Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

aliquem+in+possessionem+c

  • 21 admittere

    1) допускать, дозволять, adm. aliquem ad s. in possessionem (1. 28 § 3 D. 5, 1. 1. 1 § 11 D. 37, 9);

    ad bon. poss. (1. 3 § 7. 8. 11 D. 37, 4);

    ad successionem (1. 6 § 1 D. 5, 2);

    ad inoffic. querelam (1. 8 § 7 eod.), ad heredit. petitionem (1. 20 pr. D. 37, 4);

    ad hereditatem, legatum (1. 26 pr. D. 35, 1);

    ad libertatem (I. 57 eod.), ad testamentum (1, 14 D. 34, 9);

    ad collationem (1. 1 § 8 D. 37, 6);

    ad stipulationem (1. 13§ 3D. 39, 2);

    obligationem (1. 9 D. 45, 3);

    actionem (I. 15 § 24 D. 47, 10);

    ad munera, honores (1. 8 D. 50, 4).

    2) проводить, aquam (1. 1 § 17 D. 43, 20. 3) позволять, допускать, признавать (1. 12 § 3 D. 7, 1. 1. 11 § 13 D. 43, 24. 1. 8 § 3 D. 46, 1). 4) применять, пользоваться, legem Falc., rationem legis Falc. (1. 50 § 2. 1. 30 §5. 1. 93 D. 35, 2);

    Sctum Trebel. (1. 16 § 6 D. 36, 1);

    compensationem (1. 48 D. 6, 1).

    5) принимать, bon. possessionem (1. 3 § 4. 9. 1. 5. 7 § 1 D. 37, 1), hereditatem (1. 6 § 3 D. 29, 2);

    liberalitates (1. 1 § 6 D. 38, 5);

    bona, конфисковать (1. 4 § 17 D. 40, 5).

    6) провиниться, совершить, dolum (1. 1 § 6 D. 4, 3), fraudem, negligentiam (1. 7 § 1 D. 26, 10);

    damnum (1. 43 D. 9, 2);

    furtum (1. 1 § 3. 1. 49 § 4 D. 47, 2);

    iniuriam (l. 34 D. 47, 10);

    adulterium, stuprum, incestum (1. 34 § 1. 1. 38 § 2. 7. D. 48, 5); отсюда adminissum (subst.) недозволенное действие, преступление (1. 95 § 1 D. 46, 3. 1. 10. 11 D. 47, 11. 1. 26. 37. 43 § 1 D. 48, 19);

    in admisso deprehendi, застать кого при совершении преступления (1. 8 D. 19, 5).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > admittere

  • 22 decernere

    постановлять, а) решиться, de petenda bon. Possess. (1. 1 § 2 D. 38, 3), de hereditate (1. 13 § 2 D. 29, 2); определить, cum nihil de peculio decrevit filius (1. 9 D. 49, 17);

    b) о корпорациях и коллегиях: постановлять;

    decretum (subs.), постановление, quod ordo (decurionum) decrevit (1. 5 D. 50, 9); (1. 2 eod.);

    decr. civitatis (I. 36 pr. D. 50, 1); (1. 9 § 2 D. 14, 6. 1. 32 § 24 D. 24, 1);

    decr. pontificum (1. 8 pr. D. 11, 7);

    c) о решениях судей, высших сановников и императоров: решать, постановлять, на основании causae cognitio, si quis aliquid novi iuris obtinuerit - eodem iure adversus eum decernetur (1. 1 § 1 D. 2, 2); (1. 10 pr. D. 48, 6); (1. 3 D. 48, 11); (1. 23 § 2 D. 4, 2); (1. 3 D. 1, 14); (1. 1 § 1 D. 1, 4);

    a Principibus decretum est (1. 1 D. 48, 21);

    decern. (alicui, contra aliquem) actionem, utiles actiones, предоставить иск после рассм. дела (1. 1 § 4. D. 4, 3. 1. 22 D. 13, 5. 1 5 D. 26, 3 1. 46 § 1 D. 26, 7. 1. 2 § 3 D. 28, 6. 1. 98 D. 29, 2. 1. 55 § 1 D. 40, 5);

    decern. bonorum possessionem (1. 1 § 7 D. 38, 9);

    decern. (alicui) alimenta, присудить кому деньги на содержание (1. 27 § 3 D. 5, 2. 1. 38 D. D, 2. 1. 2 § 2. 1. 3 pr. D. 27, 2);

    decretum (subst.) решение, приговор, постановление после causae cognitio (1. 9 § 1 D. 1, 16); (1. 3 § 8 D. 37, 1): pro tribunali decr. interpositum (1. 7 § 1 D. 26, 3);

    decreta a Praetoribus latine interponi debent (1. 48 D. 42, 1);

    edicta et decreta Fraelorum (1. 75 D. 5, 1); (Gai. IV. 139);

    decreta Consulum v. Praesidum (1. 3 pr. D. 4, 4); (1. 2 D. 26, 3); (1. 29 § 2. 1. 47 § 1 D. 4, 4); (1. 15 § 16 D. 39, 2);

    bon. possessio, quae cognitionem pro tribunali desiderat, vel quae decretum exposcit. противоп. b. р., quae de plano peti potuit (l. 2 § 1 D. 38, 15); отсюда decretalis bon poss. (1. 1 § 7 D. 38, 9);

    decreto bon. possessionem accipere, petere;

    ex decreto admitti (1. 14 § 1 D. 37, 4. 1. 4 D. 37, 8. 1. 2 § 11 D. 38, 17): decreto filio succurrendum est (1. 84 D. 29, 2); (Carbonianum decretum, см. Carbon.);

    decreta principum, постановления императоров, т. е. решения судебных дел, которые рассматривались в auditorium principis (1. 7 pr. D. 1, 1. 1. 1 § 1 D. 4, 6. cf. 1. 22 pr. D. 36, 1. 1. 7 D. 48, 7);

    decretum divi Marci (1. 13 D. 4, 2).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > decernere

  • 23 deferre

    1) относить куда заносить, in oppidum, in civitatem def. aliquid (1. 12 § 1 D. 7, 8. 1. 2 D. 50, 11); (1. 5 § 4. 1. 9 § 1 D. 10, 4. 1. 9 § 1. 3 D, 39, 2); (1. 3 C. 4, 33). 2) предлагать, предоставлять, def. alicui facultatem, privilegium (1. 1 C. 9, 9), optionem (1. 79 D. 36, 1), conditionem (см. cond. s. 3), iurisdictionem (1. 6 D. 2, 1), restitutionis auxilium (1. 26 § 9 D. 4, 6): defertur alicui honor (1. 10. 11. pr. D. 50, 4);

    onus alicui delatum (1. 2 C. 10, 60);

    actio alicui delata (1. 64 § 6 D. 24, 3);

    iusiurandum deferre alicui, предлагать кому исполнение присяги, delatio iurisiurandi, предложение присяги (1. 3. 5 § 3. 4. 1. 6. 7. 9 § 3 -7. 1. 16-20. 34. 37. D. 12, 2);

    bon. possessio defertur alicui (1. 2 § 4 D. 37, 11. 1. 2. § 1. 1. 19 pr. D. 38, 2. 1. 227 pr. D. 50, 16);

    quibus bon. possessionem detulit Praetor (1. 1 pr. D. 38, 9);

    si lex deferat bon. possessionem (1. un. § 2 D. 38, 14);

    hereditas defertur, открывается наследетво, т. е. кто-ниб. получает право на наследетво (1. 151 D. 50, 16); (1. 2 рг. D. 10, 2); (1. 35 pr. D. 29, 2. 1. 9 D. 38, 16);

    successio defertur alicui, наследство переходит к кому-нб. (1. 91 D. 50, 17);

    intestati iure deferri bona (1. 42 § 1 D. 38, 2); (1. 2 D. 49, 17); (1. 8 D. 35, 3. 1. 6 § 3 D. 36, 1. 1. 1 pr. D. 38, 9); (1. 1 pr. D. 38, 3); 1). 2 § 1 D. 10, 2);

    deferri касается и отдельных предметов открывшагося наеледства, напр. fundus iure hereditario delatus (1. 37 D. 18, 1), то же назначенных отказов, напр. legatum servo delatum dominus potest repudiare (1. 7 D. 30), или назначения опеки (1. 7 pr. D. 4, 5. cf. 1. 1 pr. 1. 3 pr. 1. 6 D. 26, 4);

    tutela ex testamento delata (1. 45 pr. D. 27. 1);

    cura delata (1. 41 pr. eod.). - 3) oбъявлять, а) имущество для оценки (1. 4 pr. § 5- 7 D. 50, 15. 1. 7. 8 C. 8, 54);

    b) (потеп s. aliquem) def., обвинять кого в преступлении (1. 10 D. 37, 14. 1. 3 D. 48, 2. 1. 7. § 2 D. 48, 4. 1. 15 § 4 D. 48, 5. 1. 5 § 11 D. 25, 3); такой смыслиыеют выражения causam alicuius def., напр. milites, qui causas alienas deferre под posssunt (1. 13. D. 48, 2); также crimen def. (1. 27 § 7 D. 48, 5): delatio criminum, донос о преступлении (1. 30 C. 9, 9);

    delator criminis, обвинитель (1. 20 C. 9, 1);

    c) deferre, delatio, особ. доносить о конфискациях, causam def. fisco, ad aerarium (1. 21 D. 48, 2. 1. 13 pr. 1. 42 § 1 D. 49, 14); (1. 18 § 8 eod.);

    rem def. (1. 18 § 9 eod.); (1. 16. 18 pr. § 1 seq. eod.);

    deferre se nemo cogitur, quod thesaurum invenerit (1. 3 § 11 eod.); (1. 15 § 3 eod.); (1. 5 § 20 D. 34, 9. cf. 1. 16 D. 49, 14);

    delationes fiscales (1. 25 eod.);

    delator, доносчик, указатель таких преступлений, которые влекли за собой конфискацию имущества (1. 22 § 3. 1. 4. 16. 18 § 5. 1. 23. 24. 44 eod.);

    vacantium bonorum delator (1. 10 pr. D. 44, 3);

    delatorius, касающийся доносчика, ему свойственный, delat. curiositas (l. 6 D. 22, 6).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > deferre

  • 24 admitto

    ad-mitto, mīsī, missum, ere
    1)
    a. aliquem ad se Nep — допускать к себе, принимать кого-л
    б) пропускать, впускать ( lucem in thalamos O)
    a. aliquid ad animum L — принимать что-л. во внимание (близко к сердцу)
    a. aliquid ad aures L — выслушать что-л.
    a. preces alicujus T — уважить чью-л. просьбу
    2)
    а) (от)пускать, давать волю, пускать вскачь ( equos in hostem L)
    admissus поэт. — быстрый, стремительный (aquae, rota O)
    3) ( о правонарушениях) учинять, совершать (scelus Pt; stuprum cum aliquo T)
    4) возводить, поднимать ( oculos caelo LJ)
    5) вводить, допускать (ad или in possessionem, ad successionem, ad heriditatem Dig)
    6) разрешать, позволять ( litem C)
    7) культ. сулить успех
    aves admittunt aliquid L — ауспиции (гадание по полёту птиц) предвещают успех чему-л.
    8) случать (ariĕtes ovibus Col; equum equae Just)

    Латинско-русский словарь > admitto

  • 25 involo

    in-volo, āvī, ātum, āre
    1) влетать (intro in villam Vr; nidis Col)
    2) набрасываться, бросаться, нападать (aliquem PM и aliquid T; ad или in aliquem bAl, Ap); вцепляться (alicui in Oculos, in capillum Ter; oculis LM)
    3) захватывать, завладевать (i. in possessionem alicujus C; provinciam C); похищать (alicui anulum Pt; aliquid ex hereditate Pt)

    Латинско-русский словарь > involo

  • 26 venio

    vēnī, ventum, īre
    1) приходить, приезжать, прибывать (domum ad aliquem C; Romam L; larem ad nostrum Ctl)
    scribere, quod in buccam venit погов. C — писать, что приходит в голову
    2) подходить, доходить ( usque ad mare L); подступать ( cum exercitu ad urbem L)
    3) доходить, достигать
    4) (о времени) приходить, наступать
    cura venientis anni C — забота о наступающем (будущем) годе, но
    anni venientes H — годы возмужалости, зрелости ( в отличие от anni recedentes)
    6) попадать, входить, вонзаться ( sagitta venit V); проходить насквозь ( per ilia vēnit arundo V)
    7) всходить, подниматься ( segetes veniunt V); расти, вырастать ( arbores suā sponte veniunt V)
    8) становиться, оказываться
    in potestatem Cs (in manūs C) alicujus v. — попадать во власть кого-л.
    in periculum Cs (in discrimen C) v. — оказаться в опасности
    in consuetudinem v. C — входить в привычку, становиться употребительным
    in consuetudinem proverbii (in prpverbium) v. Lвойти в пословицу
    v. alicui in amicitiam Cs — подружиться с кем-л.
    in odium alicui v. C — навлечь на себя чью-л. ненависть
    in partem alicujus rei v. Cпринять участие в чём-либо
    ad condicionem alicujus v. C — принять чьи-л. условия
    v. in и ad possessionem Digвступать во владение
    hereditas alicui venit C — наследство достаётся кому-л.
    9) показываться, появляться (sol venit H; lacrimae venerunt V)
    10) происходить, проистекать, возникать
    de aliquā gente v. V — происходить из какого-л. рода
    11) случаться, приключаться
    haec ubi veniunt C — если это, произойдёт
    12) выпадать на долю, доставаться
    aliquid sorte alicui venit L — что-л. кому-либо досталось но жребию
    13) переходить, приступать ( ut a fabulis ad facta veniamus C)

    Латинско-русский словарь > venio

  • 27 constituo

    cōn-stituo, stituī, stitūtum, ere (con u. statuo), beistellen = hinstellen, hinsetzen, aufstellen, I) im engern Sinne: omnes currus triumphales, Val. Max. – m. Adv. (wo?) od. Praepp. (ante u. circum u. Akk., in m. Abl.), ferales cupressos ante (vornhin), Verg.: mendacem ante ipsam aciem, Val. Max.: hominem ante pedes Q. Manilii, Cic.: bovem in Aventino ante aram Dianae, Val. Max.: in litore taurum ante aras, Verg.: circum bovem alias hostias, Varr. LL.: duos equos in conspectu eorum, Val. Max.: u. (im Bilde) velut in aliqua sublimi specula constitutus, Lact. 2, 2, 18: c. ante oculos huius miseri senectutem, sich (im Geiste) vor Augen stellen, Cic. Cael. 79. – So nun als milit. t. t., a) aufstellen, aufpflanzen, bes. in Reih u. Glied, formieren od. sich formieren lassen, gew. m. Praepp. (bes. m. in u. Abl., m. ante, ad, pro, sub, intra) od. m. bl. Abl., impedimenta, Liv.: aciem, legionem, Caes.: arma in templo Castoris, Bewaffnete aufstellen, Cic.: signa ante tribunal, aufpflanzen, Liv.: impedimenta cum captivis haud procul acie in edito colle, Curt.: octo cohortes in fronte, Sall.: naves in alto, Caes.: omnes alarios in conspectu hostium pro castris, Caes.: reliquas sex legiones pro castris in acie, Caes.: cohortes sub infimo colle ab dextro latere hostium, Caes.: intra silvas aciem ordinesque, Caes.: in secundo ordine, Auct. b. Afr.: naves longas ad latus apertum hostium, Caes.: classem apud Aegos flumen, apud Salamina exad versum Athenas, Nep.: naves aperto ac plano litore, Caes. – m. Abl. der Entfernung, legionem CC passibus ab eo tumulo, Caes. – m. contra u. Akk., reliquas legiones in armis expeditas contra hostem, Caes. – m. dopp. Acc., in fronte collocant XXII (naves), reliquas subsidiarias (als Reserve) in secundo ordine, Auct. b. Alex. 14, 3. – v. einem einzelnen, se constituere, sich aufstellen, zum Zweikampf Stellung nehmen, Cl. Quadr. bei Gell. 9, 13, 17. – b) von der Bewegung aus aufstellen, haltmachen lassen (vgl. Drak. Liv. 27, 11, 6 u. die Auslgg. zu Sall. Iug. 49, 5), agmen, signa paulisper, Sall. u. Liv.: signa legionis, Caes.: signa haud procul portā, Liv.: convertisse agmen, quo loco constituerat, Liv. – m. Acc. der Entfernung, signa quadringentos ferme inde passus, Liv. – dah. viell. übtr., si (narratio) constituitur aliquando, haltmacht, Cic. de or. 2, 328.

    II) im weitern Sinne: 1) eine bestimmte Stelle anweisend irgendwo hinsetzen, einsetzen, a) jmd. anweisen, wo seinen Wohnsitz zu nehmen, ibi futuros Helvetios, ubi eos Caesar constituisset atque esse voluisset, Caes.: reliquias praedonum contractas in urbibus remotoque mari loco in certa sede c., feste Wohnsitze geben, Vell. – als milit. t. t., jmdm. wo seine Stellung anweisen, ihn wohin stellen, legen, neque se praesidium, ubi constitutus esset, tenere posse, Caes.: praesidia in Tolosatibus circumque Narbonem, Caes. – b) jmd. in etw. als Besitztum einsetzen, einweisen (Ggstz. exturbare, expellere), plebem in agris publicis, Cic.: si Campanus ager dividatur, exturbari et expelli plebem ex agris, non constitui et collocari, eingewiesen u. angesiedelt, Cic. – c) jmd. in einen Posten, ein Amt einsetzen, setzen, ihn anstellen, auch m. in u. Abl., regem, Cic.: praefectos, Caes.: unum aliquem lectorem, Quint.: princeps (Fürst) divinitus constitutus, Plin. pan. – reges in civitate, Cic.: alqm sibi quaestoris in loco, Cic.: alqm in hoc munere, Q. Cic.: alqm supra bibliothecam, Vitr. – m. dopp. Acc., a quo regem et se et filium suum constitutos esse, Cic.: Commium regem ibi, Caes.: Cavarinum apud eos regem, Caes.: im Passiv m. dopp. Nom., rex (als K.) constituitur Arbactus, Iustin.: Alcibiades dux classi constituitur, Iustin. – d) bei jmd. in ein Verhältnis einsetzen, m. in u. Abl. des Verhältnisses, Athenaeum in maxima apud regem auctoritate gratiaque, veranlassen, daß der König dem Ath. wieder sein ganzes Vertrauen schenkt u. vollen Einfluß gestattet, Cic. ep. 15, 4, 6.

    2) errichtend, gründend, veranstaltend aufstellen, a) lebl. Objj., mit Adv., od. m. Praepp., od. m. Genet. od. Abl. loc.; od. m. Dat. (wem zu Ehren? wem zum Nutzen?), α) ein Bauwerk u. dgl. aufstellen, errichten, eine Stadt, Örtlichkeit u. dgl. anlegen, herrich ten, turres, Caes.: vineas ac testudines, Nep.: triplicem Piraei portum, Nep.: templa arasque, Suet.: aedem Iovis Feretrii, Nep.: laterarias (Ziegelhütten) ac domum, Plin.: urbem, Nep. u.a. (s. Ruhnken Vell. 1, 2, 6): oppidum, Caes.: oppidum c. suāque pecuniā exaedificare, Caes.: publice statuas, Quint.: effingere et constituere (herrichten) nidos, Cic.: asylum, Lact.: tectum antiquitus constitutum, Nep.: c. aream, Col.: c. crucem, s. crux. – c. castella ad extremas fossas, Caes.: pyras curvo in litore, Verg.: tropaea in Pyrenaeis iugis, Sall. fr. – alci publice in foro statuam, Nep.: aedem in foro geminis fratribus, Suet.: horrea certis locis, Caes.: domi suae quintanam, Suet.: domi suae sacellum Automatias, Nep.: domos Athenis, Plin.: in Getis Graias domos, Ov. – domicilium sibi Magnesiae, Nep. – als milit. t. t., Romae castra (aufschlagen), Suet.: u. so hiberna omnium legionum in Belgis, Caes. – als mathem. t. t., in data linea triangula aequis lateribus c., errichten (konstruieren), Quint. 1, 10, 3. – β) eine Anstalt u. vgl. errichten, einrichten, einsetzen, ludos illic quinquennales, Suet.: nova portoria, Vell.: vectigal in monte Antilibano, Cic.: aerarium interfectoribus Caesaris, Nep.: collegia antiquitus constituta, Suet. – u. als publiz. t. t., eine Machtstellung errichten, schaffen, einsetzen, decemviralem potestatem in omnibus urbibus, Nep.: magistratus per singulas civitates, Iustin.: senatum centum senatorum, Iustin.: novi generis imperia in (gegen) alqm, Caes.: quae (potestates, imperia, curationes) constituuntur ad populi fructum aliquem aut commodum, Cic. – γ) ein Reich errichten, bilden, ex multis gentibus nationibusque unum regnum populumque, Iustin. 8, 6, 2. – δ) eine Vornahme anstellen, auctionem, Cic.: sermonem, Varr. LL.: sponsalia, ICt. – als gerichtl. t. t., c. actionem (eine Klage), Cic.: actionem adversus ingratos, Val. Max. – crimen in alqo, Klage gegen jmd. erheben, Cic.: reperietis idcirco haec in uno homine pecunioso tot constituta, ut etc., gegen diesen einen g. M. so viele Maßregeln ergriffen, Cic. – c. quaestionem (Untersuchung), Cic. u. Quint. – ε) Zustände zustande bringen, begründen, feststellen, amicitiam (Ggstz. tollere, v. Nutzen), Cic.: amicitiam cum alqo, Q. Cic.: concordiam, Cic.: pacem, Cic.: pacem his legibus, Nep.: victoriam, Cic.: magnam sibi auctoritatem pugnā illā navali, Nep.: videte, quod ius nobis, quam condicionem vobismet ipsis, quam denique civitati legem constituere (einführen) velitis, Cic. – ζ) zur Nachachtung aufstellen, documentum more militari, Auct. b. Afr.: maximum exemplum iustitiae in hostem, Cic. – b) leb. Objj.: α) übh. schaffend hinstellen, m. dopp. Acc., di primum homines humo excitatos celsos et erectos constituerunt, Cic. de nat. deor. 2, 140. – β) als milit. t. t., eine Legion usw. er richten, bilden, tres legiones, Caes. – m. ex u. Abl., legio septima constituta ex veteranis, Cic.

    3) eine feste Stellung (Halt, Verfassung, Stimmung usw.) gebend, eine feste Haltung geben, in eine gute Verfassung (Stimmung) versetzen, eine feste Einrichtung geben, disponieren (stimmen), regulieren (ordnen), fest bestimmen, befestigen (stählen), sicher begründen, konsolidieren, a) den Körper usw., is cui corpus bene constitutum sit, dessen Körper sich in guter Verfassung od. Stimmung (griech. σαρκος ευσταθὲς κατάστημα od. σαρκος ευστάθεια) befindet, Cic. – iam confirmata et constituta vox, Quint.: iam perfectis constitutisque viribus, Quint. – b) Geist u. Gemüt (Charakter), exordium est principium orationis, per quod animus auditoris constituitur (gestimmt wird) ad audiendum, Cornif. rhet.: animus bene constitutus, Cic. – übtr. auf die Pers., viri sapientes et bene naturā constituti, Cic. Sest. 137: quotus quisque philosophorum invenitur, qui sit ita moratus, ita animo ac vitā constitutus, ut ratio postulat, dessen Denk- u. Handlungsweise in einer solchen Verfassung ist, wie usw., Cic. Tusc. 2, 11. – c) Zustände, senectus, quae fundamentis adulescentiae constituta est, das durch den in der Iugend gelegten Grund einen festen Halt bekommen hat, Cic.: ineuntis aetatis inscitia senum constituenda et regenda prudentiā est, muß in der Klugheit der Greise Halt u. Leitung suchen, Cic. – d) menschliche Verhältnisse, Angelegenheiten, Einrichtungen, α) einzelne Verhältnisse usw., rem familiarem, Cic.: rem nummariam de communi sententia, Cic. – übtr. auf die Pers., qui integri sunt et sani et bene constituti de rebus domesticis, deren Hauswesen sich in guter Verfassung befindet, gute Haushalter, gute Hausväter, Cic. Sest. 97. – Passiv unpers., non tam sinistre constitutum est, ut non etc., es steht nicht so schlimm mit uns, daß wir nicht usw., Plin. pan. 45, 5. – β) das Staatswesen usw., rem publicam c., componere et c., Cic.: bene morata et bene constituta civitas, Cic.: c. plures rei publicae partes, Cic.: c. civitatem, Suet., civitates, Cic.: res summā aequitate, Nep. – eae res, quas ipse Athenis constituerat, seine Einrichtungen zu Athen, Nep.: c. Chersonesum, Nep.: c. alci regnum, Nep.

    4) bestimmend feststellen, festsetzen, bestimmen, a) übh. abgrenzend, α) lebl. Objj., feststellen, festsetzen, ansetzen, bestimmen, anordnen, anberaumen, u. im Einverständnis mit einem andern = verabreden, übereinkommen, zusagen, im üblen Sinne = abkarten, m. Acc., c. iter ad Cirtam oppidum, Sall. (u. so ex itinere proposito et constituto reverti, Cic.): c. locum, Ter.: tempus, diem, Cic., Caes. u.a.: constitutā die causae dictionis (an dem bestimmten Tage der Verteidigung), Caes.: c. Olympiada, Cic.: primam Olympiada, Vell. – c. vadimonium (gerichtl. t. t.), Cic. – u. (im Bilde) fines, qui sint in amicitia, Cic.: modum credendi, Cic.: mercedem funeris, Cic.: summum pretium, Cic.: certa pretia, Cic. – poenas capitis, Cic. – m. Dat. (wem? für wen? wozu?), diem concilio, Caes.: diem nuptiis, Plaut.: proximum diem ei negotio, Sall.: posterum diem pugnae, Caes.: pretium frumento, Cic.: aera (Sold) militibus, Liv.: singulis fines imperii, Sall.: certos mihi fines terminosque constituam, extra quos egredi non possim, Cic.: gravissimum ei rei supplicium cum cruciatu, Caes.: poenam alci, Cic. u. Quint.: capitis poenam iis, qui non paruerint, Caes. – m. ad u. Akk., grandiorem aetatem ad consulatum, Cic.: certam pecuniam proconsulibus ad mulos et tabernacula, Suet. – m. in u. Akk. der Zeit, in posterum diem tempus locumque, Liv.: nuptias in hunc diem, Ter. – m. cum u. Abl. od. (s. unten mit ut) inter se, diem cum alqo c., pacisci et c., Caes. u. Cic.: colloquium cum rege, Liv. – m. in (gegen) u. Akk. der Pers., in impios et consceleratos poenas certissimas, Cic. – m. folg. indir. Fragesatz, armorum quantum quaeque civitas domi quodque ante tempus efficiat constituit, Caes.: quid in annos singulos vectigalis populo Romano Britannia penderet constituit, Caes.: quantum quaeque civitas daret Aristides delectus est qui constitueret, Nep.: constitui cum hominibus, quo die mihi Messanae praesto essent, Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., nam constitui cum quodam hospite me esse illum conventuram, Ter.: et is hodie venturum ad me constituit domum, Ter.: vellem non constituissem in Tusculanum me hodie venturum esse L. Aelio, Cic.: si constitueris cuipiam te advocatum in rem praesentem esse venturum, Cic. – m. folg. ut u. Konj., Lentulus cum ceteris... constituerant, ut L. Bestia... quereretur de actionibus Ciceronis, Cic.: constituimus inter nos, ut ambulationem conficeremus in Academia, Cic. – m. de (über) u. Abl., de numero pastorum alii angustius, alii laxius constituere solent; ego in (auf) octogenas hirtas oves singulos pastores constitui, Atticus in centenas, Varr. r. r. 2, 10, 10 Keil. – absol. m. Dat. (wem?), hic ubi nocturnae Numa constituebat amicae, ein Stelldichein zu geben pflegte, Iuven. 3, 16. – absol. m. in u. Akk., in diem tertium constituunt, Sall. Iug. 66, 2. – ganz absol., sic constituunt (setzen sie die Zeit fest), sic condicunt, Tac. Germ. 11, 2. – Passiv unpers., Avillius, ut erat constitutum, simulat se aegrotare, Cic. Clu. 37. – β) leb. Wesen, zu einem Zwecke bestimmen, bestellen, stellen, accusatorem, Cic.: testes, Cic.: iudices de alqa re, Cic.: publice patronum huic causae, Cic.: curatores legibus agrariis, Cic.: tutores pupillis, ICt.: debitorem sibi, ICt.: m. dopp. Akk., alqm reum pro se, ICt. – b) erklärend, urteilend, entscheidend feststellen, α) übh., m. folg. Acc. u. Infin. = die Erklärung abgeben, den Satz aufstel len, consuetudo... eo deducta est, ut et constitueret, honestum esse aliquid, quod utile non esset, et utile, quod non honestum, Cic.: bona possessa non esse constitui, Cic. – m. folg. indir. Fragesatz = sich ein festes Urteil bilden, sich entscheiden, nondum satis constitui, molestiaene plus an voluptatis attulerit Trebatius noster, Cic.: constituere apud se debet, utrum contra tabulas bonorum possessionem petat, an vero legatum persequatur? Ulp. dig. – β) als jurist. t. t., αα) gesetzlich feststellen, disceptationem (Streitpunkt), Cic.: controversiam (Streitpunkt), Cic. – bes. iudicium, für zu Recht bestehend erklären (durch ein Gesetz, ein Edikt od. durch Bestellung eines Richters von seiten des Prätors), Cic.: u. iudicium de rebus repetundis, Cic.: iudicium capitis in alqm, Cic.: iudicio damni iniuriā (über Ersatz des widerrechtlich erlittenen Schadens) constituto, Cic. – nuper apud (vor dem Richterstuhl) C. Orchivium collegam meum locus ab iudicibus Fausto Sullae de pecuniis residuis non est constitutus, wurde von den R. gegen F. S. wegen der r. G. nicht auf Prozeß erkannt, Cic. Clu. 94. – u. v. Gesetz, ius melius Sullanis praediis quam paternis, zuerkennen, Cic. agr. 3, 10. – ββ) gesetzlich entscheiden, einen Beschluß fassen, verordnen, v. Richter, litem, Petr. 18, 5: quid ageres? quid constitueres? Ps. Quint. decl. 3, 14. – absol. m. de u. Abl., de certo, de perspicuo iure, Cic.: alio modo aut de religiono aut de re publica, Cic.: de hoc (verst. Eumene) Antigonus cum solus constituere non auderet, ad consilium rettulit, Nep. – m. folg. ut u. Konj., ut debeatur, Plin. pan. 40, 5. – c) beschließend festsetzen, beschließen, sich entschließen, den Entschluß fassen, α) übh.: m. Acc., haec ex re et ex tempore constitues, Cic.: nihil ante de profectione constituam, quam etc., Cic. – m. folg. Infin., bellum cum Germanis gerere, Caes.: desciscere a rege, Nep.: cum mihi deliberatum ac constitutum sit, ita gerere consulatum, ut etc., Cic. – m. folg. ut u. Konj., constitueram, ut V. Idus Aquini manerem, Cic. – β) v. Senat, m. folg. indir. Fragesatz, ut celeriter quod opus esset constitueretur, Rutil. Lup. 1, 17: u. so ibid. 2, 17. – / Archaist. Plusquampers. constitiveram, Plaut. Pseud. 549 R. u. Fl. (Götz u. Lorenz besser mecum statueram).

    lateinisch-deutsches > constituo

  • 28 grassor

    grassor, āri, ātus sum [gradior]    - forme active grassabamus Apul. M. 7, 7; inf. prés. grassarier, Prud. Ham. 651. - intr. - [st1]1 [-] marcher d'habitude.    - hoc grassari gradu, Plaut. Poen. 514: marcher de ce pas. --- cf. Plin. 11, 81 II [fig.] Curt. 5, 6, 6. [st1]2 [-] rôder, vagabonder, courir çà et là.    - in juventutem grassantem in Subura (incidere), Liv. 3, 13, 2: (rencontrer) un groupe de jeunes gens en train de faire du tapage dans le quartier de Subure.    - Tac. An. 13, 25, cf. P. Fest. 97 II [métaph.] Plin. 9, 45. [st1]3 [-] s'avancer avec idée d'attaque.    - in aliquem grassari, Liv. 2, 12, 15: marcher contre qqn. --- cf. Liv. 6, 5, 4 ; Suet. Ner. 36, etc.    - absol. attaquer. --- Tac. An. 4, 47. [st1]4 [-] fig. s'acheminer, s'avancer, procéder.    - ad gloriam virtutis via grassari, Sall. J. 1, 3: s'acheminer vers la gloire par le chemin de la vertu.    - jure grassari, non vi, Liv. 3, 44, 8: procéder par les voies de la justice et non de la violence.    - veneno grassari, Tac. H. 3, 39: procéder par le poison.    - ut in te hac via grassaremur, Liv. 2, 12, 15: pour arriver à toi par cette voie. [st1]5 [-] se pousser, s'insinuer, se faire bien venir.    - grassari antiqui ponebant pro adulari, P. Fest. 97: les anciens employaient grassari pour dire flatter. --- cf. Sall. J. 64, 5; Hor. S. 2, 5, 9, 1. - tr. - [st1]6 [-] attaquer.    - cuspide turmas grassari: attaquer les escadrons avec la lance. --- Stat. Th, 8, 571. [st1]7 [-] ravager.    - Romam pestilentia grassatur: la peste désole Rome. --- A.-Vict. Caes. 333, 5.
    * * *
    grassor, āri, ātus sum [gradior]    - forme active grassabamus Apul. M. 7, 7; inf. prés. grassarier, Prud. Ham. 651. - intr. - [st1]1 [-] marcher d'habitude.    - hoc grassari gradu, Plaut. Poen. 514: marcher de ce pas. --- cf. Plin. 11, 81 II [fig.] Curt. 5, 6, 6. [st1]2 [-] rôder, vagabonder, courir çà et là.    - in juventutem grassantem in Subura (incidere), Liv. 3, 13, 2: (rencontrer) un groupe de jeunes gens en train de faire du tapage dans le quartier de Subure.    - Tac. An. 13, 25, cf. P. Fest. 97 II [métaph.] Plin. 9, 45. [st1]3 [-] s'avancer avec idée d'attaque.    - in aliquem grassari, Liv. 2, 12, 15: marcher contre qqn. --- cf. Liv. 6, 5, 4 ; Suet. Ner. 36, etc.    - absol. attaquer. --- Tac. An. 4, 47. [st1]4 [-] fig. s'acheminer, s'avancer, procéder.    - ad gloriam virtutis via grassari, Sall. J. 1, 3: s'acheminer vers la gloire par le chemin de la vertu.    - jure grassari, non vi, Liv. 3, 44, 8: procéder par les voies de la justice et non de la violence.    - veneno grassari, Tac. H. 3, 39: procéder par le poison.    - ut in te hac via grassaremur, Liv. 2, 12, 15: pour arriver à toi par cette voie. [st1]5 [-] se pousser, s'insinuer, se faire bien venir.    - grassari antiqui ponebant pro adulari, P. Fest. 97: les anciens employaient grassari pour dire flatter. --- cf. Sall. J. 64, 5; Hor. S. 2, 5, 9, 1. - tr. - [st1]6 [-] attaquer.    - cuspide turmas grassari: attaquer les escadrons avec la lance. --- Stat. Th, 8, 571. [st1]7 [-] ravager.    - Romam pestilentia grassatur: la peste désole Rome. --- A.-Vict. Caes. 333, 5.
    * * *
        Grassor, grassaris, grassari. Plaut. Courir sus, Marcher orgueilleusement, et faire grands pas, Brigander et destrousser, Ribler.
    \
        Vt in te hac via grassaremur. Liuius. Pour courir sur toy, et t'assaillir.
    \
        Ad gloriam virtutis via grassatur. Sallust. Il y vient par le moyen de vertu.
    \
        Nobiles homines in possessionem agri publici grassari. Liu. Y entrer par force et voyes indeues.
    \
        Grassari obsequio. Horat. Assaillir aucun par plaisirs et services, Luy faire beaucoup de services en intention de finalement tirer de luy quelque grand bien.
    \
        Grassari, in bonam partem. Liu. Ait se iure grassari, non vi. Proceder.

    Dictionarium latinogallicum > grassor

  • 29 constituo

    cōn-stituo, stituī, stitūtum, ere (con u. statuo), beistellen = hinstellen, hinsetzen, aufstellen, I) im engern Sinne: omnes currus triumphales, Val. Max. – m. Adv. (wo?) od. Praepp. (ante u. circum u. Akk., in m. Abl.), ferales cupressos ante (vornhin), Verg.: mendacem ante ipsam aciem, Val. Max.: hominem ante pedes Q. Manilii, Cic.: bovem in Aventino ante aram Dianae, Val. Max.: in litore taurum ante aras, Verg.: circum bovem alias hostias, Varr. LL.: duos equos in conspectu eorum, Val. Max.: u. (im Bilde) velut in aliqua sublimi specula constitutus, Lact. 2, 2, 18: c. ante oculos huius miseri senectutem, sich (im Geiste) vor Augen stellen, Cic. Cael. 79. – So nun als milit. t. t., a) aufstellen, aufpflanzen, bes. in Reih u. Glied, formieren od. sich formieren lassen, gew. m. Praepp. (bes. m. in u. Abl., m. ante, ad, pro, sub, intra) od. m. bl. Abl., impedimenta, Liv.: aciem, legionem, Caes.: arma in templo Castoris, Bewaffnete aufstellen, Cic.: signa ante tribunal, aufpflanzen, Liv.: impedimenta cum captivis haud procul acie in edito colle, Curt.: octo cohortes in fronte, Sall.: naves in alto, Caes.: omnes alarios in conspectu hostium pro castris, Caes.: reliquas sex legiones pro castris in acie, Caes.: cohortes sub infimo colle ab dextro latere hostium, Caes.: intra silvas aciem ordinesque, Caes.: in secundo ordine, Auct. b. Afr.: naves longas ad latus
    ————
    apertum hostium, Caes.: classem apud Aegos flumen, apud Salamina exad versum Athenas, Nep.: naves aperto ac plano litore, Caes. – m. Abl. der Entfernung, legionem CC passibus ab eo tumulo, Caes. – m. contra u. Akk., reliquas legiones in armis expeditas contra hostem, Caes. – m. dopp. Acc., in fronte collocant XXII (naves), reliquas subsidiarias (als Reserve) in secundo ordine, Auct. b. Alex. 14, 3. – v. einem einzelnen, se constituere, sich aufstellen, zum Zweikampf Stellung nehmen, Cl. Quadr. bei Gell. 9, 13, 17. – b) von der Bewegung aus aufstellen, haltmachen lassen (vgl. Drak. Liv. 27, 11, 6 u. die Auslgg. zu Sall. Iug. 49, 5), agmen, signa paulisper, Sall. u. Liv.: signa legionis, Caes.: signa haud procul portā, Liv.: convertisse agmen, quo loco constituerat, Liv. – m. Acc. der Entfernung, signa quadringentos ferme inde passus, Liv. – dah. viell. übtr., si (narratio) constituitur aliquando, haltmacht, Cic. de or. 2, 328.
    II) im weitern Sinne: 1) eine bestimmte Stelle anweisend irgendwo hinsetzen, einsetzen, a) jmd. anweisen, wo seinen Wohnsitz zu nehmen, ibi futuros Helvetios, ubi eos Caesar constituisset atque esse voluisset, Caes.: reliquias praedonum contractas in urbibus remotoque mari loco in certa sede c., feste Wohnsitze geben, Vell. – als milit. t. t., jmdm. wo seine Stellung anweisen, ihn wohin stellen, legen, neque se praesidium, ubi constitutus esset, tenere posse,
    ————
    Caes.: praesidia in Tolosatibus circumque Narbonem, Caes. – b) jmd. in etw. als Besitztum einsetzen, einweisen (Ggstz. exturbare, expellere), plebem in agris publicis, Cic.: si Campanus ager dividatur, exturbari et expelli plebem ex agris, non constitui et collocari, eingewiesen u. angesiedelt, Cic. – c) jmd. in einen Posten, ein Amt einsetzen, setzen, ihn anstellen, auch m. in u. Abl., regem, Cic.: praefectos, Caes.: unum aliquem lectorem, Quint.: princeps (Fürst) divinitus constitutus, Plin. pan. – reges in civitate, Cic.: alqm sibi quaestoris in loco, Cic.: alqm in hoc munere, Q. Cic.: alqm supra bibliothecam, Vitr. – m. dopp. Acc., a quo regem et se et filium suum constitutos esse, Cic.: Commium regem ibi, Caes.: Cavarinum apud eos regem, Caes.: im Passiv m. dopp. Nom., rex (als K.) constituitur Arbactus, Iustin.: Alcibiades dux classi constituitur, Iustin. – d) bei jmd. in ein Verhältnis einsetzen, m. in u. Abl. des Verhältnisses, Athenaeum in maxima apud regem auctoritate gratiaque, veranlassen, daß der König dem Ath. wieder sein ganzes Vertrauen schenkt u. vollen Einfluß gestattet, Cic. ep. 15, 4, 6.
    2) errichtend, gründend, veranstaltend aufstellen, a) lebl. Objj., mit Adv., od. m. Praepp., od. m. Genet. od. Abl. loc.; od. m. Dat. (wem zu Ehren? wem zum Nutzen?), α) ein Bauwerk u. dgl. aufstellen, errichten, eine Stadt, Örtlichkeit u. dgl. anlegen, herrich-
    ————
    ten, turres, Caes.: vineas ac testudines, Nep.: triplicem Piraei portum, Nep.: templa arasque, Suet.: aedem Iovis Feretrii, Nep.: laterarias (Ziegelhütten) ac domum, Plin.: urbem, Nep. u.a. (s. Ruhnken Vell. 1, 2, 6): oppidum, Caes.: oppidum c. suāque pecuniā exaedificare, Caes.: publice statuas, Quint.: effingere et constituere (herrichten) nidos, Cic.: asylum, Lact.: tectum antiquitus constitutum, Nep.: c. aream, Col.: c. crucem, s. crux. – c. castella ad extremas fossas, Caes.: pyras curvo in litore, Verg.: tropaea in Pyrenaeis iugis, Sall. fr. – alci publice in foro statuam, Nep.: aedem in foro geminis fratribus, Suet.: horrea certis locis, Caes.: domi suae quintanam, Suet.: domi suae sacellum Automatias, Nep.: domos Athenis, Plin.: in Getis Graias domos, Ov. – domicilium sibi Magnesiae, Nep. – als milit. t. t., Romae castra (aufschlagen), Suet.: u. so hiberna omnium legionum in Belgis, Caes. – als mathem. t. t., in data linea triangula aequis lateribus c., errichten (konstruieren), Quint. 1, 10, 3. – β) eine Anstalt u. vgl. errichten, einrichten, einsetzen, ludos illic quinquennales, Suet.: nova portoria, Vell.: vectigal in monte Antilibano, Cic.: aerarium interfectoribus Caesaris, Nep.: collegia antiquitus constituta, Suet. – u. als publiz. t. t., eine Machtstellung errichten, schaffen, einsetzen, decemviralem potestatem in omnibus urbibus, Nep.: magistratus per singulas civitates, Iustin.:
    ————
    senatum centum senatorum, Iustin.: novi generis imperia in (gegen) alqm, Caes.: quae (potestates, imperia, curationes) constituuntur ad populi fructum aliquem aut commodum, Cic. – γ) ein Reich errichten, bilden, ex multis gentibus nationibusque unum regnum populumque, Iustin. 8, 6, 2. – δ) eine Vornahme anstellen, auctionem, Cic.: sermonem, Varr. LL.: sponsalia, ICt. – als gerichtl. t. t., c. actionem (eine Klage), Cic.: actionem adversus ingratos, Val. Max. – crimen in alqo, Klage gegen jmd. erheben, Cic.: reperietis idcirco haec in uno homine pecunioso tot constituta, ut etc., gegen diesen einen g. M. so viele Maßregeln ergriffen, Cic. – c. quaestionem (Untersuchung), Cic. u. Quint. – ε) Zustände zustande bringen, begründen, feststellen, amicitiam (Ggstz. tollere, v. Nutzen), Cic.: amicitiam cum alqo, Q. Cic.: concordiam, Cic.: pacem, Cic.: pacem his legibus, Nep.: victoriam, Cic.: magnam sibi auctoritatem pugnā illā navali, Nep.: videte, quod ius nobis, quam condicionem vobismet ipsis, quam denique civitati legem constituere (einführen) velitis, Cic. – ζ) zur Nachachtung aufstellen, documentum more militari, Auct. b. Afr.: maximum exemplum iustitiae in hostem, Cic. – b) leb. Objj.: α) übh. schaffend hinstellen, m. dopp. Acc., di primum homines humo excitatos celsos et erectos constituerunt, Cic. de nat. deor. 2, 140. – β) als milit. t. t., eine Legion usw. er-
    ————
    richten, bilden, tres legiones, Caes. – m. ex u. Abl., legio septima constituta ex veteranis, Cic.
    3) eine feste Stellung (Halt, Verfassung, Stimmung usw.) gebend, eine feste Haltung geben, in eine gute Verfassung (Stimmung) versetzen, eine feste Einrichtung geben, disponieren (stimmen), regulieren (ordnen), fest bestimmen, befestigen (stählen), sicher begründen, konsolidieren, a) den Körper usw., is cui corpus bene constitutum sit, dessen Körper sich in guter Verfassung od. Stimmung (griech. σαρκος ευσταθὲς κατάστημα od. σαρκος ευστάθεια) befindet, Cic. – iam confirmata et constituta vox, Quint.: iam perfectis constitutisque viribus, Quint. – b) Geist u. Gemüt (Charakter), exordium est principium orationis, per quod animus auditoris constituitur (gestimmt wird) ad audiendum, Cornif. rhet.: animus bene constitutus, Cic. – übtr. auf die Pers., viri sapientes et bene naturā constituti, Cic. Sest. 137: quotus quisque philosophorum invenitur, qui sit ita moratus, ita animo ac vitā constitutus, ut ratio postulat, dessen Denk- u. Handlungsweise in einer solchen Verfassung ist, wie usw., Cic. Tusc. 2, 11. – c) Zustände, senectus, quae fundamentis adulescentiae constituta est, das durch den in der Iugend gelegten Grund einen festen Halt bekommen hat, Cic.: ineuntis aetatis inscitia senum constituenda et regenda prudentiā est, muß in der Klugheit der Greise Halt u.
    ————
    Leitung suchen, Cic. – d) menschliche Verhältnisse, Angelegenheiten, Einrichtungen, α) einzelne Verhältnisse usw., rem familiarem, Cic.: rem nummariam de communi sententia, Cic. – übtr. auf die Pers., qui integri sunt et sani et bene constituti de rebus domesticis, deren Hauswesen sich in guter Verfassung befindet, gute Haushalter, gute Hausväter, Cic. Sest. 97. – Passiv unpers., non tam sinistre constitutum est, ut non etc., es steht nicht so schlimm mit uns, daß wir nicht usw., Plin. pan. 45, 5. – β) das Staatswesen usw., rem publicam c., componere et c., Cic.: bene morata et bene constituta civitas, Cic.: c. plures rei publicae partes, Cic.: c. civitatem, Suet., civitates, Cic.: res summā aequitate, Nep. – eae res, quas ipse Athenis constituerat, seine Einrichtungen zu Athen, Nep.: c. Chersonesum, Nep.: c. alci regnum, Nep.
    4) bestimmend feststellen, festsetzen, bestimmen, a) übh. abgrenzend, α) lebl. Objj., feststellen, festsetzen, ansetzen, bestimmen, anordnen, anberaumen, u. im Einverständnis mit einem andern = verabreden, übereinkommen, zusagen, im üblen Sinne = abkarten, m. Acc., c. iter ad Cirtam oppidum, Sall. (u. so ex itinere proposito et constituto reverti, Cic.): c. locum, Ter.: tempus, diem, Cic., Caes. u.a.: constitutā die causae dictionis (an dem bestimmten Tage der Verteidigung), Caes.: c. Olympiada, Cic.: primam Olympiada, Vell. – c. vadimonium (ge-
    ————
    richtl. t. t.), Cic. – u. (im Bilde) fines, qui sint in amicitia, Cic.: modum credendi, Cic.: mercedem funeris, Cic.: summum pretium, Cic.: certa pretia, Cic. – poenas capitis, Cic. – m. Dat. (wem? für wen? wozu?), diem concilio, Caes.: diem nuptiis, Plaut.: proximum diem ei negotio, Sall.: posterum diem pugnae, Caes.: pretium frumento, Cic.: aera (Sold) militibus, Liv.: singulis fines imperii, Sall.: certos mihi fines terminosque constituam, extra quos egredi non possim, Cic.: gravissimum ei rei supplicium cum cruciatu, Caes.: poenam alci, Cic. u. Quint.: capitis poenam iis, qui non paruerint, Caes. – m. ad u. Akk., grandiorem aetatem ad consulatum, Cic.: certam pecuniam proconsulibus ad mulos et tabernacula, Suet. – m. in u. Akk. der Zeit, in posterum diem tempus locumque, Liv.: nuptias in hunc diem, Ter. – m. cum u. Abl. od. (s. unten mit ut) inter se, diem cum alqo c., pacisci et c., Caes. u. Cic.: colloquium cum rege, Liv. – m. in (gegen) u. Akk. der Pers., in impios et consceleratos poenas certissimas, Cic. – m. folg. indir. Fragesatz, armorum quantum quaeque civitas domi quodque ante tempus efficiat constituit, Caes.: quid in annos singulos vectigalis populo Romano Britannia penderet constituit, Caes.: quantum quaeque civitas daret Aristides delectus est qui constitueret, Nep.: constitui cum hominibus, quo die mihi Messanae praesto essent, Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., nam constitui cum
    ————
    quodam hospite me esse illum conventuram, Ter.: et is hodie venturum ad me constituit domum, Ter.: vellem non constituissem in Tusculanum me hodie venturum esse L. Aelio, Cic.: si constitueris cuipiam te advocatum in rem praesentem esse venturum, Cic. – m. folg. ut u. Konj., Lentulus cum ceteris... constituerant, ut L. Bestia... quereretur de actionibus Ciceronis, Cic.: constituimus inter nos, ut ambulationem conficeremus in Academia, Cic. – m. de (über) u. Abl., de numero pastorum alii angustius, alii laxius constituere solent; ego in (auf) octogenas hirtas oves singulos pastores constitui, Atticus in centenas, Varr. r. r. 2, 10, 10 Keil. – absol. m. Dat. (wem?), hic ubi nocturnae Numa constituebat amicae, ein Stelldichein zu geben pflegte, Iuven. 3, 16. – absol. m. in u. Akk., in diem tertium constituunt, Sall. Iug. 66, 2. – ganz absol., sic constituunt (setzen sie die Zeit fest), sic condicunt, Tac. Germ. 11, 2. – Passiv unpers., Avillius, ut erat constitutum, simulat se aegrotare, Cic. Clu. 37. – β) leb. Wesen, zu einem Zwecke bestimmen, bestellen, stellen, accusatorem, Cic.: testes, Cic.: iudices de alqa re, Cic.: publice patronum huic causae, Cic.: curatores legibus agrariis, Cic.: tutores pupillis, ICt.: debitorem sibi, ICt.: m. dopp. Akk., alqm reum pro se, ICt. – b) erklärend, urteilend, entscheidend feststellen, α) übh., m. folg. Acc. u. Infin. = die Erklärung abgeben, den Satz aufstel-
    ————
    len, consuetudo... eo deducta est, ut et constitueret, honestum esse aliquid, quod utile non esset, et utile, quod non honestum, Cic.: bona possessa non esse constitui, Cic. – m. folg. indir. Fragesatz = sich ein festes Urteil bilden, sich entscheiden, nondum satis constitui, molestiaene plus an voluptatis attulerit Trebatius noster, Cic.: constituere apud se debet, utrum contra tabulas bonorum possessionem petat, an vero legatum persequatur? Ulp. dig. – β) als jurist. t. t., αα) gesetzlich feststellen, disceptationem (Streitpunkt), Cic.: controversiam (Streitpunkt), Cic. – bes. iudicium, für zu Recht bestehend erklären (durch ein Gesetz, ein Edikt od. durch Bestellung eines Richters von seiten des Prätors), Cic.: u. iudicium de rebus repetundis, Cic.: iudicium capitis in alqm, Cic.: iudicio damni iniuriā (über Ersatz des widerrechtlich erlittenen Schadens) constituto, Cic. – nuper apud (vor dem Richterstuhl) C. Orchivium collegam meum locus ab iudicibus Fausto Sullae de pecuniis residuis non est constitutus, wurde von den R. gegen F. S. wegen der r. G. nicht auf Prozeß erkannt, Cic. Clu. 94. – u. v. Gesetz, ius melius Sullanis praediis quam paternis, zuerkennen, Cic. agr. 3, 10. – ββ) gesetzlich entscheiden, einen Beschluß fassen, verordnen, v. Richter, litem, Petr. 18, 5: quid ageres? quid constitueres? Ps. Quint. decl. 3, 14. – absol. m. de u. Abl., de certo, de perspicuo iure, Cic.: alio modo aut de reli-
    ————
    giono aut de re publica, Cic.: de hoc (verst. Eumene) Antigonus cum solus constituere non auderet, ad consilium rettulit, Nep. – m. folg. ut u. Konj., ut debeatur, Plin. pan. 40, 5. – c) beschließend festsetzen, beschließen, sich entschließen, den Entschluß fassen, α) übh.: m. Acc., haec ex re et ex tempore constitues, Cic.: nihil ante de profectione constituam, quam etc., Cic. – m. folg. Infin., bellum cum Germanis gerere, Caes.: desciscere a rege, Nep.: cum mihi deliberatum ac constitutum sit, ita gerere consulatum, ut etc., Cic. – m. folg. ut u. Konj., constitueram, ut V. Idus Aquini manerem, Cic. – β) v. Senat, m. folg. indir. Fragesatz, ut celeriter quod opus esset constitueretur, Rutil. Lup. 1, 17: u. so ibid. 2, 17. – Archaist. Plusquampers. constitiveram, Plaut. Pseud. 549 R. u. Fl. (Götz u. Lorenz besser mecum statueram).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > constituo

  • 30 defendere

    1) отражать, def. incendium (1. 7 § 4 D. 43, 24);

    vim vi def. (1. 45 § 4 D. 9, 2).

    2) защищаться а) вообщ. обеспечивать, adversus periculum naturalis ratio permittit se defendere (1. 4 eod); (1. 7 C. 8, 51); (1. 8 pr. D. 1, 8);

    defendi exceptione s. per except. (1. 28 § 6. 8 D. 12, 2. 1. 17 § 1 D. 24, 3. 1. 16 D. 44, 4. 1. 141 § 5 D. 45, 1);

    b) утверждать (1. 14 D. 2, 11. 1. 77 D. 6, 1. 1. 2 § 1 D. 7, 4. 1. 67. 71. D. 21, 2);

    benigna interpretatione potest defendi (1. 9. D. 23, 4);

    non ineleganter defendi poterit (1. 42 D. 28, 5);

    fortiter, fortius defendi potest (1. 2 § 2 D. 10, 2. 1. 85 D. 32);

    c) защищать пред судом, предетавлять когo-либо на суде (1. 33 § 2 D. 3, 3. § 3 eod. cf. 1. 17 D. 46, 7. 1. 35 § 3 D. 3, 3. 1. 51 § 1 eod. 1. 63 D. 5, 1. 1. 10 D. 26, 7. -1. 2 § 3 D. 42, 4. 1. 52 D. 50, 17. 1. 2 D. 49, 4. 1. 31 § 7 D. 3, 5), litem (1. 78 pr. D. 3, 3), publicum negotium (1. 8 pr. D. 50, 7);

    def. aliquem de appellatione (1. 1 D. 49, 4);

    dotis nomine, evictionis nomine (1. 42. 49 pr. D. 5. 1), omnium actionum nomine (1. 37 pr. D. 3, 3), (1. 39 pr. eod.);

    defendi in capitali crimine (1. 8 § 1 D. 40, 9); (1. 8 D. 4, 1); (1. 28 D, 17, 2. 1. 11 § 21 D. 32. 1. 1 § 9 D. 33, 4); тк. касательно предмета спора и защиты, permittendum erit possessori hereditatis, partem hereditatis defendere, parte cedere (1. 8 D. 5, 4); (1. 40 D. 3, 5);

    defendere servum (1. 3. 4 D. 2. 9. 1. 6 D. 6, 2), aedes, fundum (1. 9 pr. D, 39, 2. 1. 9 § 1 D. 44, 2).

    3) = vindicare, a) предъявлять претензию на что, домогаться чего, si oleum tuum quasi suum defendat Titius (1. 9 § 3 D. 4, 3);

    res quasi donatas def. (1. 53 § 1 D. 24, 1); (1. 7 § 1 D. 5, 3);

    sibi def. servitutem (1. 8. § 4 D. 8, 5), usumfr., possessionem (1. 4 D. 43, 17);

    ex servitute defendi;

    in libertatem def. aliquem (1. 32 D. 40, 12. 1. 25 C. 8, 45);

    b) отмстить за, def. mortem s. necem alicuius (1. 21 § 1 D. 29, 5. 1. 50 § 2 D. 30. 1. 18 § 1. 1. 20. 21. D. 34, 9. 1. 11 pr. D. 48, 2. 1. 29 § 2 D. 49, 14).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > defendere

  • 31 redigere

    1) опять приводить, обращать, in possessionem, potestatem suam redig. aliquid (1. 5 § 4 D. 37, 10. 1. 58 § 4 D. 47, 2. 1. 5 § 1. 1. 11 D. 1, 5. 1. 15 pr. 1. 33 D. 1, 7. 1. 17 § 2 eod. 1. 32 § 6 D. 24, 1. 1. 43 § 3 D. 28, 6. 1. 32 D. 38, 2. 1. 2 § 3 D. 38, 17. 1. 24 § 3 D. 40, 5): ad peregrinitatem (1. 10 § 6 D. 2, 4 1. 1 § 2 D. 48, 19);

    ad poenam (1. 1 § 1 D. 48, 7. 1. 50 § 1 D. 17. 1);

    oграничивать, оставлять: redigi ad portionem virilem (1. 8 § 14 D. 37, 4. 1. 8 § 5 D. 37, 5); уменьшать, доводить: (1. 34 D. 50, 17); относиться;

    ad id, quod actum est, interpretatio redigenda (1. 125 D. 50, 16).

    2) выручать, издерживать (1. 2 pr. D. 14, 5. 1. 2 C. 4, 26). 3) redigi ad aliquem, дocmaваться, напр. fructus redigendi ad aliquem (1. 51 pr. D. 10, 2. 1. 62 D. 17, 2). 4) собирать, получать;

    redactus (subst.) доход, pecunia redacta ex venditione (1. 62 cit. cf. 1. 13 D. 3, 5. 1. 22 D. 31. 1. 20 § 15 D. 5, 3. cf. 1. 27 D. 42, 5. 1. 49 § 7 D. 47, 2. 1. 88 D. 46, 3. 1. 68 § 1 D. 46, 1. 1. 5 D. 42, 7. 1. 58 § 1 D. 7. 1. 1. 38 D. 33, 2. 1. 14 C. 4, 3).

    5) собирать: redig. fructus (1. 46 D. 22, 1. 1. 5 § 22 D. 36, 4). 6) доставлять, предоставлять: redigi in fiscum (1. 1 C. 10, 4);

    redig. in commune (1. 52 § 6. 8. 1. 73 D. 17, 2. 1. 1 § 11 D. 37, 6).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > redigere

  • 32 adtribuo

    at-trĭbŭo ( adt-, Weissenb., Jan; att-, B. and K., L. Müller), ŭi, ūtum, 3, v. a., to associate, add or join to, to annex, assign, bestow, give (class., but rare in the poets; syn.: tribuo, assigno, do, ascribo, addico).
    I.
    In gen.
    A.
    Lit.:

    pueros attribue ei, quot et quos videbitur,

    Cic. Att. 12, 30:

    video, cui Apulia sit attributa,

    assigned as a province, id. Cat. 2, 3, 6:

    insulae Rhodiis attributae,

    annexed, subjected, id. ad Q. Fr. 1, 1, 11:

    Camunni finitimis adtributi municipiis,

    Plin. 3, 20, 24, § 134:

    equos gladiatoribus,

    Caes. B. C. 1, 14:

    quae (juventus) praesidio ejus loci adtributa erat,

    Liv. 24, 21: pontifici sacra omnia. id. 1, 20: possessionem, Vulg. Num. 36, 12:

    aliquem,

    ib. Deut. 29, 26.—Of the assigning of state domains or other possessions belonging to the public treasures:

    bona oppressorum in Vesvio restitutioni afflictarum civitatium attribuit,

    Suet. Tit. 8 al. —Hence of appropriations from the exchequer:

    pecuniam alicui,

    Cic. Phil. 14, 14, 16:

    ad aliquam rem pecuniam dare, attribuere, solvere,

    id. ib. 14, 14 fin.;

    so Liv 40, 51.—Also of private assignments: Faberius si venerit, videbis, ut tantum attribuatur, quantum debetur,

    Cic. Att. 13, 2, 1.—Hence also aliquem, to assign, make over to any one:

    attributos quod appellas, valde probo,

    i. e. my debtors, to whom I have referred you, Cic. Att. 13, 22.—
    B.
    Trop.:

    timor, quem mihi natura pudorque meus attribuit,

    Cic. Rosc. Am. 4:

    Suus cuique attributus est error,

    Cat. 22, 20:

    si alicui rei hujus modi, legi, loco, urbi, monumento oratio attribuetur,

    i. e. if these are represented as speaking, Cic. Inv 1, 52, 100:

    curam alicujus rei adtribuere,

    Liv. 26, 49.—
    II.
    Esp.
    A.
    To join in addition, to add:

    non attribuere ad amissionem amicorum miseriam nostram,

    Cic. Tusc. 3, 30, 73.—
    B.
    Aliquid alicui, to attribute or impute to one, to charge with, ascribe to (cf. ascribo):

    si eruditius videbitur disputare, attribuito Graecis litteris,

    Cic. Sen. 1, 3:

    Hoc tu si cupidius factum existimas, Caesari attribues,

    id. de Or. 2, 3, 14:

    bonos exitus dis immortalibus,

    id. N. D. 3, 37, 89:

    aliis causam calamitatis,

    id. Verr. 2, 5, 41.—
    C.
    T. t., to lay as a tax or tribute:

    his rebus omnibus terni in milia aeris adtribuerentur,

    Liv. 39, 44.—Hence, attrĭbūtus ( adt-), a, um, P. a., lit. that is ascribed or attributed to a thing; hence, subst.: attrĭbūtum, i, n.
    A.
    (Acc. to I.) Money assigned from the public treasury, Varr. L. L. 5, § 181 Müll.—
    B.
    In gram. lang., a predicate, attribute:

    Omnes res confirmantur aut ex eo, quod personis, aut ex eo, quod negotiis est attributum,

    Cic. Inv. 1, 24, 34; 1, 25, 36 sqq.; Gell. 4, 1 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > adtribuo

  • 33 adtributus

    at-trĭbŭo ( adt-, Weissenb., Jan; att-, B. and K., L. Müller), ŭi, ūtum, 3, v. a., to associate, add or join to, to annex, assign, bestow, give (class., but rare in the poets; syn.: tribuo, assigno, do, ascribo, addico).
    I.
    In gen.
    A.
    Lit.:

    pueros attribue ei, quot et quos videbitur,

    Cic. Att. 12, 30:

    video, cui Apulia sit attributa,

    assigned as a province, id. Cat. 2, 3, 6:

    insulae Rhodiis attributae,

    annexed, subjected, id. ad Q. Fr. 1, 1, 11:

    Camunni finitimis adtributi municipiis,

    Plin. 3, 20, 24, § 134:

    equos gladiatoribus,

    Caes. B. C. 1, 14:

    quae (juventus) praesidio ejus loci adtributa erat,

    Liv. 24, 21: pontifici sacra omnia. id. 1, 20: possessionem, Vulg. Num. 36, 12:

    aliquem,

    ib. Deut. 29, 26.—Of the assigning of state domains or other possessions belonging to the public treasures:

    bona oppressorum in Vesvio restitutioni afflictarum civitatium attribuit,

    Suet. Tit. 8 al. —Hence of appropriations from the exchequer:

    pecuniam alicui,

    Cic. Phil. 14, 14, 16:

    ad aliquam rem pecuniam dare, attribuere, solvere,

    id. ib. 14, 14 fin.;

    so Liv 40, 51.—Also of private assignments: Faberius si venerit, videbis, ut tantum attribuatur, quantum debetur,

    Cic. Att. 13, 2, 1.—Hence also aliquem, to assign, make over to any one:

    attributos quod appellas, valde probo,

    i. e. my debtors, to whom I have referred you, Cic. Att. 13, 22.—
    B.
    Trop.:

    timor, quem mihi natura pudorque meus attribuit,

    Cic. Rosc. Am. 4:

    Suus cuique attributus est error,

    Cat. 22, 20:

    si alicui rei hujus modi, legi, loco, urbi, monumento oratio attribuetur,

    i. e. if these are represented as speaking, Cic. Inv 1, 52, 100:

    curam alicujus rei adtribuere,

    Liv. 26, 49.—
    II.
    Esp.
    A.
    To join in addition, to add:

    non attribuere ad amissionem amicorum miseriam nostram,

    Cic. Tusc. 3, 30, 73.—
    B.
    Aliquid alicui, to attribute or impute to one, to charge with, ascribe to (cf. ascribo):

    si eruditius videbitur disputare, attribuito Graecis litteris,

    Cic. Sen. 1, 3:

    Hoc tu si cupidius factum existimas, Caesari attribues,

    id. de Or. 2, 3, 14:

    bonos exitus dis immortalibus,

    id. N. D. 3, 37, 89:

    aliis causam calamitatis,

    id. Verr. 2, 5, 41.—
    C.
    T. t., to lay as a tax or tribute:

    his rebus omnibus terni in milia aeris adtribuerentur,

    Liv. 39, 44.—Hence, attrĭbūtus ( adt-), a, um, P. a., lit. that is ascribed or attributed to a thing; hence, subst.: attrĭbūtum, i, n.
    A.
    (Acc. to I.) Money assigned from the public treasury, Varr. L. L. 5, § 181 Müll.—
    B.
    In gram. lang., a predicate, attribute:

    Omnes res confirmantur aut ex eo, quod personis, aut ex eo, quod negotiis est attributum,

    Cic. Inv. 1, 24, 34; 1, 25, 36 sqq.; Gell. 4, 1 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > adtributus

  • 34 attribuo

    at-trĭbŭo ( adt-, Weissenb., Jan; att-, B. and K., L. Müller), ŭi, ūtum, 3, v. a., to associate, add or join to, to annex, assign, bestow, give (class., but rare in the poets; syn.: tribuo, assigno, do, ascribo, addico).
    I.
    In gen.
    A.
    Lit.:

    pueros attribue ei, quot et quos videbitur,

    Cic. Att. 12, 30:

    video, cui Apulia sit attributa,

    assigned as a province, id. Cat. 2, 3, 6:

    insulae Rhodiis attributae,

    annexed, subjected, id. ad Q. Fr. 1, 1, 11:

    Camunni finitimis adtributi municipiis,

    Plin. 3, 20, 24, § 134:

    equos gladiatoribus,

    Caes. B. C. 1, 14:

    quae (juventus) praesidio ejus loci adtributa erat,

    Liv. 24, 21: pontifici sacra omnia. id. 1, 20: possessionem, Vulg. Num. 36, 12:

    aliquem,

    ib. Deut. 29, 26.—Of the assigning of state domains or other possessions belonging to the public treasures:

    bona oppressorum in Vesvio restitutioni afflictarum civitatium attribuit,

    Suet. Tit. 8 al. —Hence of appropriations from the exchequer:

    pecuniam alicui,

    Cic. Phil. 14, 14, 16:

    ad aliquam rem pecuniam dare, attribuere, solvere,

    id. ib. 14, 14 fin.;

    so Liv 40, 51.—Also of private assignments: Faberius si venerit, videbis, ut tantum attribuatur, quantum debetur,

    Cic. Att. 13, 2, 1.—Hence also aliquem, to assign, make over to any one:

    attributos quod appellas, valde probo,

    i. e. my debtors, to whom I have referred you, Cic. Att. 13, 22.—
    B.
    Trop.:

    timor, quem mihi natura pudorque meus attribuit,

    Cic. Rosc. Am. 4:

    Suus cuique attributus est error,

    Cat. 22, 20:

    si alicui rei hujus modi, legi, loco, urbi, monumento oratio attribuetur,

    i. e. if these are represented as speaking, Cic. Inv 1, 52, 100:

    curam alicujus rei adtribuere,

    Liv. 26, 49.—
    II.
    Esp.
    A.
    To join in addition, to add:

    non attribuere ad amissionem amicorum miseriam nostram,

    Cic. Tusc. 3, 30, 73.—
    B.
    Aliquid alicui, to attribute or impute to one, to charge with, ascribe to (cf. ascribo):

    si eruditius videbitur disputare, attribuito Graecis litteris,

    Cic. Sen. 1, 3:

    Hoc tu si cupidius factum existimas, Caesari attribues,

    id. de Or. 2, 3, 14:

    bonos exitus dis immortalibus,

    id. N. D. 3, 37, 89:

    aliis causam calamitatis,

    id. Verr. 2, 5, 41.—
    C.
    T. t., to lay as a tax or tribute:

    his rebus omnibus terni in milia aeris adtribuerentur,

    Liv. 39, 44.—Hence, attrĭbūtus ( adt-), a, um, P. a., lit. that is ascribed or attributed to a thing; hence, subst.: attrĭbūtum, i, n.
    A.
    (Acc. to I.) Money assigned from the public treasury, Varr. L. L. 5, § 181 Müll.—
    B.
    In gram. lang., a predicate, attribute:

    Omnes res confirmantur aut ex eo, quod personis, aut ex eo, quod negotiis est attributum,

    Cic. Inv. 1, 24, 34; 1, 25, 36 sqq.; Gell. 4, 1 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > attribuo

  • 35 attributum

    at-trĭbŭo ( adt-, Weissenb., Jan; att-, B. and K., L. Müller), ŭi, ūtum, 3, v. a., to associate, add or join to, to annex, assign, bestow, give (class., but rare in the poets; syn.: tribuo, assigno, do, ascribo, addico).
    I.
    In gen.
    A.
    Lit.:

    pueros attribue ei, quot et quos videbitur,

    Cic. Att. 12, 30:

    video, cui Apulia sit attributa,

    assigned as a province, id. Cat. 2, 3, 6:

    insulae Rhodiis attributae,

    annexed, subjected, id. ad Q. Fr. 1, 1, 11:

    Camunni finitimis adtributi municipiis,

    Plin. 3, 20, 24, § 134:

    equos gladiatoribus,

    Caes. B. C. 1, 14:

    quae (juventus) praesidio ejus loci adtributa erat,

    Liv. 24, 21: pontifici sacra omnia. id. 1, 20: possessionem, Vulg. Num. 36, 12:

    aliquem,

    ib. Deut. 29, 26.—Of the assigning of state domains or other possessions belonging to the public treasures:

    bona oppressorum in Vesvio restitutioni afflictarum civitatium attribuit,

    Suet. Tit. 8 al. —Hence of appropriations from the exchequer:

    pecuniam alicui,

    Cic. Phil. 14, 14, 16:

    ad aliquam rem pecuniam dare, attribuere, solvere,

    id. ib. 14, 14 fin.;

    so Liv 40, 51.—Also of private assignments: Faberius si venerit, videbis, ut tantum attribuatur, quantum debetur,

    Cic. Att. 13, 2, 1.—Hence also aliquem, to assign, make over to any one:

    attributos quod appellas, valde probo,

    i. e. my debtors, to whom I have referred you, Cic. Att. 13, 22.—
    B.
    Trop.:

    timor, quem mihi natura pudorque meus attribuit,

    Cic. Rosc. Am. 4:

    Suus cuique attributus est error,

    Cat. 22, 20:

    si alicui rei hujus modi, legi, loco, urbi, monumento oratio attribuetur,

    i. e. if these are represented as speaking, Cic. Inv 1, 52, 100:

    curam alicujus rei adtribuere,

    Liv. 26, 49.—
    II.
    Esp.
    A.
    To join in addition, to add:

    non attribuere ad amissionem amicorum miseriam nostram,

    Cic. Tusc. 3, 30, 73.—
    B.
    Aliquid alicui, to attribute or impute to one, to charge with, ascribe to (cf. ascribo):

    si eruditius videbitur disputare, attribuito Graecis litteris,

    Cic. Sen. 1, 3:

    Hoc tu si cupidius factum existimas, Caesari attribues,

    id. de Or. 2, 3, 14:

    bonos exitus dis immortalibus,

    id. N. D. 3, 37, 89:

    aliis causam calamitatis,

    id. Verr. 2, 5, 41.—
    C.
    T. t., to lay as a tax or tribute:

    his rebus omnibus terni in milia aeris adtribuerentur,

    Liv. 39, 44.—Hence, attrĭbūtus ( adt-), a, um, P. a., lit. that is ascribed or attributed to a thing; hence, subst.: attrĭbūtum, i, n.
    A.
    (Acc. to I.) Money assigned from the public treasury, Varr. L. L. 5, § 181 Müll.—
    B.
    In gram. lang., a predicate, attribute:

    Omnes res confirmantur aut ex eo, quod personis, aut ex eo, quod negotiis est attributum,

    Cic. Inv. 1, 24, 34; 1, 25, 36 sqq.; Gell. 4, 1 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > attributum

  • 36 avoco

    ā-vŏco, āvi, ātum, 1, v. a. (arch. inf., AVOCARIER, C. I. L. I. p. 198), to call off or away.
    I.
    In gen.:

    partem exercitūs ad bellum,

    Liv. 4, 61, 3:

    pubem in arcem praesidio armisque obtinendam,

    id. 1, 6, 1: Consul ab omnibus magistratibus et comitiatum et contionem avocare potest. Messala ap. Gell. 13, 16, 1.—With dat. (for ab aliquo): nec avocare alius alii posset, si contionem habere volunt, Messala ap. Gell. 13, 16, 1.— Trop.:

    a rebus occultis avocare philosophiam,

    Cic. Ac. 1, 4, 15:

    ut (orator) a propriis personis et temporibus avocet controversiam,

    id. Or. 14, 45:

    quibusdam ad Antiochum multitudinis animos avocantibus,

    Liv. 37, 9, 1.—
    II.
    Esp.
    A.
    To call one off from an action, purpose, wish, etc., i. e. to withdraw, divert, turn, remove, separate (the usual signif. of the word):

    aliquem ab aliquā re voluptas avocat,

    Cic. Arch. 6, 12:

    si te laus adlicere ad recte faciendum non potest, ne metus quidem a foedissimis factis potest avocare?

    id. Phil. 2, 45:

    aliquem ab alicujus conjunctione,

    id. ib. 2, 10:

    quos jam aetas a proeliis avocabat,

    id. Rosc. Am. 32, 90:

    senectus avocat a rebus gerendis,

    id. Sen. 5, 15; so id. Balb. 26, 59:

    qui omnino avocent a philosophiā,

    id. Fin. 1, 1, 2; id. Leg. 2, 4, 9 hos a bello avocas, Nep. Epam. 5, 3:

    avocat a curā vocis ille adfectus,

    Quint. 11, 3, 25; Suet. Aug. 40.—
    B. 1.
    To withdraw by interrupting, to interrupt, hinder:

    multum distringebar frigidis negotiis, quae simul et avocant animum et comminuunt,

    Plin. Ep. 9, 2, 1.—
    2.
    To divert by cheering, to divert, cheer, amuse:

    ab iis quae avocant abductus, et liber et mihi relictus,

    Plin. Ep. 9, 36, 2; hence, se, to divert, entertain one ' s self, Arn. 7, p. 215; and pass. with mid. sense: illic avocare et illic lude, * Vulg. Eccli. 32, 15.—
    C.
    1.. In the Lat. of the jurists = revocare, to reclaim, recall:

    partem ejus, quod in fraudem datum esset,

    Dig. 22, 3, 6; so,

    possessionem,

    ib. 19, 1, 3; also with dat. (for ab aliquo):

    non potest avocari ei res,

    ib. 35, 2, 1.—
    2.
    Trop.:

    factum,

    to revoke, disavow, Dig. 39, 5, 6:

    arma,

    to make a feint in fighting, Quint. 9, 1, 20.

    Lewis & Short latin dictionary > avoco

  • 37 trado

    trādo ( transdo, C. I. L. 1, 198, 54 and 58; Ter. Phorm. prol. 2, and most freq. in Cæs.; v. infra; cf. Neue, Formenl. 2, 734), dĭdi, dĭtum, 3 (in tmesi: transque dato endoque plorato, i. e. tradito et implorato, Vet. Lex ap. Fest. s. v. sub vos, p. 309 Müll.), v. a. [trans-do], to give up, hand over, deliver, transmit, surrender, consign (syn.: dedo, remitto).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    (α).
    Form trado:

    ut amico traderem (thesaurum),

    Plaut. Trin. 1, 2, 143:

    mihi trade istuc (argentum),

    id. As. 3, 3, 99; id. Curc. 3, 15: aliquid [p. 1884] in manum, id. Merc. 2, 2, 7:

    poculum alicui,

    Cic. Tusc. 1, 40, 96:

    aedem Castoris sartam tectam,

    id. Verr. 2, 1, 50, § 131:

    magistris traditi,

    id. Tusc. 3, 1, 2:

    pecuniam regiam quaestoribus,

    Liv. 24, 23, 3:

    pueros magistris,

    Ov. Am. 1, 13, 17:

    equos domitoribus,

    Cic. Off. 1, 26, 90:

    testamentum tibi legendum,

    Hor. S. 2, 5, 51:

    ademptus Hector Tradidit fessis leviora tolli Pergama Graiis,

    id. C. 2, 4, 11:

    miserat ad legatum Romanum, traditurum se urbem,

    Liv. 34, 29, 9:

    armis traditis,

    Caes. B. G. 1, 27; 2, 13:

    obsides, arma, perfugae traditi,

    id. ib. 1, 28: hunc ad carnificem. Plaut. Rud. 3, 6, 19:

    in pistrinum tradier,

    id. Most. 1, 1, 16:

    aliquem in custodiam vel in pistrinum,

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 4, § 14:

    aliquem supplicio,

    Suet. Vit. 14:

    Augustus filiam suam equiti Romano tradere meditatus est,

    to give in marriage, Tac. A. 4, 40 med. —With acc. of place:

    ea quae in Insulā erat Achradinam tradita est,

    Liv. 24, 23, 4.—
    (β).
    Form transdo: tot tropaea transdes, Att. ap. Non. 517, 26 (Trag. Rel. v. 366 Rib.):

    navem in fugam transdunt,

    id. ib. 155, 8 (Trag. Rel. v. 630 ib.):

    ut arma per manus necessario transderentur,

    Caes. B. C. 1, 68:

    per manus sevi ac picis transditas glebas,

    id. B. G. 7, 25; Hirt. B. G. 8, 15:

    sibi captivos transdi,

    Caes. B. C. 3, 71:

    neque se hostibus transdiderunt,

    id. B. G. 7, 77:

    se (alicui),

    id. ib. 7, 47; Hirt. B. G. 8, 43:

    se adversariis ad supplicium,

    Caes. B. C. 1, 76.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn., to deliver, commit, intrust, confide for shelter, protection, imprisonment, etc. (syn.: commendo, committo).
    (α).
    Form trado:

    sic ei te commendavi et tradidi,

    Cic. Fam. 7, 17, 2:

    totum denique hominem tibi ita trado de manu, ut aiunt, in manum tuam,

    id. ib. 7, 5, 3:

    alicui se laudare et tradere,

    Hor. Ep. 1, 9, 3:

    hunc hominem velles si tradere,

    id. S. 1, 9, 47; id. Ep. 1, 18, 78:

    hos (obsides) Aeduis custodiendos tradit,

    Caes. B. G. 6, 4; Liv. 22, 22, 4:

    catenis ligatus traditur,

    id. 24, 45, 9:

    in tuam custodiam meque et meas spes trado,

    Plaut. Most. 2, 1, 59.—
    (β).
    Form transdo:

    ab illo transditum initio et commendatum,

    Caes. B. C. 3, 57:

    sibi a Divitiaco transditus,

    id. B. G. 7, 39. —
    2.
    To give up or surrender treacherously, to betray:

    causam tradere advorsariis,

    Ter. Phorm. 2, 1, 7:

    quos tradituros sperabas, vides judicare,

    Cic. Rosc. Am. 22, 61:

    tibi trado patriosque meosque Penates,

    Ov. M. 8, 91:

    ferisne paret populandas tradere terras?

    id. ib. 1, 249:

    tradimur, heu!

    Claud. in Rufin. 2, 261:

    Judas ausus magistrum tradere,

    Sedul. 2, 74.—
    II.
    Trop.
    A. (α).
    Form trado:

    et meam partem loquendi et tuam trado tibi,

    Plaut. As. 3, 1, 14:

    eo ego, quae mandata, amicus amicis tradam,

    id. Merc. 2, 3, 51:

    quae dicam trade memoriae,

    Cic. Rep. 6, 10, 10 (different from tradere memoriae, B. 2. b.):

    si liberam possessionem Galliae sibi tradidisset,

    Caes. B. G. 1, 44:

    Cingetorigi principatus atque imperium est traditum,

    id. ib. 6, 8.— Poet., with inf.:

    tristitiam et metus Tradam protervis in mare Creticum Portare ventis,

    Hor. C. 1, 26, 2.—
    (β).
    Form transdo:

    summa imperii transditur Camulogeno Aulerco,

    Caes. B. G. 7, 57:

    Vergasillauno Arverno summa imperii transditur,

    id. ib. 7, 76.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn., with se, to give one ' s self up, to yield, surrender, or devote one ' s self to any thing:

    se totos voluptatibus,

    Cic. Lael. 23, 86:

    se quieti,

    id. Div. 1, 29, 61: se lacrimis ac tristitiae, Luccei. ap. Cic. Fam. 5, 14, 2:

    se studiis vel otio,

    Plin. Ep. 1, 9, 7:

    si se consiliis ejus (rex) tradidisset,

    Flor. 2, 8, 6:

    se in studium aliquod quietum,

    Cic. Inv. 1, 3, 4:

    se in disciplinam alicujus,

    id. Phil. 2, 2, 3; cf.:

    cogitationibus suis traditus,

    Sen. Ep. 9, 16.—
    2.
    To make over, transmit, as an inheritance; to leave behind, bequeath (syn. lēgo):

    qui in morte regnum Hieroni tradidit,

    Plaut. Men. 2, 3, 59: inimicitias posteris, Anton. ap. Cic. Att. 14, 13, A, 3:

    consuetudo a majoribus tradita,

    Cic. Div. 2, 72, 150:

    morbi per successiones traduntur,

    Plin. Ep. 1, 12, 4: traduntque metus. Sil. 4, 32:

    traditumque inde fertur, ut in senatum vocarentur,

    it is said that this was the origin of the custom, Liv. 2, 1, 11.—
    b.
    To hand down or transmit to posterity by written communication; to relate, narrate, recount:

    quarum nomina multi poëtae memoriae tradiderunt,

    Cic. Inv. 2, 1, 3: pugnae memoriam posteris, Liv. 8, 10, 8:

    cujus (Socratis) ingenium variosque sermones immortalitati scriptis suis Plato tradidit,

    Cic. de Or. 3, 16, 60:

    qualia permulta historia tradidit,

    id. Div. 1, 53, 121:

    aliquid posteris,

    Plin. Ep. 6, 16, 1:

    tradit Fabius Pictor in Annalibus suis, hirundinem, etc.,

    Plin. 10, 24, 34, § 71:

    ipsum regem tradunt... operatum his sacris se abdidisse,

    Liv. 1, 31, 8.—Esp., pass. pers. or impers., it is said, is recorded, they say, etc.:

    qui (Aristides) unus omnium justissimus fuisse traditur,

    Cic. Sest. 67, 141: cujus (Lycurgi) temporibus Homerus etiam fuisse traditur. id. Tusc. 5, 3, 7:

    nec traditur certum, nec interpretatio est facilis,

    Liv. 2, 8, 8; cf. id. 9, 28, 5:

    sic enim est traditum,

    Cic. Leg. 1, 1, 3; cf.:

    hoc posteris memoriae traditum iri, Aequos et Volscos, etc.,

    Liv. 3, 67, 1:

    Galbam, Africanum, Laelium doctos fuisse traditum est,

    Cic. Tusc. 1, 3, 5:

    ut Isocratem dixisse traditum est,

    id. Brut. 56, 204:

    unguenta quis primus invenerit, non traditur,

    Plin. 13, 1, 1, § 2:

    de hoc constantius traditur,

    Front. Aquaed. 7; cf.: traditur memoriae, with subj.-clause, Liv. 5, 21, 16. —
    3.
    To deliver by teaching; to propose, propound, teach any thing (syn. praecipio).
    (α).
    Form trado:

    ea, quae dialectici nunc tradunt et docent,

    Cic. Fin. 4, 4, 9:

    elementa loquendi,

    id. Ac. 2, 28, 92:

    praecepta dicendi,

    id. de Or. 1, 18, 84:

    optimarum artium vias meis civibus,

    id. Div. 2, 1, 1:

    aliquid artificio et viă,

    id. Fin. 4, 4, 10:

    haec subtilius,

    id. ib. 1, 9, 31:

    aliquid,

    Caes. B. G. 7, 22:

    virtutem hominibus,

    Cic. de Or. 1, 58, 247:

    eodem tempore tradi omnia et percipi possint,

    Quint. 1, 12, 1:

    nec tamquam tradita sed tamquam innata,

    id. 7, 10, 14:

    praecepta,

    Sen. Ep. 40, 3.— Absol.:

    si qua est in his culpa, tradentis (i.e. magistri) est,

    Quint. 3, 6, 59.—
    (β).
    Form transdo:

    multa praeterea de sideribus atque eorum motu... disputant et juventuti transdunt,

    Caes. B. G. 6, 14:

    Minervam operum atque artificiorum initia transdere,

    id. ib. 6, 17.—
    4.
    Aliquid oblivioni, to forget utterly (late Lat.):

    omnes justitiae ejus oblivioni tradentur,

    Vulg. Ezech. 33, 13; Greg. Mag. in Job, 25, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > trado

  • 38 usurpo

    ūsūrpo, āvī, ātum, āre [ usus + rapio ]
    1) употреблять, применять (poenam C; Graecum verbum C); проявлять ( comitatem T); пользоваться, осуществлять ( libertatem C); предъявлять, использовать ( jus L)
    3) схватывать, улавливать, воспринимать, замечать (oculis, sensibus Lcr)
    4) захватывать, завладевать, узурпировать (imperium Just; alienam possessionem L); присваивать себе ( caelestes honores L)
    5) говорить (о), обсуждать (u. aliquid crebris sermonibus C)
    u. memoriam alicujus rei C — вновь упоминать (вспоминать) о чём-л.
    6) называть, именовать (aliquem fratrem u. C; Laelius, qui sapiens usurpatur C)

    Латинско-русский словарь > usurpo

  • 39 deduco

    dē-dūco, dūxī, ductum, ere, I) von einem höhern Punkte nach einem niedern herabführen, leitend herab- od. hinabziehen, konstr. bei Ang. von wo hinab? m. de od. ab od. ex u. Abl. od. m. bl. Abl.; bei Ang. wohin? bis wohin? m. ad od. in m. Akk. od. m. bl. Acc. loc., 1) eig.: a) übh.: α) leb. Wesen: imbres nivesque deducunt Iovem, in Regen u. Schnee steigt Jupiter vom Himmel herab, Hor.: molliunt anfractibus modici s clivos, ut non iumenta solum, sed elephanti etiam deduci possent, Liv. – ded. alqm ad terram, Suet.: alqm contionari conantem de rostris, Caes.: per eos multitudinem aliam in subiectum viae campum, Liv.: alqm in quattuordecim, Sen., od. in quattuordecim sessum (um da seinen Sitz zu nehmen), Asin. Poll. in Cic. ep.: non iniquo nec perdifficili aditu super caput hostium eos ded., Liv. – v. lebl. Subjj., in praecipitia iste cursus deducit, Sen. – β) lebl. Objj.: tiaram, vom Haupte herabnehmen, Suet.: pectine crines, herabkämmen, Ov.: caesariem barbae dextrā, herabstreichen, Ov.: molli gestu brachia, herabführen, = bewegen, Prop.: ramos pondere suo (v. Obst), Ov. – vestem summa ab ora (Saum), herabstreifen, Ov.: ebenso suas a pectore vestes, Ov.: clam pedes de lecto, Plaut. – montes in planum, herabversetzen, Iustin. (bildl., ded. alqm in planum, widerlegen, Schol. Bob. ad Cic. Flacc. 2. no. 2): eluvie mons est deductus in aequor, Ov.: manum ded. ad imum ventrem, Quint.: sinum ad ima crura, Suet.: deduc orationem tuam de caelo ad haec citeriora (bildl.), Sen.: ebenso ded. philosophiam e fastigio in planum (bildl.), Sen.: tunicam summā orā ad mediam, herabstreifen, Ov.

    b) als milit. t. t., herab- od. hinabführen, sich herabziehen lassen, herab-, hinabsteigen lassen, aciem in planum, Sall.: Poenos in plana, Frontin.: Albanum exercitum in campos, Liv.: instructos ordines in locum aequum, Sall.: paulatim suos in aequum locum, Sall.: imprudentiā suorum deductus in inferiorem collem, Frontin.: copias ex locis superioribus in campum, Caes.: equitatum od. equites ad pedes, die Reiterei absitzen lassen, Liv.

    c) als naut. t. t., α) die Segel herabziehen, herablassen, entrollen, aufspannen, vela, Ov.: carbasa, Ov.: tota carbasa malo (am M.), Ov. – β) ( wie καθέλκειν) ein Schiff vom Lande ins Meer ziehen, vom Stapel laufen lassen, in See gehen ( stechen) lassen (Ggstz. subducere, griech. ἀνέλκειν; vgl. Fabri Liv. 21, 17, 3), navem, naves, Verg. u. Liv.: navigia, Sen.: quadriremes, Plin. ep.: classem, Liv.: puppim, Prop.: carinas, Ov. – naves litore (vom U.), Verg.: naves in aquam, Liv. Vgl. unten no. II, A, 1, f.

    d) als t. t. der Zaubersprache, durch Zaubersprüche herabziehen, lunam, Ov.: lunam e curru, Tibull.: lunam cursu, Ov.: Iovem caelo, Ov.: cantando rigidas montibus ornos, Verg.

    2) übtr., vermindernd herabführen, auf etw. zurückführen, licet enim contrahere universitatem generis humani eamque gradatim ad pauciores, postremo deducere ad singulos, Cic. de nat. deor. 2, 164.

    II) von einem Anfangspunkte nach einem Zielpunkt fortführen, ab-, weg-, hinführen, geleitend fortbringen, hinbringen, herbeibringen, A) im allg.: 1) eig.: a) übh.: α) leb. Wesen: pecora, Caes.: inde boves, Ov.: animalia quamlibet longo itinere deducta ad assuetas sibi sedes revertuntur, Quint.: ded. alqm a recta via (bildl.), Cornif. rhet.: alqm ex ea via (bildl.), Cic. fr.: suos ex agris, Caes.: dominam Ditis thalamo (aus dem G.), Verg.: ipsa vestigia quaerentem dominum eo (dahin) deductura erant, Liv.: Cicerones Rhodum, Cic.: alqm in aedem Proserpinae, Nep.: alqm in arcem, Liv.: alqm de suis convellere hortulis deducereque in Academiam perpauculis passibus (bildl.), Cic.: alqm in tutum (bildl.), Sen.: alqm in mare Helles, Ov.: ad eum agnum non casu sed duce deo deducitur, Cic.: ded. iuvenem ad altos currus, Ov.: silvestres capras manibus suis ad salutare auxilium herbae dictamni (bildl. v. der Natur), Val. Max. – β) lebl. Objj.: et si qua asportari possent, sibi quemque deducere (es mit sich nehmen), Tac. ann. 16, 11. – ded. atomos de via, Cic.: amnes deducunt undas in mare, Ov.: u. (im Bilde) ded. Aeolium carmen ad Italos modos, das äol. Lied zu ital. Weisen führen = die äol. u. sapphische Lyrik auf röm. Boden verpflanzen, Hor. carm. 3, 30, 13 sq.

    b) (als milit. t. t.) eine Mannschaft von irgendwo od. irgendwohin abführen, wegziehen (einziehen), abziehen (abmarschieren) lassen, ausrücken lassen, verlegen, exercitum, Caes. u. Liv.: consularem exercitum, Liv.: classem exercitumque, Liv.: praesidium, Liv.: praesidia, Caes. u. Liv. (vgl. Drak. Liv. 25, 25, 10) u. (Ggstz. imponere) Sall. fr.: custodias, Auct. b. Alex.: militari more vigilias, die Wachen auf ihre Posten abführen, aufziehen lassen, Sall. Iug. 44, 3. – ded. inde Romanum exercitum, Liv.: undique praesidia, Frontin.: exercitum a Sicilia, Iustin.: praesidia ab urbibus, Liv. u. Iustin.: quinque legiones ab opere, Caes.: praesidia de iis oppidis, quae etc., Cic.: nostros de vallo, Caes.: praesidia Macedonum ex iis urbibus, Liv.: exercitum ex his regionibus, Caes.: Apameā (von A.) praesidium, Cic.: Orico (von O.) legionem, Caes.: praesidia arce (von, aus der B.), Aur. Vict.: civitatibus omnibus (aus a. St.) omnia praesidia, Liv.: praesidia eo (dahin), Caes.: exercitum in aciem, Liv.: classem in proelium, Nep.: propere in cornua leves armaturas, Liv.: legiones duas in ulteriorem Galliam, Caes.: impedimenta in proximum collem, Caes.: legiones in hiberna, Caes.: novos milites in hiberna, Liv.: exercitum mature in hiberna Lunam et Pisas (nach L. u. P.), Liv.: exercitum in hiberna in Sequanos, Caes.: milites eductos hibernis ad Ciceronem, Caes. – m. Dat. (wozu?), tres in arcem oppidi cohortes praesidio, zur Besatzung in die B. legen, Caes. b. c. 3, 19, 5.

    c) begleitend, als Führer od. Begleiter mitnehmend zu jmd. od an einen Ort abführen, hinführen, fortbringen, hinbringen, herbringen, mitbringen, mitnehmen, geleiten, jmdm. zuführen, wo einführen, α) zur Besprechung, zur Audienz, cito hunc deduce ad militem, Ter.: deduci ad regem, Iustin.: deduci ad Eumenem, Nep.: deduci in conspectum Caesaris, Caes.: transfuga duci se ad consulem iubet deductusque traditurum urbem promittit, Liv. – β) aus der Provinz nach Rom (vollst. secum deducere, s. unten die Beisp.), Ennium poëtam, Cic.: Atticum, Nep.: non deduxi, inquit, Sextilium, Cic.: eos deduxi testes et eas litteras deportavi, ut etc., Cic.: hominem secum ded., Cic. – alqm ded. ex ultimis gentibus, Cic.: alqm Romam, Eutr.: alqm secum Romam, Liv.: primus ego in patriam mecum, modo vita supersit, Aonio rediens deducam vertice Musas (poet. für »die griechischen Dichter auf heimatlichen [römischen] Boden verpflanzen«), Verg. georg. 3, 10 sq. – γ) als Gast in ein Haus usw., hospites domum, Cornif. rhet.: alqm in hospitale cubiculum, Liv.: alqm ad Ianitorem quendam hospitem, Cic. – δ) einen jungen Mann zu einem Staatsmanne zur weitern Ausbildung, alqm ad alqm, Cic. de amic. 1. Cic. Cael. 9. Tac. dial. 34. Quint. 12, 11, 6. – od. in eine Schule, ephebum in gymnasium (v. Mentor), Petron. 85, 3. – ε) beschützend od. bewachend fortführen, abführen, fortbringen, igitur inditus lecticae et a tribuno praetoriae cohortis deductus est, vario rumore, custos saluti an mortis exactor sequeretur, Tac. ann. 3, 14: a quo cum quaesisset, quo (wohin) deduci vellet, et ille Athenas dixisset, praesidium dedit, ut tuto perveniret, Nep.: Pydnam eum deduci iussit et quod satis esset praesidii dedit, Nep. – als Gefangenen, ex consilii sententia in custodiam coniectus Athenas deductus est, Nep.: ded. Lentulum in carcerem, Sall.: Iugurtham ad Marium, Sall.: alqm vinctum ad Caesarem, Hirt. b. G.: alqm comprehendere et custodibus publice datis deducere ad Hannibalem, Liv. – auf den Kampfplatz, alqm e spectaculis detrahere et in arenam deducere, Suet. Cal. 35, 2. – ζ) jmd. ehrenhalber geleiten, jmdm. das Ehrengeleit geben, αα) jmd., bes. einen Staatsmann vom Hause nach dem Forum od. zur Kurie (Ggstz. reducere) od. umgekehrt von da nach Hause, magnam affert opinionem, magnam dignitatem cotidiana in deducendo frequentia, Cic.: haec ipsa sunt honorabilia assurgi, deduci, reduci, Cic.: ne deducendi sui causā populum de foro abduceret, Liv.: plebes consules ambo sacrā viā deductos cum magno tumultu invadit, Sall. fr.: cum magna multitudo optimorum virorum me de domo deduceret, Cic. – alqm ad forum, Cic., in forum, Quint.: alqm ex patribus conscriptis aut propinquum aut paternum amicum ad curiam, Val. Max.: frequentes eum domum deduxerunt, Liv.: absol., deducam, ich will ihn nach Hause (bis an sein Haus) geleiten, Hor. sat. 1, 9, 59. – ββ) einen jungen Römer vom Hause nach dem Forum, um sein Tirocinium abzulegen (v. Vater u. v. Verwandten), filios suo quemque tirocinio in forum, Suet.: filium Drusum in forum, Suet.: deductus in forum tiro, Suet.: pueros puberes non in forum, sed in agrum deduci praecepit, Iustin. – γγ) eine Braut aus dem Elternhause in das Haus der Bräutigams geleiten, v. Vater u. v. den Verwandten = dem Bräutigam zuführen, velut auspicibus nobilissimis populis deductas esse, Liv.: eorum habentur liberi, quo (wohin = zu denen) primum virgo quaeque deducta est, Caes.: ded. virginem in domum alcis, Tac., od. ad alqm, Liv.: virginem iuveni marito, Tibull.: illa mihi dextrā deducta paternā, Catull.: quae mihi deductae fax omen praetulit, Prop.: rapi solet fax, quā praelucente nova nupta deducta est, ab utrisque † amicis, Fest. p. 289 (a), 7 sq. – v. Bräutigam selbst = eine Gattin heimführen, uxorem domum, Ter.: illam domum in cubiculum, Ter. Vgl. übh. Gronov Plaut. Cas. 2, 8, 36. die Auslgg. zu Ter. Hec. 1, 2, 60; zu Caes. b. G. 5, 14, 5; zu Liv. 10, 23, 5. – euphemist. = jmdm. eine Konkubine zuführen, sine prius deduci, Plaut.: so Tertia deducta est, Suet. Caes. 50, 2 (im Doppelsinn mit no. II, B, a, β): ded. ad Docimum Tertiam Isidori mimi filiam, Cic.: Liviam ad se deduci imperavit, Suet. – δδ) eine in die Provinz abgehende Magistratsperson geleiten, ut provincias cum imperio petituri hinc deducerentur, Suet. Aug. 29, 2. – einen Triumphierenden zu den Tempeln, unde populo consalutato circum templa deductus est, Suet. Tib. 17, 2. – einen vertriebenen Herrscher wieder in sein Reich einführen, alqm in regnum, Tac.: hunc in possessionem Armeniae, Tac. – εε) jmd. an einen Ehrenplatz führen, m. 2. Supin., Herennium Gallum histrionem summo ludorum die in XIIII sessum deduxit, wies er einen Platz auf einer der vierzehn Ritterbänke (in der Ritterloge) an, Asin. Poll. in Cic. ep. 10, 32, 2. – ζζ) jmd. in ein Heiligtum einführen, decimo die cenatum, deinde pure lautum in sacrarium deducturam, Liv. 39, 9, 4. – ηη) jmd. zu Grabe geleiten, jmdm. das Grabgeleite geben, alqm, Augustin. serm. 17, 7 (zweimal). – η) etw. od. jmd. in einem Festzuge aufführen od. wohin abführen, tensas, Suet.: mulierem (eine Gefangene) triumpho, Hor.: elephantos Romam ingenti pompā, Eutr.: corpus Alexandri in Hammonis templum, Iustin.

    d) (als publiz. t. t.) Kolonisten, eine Kolonie irgendwohin abführen, übersiedeln, verpflanzen, Kolonisten irgendwo ansiedeln, ansässig machen, eine Kolonie irgendwo anlegen, colonos, Vell.: coloniam, colonias, Cic. u.a.: ut hic conditor urbium earum, non illi qui initio deduxerant (die ursprünglichen Kolonieführer), videretur, Nep. Timol. 3, 2; vgl. Cic. agr. 2, 92: im Passiv, deductis olim (für die vor Zeiten angesiedelten) et nobiscum per conubium sociatis haec patria est, Tac. hist. 4, 65. – m. Advv. (wohin? wo?) u. m. in u. Akk. (s. Drak. Liv. 10, 13, 1 u. 39, 44, 10) u. mit bl. Acc. loc., huc Ideduco deducocolonorum ex lege Rulli, Cic.: emere agros a privatis, quo (wohin) plebs publice deducatur, Cic.: ded. eo (dahin) coloniam novam, Cic.: illo (dorthin) coloniam, Cic.: deducentur, inquit, coloniae. Quo? quorum hominum? in quae loca? Cic.: tu non definias, quo colonias, in quae loca, quo numero colonorum deduci velis? Cic.: ded. colonos lege Iuliā Capuam, Caes.: coloniam Casilinum, quo Caesar ante deduxerat, Cic.: colonos in omnes colonias totius Italiae, Cic.: colonias in eos agros, quos emerint, Cic.: coloniam in Asiam, Cic.: in eum locum coloniam, Cic.: negavi in eam coloniam, quae esset auspicato deducta, dum esset incolumis, coloniam no vam iure deduci, Cic.: ded. Carseolos coloniam in agrum Aequiculorum, Liv.: specie deductarum per (über) orbem terrae legionum, Tac. ann. 11, 24. – mit in u. Abl. (s. Drak. Liv. 10, 13, 1), Ostiam coloniam in ostio Tiberis deduxit, Aur. Vict.: in colonia Capua deducti lege Iuliā coloni, Suet. – im Passiv m. Prädik.-Nom. (als wer? vgl. Drak. Liv. 39, 44, 10), coloniae deductae Ariminum in Piceno, Beneventum in Samnio, Liv. epit.: eodem anno Cales deducta colonia (als K.), Vell.: post triennium Tarracina deducta colonia (als K.) ac deinde interiecto triennio Suessa Aurunca et Saticula, Vell.: Aquileia colonia Latina (als lat. K.) eo anno in agrum Gallorum est deducta, Liv.

    e) als gerichtl. t. t., vor einem Gericht als Zeugen usw. hinbringen, beiziehen, alqm (als Zeugen) ad hoc iudicium, Cic. Flacc. 9. – übtr., lis ad forum deducta est, der Streit wurde vor Gericht gebracht, es kam zum Prozeß, Phaedr. 3, 13, 3.

    f) als milit. t. t.: α) ein Schiff aus den Werften ziehen, navem ex navalibus, Caes. b. c. 2, 3, 2. – u. übh. in See stechen lassen, classem in altum properiter, Pacuv. tr. 322. – feindl. = aus den Werften fortführen, unam (navem) ex navalibus eorum, Caes. b. c. 2, 3, 2: ebenso naves a Meloduno, Caes. b. G. 7, 60, 1 (vgl. 7, 58. § 2 u. 4). – β) ( wie κατάγειν) ein Schiff in den Hafen führen, einlaufen lassen, persuade gubernatori, ut in aliquem portum navem deducat, Petron. 101, 8. – feindlich = ein Schiff wohin schleppen, onerarias naves, quas ubique possunt, deprehendunt et in portum deducunt, Caes. b. c. 1, 36, 2. Vgl. oben no. I, 1, c, β.

    g) als t. t. der Wasserbaukunst, Wasser von irgendwo ableiten, irgendwo hinleiten, rivos (auf die Äcker), Verg.: aquam in vias, Cato: Padum in flumina et fossas, Plin.: aquam Albanam ad utilitatem agri suburbani, Cic.

    h) jmd. aus einer Besitzung gewaltsam hinwegführen, ex ea possessione Antiochum, Liv. 34, 58, 6: Arsinoën ex regno, Auct. b. Alex. 33, 3. – bes. als jurist. t. t., jmd. aus einer streitigen Besitzung in Gegenwart von Zeugen scheinbar gewaltsam hinwegführen (moribus deducere, im Ggstz. zu vi armatā deducere), um ihm das Recht der Vindikationsklage zu verschaffen (eine der Klage vorausgehende symbolische Handlung), alqm de fundo (mit u. ohne moribus), Cic. Caecin. 20; de lege agr. 2, 68; pro Tullio 20 (dazu Beier exc. III p. 250 sqq.).

    i) unversehens jmd. an einen Ort hinführen, wohin locken, pedester exercitus, quod in ea loca erat deductus, ut in vito Eumene elabi non posset, pacem ab eo petiit, Nep.: ab alqo consilio od. ex industria in iniqua loca deducti, Frontin.: sequentem Lucullum in insidias deduxerunt, Frontin.: Hamilcar in insidias deductus occiditur, Iustin.

    k) ein phys. Übel vom Körper wegziehen, entfernen, brassica de capite et de oculis omnia deducet et sanum faciet, Cato r. r. 157, 6: non aeris acervus et auri aegroto domini deduxit corpore febres, non animo curas, Hor. ep. 1, 2, 47 sqq.: quoniam haec deducuntur, weil man Derartiges (derartige Fehler) vom Körper zu entfernen sucht, Cic. de fin. 5, 47.

    2) übtr.: a) übh.: α) leb. Wesen = jmd. von wo abführen, abziehen, abbringen, abwendig machen, impellere voluntates quo velit, unde autem velit deducere, Cic.: ded. alqm a pristino victu, Nep.: alqm ab humanitate (menschlichen Würde), a pietate, a religione, Cic.: quod instituit referre de religione et saepe iam rettulit, ab eo deduci non potest, Cic.: magnā pecuniā a vera accusatione esse deductum, Cic.: ded. eloquentiā perterritos a timore, Cic.: alqm a tristitia acute et hilare dicto, Cic.: alqm de fide (v. Reichtum), Cic.: alqm de illa animi pravitate, Q. Cic.: alqm de hac animi lenitate, Cic.: alqm de sententia, Cic. u. Liv.: alqm prope de vitae suae statu dolore ac lacrimis suis, Cic.: ded. alqm vero (von der Wahrheit), Lucr. 1, 370. – u. jmd. wohin ohne sein Zutun bringen, versetzen, si eo (dahin) me deduxit error, Ps. Quint. decl.: cuius errore eo (dahin) deducta esset multitudo, ut omnes de salute pertimescerent, Nep.: eo deductus periculi, ut etc., so gefährdet, daß usw., Amm.: si in eum casum deducerentur, wenn es mit ihnen so weit käme, Caes.: ded. alqm in periculum, Caes.: quam in fortunam quamque in amplitudinem deduxisset (Aeduos), Caes.: deduci (geraten) in egestatem, Sen.: deduci in fraudem, ins Netz gelockt werden, Planc. in Cic. ep.: ded. alqm ad fletum misericordiamque, Cic.: deduci ad iniquam pugnandi condicionem, Caes. – β) lebl. Objj., von etw. abbringen, zu etw. hinführen, hinbringen, antiquissimum sollemne ab nobilissimis antistitibus eius sacri ad servorum ministerium deduxisti, hast das älteste Opfer von den vornehmsten Priestern dieses Gottesdienstes weggenommen und zu einer Verrichtung der Sklaven erniedrigt, Liv. 9, 34, 18. – audi, quo rem deducam, wohin ich am Ende kommen, wo ich hinaus will (in der Darstellung), Hor. sat. 1, 1, 15. – ded. rem huc, ut etc., es dahin zu bringen suchen, daß usw., Cic.: u. so rem in eum locum, ut etc., Caes.: ergo huc universa causa deducitur, utrum... an etc., Cic.: ded. rem ad arma, Caes.: rem ad otium, Caes.: rem in summum periculum, Caes.: rem in controversiam, Caes.

    b) jmd. von seiner Partei abwendig machen, verleiten, verführen, a quibus deductum ac depravatum Pompeium queritur, Caes. b. c. 1, 7, 1: adulescentes et oratione magistratus et praemio deducti, Caes. b. G. 7, 37, 6.

    c) jmd. zu etw. bringen = bestimmen, gewinnen, im üblen Sinne = verleiten, α) übh.: alqm ad eam sententiam, Caes.: Pompeium ad turpissima foedera, Vell.: quae tandem est ea disciplina, ad quam me deducas, si ab hac abstraxeris? Cic. – mit folg. Infin., inde deducimur etiam imaginem mortis iam tunc eum (somnum) recensere, Tert. de anim. 43. – bei vorhergeh. Negation m. folg. quominus u. Konj., neque legis improbissimae poenā deductus est, quominus hospitii et amicitiae ius officiumque praestaret, Cic. ep. 14, 4, 2. – β) jmd. zu einer polit. Sache od. Partei bringen, für sie gewinnen, in sie verflechten, Philippum et Macedonas in societatem belli, Liv.: Macedonas in bellum civile, Iustin.: quasdam civitates dissentientes in causam, Liv.: petebant, ne se temere in causam deduceret, Liv.

    d) den Ursprung von etw. ableiten, herleiten, mos unde deductus, Hor.: originem ab ea (femina), Plin.: genus ab Anchise ac Venere, Vell.: genus ab Achille, Curt. – u. den Namen von etw. entlehnen, entnehmen,nomen ab Anco, Ov. fast. 6, 803: u. so nomen ab alqa re u. ab alqo, Lact. 4, 28, 12. Tert. adv. Marc. 4, 14; apol. 3: nomen ex ea significatione, Tert. de virg. vel. 5.

    B) prägn.: a) vermindernd abziehen, α) als t. t. der Athletik = dem Kämpfer die Speise entziehen, damit er schmächtiger werde, cibum, Ter. eun. 315. – β) als t. t. der Geschäftsspr. = von einer Summe abziehen (Ggstz. addere), addendo deducendoque videre, quae reliqua summa fiat, Cic.: ded. centum nummos, Cic.: Tertia (ein Drittel) deducta est, Suet. Caes. 50, 2 (im Doppelsinn auch = »die Tertia ist zugeführt worden«, s. oben no. II, A, 1, c, ζ, γγ): id viri boni arbitratu (nach der Taxierung) deducetur, Cato. – m. in u. Akk., in singulas deportationes (auf od. für jede entwendete Tracht) SS. N. II (= 2 Sesterze) deducentur, Cato. – mit de u. Abl., de capite deducite quod usuris pernumeratum est, Liv. – m. Dat. (welcher Summe?), deducto summae aeris alieni, si quid usurae nomine numeratum aut perscriptum fuisset, Suet. – mit Dat. (für wen?), de his divitiis sibi drachumam ded., Enn. scen. 323. – absol. prägn. = jmdm. einen Abzug machen, arbitratu deducetur, Cato r. r. 144, 2 zw. – Partiz. subst., dēducta, ae, f. (verst. pecunia od. pars), der Abzug, den der Legatar an dem ihm ausgesetzten Legate machen durfte, um dadurch der lästigen Verpflichtung der auf dem Vermögen des Testators haftenden sacra zu entgehen, si in testamento deducta scripta non sit, Cic. de legg. 2, 50.

    b) fortführend, fortziehend bilden, α) einen Bau fortführen, latum sulcum, Iuven, 1, 157: fossam superiori parte post castra, Frontin. 1, 5, 4: vallum per triginta duo milia passuum a mari ad mare, Eutr. 8, 19. – β) schreibend, zeichnend ziehen, entwerfen, litteram mero, Ov. her. 16 (17), 88: tamquam linea uno calamo deducta, Cassiod. de instit. div. lit. 1. p. 510 (a) ed. Garet. – im Bilde, ded. formam bonorum virorum et lineamenta, Sen. ep. 95, 72. – γ) spinnend, webend fortführen, fortspinnen, abspinnen, fortweben, abweben, harum (Parcarum) una loquitur, altera scribit, tertia deducit, Serv. Verg. Aen. 1, 22. – m. Abl. womit? dexterā leviter ded. fila, Catull.: levi pollice filum, Ov.: staminis pollice fila, Hieron.: tereti filo et aequali stamina (v. der Spinne), Plin.: habiles gladios filo gracilento, poet. = schmieden, Enn. ann. 253. – m. Abl. wovon? plenā stamina longa colo, Tibull. – m. in u. Akk., argumentum in tela, einweben, Ov. met. 6, 90. – übtr., ein Schriftwerk fein ausspinnen (= kunstvoll ausarbeiten), deducta atque circumlata oratio, eine entwickelte u. kunstvoll abgerundete (Ggstz. oratio simplex atque illaborata), Quint.: carmina proveniunt animo deducta sereno, Ov.: tenui deducta poëmata filo, Hor.: subtilis deductā oratione Menelaus, Auson.: ded. commentarios, Quint.: mille die versus, Hor.: triduo non ultra tres versus maximo impenso labore deducere posse, Val. Max. – m. Dat. wem? tibi saepe novo deduxi carmina versu, Prop. – m. in u. Akk., carmen Iliacum in actus, Hor. de art. poët. 129. – m. ab u. Abl. u. ad od. in u. Akk. der Zeit, von einer Zeit bis zu einer Zeit fortführen, prima ab origine mundi ad mea perpetuum deducite tempora carmen, Ov. met. 1, 3 sq.: pauca, quibus surgens ab origine mundi, in tua deduxi tempora, Caesar, opus, Ov. trist. 2. 559 sq. – u. fortspinnend ab schwächen, übtr., vocem, Pompon. com. 57 u. 60: Ὀδυσσεύς ad Ulixem deductus est, Quint. 1, 4, 16; vgl. PAdi. deductus no. II. – / Imperat. deduc, Cic. de rep. 1, 34. Stat. Theb. 12, 266. Augustin. serm. 109, 4: arch. deduce, Plaut. truc. 479. Ter. eun. 538.

    lateinisch-deutsches > deduco

  • 40 inuolo

        Inuolo, inuolas, pen. corr. inuolare. Apuleius. Voler en quelque lieu.
    \
        Inuolare in aliquem. Plaut. Se ruer et se jecter impetueusement sur aucun.
    \
        - vix me contineo, quin inuolem in capillum. Terent. Que je ne te prens aux cheveulx, Que je ne te vole au poil.
    \
        Inuolare in possessionem. Cic. Ravir, Voler une, etc.

    Dictionarium latinogallicum > inuolo

См. также в других словарях:

  • possession — et heritage, Possessio. La possession et terre d aucun, Dominatus. Une grande possession et heritage, Latifundium. Possession vuide et vacue, Vacua praedia. L art de musique est devenu en la possession de peu de gens, Ad paucos recidit ars musica …   Thresor de la langue françoyse

  • mettre — Mettre, Ponere. Il vient de Mittere, par syncope et antiptose, Inde Mittere in possessionem. Mettre en possession. Mettre à bord, Naues ad terram applicare, Appellere nauem. Mets toy à dextre, Concede ad dexteram. Mettre à feu et à sang, Incendia …   Thresor de la langue françoyse

  • gouvernement — Gouvernement, Gubernatio, Magisterium, Moderatio, Rectio, Regimen. Le gouvernement de la ville, Curatio vrbis. Ceux qui ont le gouvernement des choses, Principes, et rerum potentes, Bud. Le fait et gouvernement d une Rep. Politia. Le gouvernement …   Thresor de la langue françoyse

  • heritage — Heritage, m. penac. combien qu il vienne de Haereditas, ou de Haeredium, vocables Latins (dont l un, comme dit Julien Juriscons. au tiltre De Reg. iuris. Est la succession en tous les droicts, noms, raisons, et actions que le trespassé avoit en… …   Thresor de la langue françoyse

  • main — Main, f. monosyl. Manus. l Espagnol et l Italien le disent de mesmes, Mano. La main dextre, Dextera, vel Dextra. La main senestre ou gauche, Laeua, Sinistra. Main chargée et pleine de quelque chose, Grauis manus. La main est toute engourdie et… …   Thresor de la langue françoyse

  • moyen — I. Moyen, m. acut. Vient de ce mot Latin Medium, ou bien de cestuy Modus. Ainsi l on dit, Le moyen de faire cela, est de bailler argent, Ratio, via, intermedium, methodus, ars. Le François en use en maintes et diverses sortes, comme se peut voir… …   Thresor de la langue françoyse

  • DECANUS — I. DECANUS Gr. Δέκανος, a δεκὰς, in militia dictus est, qui 10. mulitibus: in Monasteriis qui 10. monachis in Eccl. maiori, 10. praebendis seu Canonicis, plerumque Presbyteris: idoque et ipse Archiepresbyter habetur: in Episcopatus divisione 10.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • VESTIRE — seu INVESTIRE, est plenam possessionem terrae vel praedii tradere: Unde Devestire, possessione aliquem exuere: Revestire, eiectum restituere: Omnia a vestitu dicta, quod per Investiendi ceremoniam ipsius terrae vestitus, hoc est, herba, fructus,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • ravir — Ravir, Rapere, Abripere, Diripere, Eripere, Praeripere, Surripere, Extorquere. Ravir quelque argent, Argentum inuadere. Ravir quelqu un, Aliquem proripere. Ravir les biens d aucun, In fortunas alicuius inuadere, Manus bonis alienis afferre. Ravir …   Thresor de la langue françoyse

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»