    To draw up, comprise, express something in words, to compose (cf. comprehendo, II. C.):

    quod ex animi tui sententiā juraris, sicut verbis concipiatur more nostro,

    Cic. Off. 3, 29, 108:

    vadimonium,

    id. Q. Fr. 2, 13 (15), 3:

    jusjurandum,

    Liv. 1, 32, 8; Tac. H. 4, 41; cf.:

    jurisjurandi verba,

    id. ib. 4, 31;

    and verba,

    Liv. 7, 5, 5:

    edictum,

    Dig. 13, 6, 1:

    libellos,

    ib. 48, 19, 9:

    stipulationem,

    ib. 41, 1, 38:

    obligationem in futurum,

    ib. 5, 1, 35:

    actionem in bonum et aequum,

    ib. 4, 5, 8:

    foedus,

    Verg. A. 12, 13 (id est conceptis verbis:

    concepta autem verba dicuntur jurandi formula, quam nobis transgredi non licet, Serv.): audet tamen Antias Valerius concipere summas (of the slain, etc.),

    to report definitely, Liv. 3, 5, 12.—T. t., of the lang. of religion, to make something (as a festival, auspices, war, etc.) known, to promulgate, declare in a set form of words, to designate formally:

    ubi viae competunt tum in competis sacrificatur: quotannis is dies (sc. Compitalia) concipitur,

    Varr. L. L. 6, § 25 Müll.:

    dum vota sacerdos Concipit,

    Ov. M. 7, 594:

    sic verba concipito,

    repeat the following prayer, Cato, R. R. 139, 1; 141, 4:

    Latinas sacrumque in Albano monte non rite concepisse (magistratus),

    Liv. 5, 17, 2 (cf. conceptivus):

    auspicia,

    id. 22, 1, 7:

    locus quibusdam conceptis verbis finitus, etc.,

    Varr. L. L. 7, § 8 Müll.:

    ut justum conciperetur bellum,

    id. ib. 5, §

    86 ib.—So of a formal repetition of set words after another person: senatus incohantibus primoribus jus jurandum concepit,

    Tac. H. 4, 41:

    vetus miles dixit sacramentum... et cum cetera juris jurandi verba conciperent, etc.,

    id. ib. 4, 31: verba jurationis concipit, with acc. and inf., he takes the oath, that, etc., Macr. S. 1, 6, 30.—Hence, conceptus, a, um, P. a., formal, in set form:

    verbis conceptissimis jurare,

    Petr. 113, 13.—Hence, absol.: mente concepta, things apprehended by the mind, perceptions: consuetudo jam tenuit, ut mente concepta sensus vocaremus, Quint. 8, 5, 2; cf. id. 5, 10, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > concepta

  • 43 conceptivus

    conceptīvus, a, um, adj. [concipio].
    * I.
    That is conceived:

    fides et dilectio non substantiva animae sed conceptiva,

    Tert. Res Carn. 40.—
    II.
    That is ordered, directed; so only feriae, in the Roman ritual, those festivals that were not fixed for a certain day, but were celebrated annually on days appointed by the priests or magistrates, movable festivals. Such were the Compitalia, Paganalia, Sementivae, Latinae, etc., Varr. L. L. 6, § 26; Macr. S. 1, 16; cf. Paul. ex Fest. p. 62, 15 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > conceptivus

  • 44 concipio

    con-cĭpĭo, cēpi, ceptum, 3, v. a. [capio], to take or lay hold of, to take to one's self, to take in, take, receive, etc. (class. in prose and poetry).
    I.
    Prop.
    A.
    In gen.:

    nuces si fregeris, vix sesquimodio concipere possis,

    Varr. R. R. 1, 7, 3:

    truleum latius, quo concipiat aquam,

    id. L. L. 5, § 118 Müll.; cf. Lucr. 6, 503; and:

    concipit Iris aquas,

    draws up, Ov. M. 1, 271:

    madefacta terra caducas Concepit lacrimas, id. ib 6, 397: imbres limumque,

    Col. Arb. 10, 3.—Of water, to take up, draw off, in a pipe, etc.:

    Alsietinam aquam,

    Front. Aquaed. 11; 5 sqq.— Pass., to be collected or held, to gather:

    pars (animae) concipitur cordis parte quādam,

    Cic. N. D. 2, 55, 138:

    ut quisque (umor) ibi conceptus fuerit, quam celerrime dilabatur,

    Col. 1, 6, 5.—Hence, con-cepta, ōrum, n. subst., measures of fluids, capacity of a reservoir, etc.:

    amplius quam in conceptis commentariorum,

    i. e. the measures described in the registers, Front. Aquaed. 67; 73.—Of the approach of death:

    cum jam praecordiis conceptam mortem contineret,

    Cic. Tusc. 1, 40, 96:

    ventum veste,

    Quint. 11, 3, 119; cf.:

    plurimum ventorum,

    Plin. 16, 31, 57, § 131; and:

    magnam vim venti,

    Curt. 4, 3, 2:

    auram,

    id. 4, 3, 16; cf. Ov. M. 12, 569:

    aëra,

    id. ib. 1, 337:

    ignem,

    Lucr. 6, 308; so Cic. de Or. 2, 45, 190; Liv. 21, 8, 12; 37, 11, 13; Ov. M. 15, 348.—Of lime slaked:

    ubi terrenā silices fornace soluti concipiunt ignem liquidarum aspergine aquarum,

    Ov. M. 7, 108 al.; cf.:

    lapidibus igne concepto,

    struck, Vulg. 2 Macc. 10, 3:

    flammam,

    Caes. B. C. 2, 14:

    flammas,

    Ov. M. 1, 255; cf.

    of the flame of love: flammam pectore,

    Cat. 64, 92:

    ignem,

    Ov. M. 9, 520; 10, 582:

    validos ignes,

    id. ib. 7, 9:

    medicamentum venis,

    Curt. 3, 6, 11:

    noxium virus,

    Plin. 21, 13, 44, § 74:

    morbum,

    Col. 7, 5, 14:

    in eā parte nivem concipi,

    is formed, Sen. Q. N. 4, 2, 1. —Of disease:

    is morbus aestate plerumque concipitur,

    Col. 7, 5, 14:

    si ex calore et aestu concepta pestis invasit,

    id. 7, 5, 2.—
    B.
    In partic.
    1.
    To take or receive ( animal or vegetable) fecundation, to conceive, become pregnant.
    (α).
    Absol.:

    more ferarum putantur Concipere uxores,

    Lucr. 4, 1266; Varr. R. R. 2, 1, 17:

    cum concepit mula,

    Cic. Div. 2, 22, 50:

    ex illo concipit ales,

    Ov. M. 10, 328 et saep.:

    (arbores) concipiunt variis diebus et pro suā quaeque naturā,

    Plin. 16, 25, 39, § 94.—
    (β).
    With acc.:

    ut id, quod conceperat, servaret,

    Cic. Clu. 12, 33:

    Persea, quem pluvio Danaë conceperat auro,

    Ov. M. 4, 611:

    aliquem ex aliquo,

    Cic. Clu. 11, 31; Suet. Aug. 17; id. Claud. 27:

    ex adulterio,

    id. Tib. 62:

    de aliquo,

    Ov. M. 3, 214:

    alicujus semine,

    id. ib. 10, 328:

    ova (pisces),

    Plin. 9, 51, 75, § 165.— Poet.:

    concepta crimina portat, i. e. fetum per crimen conceptum,

    Ov. M. 10, 470 (cf. id. ib. 3, 268):

    omnia, quae terra concipiat semina,

    Cic. N. D. 2, 10, 26:

    frumenta quaedam in tertio genu spicam incipiunt concipere,

    Plin. 18, 7, 10, § 56.— Subst.: conceptum, i, n., the fetus:

    ne praegnanti medicamentum, quo conceptum excutitur, detur,

    Scrib. Ep. ad Callist. p. 3:

    coacta conceptum a se abigere,

    Suet. Dom. 22.—
    * b.
    In Ovid, meton., of a woman, to unite herself in marriage, to marry, wed:

    Dea undae, Concipe. Mater eris juvenis, etc.,

    Ov. M. 11, 222.—
    2.
    Concipere furtum, in jurid. Lat., to find out or discover stolen property, Just. Inst. 4, 1, § 4; cf.: penes quem res concepta et inventa [p. 401] est, Paul. Sent. 2, 31, 5; Gell. 11, 18, 9 sq.; Gai Inst. 3, 186.—
    II.
    Trop.
    A.
    To take or seize something by the sense of sight, to see, perceive (cf. comprehendo, II. A.):

    haec tanta oculis bona concipio,

    Plaut. Poen. 1, 2, 65.—Far more freq.,
    B. 1.
    In gen., to comprehend intellectually, to take in, imagine, conceive, think:

    agedum, inaugura fierine possit, quod nunc ego mente concipio,

    Liv. 1, 36, 3; so,

    aliquid animo,

    id. 9, 18, 8; cf.:

    imaginem quandam concipere animo perfecti oratoris,

    Quint. 1, 10, 4; cf. id. 2, 20, 4; 9, 1, 19 al.:

    quid mirum si in auspiciis imbecilli animi superstitiosa ista concipiant?

    Cic. Div. 2, 39, 81:

    quantalibet magnitudo hominis concipiatur animo,

    Liv. 9, 18, 8 Drak. ad loc.:

    de aliquo summa concipere,

    Quint. 6, prooem. §

    2: onus operis opinione prima concipere,

    id. 12, prooem. § 1: protinus concepit Italiam et arma virumque, conceived the plan of the Æneid, Mart. 8, 56, 19.—
    2.
    In partic., to understand, comprehend, perceive:

    quoniam principia rerum omnium animo ac mente conceperit,

    Cic. Leg. 1, 22, 59:

    quae neque concipi animo nisi ab iis qui videre, neque, etc.,

    Plin. 36, 15, 24, § 124:

    fragor, qui concipi humanā mente non potest,

    id. 33, 4, 21, § 73:

    concipere animo potes, quam simus fatigati,

    Plin. Ep. 3, 9, 24.—With acc. and inf.:

    quod ita juratum est, ut mens conciperet fleri oportere, id servandum est,

    Cic. Off. 3, 29, 107:

    forsitan et lucos illic concipias animo esse,

    Ov. M. 2, 77:

    concepit, eos homines posse jure mulceri,

    Vell. 2, 117, 3; Cels. 7 praef. fin.
    C.
    To receive in one's self, adopt, harbor any disposition of mind, emotion, passion, evil design, etc., to give place to, foster, to take in, receive; to commit (the figure derived from the absorbing of liquids;

    hence): quod non solum vitia concipiunt ipsi, sed ea infundunt in civitatem,

    Cic. Leg. 3, 14, 32:

    inimicitiae et aedilitate et praeturā conceptae,

    Caes. B. C. 3, 16; so,

    mente vaticinos furores,

    Ov. M. 2, 640:

    animo ingentes iras,

    id. ib. 1, 166:

    spem,

    id. ib. 6, 554; cf.:

    spemque metumque,

    id. F. 1, 485:

    aliquid spe,

    Liv. 33, 33, 8:

    amorem,

    Ov. M. 10, 249:

    pectore tantum robur,

    Verg. A. 11, 368:

    auribus tantam cupiditatem,

    Cic. Verr. 2, 4, 45, § 101 al.:

    re publicā violandā fraudis inexpiabiles concipere,

    id. Tusc. 1, 30, 72:

    malum aut scelus,

    id. Cat. 2, 4, 7:

    scelus in sese,

    id. Verr. 2, 1, 4, § 9:

    flagitium cum aliquo,

    id. Sull. 5, 16.—
    D.
    To draw up, comprise, express something in words, to compose (cf. comprehendo, II. C.):

    quod ex animi tui sententiā juraris, sicut verbis concipiatur more nostro,

    Cic. Off. 3, 29, 108:

    vadimonium,

    id. Q. Fr. 2, 13 (15), 3:

    jusjurandum,

    Liv. 1, 32, 8; Tac. H. 4, 41; cf.:

    jurisjurandi verba,

    id. ib. 4, 31;

    and verba,

    Liv. 7, 5, 5:

    edictum,

    Dig. 13, 6, 1:

    libellos,

    ib. 48, 19, 9:

    stipulationem,

    ib. 41, 1, 38:

    obligationem in futurum,

    ib. 5, 1, 35:

    actionem in bonum et aequum,

    ib. 4, 5, 8:

    foedus,

    Verg. A. 12, 13 (id est conceptis verbis:

    concepta autem verba dicuntur jurandi formula, quam nobis transgredi non licet, Serv.): audet tamen Antias Valerius concipere summas (of the slain, etc.),

    to report definitely, Liv. 3, 5, 12.—T. t., of the lang. of religion, to make something (as a festival, auspices, war, etc.) known, to promulgate, declare in a set form of words, to designate formally:

    ubi viae competunt tum in competis sacrificatur: quotannis is dies (sc. Compitalia) concipitur,

    Varr. L. L. 6, § 25 Müll.:

    dum vota sacerdos Concipit,

    Ov. M. 7, 594:

    sic verba concipito,

    repeat the following prayer, Cato, R. R. 139, 1; 141, 4:

    Latinas sacrumque in Albano monte non rite concepisse (magistratus),

    Liv. 5, 17, 2 (cf. conceptivus):

    auspicia,

    id. 22, 1, 7:

    locus quibusdam conceptis verbis finitus, etc.,

    Varr. L. L. 7, § 8 Müll.:

    ut justum conciperetur bellum,

    id. ib. 5, §

    86 ib.—So of a formal repetition of set words after another person: senatus incohantibus primoribus jus jurandum concepit,

    Tac. H. 4, 41:

    vetus miles dixit sacramentum... et cum cetera juris jurandi verba conciperent, etc.,

    id. ib. 4, 31: verba jurationis concipit, with acc. and inf., he takes the oath, that, etc., Macr. S. 1, 6, 30.—Hence, conceptus, a, um, P. a., formal, in set form:

    verbis conceptissimis jurare,

    Petr. 113, 13.—Hence, absol.: mente concepta, things apprehended by the mind, perceptions: consuetudo jam tenuit, ut mente concepta sensus vocaremus, Quint. 8, 5, 2; cf. id. 5, 10, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > concipio

  • 45 conexio

    cōnexĭo ( conn-), ōnis, f. [conecto], t. t.
    I.
    A binding together, close union, etc.:

    scutorum, armorum (in a testudo),

    Isid. Orig. 18, 12, 6; Serv. ad Verg. A. 9, 517. —
    II.
    Esp.
    A.
    An organic union; cf. Paul. ex Fest. p. 35, 13 Müll.:

    animae et corporis nostri,

    Ambros. in Psa. 118, 7, § 7.—
    B.
    In philos. lang. (almost confined to Quint.), a conclusion, a logical sequence, Quint. 5, 14, 6; 17; 19; 22 sq.—
    * III.
    In gram., a syllable, Charis. p. 1 P.

    Lewis & Short latin dictionary > conexio

  • 46 conjugium

    conjŭgĭum, ii, n. [conjugo], a connection, union.
    I.
    Lit.:

    corporis atque animae (opp. discidium),

    Lucr. 3, 845:

    inter has (feminas) et Theodorum quasi conjugium animosi spiritūs esse potuit,

    Val. Max. 6, 2, ext. 3.—
    II.
    Trop., a connection by marriage, marriage, wedlock (considered in a physical point of view, while conubium is regarded as a civil or political institution; cf. conubium;

    class. in prose and poetry),

    Cic. Off. 1, 17, 54; id. Fin. 4, 7, 17; id. Att. 6, 8, 1; Ter. And. 3, 3, 29; Nep. Cim. 1, 3; Cat. 66, 28; Verg. A. 3, 475; 4, 172; Ov. M. 2, 804.—Of animals, Ov. F. 4, 336; Plin. 10, 34, 52, § 104 al.; cf.: sine ullis Conjugiis [p. 423] vento gravidae (equae), Verg. G. 3, 275. —
    B.
    Meton.
    1.
    Concubinage, Ov. M. 14, 298; 10, 295.—
    2.
    (Abstr. pro concr.) A husband, Prop. 3 (4), 13, 20; a wife, Verg. A. 3, 296; 7, 423; 7, 433; 11, 270; Tac. A. 12, 65; cf.:

    ferre Inmitem dominam conjugiumque ferum,

    Tib. 3, 4, 74.—In plur., a pair, of animals, Plin. 8, 23, 35, § 86; 9, 8, 7, § 21; 10, 12, 15, § 31.

    Lewis & Short latin dictionary > conjugium

  • 47 consensus

    1.
    consensus, a, um, Part., from consentio
    2.
    consensus, üs, m. [consentio], agreement, accordance, unanimity, concord (class.; esp. freq. in prose).
    I.
    Prop.:

    numquam major vester consensus in ullā causā fuit,

    Cic. Phil. 4, 5, 12:

    quod si omnium consensus naturae vox est,

    id. Tusc. 1, 15, 35; Caes. B. G. 2, 28; 2, 29; 7, 4 al.:

    tantus senatus,

    Cic. Fam. 3, 3, 1; cf. Tac. A. 13, 26; Suet. Calig. 14:

    legionis ad rem publicam recuperandam,

    Cic. Phil. 3, 3, 7:

    optimatum,

    Nep. Dion, 6, 3:

    patrum,

    Tac. A. 15, 73:

    consilii totius Galliae,

    Caes. B. G. 7, 29:

    conspirans horum (fratrum),

    Cic. Lig. 12, 34:

    civitatis,

    Liv. 9, 7, 15; Cic. Quint. 5, 3:

    bonorum,

    Quint. 1, 6, 45:

    eruditorum,

    id. 10, 1, 130:

    grammaticorum,

    id. 10, 1, 53:

    deorum hominumque,

    Tac. H. 1, 15:

    aevi,

    Plin. 14, 6, 8, § 72:

    filiorum adversus patres,

    Sen. Contr 2, 9, 22:

    optimo in rem publicam consensu libertatem defendere,

    Cic. Phil. 5, 17, 46:

    inter malos ad bellum,

    Tac. H. 1, 54 fin.; cf. id. ib. 1, 26:

    ex communi consensu aliquid ab aliquo petere,

    Caes. B. G. 1, 30; so,

    repentino maximoque,

    Suet. Aug. 58:

    ingenti,

    id. Dom. 13;

    opp. dissensus,

    Claud. B. Gild. 300; Dig. 46, 3, 80.— Absol.:

    aliquid apud Chattos in consensum vertit,

    has become a general custom, Tac. G. 31.—
    b.
    Consensu, among the histt. after the Aug. per. freq. adv., unanimously, with general consent, according to the general wish, etc.:

    comitiorum illi habendorum, quando minimus natu sit, munus consensu inpingunt,

    Liv. 3, 35, 7; and 3, 36, 5; 24, 37, 11; Tac. H. 1, 16; 1, 55; Suet. Aug. 57; id. Tib. 1:

    cum ipsi invisum consensu imperium... interpretarentur,

    Liv. 3, 38, 10.—
    B.
    In a bad sense, a plot, conspiracy:

    audacium,

    Cic. Sest 40. 86.—
    II.
    Transf., of inanimate objects, agreement, harmony, synpathy (class.): quā ex conjunctione naturae et quasi concentu atque consensu, quam sumpatheian Graeci appellant, Cic. Div. 2, 14, 34; cf. id. N. D. 3, 11, 28:

    concentusque mirus omnium doctrinarum,

    id. de Or. 3, 6, 21:

    consensus et conspiratió virtutum,

    id. Fin. 5, 23, 66:

    duorum antecedentium,

    Quint. 5, 14, 6.—
    B.
    A common feeling, common life: neque enim poterunt (animae et corpora) suptiliter esse Conexae neque consensus contagia fient, Lucr 3, 740.

    Lewis & Short latin dictionary > consensus

  • 48 contexo

    con-texo, xŭi, xtum, 3, v. a. and n.
    I.
    Act., to weave, entwine, braid, join together; to interweave, unite, connect (class. in prose and poetry).
    A.
    In gen.
    1.
    Prop.:

    ut earum (ovium) villis confectis atque contextis homines vestiantur?

    Cic. N. D. 2, 63, 158:

    alba lilia amarantis,

    Tib. 3, 4, 33: haec directā materiā injecta contexebantur, these ( beams) were held together by timbers laid in a straight direction, Caes. B. G. 4, 17; so id. ib. 7, 23, 4 (cf. Jahn, Neue Jahrb. 1855, p. 516 sq.):

    fossam loricamque,

    Tac. A. 4, 49:

    nec tam contextae cum sint (animae cum corporibus),

    Lucr. 3, 695.—With dat. (post-Aug.):

    optime epilogum defensioni contexit,

    Sen. Contr. 7 (3), 20, 7:

    sceleribus scelera contexens,

    Sen. Ira, 1, 16, 3.—
    2.
    Trop.:

    quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur?

    Cic. Or. 34, 120:

    conjuncte nostra cum reliquis rebus,

    id. Fam. 5, 12, 2:

    extrema cum primis,

    id. ib. 10, 13, 2:

    his et plasticen,

    Plin. 35, 12, 43, § 151:

    partes,

    Quint. 4, prooem. 7;

    11, 1, 6: in verbis singulis et contextis,

    id. 9, 4, 23 al.:

    longius hoc carmen,

    to weave on, continue, Cic. Cael. 8, 18; cf.

    interrupta,

    id. Leg. 1, 3, 9:

    Caesaris nostri commentarios rerum gestarum Galliae, Auct. B. G. 8, prooem.: quae statim referri non poterant, contexuntur postero die,

    Quint. 11, 2, 43.—
    B.
    Esp., to join together, to compose, make, construct, form, put together (cf.: compono, conecto, consero, etc.).
    1.
    Lit.:

    equum trabibus acernis,

    Verg. A. 2, 112:

    puppes tenui cannā,

    Val. Fl. 2, 108:

    saccum tenui vimine,

    Col. 9, 15, 12.—
    2.
    Trop.:

    orationem,

    Quint. 10, 6, 2; cf.

    librum,

    Sen. Ep. 114, 18:

    crimen,

    to devise, contrive, invent, Cic. Deiot. 6, 19.—
    II.
    Neutr.: contexere de aliquā re, to treat of:

    de sili,

    Plin. 20, 5, 18, § 36.—Hence, contextus, a, um, P. a., cohering, connected:

    contexta condensaque corpora (opp. diffusa),

    Lucr. 4, 57:

    oratio alia vincta atque contexta, soluta alia,

    Quint. 9, 4, 19: tropos ille (corresp. with continua metaphora), id. 9, 2, 46.—
    * Adv.: contex-tē, connected together, in close connection:

    omnia necesse est colligatione naturali conserte contexteque fieri,

    Cic. Fat. 14, 32.

    Lewis & Short latin dictionary > contexo

  • 49 contexte

    con-texo, xŭi, xtum, 3, v. a. and n.
    I.
    Act., to weave, entwine, braid, join together; to interweave, unite, connect (class. in prose and poetry).
    A.
    In gen.
    1.
    Prop.:

    ut earum (ovium) villis confectis atque contextis homines vestiantur?

    Cic. N. D. 2, 63, 158:

    alba lilia amarantis,

    Tib. 3, 4, 33: haec directā materiā injecta contexebantur, these ( beams) were held together by timbers laid in a straight direction, Caes. B. G. 4, 17; so id. ib. 7, 23, 4 (cf. Jahn, Neue Jahrb. 1855, p. 516 sq.):

    fossam loricamque,

    Tac. A. 4, 49:

    nec tam contextae cum sint (animae cum corporibus),

    Lucr. 3, 695.—With dat. (post-Aug.):

    optime epilogum defensioni contexit,

    Sen. Contr. 7 (3), 20, 7:

    sceleribus scelera contexens,

    Sen. Ira, 1, 16, 3.—
    2.
    Trop.:

    quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur?

    Cic. Or. 34, 120:

    conjuncte nostra cum reliquis rebus,

    id. Fam. 5, 12, 2:

    extrema cum primis,

    id. ib. 10, 13, 2:

    his et plasticen,

    Plin. 35, 12, 43, § 151:

    partes,

    Quint. 4, prooem. 7;

    11, 1, 6: in verbis singulis et contextis,

    id. 9, 4, 23 al.:

    longius hoc carmen,

    to weave on, continue, Cic. Cael. 8, 18; cf.

    interrupta,

    id. Leg. 1, 3, 9:

    Caesaris nostri commentarios rerum gestarum Galliae, Auct. B. G. 8, prooem.: quae statim referri non poterant, contexuntur postero die,

    Quint. 11, 2, 43.—
    B.
    Esp., to join together, to compose, make, construct, form, put together (cf.: compono, conecto, consero, etc.).
    1.
    Lit.:

    equum trabibus acernis,

    Verg. A. 2, 112:

    puppes tenui cannā,

    Val. Fl. 2, 108:

    saccum tenui vimine,

    Col. 9, 15, 12.—
    2.
    Trop.:

    orationem,

    Quint. 10, 6, 2; cf.

    librum,

    Sen. Ep. 114, 18:

    crimen,

    to devise, contrive, invent, Cic. Deiot. 6, 19.—
    II.
    Neutr.: contexere de aliquā re, to treat of:

    de sili,

    Plin. 20, 5, 18, § 36.—Hence, contextus, a, um, P. a., cohering, connected:

    contexta condensaque corpora (opp. diffusa),

    Lucr. 4, 57:

    oratio alia vincta atque contexta, soluta alia,

    Quint. 9, 4, 19: tropos ille (corresp. with continua metaphora), id. 9, 2, 46.—
    * Adv.: contex-tē, connected together, in close connection:

    omnia necesse est colligatione naturali conserte contexteque fieri,

    Cic. Fat. 14, 32.

    Lewis & Short latin dictionary > contexte

  • 50 crimen

    crīmen, ĭnis, n. [contr. for cernimen, from cerno, II. C.]; lit., a judicial decision, verdict, judgment; hence, transf., like the Gr. krima, of the subject of such a decision, and with partieular reference either to the accuser or to the accused.
    I.
    Subject., or with reference to the accuser, a charge, accusation, reproach; esp. when unfounded, a calumny, slander (very freq. in every period and species of composition):

    criminin' me habuisse fidem?

    Plaut. Bacch. 4, 3, 15; cf. Ter. Hec. 5, 2, 13:

    hae litterae fidem Persei criminibus fecerunt,

    Liv. 40, 23, 9:

    cum respondero criminibus,

    Cic. Planc. 2, 4:

    se falsis criminibus circumventum,

    Sall. C. 34, 2; cf.:

    crimen falsum,

    Cic. Quint. 2, 8; Hor. C. 3, 7, 14:

    criminibus adversariorum in invidiam venire,

    Nep. Epam. 7, 3:

    sermones pleni criminum in Patres,

    Liv. 6, 14, 11:

    crimina et suspiciones,

    id. 40, 15, 3:

    tanti maleficii crimen probare te censes posse talibus viris, si, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 26, 72:

    sceleris maximi,

    id. Cael. 23, 56; cf. id. ib. 27, 65; id. Sull. 24, 8:

    istius conjurationis,

    id. ib. 4, 12:

    avaritiae,

    id. Verr. 2, 2, 78, § 192; 2, 5, 1, § 2:

    veneficii,

    Quint. 5, 7, 37:

    ubi est crimen quod reprehenditis?

    i. e. the point of the accusation, Cic. Sest. 38, 80 Halm ad loc.:

    quo enim illi crimine peccatoque perierunt?

    id. Cael. 30, 71:

    haec causa est omnium horum scelerum atque criminum,

    id. ib. 25, 61;

    so (approaching the signif. II. A. infra), id C. Norbano in nefario crimine atque in fraude capitali esse ponendum,

    id. de Or. 2, 48, 199 Sorof ad loc.:

    era in crimen veniet,

    Ter. Hec. 3, 1, 55 (era male audiet, Don.):

    quid? sciebas tibi crimini datum iri?

    would be made a reproach? Cic. Verr. 2, 5, 29, § 74; cf. Ov. M. 1, 766:

    crimen adferre,

    Cic. Rab. Post. 10, 27; cf.:

    crimen inferre, offerre,

    id. Lael. 18, 65:

    in quos crimen intendebatur,

    Liv. 9, 26, 11:

    esse in crimine,

    to stand charged with, Cic. Verr. 2, 4, 45, § 100:

    propulsare,

    id. Sull. 4, 12:

    defendere,

    to repel, confute, id. ib.; Ov. M. 13, 303;

    and opp. obicere,

    Quint. 6, 3, 69:

    repellere, transferre,

    id. 4, 2, 26 et saep.— Poet.: belli, pretexts (causae), Verg. A. 7, 339.—
    * B.
    Meton. (abstr. pro concreto), an object of reproach or invective:

    perpetuae crimen posteritatis eris,

    Ov. Tr. 4, 9, 26.—
    II.
    Object., or with reference to the accused, the fault complained of, a crime, fault, offence (freq., but rare in ante-Aug. prose).
    A.
    Lit.
    1.
    Ingen.:

    foedati crimine turpi,

    Lucr. 3, 49:

    cum haec (causa) non in crimine aliquo, quod ille posset infitiari... consisteret,

    Cic. de Or. 1, 40, 182 Sorof ad loc.:

    crimen meum indicare,

    Liv. 40, 12, 10; 41, 25, 6:

    carendum non solum crimine turpitudinis, verum etiam suspicione,

    Quint. 2, 2, 14:

    cum quidam crimen ultro faterentur,

    Suet. Claud. 36:

    velut crimen taedas exosa jugales,

    Ov. M. 1, 483:

    non prodere vultu,

    id. ib. 2, 447:

    scire,

    id. ib. 2, 614:

    hoc si crimen erit, crimen amoris erit,

    Prop. 2 (3), 30, 24; cf.:

    tuum crimen erit,

    thy fault, id. 2 (3), 28, 2:

    crimina et innoxios discernere,

    Tac. A. 1, 55.—Ovid in his Tristia very freq. calls the offence on account of which he was banished crimina or crimen, interchanging it with error, e. g. 1, 9, 64; 2, 3; 2, 207; 3, 5, 52; 3, 6, 26 al.—
    b.
    Of inanim. objects:

    crimina brassicae sunt, animae gravitatem facere, etc.,

    fault, defect, Plin. 20, 9, 35, § 91.—
    2.
    In partic., the crime of lewdness, adultery, Ov. M. 9, 24; Sil. 6, 634.—
    B.
    Meton.
    1.
    An object representing a crime:

    et rupit pictas, caelestia crimina, vestes, i. e. deorum adulteria,

    Ov. M. 6, 131; cf.:

    tum paries nullo crimine pictus erat,

    Prop. 2, 6, 34 (2, 5, 26 Bip.):

    impressā signat sua crimina gemmā,

    a letter containing her crime, Ov. M. 9, 566.—
    2.
    A cause of a crime, a criminal:

    se causam clamat crimenque caputque malorum,

    Verg. A. 12, 600; cf.:

    a pereant Baiae, crimen amoris, aquae,

    Prop. 1, 11, 30:

    Crimen et illa fuit... Myrrha,

    id. 3, 19 (4, 18), 15.

    Lewis & Short latin dictionary > crimen

  • 51 cruciabilis

    crŭcĭābĭlis, e, adj. [crucio], tormenting, torturing, painful, excruciating, miserable (rare;

    not in Cic.): cruciabilem me accipito,

    Plaut. Ps. 4, 1, 40 Ritschl:

    exitu periit,

    Gell. 3, 9, 7; cf.

    mors,

    Arn. adv. Gent. 2:

    silentio fatigatus,

    App. M. 10, p. 239, 20. —
    II.
    Susceptible of torture:

    animae,

    Lact. 7, 20, 9.— Adv.: crŭcĭābĭlĭter, with torture, Plaut. Ps. 4, 1, 40 Fleck., Lorenz: interfecti, Auct. B. Afr. 46.

    Lewis & Short latin dictionary > cruciabilis

  • 52 cruciabiliter

    crŭcĭābĭlis, e, adj. [crucio], tormenting, torturing, painful, excruciating, miserable (rare;

    not in Cic.): cruciabilem me accipito,

    Plaut. Ps. 4, 1, 40 Ritschl:

    exitu periit,

    Gell. 3, 9, 7; cf.

    mors,

    Arn. adv. Gent. 2:

    silentio fatigatus,

    App. M. 10, p. 239, 20. —
    II.
    Susceptible of torture:

    animae,

    Lact. 7, 20, 9.— Adv.: crŭcĭābĭlĭter, with torture, Plaut. Ps. 4, 1, 40 Fleck., Lorenz: interfecti, Auct. B. Afr. 46.

    Lewis & Short latin dictionary > cruciabiliter

  • 53 debeo

    dēbĕo ( dehibeo, Plaut. Trin. 2, 4, 24 infra, cf. Ritschl, Opusc. Phil. 2, 590), ŭi, ĭtum, 2, v. a. [de-habeo], (lit., to have or keep from some one: "qui pecuniam dissolvit, statim non habet id quod reddidit, qui autem debet, aes retinet alienum," Cic. Planc. 28, 68 Wund.; hence), to owe (Gr. opheilô; opp. reddo, solvo, dissolvo, persolvo, freq. and class.).
    I.
    Lit., of money and money's worth.
    a.
    Act.,
    (α).
    with acc.:

    quas (drachmas) de ratione dehibuisti,

    Plaut. Trin. 2, 4, 24; cf. Ter. Heaut. 4, 5, 43:

    Mylasis et Alabandis pecuniam Cluvio debent,

    Cic. Fam. 13, 56; so,

    pecuniam alicui,

    id. ib. 13, 14 et saep.:

    qui dissolverem quae debeo,

    Ter. Ph. 4, 3, 51:

    appellatus es de pecunia, quam pro domo, pro hortis, pro sectione debebas,

    Cic. Phil. 2, 29, 71; so,

    grandem pecuniam,

    Sall. C. 49, 3: quadringenties HS. Cic. Phil. 2, 37:

    talenta CC,

    id. Att. 5, 21, 12:

    quadruplum, duplum,

    Quint. 7, 4, 44 et saep.—
    (β).
    Without acc.:

    illis quibus debeo,

    Ter. Ph. 5, 7, 30:

    ut illi quam plurimi deberent,

    Sall. J. 96, 2:

    nec ipsi debeo,

    Quint. 4, 4, 6: Cal. Jan. debuit;

    adhuc non solvit,

    Cic. Att. 14, 18; Caes. B. C. 3, 20, 3 et saep.— Part. pres. as subst.: debentes, ium, m., debtors, Liv. 6, 27, 3; cf. Sen. Ben. 1, 4, 5.—
    b.
    Pass.:

    dum pecunia accipitur, quae mihi ex publica permutatione debetur,

    Cic. Fam. 3, 5, 4; id. Verr. 2, 3, 82; cf.:

    quam ad diem legioni frumentum deberi sciebat,

    Caes. B. G. 6, 33:

    a publicanis suae provinciae debitam biennii pecuniam exegerat,

    id. B. C. 3, 31; Quint. 5, 10, 117:

    quod si omnino non debetur? Quid? praetor solet judicare deberi?

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10; cf.:

    quaeretur an debeatur,

    Quint. 7, 1, 21 et saep.—Hence,
    (β).
    Dēbĭ-tum, i, n., what is owing, a debt, Cic. Att. 13, 23 fin.:

    ne de bonis deminui paterentur priusquam Fundanio debitum solutum esset,

    id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:

    tamquam debito fraudetur,

    id. Or. 53, 178:

    ex quibus unum haec epistula in debitum solvet,

    will pay a debt with one, Sen. Ep. 7, 10:

    reddere,

    to repay, Col. 10, pr. 1.
    2.
    Prov.:

    animan debere,

    to be over head and ears in debt, Ter. Ph. 4, 3, 56 ("Graecum proverbium, kai autên tên psuchên opheilei," Don.).
    II.
    Trop., to owe something, i. e. to be under obligation, both to and for something.
    A.
    To owe, i. e. to be bound or under obligation to render, pay, etc., something (for syn. cf.: necesse est, oportet, cogo, decet, opus est, par est, meum, tuum... alicujus est).
    1.
    In gen.
    a.
    Act.
    (α).
    with acc.:

    ego hoc tibi pro servitio debeo,

    Ter. Andr. 4, 1, 51:

    quo etiam majorem ei res publica gratiam debet,

    Cic. Phil. 2, 11, 27; so,

    gratiam,

    Sall. J. 110; cf. no. b:

    videris patriae hoc munus debere,

    Cic. Leg. 1, 25:

    si fidem debet tutor,

    Quint. 5, 10, 73 (acc. to Cic. Top. 10, 42, si tutor fidem praestare debet); cf. no. b:

    dies longa videtur opus debentibus,

    Hor. Ep. 1, 1, 21:

    quos mundo debes oculos,

    Ov. M. 4, 197:

    debueram patriae poenas odiisque meorum,

    Verg. A. 10, 853; cf. Ov. M. 6, 538; id. F. 5, 648:

    juvenem nil jam caelestibus ullis debentem,

    Verg. A. 11, 51; cf. Sil. 15, 371: navis, quae tibi creditum Debes Vergilium finibus Atticis, Hor. Od. 1, 3, 6; Ov. M. 1, 481 sq.:

    Turnum debent haec jam mihi sacra,

    Verg. A. 12, 317 Wagn. N. cr.; cf. id. ib. 11, 179:

    isti tibi quid homines debent?

    i. e. what business have you with those men? Plaut. Trin. 4, 2, 51; cf. infra b fin.
    (β).
    With inf., to be bound, in duty bound to do something; I ought, must, should, etc., do it (in class. prose always in the sense of moral necessity; in the poets sometimes for necesse est):

    debetis velle quae velimus,

    Plaut. Am. prol. 39:

    num ferre contra patriam arma illi cum Coriolano debuerunt?

    Cic. Lael. 11:

    multo illa gravius aestimare debere,

    Caes. B. G. 7, 14 fin.:

    Africam forte Tubero obtinere debebat,

    id. B. C. 1, 30:

    debes hoc etiam rescribere,

    Hor. Ep. 1, 3, 30 et saep.:

    ut agri vastari, oppida expugnari non debuerint, Caes, B. G. 1, 11: summae se iniquitatis condemnari debere, si, etc.,

    id. ib. 7, 19 fin.:

    scriptor... inter perfectos veteresque referri debet, etc.,

    Hor. Ep. 2, 1, 37 (for which ib. 41: inter quos referendus erit? cf. also ultima semper Exspectanda dies homini;

    dicique beatus Ante obitum nemo debet,

    Ov. M. 3, 137):

    ut jam nunc dicat, jam nunc debentia dici,

    Hor. A. P. 43 et saep.— Poet. for necesse est, oportet, it is necessary, it must needs (so almost everywhere in Lucret.):

    omnia debet enim cibus integrare novando et fulcire cibus, etc.,

    Lucr. 2, 1146; 3, 188; 4, 61; 1, 232 Munro.—
    b.
    Pass., to be due or owing:

    Veneri jam et Libero reliquum tempus deberi arbitrabatur,

    Cic. Verr. 2, 5, 11:

    quanta his (sc. dis) gratia debeatur,

    id. Fin. 3, 22, 73; id. Q. Fr. 1, 1, 9 fin.:

    honores non ex merito, sed quasi debitos repetere,

    Sall. J. 85, 37 et saep.:

    persolvant grates dignas et praemia reddant Debita!

    Verg. A. 2, 538:

    debita quam sulcis committas semina,

    id. G. 1, 223; Prop. 1, 6, 17; 2, 28, 60 (3, 26, 14 M.):

    debitae Nymphis opifex coronae,

    Hor. Od. 3, 27, 30:

    calentem debita sparges lacrima favillam,

    id. ib. 2, 6, 23; Prop. 3, 7, 9 (4, 6, 9 M.):

    soli mihi Pallas debetur,

    Verg. A. 10, 443 et saep.:

    quid tibi istic debetur?

    what business have you there? Plaut. Mil. 2, 5, 18; id. Truc. 2, 2, 8; id. Rud. 1, 1, 34; cf. supra, a
    (α).
    .—Hence, Dēbĭtum, i, n., what is due, debt, duty, obligation (post-Aug. and rare):

    velut omni vitae debito liberatus,

    Curt. 10, 5, 3:

    nepotum nutriendorum,

    Val. Max. 2, 9, 1:

    non secundum gratiam, sed secundum debitum,

    Vulg. Rom. 4, 4; 1 Cor. 7, 3:

    solvere debito,

    to free from obligation, Sen. Ben. 6, 4, 1.—
    2.
    Poet. (esp. in Verg.) and in post-Aug. prose like the Gr. opheilô and ophliskanô.
    a.
    To owe, i. e. to be bound or destined by fate or by nature (v. Lidd. and Scott sub. opheilô, no. 3).
    (α).
    Act.. urbem et jam cerno Phrygios debere nepotes, i. e. are destined to found, Ov. M. 15, 444:

    debet multas hic legibus aevi (i. e. fato) Ante suam mortes,

    Luc. 2, 82; cf. id. 6, 530.—More usually,
    (β).
    pass., to be due i. e. to be destined:

    cui regnum Italiae Romanaque tellus Debentur,

    Verg. A. 4, 276; cf. id. ib. 3, 184; 7, 120;

    145: indigetem Aeneam scis Deberi caelo,

    id. ib. 12, 795:

    animae, quibus altera fato Corpora debentur,

    id. ib. 6, 714:

    sors ista senectae Debita erat nostrae,

    id. ib. 11, 166:

    fatis debitus Arruns,

    i. e. devoted to death, id. ib. 11, 759:

    dum bello Argolici vastabant Pergama reges Debita casurasque inimicis ignibus arces,

    id. ib. 8, 375 (" fataliter ad exitium destinata," Serv.); cf. so absol.:

    tempora Parcae debita complerant,

    id. ib. 9, 108:

    morbo naturae debitum reddiderunt,

    Nep. Reg. 1 fin.: DEBITVM NATVRAE PERSOLVIT, etc., Inscr. Orell. no. 3453;

    and simply DEBITVM PERSOLVIT,

    id. ib. no. 4482.—
    b.
    So, because what one is destined by the fates to suffer is regarded as his debt (ophliskanein gelôta tini):

    tu nisi ventis debes ludibrium, cave,

    Hor. Od. 1, 14, 16.
    B.
    To owe something to some one, to be indebted to or to have to thank one for something.
    (α).
    With acc.:

    ut hoc summum beneficium Q. Maximo debuerim,

    Cic. de Or. 1, 26, 121; so magna beneficia mihi, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12;

    qui mihi laudem illam eo minus deberet,

    Cic. Att. 1, 14, 3:

    me paene plus tibi quam ipsi Miloni debiturum,

    id. Fam. 2, 6 fin.; cf. id. Planc. 28;

    and quantum cuique deberet,

    Nep. Epam. 3 fin.; Plin. Pan. 30, 1 et saep.:

    o cui debere salutem Confiteor,

    Ov. M. 7, 164;

    so vitam,

    id. Pont. 4, 5, 31;

    and in a like sense: se,

    id. M. 7, 48; 2, 644; so,

    in a bad sense, hoc quoque Tarquinio debebimus,

    id. Fast. 2, 825. —
    (β).
    Absol., to be indebted, obliged, under obligation to one:

    verum fac me multis debere, et in iis Plancio, etc.,

    Cic. Planc. 28; cf.

    with a clause: tibi nos debere fatemur, quod, etc.,

    Ov. M. 4, 76.
    C.
    To continue to owe something; i. e. to withhold, keep back:

    quod praesenti tibi non tribueram, id absenti debere non potui,

    Cic. Fam. 7, 19, init. —So pass.:

    sic enim diximus, et tibi hoc video non posse debere,

    id. Tusc. 2, 27, 67 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > debeo

  • 54 debitor

    dēbĭtor, ōris, m. [id.], a debtor; cf.: nexus, obaeratus.
    I.
    Lit. (quite class.), Cic. Off. 2, 22, 78; id. Flacc. 20, 48; id. Pis. 35, 86; Caes. B. C. 3, 1; 3, 20; Quint. 3, 6, 84; * Juv. 16, 40 et saep.: aeris, * Hor. S. 1, 3, 86.—
    II.
    Trop. (mostly poet., and perh. not ante-Aug.).
    A.
    (after debeo, no. II. A.): voti, one whose wish has been granted, and who is hence bound to perform his vow, Mart. 9, 42, 8:

    mercede soluta Non manet officio debitor ille tuo,

    Ov. Am. 1, 10, 46; Sen. Contr. 1, 1, 11; cf. Vulg. Rom. 1, 14.— More freq.,
    B.
    (after debeo, no. II. B.), one who is indebted or under obligation to some one for something; constr. with gen. of the thing, and dat. of the person:

    qui debitor est vitae tibi suae,

    Ov. Pont. 4, 1, 2:

    animae hujus,

    id. Tr. 1, 5, 10: animi amici, id. Pont. 4, 8, 6:

    habebis ipsum gratissimum debitorem,

    Plin. Ep. 3, 2 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > debitor

  • 55 Debitum

    dēbĕo ( dehibeo, Plaut. Trin. 2, 4, 24 infra, cf. Ritschl, Opusc. Phil. 2, 590), ŭi, ĭtum, 2, v. a. [de-habeo], (lit., to have or keep from some one: "qui pecuniam dissolvit, statim non habet id quod reddidit, qui autem debet, aes retinet alienum," Cic. Planc. 28, 68 Wund.; hence), to owe (Gr. opheilô; opp. reddo, solvo, dissolvo, persolvo, freq. and class.).
    I.
    Lit., of money and money's worth.
    a.
    Act.,
    (α).
    with acc.:

    quas (drachmas) de ratione dehibuisti,

    Plaut. Trin. 2, 4, 24; cf. Ter. Heaut. 4, 5, 43:

    Mylasis et Alabandis pecuniam Cluvio debent,

    Cic. Fam. 13, 56; so,

    pecuniam alicui,

    id. ib. 13, 14 et saep.:

    qui dissolverem quae debeo,

    Ter. Ph. 4, 3, 51:

    appellatus es de pecunia, quam pro domo, pro hortis, pro sectione debebas,

    Cic. Phil. 2, 29, 71; so,

    grandem pecuniam,

    Sall. C. 49, 3: quadringenties HS. Cic. Phil. 2, 37:

    talenta CC,

    id. Att. 5, 21, 12:

    quadruplum, duplum,

    Quint. 7, 4, 44 et saep.—
    (β).
    Without acc.:

    illis quibus debeo,

    Ter. Ph. 5, 7, 30:

    ut illi quam plurimi deberent,

    Sall. J. 96, 2:

    nec ipsi debeo,

    Quint. 4, 4, 6: Cal. Jan. debuit;

    adhuc non solvit,

    Cic. Att. 14, 18; Caes. B. C. 3, 20, 3 et saep.— Part. pres. as subst.: debentes, ium, m., debtors, Liv. 6, 27, 3; cf. Sen. Ben. 1, 4, 5.—
    b.
    Pass.:

    dum pecunia accipitur, quae mihi ex publica permutatione debetur,

    Cic. Fam. 3, 5, 4; id. Verr. 2, 3, 82; cf.:

    quam ad diem legioni frumentum deberi sciebat,

    Caes. B. G. 6, 33:

    a publicanis suae provinciae debitam biennii pecuniam exegerat,

    id. B. C. 3, 31; Quint. 5, 10, 117:

    quod si omnino non debetur? Quid? praetor solet judicare deberi?

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10; cf.:

    quaeretur an debeatur,

    Quint. 7, 1, 21 et saep.—Hence,
    (β).
    Dēbĭ-tum, i, n., what is owing, a debt, Cic. Att. 13, 23 fin.:

    ne de bonis deminui paterentur priusquam Fundanio debitum solutum esset,

    id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:

    tamquam debito fraudetur,

    id. Or. 53, 178:

    ex quibus unum haec epistula in debitum solvet,

    will pay a debt with one, Sen. Ep. 7, 10:

    reddere,

    to repay, Col. 10, pr. 1.
    2.
    Prov.:

    animan debere,

    to be over head and ears in debt, Ter. Ph. 4, 3, 56 ("Graecum proverbium, kai autên tên psuchên opheilei," Don.).
    II.
    Trop., to owe something, i. e. to be under obligation, both to and for something.
    A.
    To owe, i. e. to be bound or under obligation to render, pay, etc., something (for syn. cf.: necesse est, oportet, cogo, decet, opus est, par est, meum, tuum... alicujus est).
    1.
    In gen.
    a.
    Act.
    (α).
    with acc.:

    ego hoc tibi pro servitio debeo,

    Ter. Andr. 4, 1, 51:

    quo etiam majorem ei res publica gratiam debet,

    Cic. Phil. 2, 11, 27; so,

    gratiam,

    Sall. J. 110; cf. no. b:

    videris patriae hoc munus debere,

    Cic. Leg. 1, 25:

    si fidem debet tutor,

    Quint. 5, 10, 73 (acc. to Cic. Top. 10, 42, si tutor fidem praestare debet); cf. no. b:

    dies longa videtur opus debentibus,

    Hor. Ep. 1, 1, 21:

    quos mundo debes oculos,

    Ov. M. 4, 197:

    debueram patriae poenas odiisque meorum,

    Verg. A. 10, 853; cf. Ov. M. 6, 538; id. F. 5, 648:

    juvenem nil jam caelestibus ullis debentem,

    Verg. A. 11, 51; cf. Sil. 15, 371: navis, quae tibi creditum Debes Vergilium finibus Atticis, Hor. Od. 1, 3, 6; Ov. M. 1, 481 sq.:

    Turnum debent haec jam mihi sacra,

    Verg. A. 12, 317 Wagn. N. cr.; cf. id. ib. 11, 179:

    isti tibi quid homines debent?

    i. e. what business have you with those men? Plaut. Trin. 4, 2, 51; cf. infra b fin.
    (β).
    With inf., to be bound, in duty bound to do something; I ought, must, should, etc., do it (in class. prose always in the sense of moral necessity; in the poets sometimes for necesse est):

    debetis velle quae velimus,

    Plaut. Am. prol. 39:

    num ferre contra patriam arma illi cum Coriolano debuerunt?

    Cic. Lael. 11:

    multo illa gravius aestimare debere,

    Caes. B. G. 7, 14 fin.:

    Africam forte Tubero obtinere debebat,

    id. B. C. 1, 30:

    debes hoc etiam rescribere,

    Hor. Ep. 1, 3, 30 et saep.:

    ut agri vastari, oppida expugnari non debuerint, Caes, B. G. 1, 11: summae se iniquitatis condemnari debere, si, etc.,

    id. ib. 7, 19 fin.:

    scriptor... inter perfectos veteresque referri debet, etc.,

    Hor. Ep. 2, 1, 37 (for which ib. 41: inter quos referendus erit? cf. also ultima semper Exspectanda dies homini;

    dicique beatus Ante obitum nemo debet,

    Ov. M. 3, 137):

    ut jam nunc dicat, jam nunc debentia dici,

    Hor. A. P. 43 et saep.— Poet. for necesse est, oportet, it is necessary, it must needs (so almost everywhere in Lucret.):

    omnia debet enim cibus integrare novando et fulcire cibus, etc.,

    Lucr. 2, 1146; 3, 188; 4, 61; 1, 232 Munro.—
    b.
    Pass., to be due or owing:

    Veneri jam et Libero reliquum tempus deberi arbitrabatur,

    Cic. Verr. 2, 5, 11:

    quanta his (sc. dis) gratia debeatur,

    id. Fin. 3, 22, 73; id. Q. Fr. 1, 1, 9 fin.:

    honores non ex merito, sed quasi debitos repetere,

    Sall. J. 85, 37 et saep.:

    persolvant grates dignas et praemia reddant Debita!

    Verg. A. 2, 538:

    debita quam sulcis committas semina,

    id. G. 1, 223; Prop. 1, 6, 17; 2, 28, 60 (3, 26, 14 M.):

    debitae Nymphis opifex coronae,

    Hor. Od. 3, 27, 30:

    calentem debita sparges lacrima favillam,

    id. ib. 2, 6, 23; Prop. 3, 7, 9 (4, 6, 9 M.):

    soli mihi Pallas debetur,

    Verg. A. 10, 443 et saep.:

    quid tibi istic debetur?

    what business have you there? Plaut. Mil. 2, 5, 18; id. Truc. 2, 2, 8; id. Rud. 1, 1, 34; cf. supra, a
    (α).
    .—Hence, Dēbĭtum, i, n., what is due, debt, duty, obligation (post-Aug. and rare):

    velut omni vitae debito liberatus,

    Curt. 10, 5, 3:

    nepotum nutriendorum,

    Val. Max. 2, 9, 1:

    non secundum gratiam, sed secundum debitum,

    Vulg. Rom. 4, 4; 1 Cor. 7, 3:

    solvere debito,

    to free from obligation, Sen. Ben. 6, 4, 1.—
    2.
    Poet. (esp. in Verg.) and in post-Aug. prose like the Gr. opheilô and ophliskanô.
    a.
    To owe, i. e. to be bound or destined by fate or by nature (v. Lidd. and Scott sub. opheilô, no. 3).
    (α).
    Act.. urbem et jam cerno Phrygios debere nepotes, i. e. are destined to found, Ov. M. 15, 444:

    debet multas hic legibus aevi (i. e. fato) Ante suam mortes,

    Luc. 2, 82; cf. id. 6, 530.—More usually,
    (β).
    pass., to be due i. e. to be destined:

    cui regnum Italiae Romanaque tellus Debentur,

    Verg. A. 4, 276; cf. id. ib. 3, 184; 7, 120;

    145: indigetem Aeneam scis Deberi caelo,

    id. ib. 12, 795:

    animae, quibus altera fato Corpora debentur,

    id. ib. 6, 714:

    sors ista senectae Debita erat nostrae,

    id. ib. 11, 166:

    fatis debitus Arruns,

    i. e. devoted to death, id. ib. 11, 759:

    dum bello Argolici vastabant Pergama reges Debita casurasque inimicis ignibus arces,

    id. ib. 8, 375 (" fataliter ad exitium destinata," Serv.); cf. so absol.:

    tempora Parcae debita complerant,

    id. ib. 9, 108:

    morbo naturae debitum reddiderunt,

    Nep. Reg. 1 fin.: DEBITVM NATVRAE PERSOLVIT, etc., Inscr. Orell. no. 3453;

    and simply DEBITVM PERSOLVIT,

    id. ib. no. 4482.—
    b.
    So, because what one is destined by the fates to suffer is regarded as his debt (ophliskanein gelôta tini):

    tu nisi ventis debes ludibrium, cave,

    Hor. Od. 1, 14, 16.
    B.
    To owe something to some one, to be indebted to or to have to thank one for something.
    (α).
    With acc.:

    ut hoc summum beneficium Q. Maximo debuerim,

    Cic. de Or. 1, 26, 121; so magna beneficia mihi, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12;

    qui mihi laudem illam eo minus deberet,

    Cic. Att. 1, 14, 3:

    me paene plus tibi quam ipsi Miloni debiturum,

    id. Fam. 2, 6 fin.; cf. id. Planc. 28;

    and quantum cuique deberet,

    Nep. Epam. 3 fin.; Plin. Pan. 30, 1 et saep.:

    o cui debere salutem Confiteor,

    Ov. M. 7, 164;

    so vitam,

    id. Pont. 4, 5, 31;

    and in a like sense: se,

    id. M. 7, 48; 2, 644; so,

    in a bad sense, hoc quoque Tarquinio debebimus,

    id. Fast. 2, 825. —
    (β).
    Absol., to be indebted, obliged, under obligation to one:

    verum fac me multis debere, et in iis Plancio, etc.,

    Cic. Planc. 28; cf.

    with a clause: tibi nos debere fatemur, quod, etc.,

    Ov. M. 4, 76.
    C.
    To continue to owe something; i. e. to withhold, keep back:

    quod praesenti tibi non tribueram, id absenti debere non potui,

    Cic. Fam. 7, 19, init. —So pass.:

    sic enim diximus, et tibi hoc video non posse debere,

    id. Tusc. 2, 27, 67 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > Debitum

  • 56 declive

    dē-clīvis, e ( nom. n. declivum, Cassiod. in Psal. 16, 5; neutr. plur. once heterocl. decliva, Ov. M. 2, 206;

    also declivia,

    id. ib. 1, 39 et saep.; cf. acclivis and aplustre), adj. [clivus], inclining downwards, sloping (for syn. cf.: devexus, praeruptas, abruptus, abscisus, proclivis, acclivis, propensus, praeceps, pronus.—Class. and freq., esp. in histt. and poets; perh. not in Cic. and Verg.).
    I.
    Prop.:

    collis ab summo aequaliter declivis ad flumen Sabim,

    sloping regularly, Caes. B. G. 2, 18:

    in declivi et praecipiti loco,

    id. ib. 4, 33, 3: iniquo [p. 522] loco et leviter declivi, id. ib. 7, 83, 2; cf.:

    locus tenui fastigio vergebat,

    id. B. C. 1, 45, 5:

    locus, also vallis, and opp. mons,

    id. ib. 1, 79, 2:

    latitudo, quem locum Catabathmon incolae appellant,

    Sall. J. 17, 4:

    Olympi,

    Ov. M. 6, 487:

    arvum Aesulae,

    Hor. Od. 3, 29, 7:

    ripa,

    Ov. F. 3, 13; id. M. 5, 591; 6, 399:

    flumina,

    id. ib. 1, 39; cf.:

    cursus (amnium),

    Luc. 4, 114:

    via,

    Ov. M. 4, 432; 7, 410 et saep.:

    sol in occasum,

    Plin. 8, 50, 76, § 203. —
    B.
    Subst.: declive, is, n., a declivity:

    ut de locis superioribus haec declivia et devexa cernebantur,

    Caes. B. G. 7, 88:

    si per declive sese reciperent,

    id. B. C. 3, 51, 6; cf.:

    erat per declive receptus,

    id. ib. 3, 45, 4; Ov. M. 2, 206.—
    II.
    Trop.:

    labitur occiduae per iter declive senectae,

    id. ib. 15, 227; cf.:

    mulier aetate declivis,

    in the decline of life, Plin. Ep. 8, 18, 8; Arn. 2, p. 74:

    animae in vitia,

    prone, Arn. 2, 45.— Comp. perh. only:

    dies ad occasum declivior,

    Vulg. Judic. 19, 9.— Sup. does not occur.— Adv.: dēclīvĭter, in a sloping manner, only in Comp.:

    declivius: incumbens rupes,

    Cassiod. Hist. Eccl. 12, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > declive

  • 57 declivis

    dē-clīvis, e ( nom. n. declivum, Cassiod. in Psal. 16, 5; neutr. plur. once heterocl. decliva, Ov. M. 2, 206;

    also declivia,

    id. ib. 1, 39 et saep.; cf. acclivis and aplustre), adj. [clivus], inclining downwards, sloping (for syn. cf.: devexus, praeruptas, abruptus, abscisus, proclivis, acclivis, propensus, praeceps, pronus.—Class. and freq., esp. in histt. and poets; perh. not in Cic. and Verg.).
    I.
    Prop.:

    collis ab summo aequaliter declivis ad flumen Sabim,

    sloping regularly, Caes. B. G. 2, 18:

    in declivi et praecipiti loco,

    id. ib. 4, 33, 3: iniquo [p. 522] loco et leviter declivi, id. ib. 7, 83, 2; cf.:

    locus tenui fastigio vergebat,

    id. B. C. 1, 45, 5:

    locus, also vallis, and opp. mons,

    id. ib. 1, 79, 2:

    latitudo, quem locum Catabathmon incolae appellant,

    Sall. J. 17, 4:

    Olympi,

    Ov. M. 6, 487:

    arvum Aesulae,

    Hor. Od. 3, 29, 7:

    ripa,

    Ov. F. 3, 13; id. M. 5, 591; 6, 399:

    flumina,

    id. ib. 1, 39; cf.:

    cursus (amnium),

    Luc. 4, 114:

    via,

    Ov. M. 4, 432; 7, 410 et saep.:

    sol in occasum,

    Plin. 8, 50, 76, § 203. —
    B.
    Subst.: declive, is, n., a declivity:

    ut de locis superioribus haec declivia et devexa cernebantur,

    Caes. B. G. 7, 88:

    si per declive sese reciperent,

    id. B. C. 3, 51, 6; cf.:

    erat per declive receptus,

    id. ib. 3, 45, 4; Ov. M. 2, 206.—
    II.
    Trop.:

    labitur occiduae per iter declive senectae,

    id. ib. 15, 227; cf.:

    mulier aetate declivis,

    in the decline of life, Plin. Ep. 8, 18, 8; Arn. 2, p. 74:

    animae in vitia,

    prone, Arn. 2, 45.— Comp. perh. only:

    dies ad occasum declivior,

    Vulg. Judic. 19, 9.— Sup. does not occur.— Adv.: dēclīvĭter, in a sloping manner, only in Comp.:

    declivius: incumbens rupes,

    Cassiod. Hist. Eccl. 12, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > declivis

  • 58 decliviter

    dē-clīvis, e ( nom. n. declivum, Cassiod. in Psal. 16, 5; neutr. plur. once heterocl. decliva, Ov. M. 2, 206;

    also declivia,

    id. ib. 1, 39 et saep.; cf. acclivis and aplustre), adj. [clivus], inclining downwards, sloping (for syn. cf.: devexus, praeruptas, abruptus, abscisus, proclivis, acclivis, propensus, praeceps, pronus.—Class. and freq., esp. in histt. and poets; perh. not in Cic. and Verg.).
    I.
    Prop.:

    collis ab summo aequaliter declivis ad flumen Sabim,

    sloping regularly, Caes. B. G. 2, 18:

    in declivi et praecipiti loco,

    id. ib. 4, 33, 3: iniquo [p. 522] loco et leviter declivi, id. ib. 7, 83, 2; cf.:

    locus tenui fastigio vergebat,

    id. B. C. 1, 45, 5:

    locus, also vallis, and opp. mons,

    id. ib. 1, 79, 2:

    latitudo, quem locum Catabathmon incolae appellant,

    Sall. J. 17, 4:

    Olympi,

    Ov. M. 6, 487:

    arvum Aesulae,

    Hor. Od. 3, 29, 7:

    ripa,

    Ov. F. 3, 13; id. M. 5, 591; 6, 399:

    flumina,

    id. ib. 1, 39; cf.:

    cursus (amnium),

    Luc. 4, 114:

    via,

    Ov. M. 4, 432; 7, 410 et saep.:

    sol in occasum,

    Plin. 8, 50, 76, § 203. —
    B.
    Subst.: declive, is, n., a declivity:

    ut de locis superioribus haec declivia et devexa cernebantur,

    Caes. B. G. 7, 88:

    si per declive sese reciperent,

    id. B. C. 3, 51, 6; cf.:

    erat per declive receptus,

    id. ib. 3, 45, 4; Ov. M. 2, 206.—
    II.
    Trop.:

    labitur occiduae per iter declive senectae,

    id. ib. 15, 227; cf.:

    mulier aetate declivis,

    in the decline of life, Plin. Ep. 8, 18, 8; Arn. 2, p. 74:

    animae in vitia,

    prone, Arn. 2, 45.— Comp. perh. only:

    dies ad occasum declivior,

    Vulg. Judic. 19, 9.— Sup. does not occur.— Adv.: dēclīvĭter, in a sloping manner, only in Comp.:

    declivius: incumbens rupes,

    Cassiod. Hist. Eccl. 12, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > decliviter

  • 59 dedigno

    dē-digno, āvi, 1, v. a., collat. form of dedignor:

    tumulos aut ossibus urnas dedignant animae,

    Dracont. Carm. 9, 28 (Duhn).

    Lewis & Short latin dictionary > dedigno

  • 60 defectio

    dēfectĭo, ōnis, f. [deficio].
    I.
    Defection, desertion, rebellion, revolt.
    A.
    Lit.:

    rebellio facta post deditionem, defectio datis obsidibus,

    Caes. B. G. 3, 10; 5, 26; 6, 3, 4; Liv. 7, 42; 23, 12: Ampsivariorum a tergo, in the rear (of Caesar), Tac. A. 2, 8; 4, 24 et saep.:

    subita defectio Pompeii,

    Cic. Q. Fr. 1, 4, 4 al.:

    imperii,

    from the empire, Just. 41, 2, 1.—
    * B.
    Trop.:

    intemperantia, quae est a tota mente et a recta ratione defectio,

    Cic. Tusc. 4, 9, 22.—
    II.
    (Acc. to deficio, no. III.) A failing, failure, deficiency, want, disappearance.
    a.
    Lit. (so most freq.):

    ista ipsa defectio virium adolescentiae vitiis efficitur saepius quam senectutis,

    Cic. de Sen. 9, 29:

    aquarum, Frontin. Aquaed. 91: pecuniae,

    Macr. Sat. 2, 5:

    rerum,

    Sen. Q. N. 4, 2.—
    b.
    Esp. of the obscuration of the heavenly bodies, an eclipse:

    solis defectiones itemque lunae praedicuntur in multos annos,

    Cic. Div. 2, 6, 17; 1, 49 fin.; id. N. D. 2, 61; id. Rep. 1, 14 fin.; Sen. Q. N. 1, 12; Quint. 1, 10, 47; Tac. A. 1, 28 et saep.—
    c.
    Also (sc. virium), exhaustion, faintness, swooning, fainting (post-Aug. prose), Plin. 23, praef. §

    4: animae,

    a swoon, Cels. 7, 33; Suet. Cal. 50:

    alvo usque ad defectionem soluta,

    id. Vesp. 24; cf. id. Tib. 73:

    recreandae defectioni cibum adferre,

    Tac. A. 6, 56 (50); cf.: defectione perire, by exhaustion, i. e. by disease, Sen. N. Q. 2, 59, 11:

    in cunctis renibus,

    Vulg. Nahum 2, 10.—
    d.
    In the later grammarians, an ellipsis:

    dicere aliquid per defectionem,

    by ellipsis, elliptically, Gell. 5, 8, 3; 12, 14, 3; Macr. Sat. 6, 8 al.—
    * B.
    Trop.:

    Quintus frater omnia mittit spei plena, metuens credo defectionem animi mei,

    my want of courage, despondency, Cic. Att. 3, 18.

    Lewis & Short latin dictionary > defectio

См. также в других словарях:

  • ANIMAE — Graecis ψνχαὶ genus animalis lucernas circum volitantis et flammam appetentis exitiô suô. Πυραύςται aliter iisdem dicuntur. Glossarum vetus c. de avibus, Anima, ψυχὴ. tabanus μύωψ. vespertilto, νυκτερὶς. Hesych. ψυχὴ, πτηνὸν, ζωΰφιον, Anima,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Animae dimidium meæ. — См. Половина! …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • animae mundi — plural of anima mundi …   Useful english dictionary

  • Vox Animae (music group) — Vox Animae is an early music ensemble, founded in 1994 by director and instrumentalist Michael Fields. The group specialises in Medieval music, particularly vocal music, such as sequences, chants and other music with a strong story line, such as… …   Wikipedia

  • Hortulus Animae — ( la. Little Garden of the Soul, de. Seelengärtlein, fr. Jardin des Âmes, pl. Raj duszny) was the Latin title of a prayer book also available in German. It was very popular in the early sixteenth century, printed in many versions, also abroad in… …   Wikipedia

  • Hortus Animae — Infobox musical artist Name = Hortus Animae Img capt = Img size = Landscape = Background = group or band Alias = Origin = Rimini Genre = Progressive Black Metal Years active = 1997 2007 Label = Associated acts = URL = [http://www.hortusanimae.com …   Wikipedia

  • De immortalitate animae — (lat.: „Über die Unsterblichkeit der Seele“) ist eine philosophische Abhandlung, die Aurelius Augustinus 387 als Zweiunddreißigjähriger nach seinen Ferien in Cassiciacum bei Mailand verfasste. Augustin Thagaste Er sah in seiner Abhandlung eine… …   Deutsch Wikipedia

  • Hortulus Animae — (dt.: Seelengärtlein) war der lateinische Titel eines spätmittelalterlichen Gebetbuches, das auch auf Deutsch erhältlich und Anfang des 16. Jahrhunderts weit verbreitet war. Ein früheres, vergleichbares Werk war „Der Selen Würtzgart“, Ulm, 1483.… …   Deutsch Wikipedia

  • Hortulus animae — (dt.: Seelengärtlein) war der lateinische Titel eines spätmittelalterlichen Gebetbuches, das auch auf Deutsch erhältlich und Anfang des 16. Jahrhunderts weit verbreitet war. Ein früheres, vergleichbares Werk war „Der Selen Würtzgart“, Ulm, 1483.… …   Deutsch Wikipedia

  • Hortus Animae — Datos generales Origen Italia Información artística …   Wikipedia Español

  • Scintilla animae — Der Begriff scintilla animae (lat. scintilla „Funke“, lat. anima „Seele“; eigentlich: „der Seelenfunke“) bezeichnet einen wesentlichen Ausdruck innerhalb der mittelalterlichen Mystik bei Meister Eckhart, der darunter die Bildung, in Form der… …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»