aeri

dē-lēgo, āvi, ātum, 1, v. a., to send, assign, dispatch, delegate a person to any place, person or business; to assign, confide, commit, intrust any thing to a person (for attention, care, protection, etc.); to charge a person with a business; to lay or impose upon a person any charge, order, business, command, etc., esp. of that which one prefers not to attend to in person (good prose; not in Caes.; perh. not in Cic.; v. the doubtful passage Cic. Fam. 7, 5, 2, and Orell. ad loc.).

In gen.

With personal objects:

si cui fautores delegatos viderint, etc.,

Plaut. Am. prol. 67 and 83:

aliquem in Tullianum,

Liv. 29, 22 fin.:

infantem ancillis ac nutricibus,

Tac. G. 20; cf. id. Or. 29:

Cassium Longinum occidendum delegaverat,

Suet. Calig. 57:

studiosos Catonis ad illud volumen delegamus,

refer to, Nep. Cato 3 fin.:

ad senatum,

Liv. 5, 20 fin. —

With a thing as object: hunc laborem alteri delegavi, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1; so,

curam nepotum alicui,

Quint. 4 prooem. §

2: officium alicui,

id. 6 prooem. §

1: ministerium triumviris,

Tac. Agr. 2; cf.:

jurisdictionem magistratibus,

Suet. Claud. 23:

ordinandas bibliothecas alicui,

id. Caes. 56; cf. id. Gramm. 21:

obsidione delegata in curam collegae,

Liv. 9, 13:

delegato sibi officio functi sunt,

Lact. 1, 4, 6. —

In partic., t. t. in the lang. of business, to assign, transfer, make over, either one who is to pay a debt or the debt itself: delegare est vice sua alium reum dare creditori, vel cui jusserit, Dig. 46, 2, 11:

debitorem,

ib. 12:

debitores nobis deos,

Sen. Ben. 4, 11; cf.:

delegabo te ad Epicurum, ab illo fiet numeratio,

id. Ep. 18, 14:

nomen paterni debitoris,

Dig. 37, 6, 1.— Absol.:

Quinto delegabo, si quid aeri meo alieno superabit,

Cic. Att. 13, 46, 3:

Balbi regia condicio est delegandi,

id. ib. 12, 12:

terram,

to assign, Vulg. 3 Reg. 11, 18.—

Trop., to attribute, impute, ascribe to:

si hoc crimen optimis nominibus delegare possumus,

Cic. Font. 4, 8; so,

causam peccati mortuis,

Hirt. B. G. 8, 22, 2:

scelera ipsa aliis,

Tac. A. 13, 43:

omne rei bene aut secus gestae in Etruria decus dedecusque ad Volumnium,

Liv. 10, 19; cf.:

servati consulis decus ad servum,

id. 21, 46 fin.

fĕrĭo, īre (archaic FERINVNT for feriunt; acc. to Fest. s. v. nequinunt, p. 162, 24 Müll.; part. fut. feriturus, Serv. Verg. A. 7, 498. The perf. forms are supplied by percutio, v. Varr. L. L. 9, 55, § 98 Müll.), 4, v. a. [perh. Sanscr. dhūr-, injure, destroy; Lat. ferus, ferox; Gr. thêr; Aeol. phêr; cf. Gr. thourios, impetuous, thorein, to leap; and Lat. furere, furia, etc.], to strike, smite, beat, knock, cut, thrust, hit (class.; syn.: icio, percutio, verbero, vapulo, pulso, tundo, pavio).

Lit.

In gen.:

fores,

to knock, Plaut. Men. 1, 2, 63; cf.

parietem,

Cic. Cael. 24, 59:

murum arietibus,

to batter, shake, Sall. J. 76, 6:

pugiles adversarium,

Cic. Tusc. 2, 23 fin.: jacere telum, voluntatis est;

ferire quem nolueris, fortunae,

to strike, id. Top. 17, 64:

partem corporis sibi,

Lucr. 2, 441:

frontem,

Cic. Att. 1, 1, 1:

femur,

Quint. 11, 3, 123:

pectora solito plangore,

Ov. M. 4, 554; cf.:

calce feritur aselli,

id. F. 3, 755: uvas pede (rusticus), to stamp or tread, Tib. 2, 5, 85:

feriri a serpente,

to be stung, Plin. 29, 4, 22, § 71; cf. Ov. Ib. 481:

cetera (venenata animalia) singulos feriunt,

id. ib. 23:

tabulam malleo,

Cels. 6, 7 fin.: stricto ferit retinacula ferro, cuts to pieces (shortly before:

incidere funes),

Verg. A. 4, 580: certatim socii feriunt mare et aequora verrunt, strike, lash (in rowing), id. ib. 3, 290: ut frontem ferias, that you may beat your brow, i. e. be provoked, Cic. Att. 1, 1, 1.— Poet.:

sublimi feriam sidera vertice,

hit, touch, Hor. C. 1, 1, 36; cf. in the foll. 2.— Absol.:

pugno ferire vel calce,

Quint. 2, 8, 13; cf. Hor. S. 2, 7, 99:

occursare capro, cornu ferit ille, caveto,

pushes, butts, Verg. E. 9, 25.—

Of inanim. and abstr. subjects:

principio omnibus a rebus, quascumque videmus, Perpetuo fluere ac mitti spargique necesse est Corpora, quae feriant oculos visumque lacessant,

strike, touch, Lucr. 6, 923:

oculos (corpora, simulacra),

id. 4, 217; 257:

oculorum acies (res),

id. 4, 691:

speciem colore (res),

id. 4, 243; cf.:

his spectris etiam si oculi possent feriri, etc.,

Cic. Fam. 15, 16, 2:

feriuntque summos fulmina montes,

Hor. C. 2, 10, 11:

nec semper feriet, quodcumque minabitur, arous,

id. A. P. 350; cf.:

si fractus illabatur orbis, Impavidum ferient ruinae,

id. C. 3, 3, 8:

nec levius tabulae laterum feriuntur ab undis, Quam, etc.,

Ov. Tr. 2, 47.— Poet.: ferientia terram corpora, smiting (in falling), Luc. 4, 786:

sole fere radiis foriente cacumina primis,

hitting, touching, Ov. M. 7, 804:

palla imos ferit alba pedes,

touches, reaches to, Val. Fl. 1, 385:

ferit aethera clamor,

Verg. A. 5, 140:

feriat dum maesta remotas Fama procul terras,

extends to, Luc. 5, 774.—

In partic.

To kill by striking, to give a deathblow, to slay, kill: hostem, Enn. ap. Cic. Balb. 22, 51 (Ann. v. 284 ed. Vahl.); Sall. C. 7, 6; 60, 4; id. J. 85, 33; cf.:

aliquem securi feriri,

to be beheaded, Cic. Verr. 2, 1, 30, § 75:

aliquem telo trabali,

Verg. A. 12, 295:

retiarium (mirmillo),

Quint. 6, 3, 61:

te (maritum),

Hor. C. 3, 11, 43:

leonem atque alias feras primus aut in primis ferire,

Sall. J. 6, 1:

aprum,

Ov. M. 3, 715.—

Of the animals for sacrifice, to kill, slaughter; and hence, to offer, sacrifice:

nos humilem feriemus agnam,

Hor. C. 2, 17, 32:

vaccam Proserpinae,

Verg. A. 6, 251; cf. the form of oath in making a compact (when a swine was sacrificed): SI PRIOR DEFEXIT [p. 737] (populus Romanus) PVBLICO CONSILIO DOLO MALO, TV ILLO DIE IVPPITER, POPVLVM ROMANVM SIC FERITO, VT EGO HVNC PORCVM HIC HODIE FERIAM:

TANTOQVE MAGIS FERITO, QVANTO MAGIS POTES POLLESQVE,

Liv. 1, 24, 8:

Quid aut sponsoribus in foedere opus esset aut obsidibus, ubi precatione res transigitur? per quem populum fiat, quo minus legibus dictis stetur, ut eum ita Juppiter feriat, quemadmodum a Fetialibus porcus feriatur,

id. 9, 5, 3. (Cf. also:

Jovis ante aram Stabant et caesā jungebant foedera porcă,

Verg. A. 8, 641).— Hence,

Transf., foedus ferire, to make a compact, covenant, or treaty (in Hebrew in precisely the same manner,): accipe daque fidem, foedusque feri bene firmum, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 33 ed. Vahl.):

is, quicum foedus feriri in Capitolio viderat,

Cic. Rab. Post. 3, 6:

videret ut satis honestum foedus feriretur,

id. Inv. 2, 30, 92:

amorum turpissimorum foedera ferire,

to form illicit connections, id. Cael. 14, 34:

Tarchon jungit opes foedusque ferit,

Verg. A. 10, 154 al. —

Of money, to strike, stamp, coin:

asses sextantario pondere,

Plin. 33, 3, 13, § 44. Thus the designation of a triumvir monetalis is III. VIR. A. A. A. F. F., i. e. Triumvir auro argento aeri flando feriundo, Inscr. Orell. 569.

Trop.

In gen.:

quae faciliora sunt philosophis, quo minus multa patent in eorum vita, quae fortuna feriat,

reaches, affects, Cic. Off. 1, 21, 73:

accidit, ut ictu simili (i. e. morte propinqui) ferirer,

was struck with a similar blow, Quint. 6 praef. §

3: verba palato,

to bring out, utter, speak, Hor. S. 2, 3, 274; cf.:

sonat vox, ut feritur,

Quint. 11, 3, 61:

feriunt animum (sententiae),

id. 12, 10, 48:

ut omnis sensus in fine sermonis feriat aurem,

id. 8, 5, 13; cf. id. 9, 3, 4.— Absol.:

binis aut ternis ferire verbis,

Cic. Or. 67, 226:

videtur Chrysippus medium ferire voluisse,

i. e. to avoid extremes, id. Fat. 17, 39.—

In partic., to cozen, cheat, gull, trick (mostly in vulg. lang.;

not in Cic.): ubi illa pendentem ferit, jam amplius orat,

Plaut. Trin. 2, 1, 19; Ter. Ph. 1, 1, 13:

cum ferit astutos comica moecha Getas,

Prop. 4 (5), 5, 44:

austeros arte ferire viros,

id. 3, 3 (4, 2), 50.—

To punish, inflict punishment: aliquem condemnatione centum librarum auri, Cod. 11, 11, 1.

flo, flāvi, flātum, 1, v. n. and a. [root fla-; Gr. ek-phlainô, to stream forth; phlasmos, vain-glorying; hence, Lat. flatus, flabrum, etc., flos, flōreo, Flōra; Germ. blasen, blähen;

Eng. blow, bloom, blast, etc.,

Curt. Gr. Etym. p. 301; cf. Grimm, Wörterb. s. v. blähen, blasen].

Neutr., to blow (class.; cf.:

spiro, halo): belle nobis flavit ab Epiro lenissimus ventus,

Cic. Att. 7, 2, 1:

corus ventus in his locis flare consuevit,

Caes. B. G. 5, 7, 3; id. B. C. 3, 25, 1; 3, 26 fin.; Quint. 12, 10, 67; Ov. M. 7, 664:

Etesiae contra fluvium flantes,

Lucr. 6, 717:

quinam flaturi sint venti,

Plin. 3, 9, 14, § 94:

inflexo Berecynthia tibia cornu Flabit,

will blow, sound, Ov. F. 4, 181.—Prov.: simul flare sorbereque haud factu facile'st: ego hic esse et illic simitu hau potui, i. e. to do two opposite things at once, as we say, to blow hot and cold with the same breath, Plaut. Most. 3, 2, 104.—

Act., to blow, blow at, blow out, blow up, or blow away (mostly poet. and in post-Aug. prose; not in Cic.).

Lit.:

hieme anima, quae flatur, omnium apparet,

which is emitted, Varr. L. L. 6, § 9 Müll.: Chimaera Ore foras acrem flaret de corpore flammam. Lucr. 5, 906:

pulvis vento flatus, Auct. B. Afr. 52, 4: tibia flatur,

is blown, Ov. F. 4, 341:

Phrygius lapis flatur follibus, donec rubescat,

is blown upon, Plin. 36, 19, 36, § 143.—

Transf., to cast or coin metals by blowing:

aes antiquissimum, quod est flatum, pecore est notatum,

Varr. R. R. 2, 1, 9:

flata signataque pecunia,

Gell. 2, 10, 3.—Hence, the directors of the mint were called triumviri auro argento aeri flando feriundo (abbrev. III. VIRI A. A. A. F. F.), Inscr. Orell. 569; v. ferio.—

Trop.:

omisso magna semper flandi tumore,

of high-flown, bombastic talk, Quint. 12, 6, 5: spernere succina, flare rosas, Fulva monilia respuere, qs. to blow away, i. e. to despise, Prud. steph. 3, 21.

jungo, nxi, nctum, 3, v. a. [Sanscr. jug, junagmi, to unite; juk, joined; Goth. juk; O. H. Germ. joh, joch; Gr. zug, zeugnumi, zugos, zugon], to join or unite together, connect, attach, fasten, yoke, harness.

Lit.

In gen.

With acc.:

Narcissum et florem anethi,

Verg. E. 2, 48:

pontes et propugnacula,

id. A. 9, 170:

nemoris carentia sensu robora,

Claud. B. G. 17:

gradus,

to close the ranks, Sil. 4, 372:

montes,

to heap up, Val. Fl. 1, 198:

ostia,

to shut, Juv. 9, 105; cf.:

junctas quatere fenestras,

Hor. C. 1, 25, 1:

oscula,

to exchange, Ov. M. 2, 357; cf. id. Am. 2, 5, 59; Petr. 67:

da jungere dextram,

to clasp, Verg. A. 6, 697:

cur dextrae jungere dextram non datur,

id. ib. 1, 408; cf.:

quas junximus hospitio dextras,

id. ib. 3, 83;

11, 165: duos sinus,

Plin. 5, 29, 31, § 116:

juncto ponte milites transmittit,

Tac. A. 1, 49.—So with abl. of means or manner:

Ticinum ponte,

to span, Liv. 21, 45, 1:

amnem ponte,

Plin. 5, 24, 21, § 86:

ratibus flumen,

to bridge, Liv. 21, 47, 2; cf.:

qui biduo vix locum rate jungendo flumini inventum tradunt,

id. 21, 47, 6:

eo omnia vallo et fossa,

id. 38, 4, 6:

plumbum nigrum albo,

Plin. 33, 5, 30, § 94; cf.:

nam calamus cera jungitur,

Tib. 2, 5, 32:

illos defendit numerus junctaeque umbone phalanges,

Juv. 2, 46:

erga juncta est mihi foedere dextra,

Verg. A. 8, 169:

Pompei acies junxerat in seriem nexis umbonibus arma,

Luc. 7, 453. —

With dat. of indir. object:

hoc opus ad turrim hostium admovent, ut aedificio jungatur,

Caes. B. C. 2, 10 fin.:

humano capiti cervicem equinam,

Hor. A. P. 2:

mortua corpora vivis,

Verg. A. 8, 485; cf.:

his tignis contraria duo juncta,

Caes. B. G. 3, 17, 5:

se Romanis,

Liv. 24, 49, 1:

exercitum sibi,

Vell. 2, 80, 1:

socia arma Rutulis,

Liv. 1, 2, 3:

victores Germani juncturi se Pannoniis,

Suet. Tib. 17:

cervicem meam amplexui,

Petr. 86 dub. (Büch., vinxit amplexu):

dextra dextrae jungitur,

Ov. M. 6, 447; cf. Verg. A. 1, 408 supra:

aeri aes plumbo fit uti jungatur ab albo,

Lucr. 6, 1079:

juncta est vena arteriis,

Cels. 2, 10:

Comius incensum calcaribus equum jungit equo Quadrati,

drives against, Hirt. B. C. 8, 48.—

With inter se:

tigna bina inter se,

Caes. B. G. 3, 17, 3:

maxime autem corpora inter se juncta permanent, cum, etc.,

Cic. N. D. 2, 45, 115:

disparibus calamis inter se junctis,

Ov. M. 1, 712:

saltus duo alti inter se juncti,

Liv. 9, 2, 7.—

With cum:

cum Bruto Cassioque vires suas,

Vell. 2, 65, 1:

legiones se cum Caesare juncturae,

id. 2, 110, 1:

erat cum pede pes junctus,

Ov. M. 9, 44:

lecto mecum junctus in uno,

id. H. 13, 117:

digitis medio cum pollice junctis,

id. F. 5, 433:

lingua cum subjecta parte juncta est,

Cels. 7, 12, 4.—

Esp.

To harness, yoke, attach.

Of animals: angues ingentes alites juncti jugo, Pac. ap. Cic. Inv. 1, 19, 27 (Trag. v. 397 Rib.):

junge pares,

i. e. in pairs, Verg. G. 3, 169; Grat. Cyneg. 263:

nec jungere tauros norant,

Verg. A. 8, 316:

currus et quatuor equos,

id. G. 3, 114:

grypes equis,

id. E. 8, 27 Forbig.:

curru jungit Halaesus Equos,

id. A. 7, 724:

leones ad currum,

Plin. 8, 16, 21, § 54:

mulis e proximo pistrino ad vehiculum junctis,

Suet. Caes. 31.—

Of a vehicle (rare):

reda equis juncta,

Cic. Att. 6, 1, 25:

neve (mulier) juncto vehiculo veheretur,

Liv. 34, 1, 3:

juncta vehicula, pleraque onusta, mille admodum capiuntur,

id. 42, 65, 3. —

Of wounds, etc., to join, bring together, unite, heal:

ego vulnera doctum jungere Etiona petam,

Stat. Th. 10, 733:

parotidas suppuratas,

Scrib. Comp. 206:

oras (tumoris),

Cels. 7, 17, 1:

oras vulneris,

id. 5, 4, 23 al. —

Of lands, territories, etc.:

juncta pharetratis Sarmatis ora Getis,

adjoining, Ov. Tr. 4, 10, 110; cf.:

juncta Aquilonibus Arctos,

id. M. 2, 132:

quibus (campis) junctae paludes erant,

Front. Strat. 2, 5, 6; Vell. 2, 110, 4:

fundos Apuliae,

to add, join to, Petr. 77:

longos jungere fines agrorum,

Luc. 1, 167.—

To connect in time, cause to follow immediately:

cum diei noctem pervigilem junxisset,

Just. 12, 13, 7:

somnum morti,

Petr. 79:

vidit hic annus Ventidium consularem praetextam jungentem praetoriae,

Vell. 2, 65, 3:

nulla natio tam mature consino belli bellum junxit,

id. 2, 110, 5:

junge, puer, cyathos, atque enumerare labora,

Stat. S. 1, 5, 10:

laborem difficilius est repetere quam jungere,

to resume than to continue, Plin. Ep. 4, 9, 10.—So of pronunciation:

si jungas (opp. interpunctis quibusdam),

Quint. 9, 4, 108.—

Milit. t. t., of troops, an army, etc., to join, unite:

cum juncti essent,

Liv. 25, 35; 25, 37:

exercitum Pompei sibi,

Vell. 2, 80, 1:

junctis exercitious,

Vell. 2, 113, 1:

cum collegae se junxisset,

Front. Strat. 1, 1, 9; so,

exercitum,

id. ib. 1, 2, 9:

Ajacem naves suas Atheniensibus junxisse,

Quint. 5, 11, 40.—

To add, give in addition:

commoda praeterea jungentur multa caducis,

Juv. 9, 89.—

In mal. part.:

corpora,

Ov. M. 10, 464:

turpia corpora,

id. H. 9, 134: tu mihi juncta toro, id. F. 3, 511; id. R. Am. 408:

si jungitur ulla Ursidio,

Juv. 6, 41; 6, 448; cf.

Venerem,

Tib. 1, 9, 76; Ov. H. 353; id. R. Am. 407.

Transf.

In gen., of abstract things, to bring together, join, unite:

cum hominibus nostris consuetudines, amicitias, res rationesque jungebat,

Cic. Deiot. 9, 27:

omnem naturam, quae non solitaria sit... sed cum alio juncta atque conexa, etc.,

id. N. D. 2, 11, 29:

an virtus et voluptas inter se jungi copularique possint,

id. de Or. 1, 51, 122:

sapientiam junctam habere eloquentiae,

id. ib. 3, 35, 142:

indignationem conquestioni,

id. Inv. 2, 11, 36:

insignis improbitas et scelere juncta,

id. de Or. 2, 58, 237:

plura crimina junguntur,

are combined, Quint. 4, 4, 5.—

Esp.

Of persons, to join, unite, bring together, associate, in love, marriage, relationship, etc.:

cum impari,

Liv. 1, 46:

cum pare,

Ov. F. 4, 98:

alicujus filiam secum matrimonio,

Curt. 5, 3, 12:

si tibi legitimis pactam junctamque tabellis non es amaturus,

Juv. 6, 200:

juncta puella viro,

Ov. A. A. 1, 682; id. Tr. 2, 284. —Of animals, etc.:

Appulis jungentur capreae lupis,

Hor. C. 1, 33, 8:

variis albae junguntur columbac,

Ov. H. 15, 37:

unaque nos sibi operā amicos junget,

Ter. Hec. 5, 2, 32:

ut quos certus amor junxit,

Ov. M. 4, 156:

amicos,

Hor. S. 1, 3, 54:

Geminum mecum tua in me beneficia junxerunt,

Plin. Ep. 10, 26, 1:

puer puero junctus amicitia,

Ov. P. 4, 3, 12.—Esp., of a treaty, alliance, etc.:

si populus Romanus foedere jungeretur regi,

Liv. 26, 24; Just. 15, 4, 24. —

Of things, to make by joining, enter into:

pacem cum Aenea, deinde adfinitatem,

Liv. 1, 1:

nova foedera,

id. 7, 30:

cum Hispanis amicitiam,

Just. 43, 5, 3:

societatem cum eo metu potentiae ejus,

id. 22, 2, 6:

foedus cum eo amicitiamque,

Liv. 24, 48; 23, 33:

juncta societas Hannibali,

id. 24, 6:

foedera,

id. 7, 30:

jungendae societatis gratia,

Just. 20, 4, 2.—

Of words, etc., to join, unite.

Esp., gram. t. t.: verba jungere, to make by joining, to compound:

jungitur verbum ex corrupto et integro, ut malevolus,

Quint. 1, 5, 68:

in jungendo aut in derivando,

id. 8, 3, 31; so,

juncta verba,

Cic. Or. 56, 186; id. Part. Or. 15, 53.—

To connect so as to sound agreeably:

quantum interest... verba eadem qua compositione vel in textu jungantur vel in fine claudantur,

Quint. 9, 4, 15.—Hence, P. a.: junc-tus, a, um, joined, united, connected, associated:

in opere male juncto,

Quint. 12, 9, 17.— Comp.:

causa fuit propior et cum exitu junctior,

Cic. Fat. 16, 36.— Sup.:

junctissimus illi comes,

most attached, Ov. M. 5, 69:

principum prosperis et alii fruantur: adversae ad junctissimos pertineant,

their nearest of kin, Tac. H. 4, 52.

possum, pŏtŭi, posse, v. n. irreg. (old forms, potis sum, for possum, Plaut. Poen. 5, 2, 26; id. Curc. 5, 3, 23; so,

potis est,

id. Ps. 1, 1, 41:

potis sunt, for possunt,

id. Poen. 1, 2, 17: POTISIT, S. C. de Bacchan.: potisset, for posset, and potisse, for posse, Lucil. ap. Non. 484, 32, and 445, 29:

potesse, for posse, very freq.,

Plaut. Aul. 2, 4, 30; id. Cist. 1, 1, 32; id. Truc. 1, 1, 73; id. Ep. 2, 2, 43; id. Bacch. 3, 6, 30 al.; Lucr. 1, 665; 2, 225; 1010:

possiem,

Plaut. Bacch. 4, 5, 2; id. Stich. 3, 2, 25:

potis sis,

id. Poen. 4, 2, 53:

potis siem,

id. Merc. 2, 2, 59: possies, Enn. ap. Gell. 2, 29 fin., or Sat. v. 38 Vahl.; Plaut. As. 4, 2, 10; id. Aul. 4, 10, 17; id. Most. 2, 2, 34; 3, 2, 147; id. Men. 5, 9, 45:

possiet,

id. Cist. 1, 3, 37; id. Bacch. 3, 1, 3; id. Most. 1, 1, 13 al.; cf. Brix ad Plaut. Mil. 884; Fleck. Krit. Misc. p. 45 sq.—In pass.: potestur, Enn. ap. Diom. p. 380 P. (Ann. [p. 1404] v. 594 Vahl.): Pac. ap. Non. 508, 29; Quadrig. ap. id. 508, 30; Lucr. 3, 1010: poteratur, Cael. ap. Non. 508, 27: possitur, Lex. Servil. p. 59 Haubold; Scaurus ap. Diom. p. 381 P.: possetur, Quadrig. ap. Non. 508, 18) [potis-sum].

In gen., to be able, have power; I ( thou, he, etc.) can (syn. queo):

quantum valeam, quantumque possim,

Cic. Fam. 6, 5, 1:

consilio, quantum potero, labore plus paene quam potero exeubabo,

id. Phil. 6, 7, 18:

ut, quoad possem et liceret, a senis latere nunquam discederem,

id. Lael. 1, 1:

timor igitur ab iis aegritudinem potuit repellere, ratio non poterit?

id. Tuse. 3, 27, 66.—With sup.:

Caesari te commendavi et tradidi, ut gravissime diligentissimeque potui,

as earnestly and warmly as I possibly could, Cic. Fam. 7, 17, 2: potest fieri, it may be, is possible:

potest fieri, ut fallar,

id. ib. 13, 73, 2: non possum quin, I can not but: non possum quin exclamem, ut ait ille in Trinummo (Plaut. Trin. 3, 2, 79; cf. id. Mil. 2, 2, 107); Cic. de Or. 2, 10, 39:

ut nihil ad te dem litterarum, facere non possum,

I cannot help writing to you, id. Att. 8, 14, 1:

facere non potui quin tibi sententiam declararem meam,

id. Fam. 6, 13, 1; cf.:

non possum non: aequitatem tuam non potui non probare,

id. ib. 1, 9, 26:

non possum te non accusare,

id. ib. 5, 14, 2:

is non potest eam (mortem) non timere,

id. Fin. 3, 8, 29.— Absol.: potest (sc. fieri), it may be, is possible:

potest, ut alii ita arbitrentur,

Plaut. Ps. 2, 2, 38: non, non sic futurum est;

non potest,

Ter. Phorm. 2, 1, 73; Plaut. Mil. 3, 1, 100 Brix; cf. id. Trin. 3, 3, 3:

quae (mala) si potest singula consolando levare, etc.,

Cic. Fin. 5, 28, 84:

nos dignitatem, ut potest, retinebimus,

id. Fam. 1, 2, 4.—Quantum or ut potest, as much or as far as possible:

ibo atque arcessam medicum, quantum potest,

Plaut. Men. 5, 2; id. Most. 3, 2, 71; Ter. Eun. 5, 1, 20:

nos in senatu dignitatem nostram, ut potest in tantā hominum perfidiā, retinebimus,

Cic. Fam. 1, 2, 4.—In urgent questions:

possum scire, quo profectus, cujus sis, aut quid veneris?

may I know? can I learn? pray, will you tell me? Plaut. Am. 1, 1, 190:

possumne ego hodie ex te exsculpere Verum?

Ter. Eun. 4, 4, 44.—

In partic.

To be able, to have influence or efficacy, to avail.

With neutr. acc. used adverbially (class.; cf.

polleo): vocat me, quae in me plus potest,

Plaut. Truc. 4, 2, 42:

plus potest qui plus valet,

id. ib. 4, 3, 38:

qui tum et poterant per vim et scelus plurimum, et quod poterant, id audebant,

Cic. Quint. 21, 69:

quid ergo? hoc pueri possunt, viri non poterunt?

id. Tusc. 2, 14, 34:

qui apud me et amicitiā, et beneficiis, et dignitate plurimum possunt,

id. Rosc. Am. 1, 4:

plus aliquanto apud te pecuniae cupiditas, quam judicii metus potuit,

id. Verr. 2, 3, 57, § 131; id. de Or. 2, 42, 180:

quid aristolochia ad morsus serpentum possit,

id. Div. 1, 10, 16:

quoniam multum potest provisio animi ad minuendum dolorem,

id. Tusc. 3, 14, 30:

ad beate vivendum satis posse virtutem,

id. ib. 5, 5, 12: multum posse ad salutem alterius... parum potuisse ad exitium, Cic. Opp. ap. Amm. 30, 8, 7.—

In gen., and without neutr. acc. (late Lat.):

posse litteras ejus ad perniciem, non posse ad salutem,

App. Mag. 79, p. 324.—

Posse aliquem, to be able to embrace one ( poet.), Mart. 3, 32.—

Posse as subst. ( poet.):

posse loqui,

the power of speech, Ov. M. 2, 483:

posse moveri = facultatem se movendi,

id. ib. 11, 177.—

Freq. in elliptical sentences:

quod vi non poterant, fraude assequi temptant,

Curt. 5, 10, 8:

Ismenias, etsi publicis non poterat, privatis tamen viribus adjuvabat,

Just. 5, 9, 8:

ut auxilium quod misericordiā non poterat, jure cognationis obtineret,

id. 28, 1, 9:

ut collegam vi, si aliter non possent, de foro abducerent,

Liv. 2, 56.—

In apodosis of conditional sentences, analogous to the auxiliaries of the Engl. potential mood (v. Roby, § 1520; Zumpt, § 519).

Indic.:

ille potuit exspectatior venire, qui te nuntiaret mortuom (= si quis nuntiaret, etc.),

Plaut. Most. 1, 2, 12:

nec vero ipsam amicitiam tueri possumus, nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,

Cic. Fin. 1, 20, 67:

Pompeius munitiones Caesaris prohibere non poterat, nisi praelio decertare vellet,

Caes. B. C. 3, 44: consul esse qui potui, nisi eum vitae cursum tenuissem, Cic. Rep. 1, 6, 10:

(res publica) poterat esse perpetua, si patriis viveretur institutis,

id. ib. 3, 29, 41:

deleri totus exercitus potuit, si fugientis persecuti victores essent,

Liv. 32, 12, 6:

nisi felicitas in socordiam vertisset exuere jugum potuerunt,

Tac. Agr. 31.—

Subj.:

qui denique ex bestiis fructus, nisi homines adjuvarent, percipi posset,

Cic. Off. 2, 4, 14; cf.:

ventum quidem erat eo, ut, si hostem similem antiquis Macedonum regibus habuisset consul, magna clades accipi potuerit,

Liv. 44, 4, 9.—So when the condition is implied, or is contained in an adverbial clause:

quae res egestati et aeri alieno tuo praeter mortem Caesaris subvenire potuisset?

Cic. Phil. 2, 14, 36:

quis opifex praeter naturam... tantam sollertiam persequi potuisset in sensibus?

id. N. D. 2, 57, 142; id. Tusc. 4, 19, 44:

plurima proferre possemus, sed modus adhibendus est,

Nep. Epam. 4, 6:

possem hic Ciceronis respondere verbis, sed, etc.,

Quint. 2, 21, 14.—Hence, pŏtens, entis ( gen. plur. potentum, Verg. A. 12, 519; Claud. Laud. Stil. 2, 114), P. a.

In gen., able, mighty, powerful, potent (class.):

amplae atque potentes civitates,

Cic. Inv. 2, 56, 169:

familiae clarae ac potentes,

Liv. 23, 4:

amici magni et potentes,

Suet. Aug. 56:

ne quis ex plebe contra potentiorem auxilii egeret,

Caes. B. G. 6, 10:

duo potentissimi reges,

Cic. Imp. Pomp. 2, 4:

potentissimus et clarissimus civis,

id. Planc. 21, 51.—

With gen.:

quanta sit humani ingenii vis, quam potens efficiendi quae velit,

Quint. 12, 11, 10.—

With abl.:

Roma potens opibus,

Ov. F. 4, 255:

pecuniā et orbitate,

Tac. H. 1, 73.—

With inf.:

compensare potens,

Dig. 16, 2, 10.—

In partic.

Having power over, ruling over, master of a thing; with gen.:

dum liber, dum mei potens sum,

as long as I am my own master, Liv. 26, 13, 14:

sanus mentisque potens,

in his right mind, Ov. Tr. 2, 139:

potens mei non eram,

Curt. 4, 13, 23:

potentes rerum suarum atque urbis,

having made themselves masters of, Liv. 23, 16, 6; so, facere aliquem potentem alicujus rei, to make one master of any thing, to give one the power over a thing:

consilii,

id. 8, 13, 14:

imperii,

id. 22, 42, 12: diva potens Cypri, that reigns over Cyprus, i.e. Venus, Hor. C. 1, 3, 1:

Naïadum potens (Bacchus),

id. ib. 3, 25, 14:

silvarum potens Diana,

id. C. S. 1:

diva potens uteri,

i.e. Lucina, Ov. M. 9, 315:

rerum omnium potens Juppiter,

Tac. H. 4, 84:

lyrae Musa potens,

that presides over lyric poetry, Hor. C. 1, 6, 10:

irae,

master of his anger, Curt. 4, 2, 5:

mariti,

ruling her husband, Tac. A. 14, 60:

animal potens leti,

that can kill, deadly, Luc. 6, 485; cf. id. 5, 199 Corte ad loc.—

Fit for, capable of any thing; with gen.:

potens regni,

Liv. 24, 2: hostes neque pugnae, neque fugae satis potentes caeduntur, unable either to fight or flee, id. 8, 39.—

Partaking of, having attained a thing; with gen. ( poet.):

pacis potentes,

Plaut. Poen. 5, 4, 9:

voti,

Ov. M. 8, 80:

jussi,

having fulfilled the command, id. ib. 4, 509.—

Strong, mighty, powerful, efficacious, potent (mostly poet. and in post-Aug. prose):

fortuna in res bellicas potens,

Liv. 9, 17:

herba potens ad opem,

Ov. H. 5, 147:

verba,

id. Am. 3, 11, 31:

herba potens adversus ranas,

Plin. 25, 10, 81, § 130:

passum ex uvis contra haemorrhoida potens,

id. 23, 1, 12, § 15.— Comp.:

nihil esse potentius auro,

Ov. Am. 3, 8, 29:

quaedam ad efficiendum potentiora,

Quint. 6, 1, 26.— Sup.:

potentissimae cantharides,

Plin. 29, 4, 30, § 94:

argumenta,

Quint. 6, 4, 22.—Hence, adv.: pŏtenter, strongly, mightily, powerfully, effectually ( poet. and in post-Aug. prose):

se ipsam potenter atque efficaciter defendere,

Val. Max. 1, 1, 1:

dicere,

Quint. 12, 10, 72. — Comp.:

aurum... perrumpere amat saxa potentius Ictu fulmineo,

Hor. C. 3, 16, 9; Quint. 6, 4, 18.—

According to one's ability or powers ( poet.):

lecta potenter res,

Hor. A. P. 40.

sum, fui, esse (2d pers. es, but usu. es in Plaut and Ter; old forms, indic. pres. esum for sum, acc. to Varr. L. L. 9, § 100 Mull.: essis for es, Att. ap. Non. 200, 30, or Trag. Rel. p. 283 Rib.: simus for sumus, used by Augustus, acc. to Suet. Aug. 87; fut. escit for erit, XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25:

esit, XII. Tab. ap. Fest. s. v. nec, p. 162 Mull.: escunt for erunt,

Cic. Leg. 2, 24, 60, 3, 3, 9; Lucr. 1, 619; perf. fuvimus for fuimus, Enn. ap. Cic. de Or. 3, 42, 168:

FVVEIT, C. I. L. 1, 1051: fuit,

Plaut. Capt. 3, 4, 23; id. Mil. 3, 1, 159:

fuerim,

id. ib. 4, 8, 54:

fuerit,

id. As. 4, 1, 37; subj. pres. siem, sies, siet, etc., very freq., esp. in Plaut.; e. g. siem, Am. prol. 57; Ter. And. 3, 4, 7:

sies,

Plaut. Am. 3, 2, 43; Ter. And. 2, 5, 13:

siet,

Plaut. Am. prol. 58; Ter. And. 1, 4, 7; Lucr. 3, 101:

sient,

Plaut. Am. 1, 1, 54; Ter. And. 2, 3, 16; cf. Cic. Or. 47, 157; also,

fuam, fuas, etc., regarded by G. Curtius, de Aorist. Lat. Rel. in Studien zur Gr. u. Lat. Gram. 1, 431 sqq., as an aorist: fuam,

Plaut. Bacch. 1, 2, 48; id. Mil. 2, 6, 112: fuas, Liv. Andron. ap. Non 111, 13; Plaut. Capt. 2, 3, 71; 2, 3, 83; id. Pers. 1, 1, 52; id. Trin. 2, 1, 32: fuat, Pac. ap. Non. 111, 8; Carm. ap. Liv. 25, 12; Plaut. Am. 3, 4, 2; id. Aul. 2, 2, 56; id. Capt. 2, 2, 10 et saep.; Ter. Hec. 4, 3, 4; Lucr. 4, 639; Verg. A. 10, 108:

fuant,

Plaut. Bacch. 4, 9, 110; id. Ep. 5, 1, 13; id. Ps. 4, 3, 12: fuvisset, Enn. ap. Gell. 12, 4, 4; part. pres. ens, used by Caesar, acc. to Prisc. p. 1140 P.; and by Sergius Flavius, acc. to Quint. 8, 3, 33; fut. inf. fore for futurum esse, very freq., and so always with partt.; cf. Madv. Gram. § 108; whence, subj. imperf. forem fores, etc., for essem; esp. in conditional sentences and in the histt., but very rare in Cic.; v. Neue, Formenl. 2, 597 sqq.), v. n. [root es; Sanscr. as-mi, and the Greek es-mi, whence eimi; perf. fui; root in Sanscr. bhu, to become; bhavas, condition; Gr. phuô, to beget; cf.: fetus, futuo, etc.], to be, as a verb substantive or a copula.

As a verb substantive, to be.

In gen.

Asserting existence, to be, exist, live:

definitionum duo sunt genera prima: unum earum rerum quae sunt: alterum earum quae intelleguntur. Esse ea dico, quae cerni tangive possunt, ut fundum, aedes, parietem, cetera. Non esse rursus ea dico, quae tangi demonstrarive non possunt, cerni tamen animo atque intellegi possunt, ut si usucapionem, si tutelam, etc.... definias,

Cic. Top. 5, 26 sq.:

si abest, nullus est,

Plaut. Bacch. 2, 2, 16:

nunc illut est, quom me fuisse quam esse nimio mavelim,

id. Capt. 3, 3, 1:

ita paene nulla sibi fuit Phronesium ( = paene mortuus est),

id. Truc. 1, 2, 95:

omne quod eloquimur sic, ut id aut esse dicamus aut non esse,

Cic. de Or. 2, 38, 157:

non statim, quod esse manifestum est, etiam quid sit apparet,

Quint. 3, 6, 81: est locus, Hesperiam quam mortales perhibebant, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 23 Vahl.):

flumen est Arar, quod, etc.,

Caes. B. G. 1, 12:

homo nequissimus omnium qui sunt, qui fuerunt, qui futuri sunt!

Cic. Fam. 11, 21, 1; cf. id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:

si quos inter societas aut est aut fuit aut futura est,

id. Lael. 22, 83:

nec enim, dum ero, angar ulla re, cum omni vacem culpa: et, si non ero, sensu omnino carebo,

id. Fam. 6, 3, 4:

si modo futuri sumus, erit mihi res opportuna,

id. Att. 11, 4, 1:

si quando erit civitas, erit profecto nobis locus: sin autem non erit, etc.,

id. Fam. 2, 16, 6:

nolite arbitrari, me cum a vobis discessero, nusquam aut nullum fore,

id. Sen. 22, 79:

si erit ulla res publica... sin autem nulla erit,

id. Fam. 2, 16, 5:

fuimus Troes, fuit Ilium,

Verg. A. 2, 325:

sive erimus seu nos fata fuisse volunt,

Tib. 3, 5, 32: per quinquennia decem fuimus, Prud. Cath. praef. 2.—

Of events, to be, happen, occur, befall, take place:

illa (solis defectio) quae fuit regnante Romulo,

Cic. Rep. 1, 16, 25:

neque enim est periculum, ne, etc.,

id. ib. 1, 23, 37:

amabo, quid tibi est?

Ter. Heaut. 2, 4, 24:

quid se futurum esset,

Liv. 33, 27. —

Of location, to be present, to be at a place.

With adv., or other expressions of place:

cum non liceret quemquam Romae esse, qui, etc.,

Cic. Verr. 2, 2, 41, § 100:

cum Athenis decem ipsos dies fuissem,

id. Fam. 2, 8, 3; id. de Or. 2, 7, 27:

cum Africanus constituisset in hortis esse,

id. Rep. 1, 9, 14:

cum essemus in castris,

id. ib. 1, 15:

nonne mavis sine periculo tuae domi esse quam cum periculo alienae?

id. Fam. 4, 7, 4:

vos istic commodissime sperem esse,

id. ib. 14, 7, 2: te hic tutissime puto fore, Pompon. ap. Cic. Att. 8, 11, A.—

Of passages in a book or writing, with in and abl., to be, stand, be written, etc.:

deinceps in lege est, ut, etc.,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

quid enim in illis (litteris) fuit praeter querelam temporum,

id. Fam. 2, 16, 1.—

Of personal relations, with ad or apud and acc., or cum and abl. of person:

cum esset (Sulpicius Gallus) casu apud M. Marcellum,

Cic. Rep. 1, 14, 21:

eram cum Stoico Diodoto: qui cum habitavisset apud me mecumque vixisset, etc.,

id. Brut. 90, 309:

erat nemo, quicum essem libentius quam tecum et pauci, quibuscum essem aeque libenter,

id. Fam. 5, 21, 1:

qui me admodum diligunt multumque mecum sunt,

id. ib. 4, 13, 6; cf. with simul:

Smyrnae cum simul essemus complures dies,

id. Rep. 1, 8, 13.—Hence, esp.: esse cum aliquo (aliqua), to be with, i. e. live with, associate with, as husband or wife:

cujus soror est cum P. Quintio,

Cic. Quint. 24, 77:

ea nocte mecum illa hospitis jussu fuit,

Plaut. Merc. 1, 1, 101; Ov. A. A. 3, 664:

cum hac (meretrice) si qui adulescens forte fuerit,

Cic. Cael. 20, 49; Ov. Am. 2, 8, 27: tum ad me fuerunt, qui, etc., Varr. ap. Non. 133, 28:

Curio fuit ad me sane diu,

Cic. Att. 10, 4, 8:

cum ad me bene mane Dionysius fuit,

id. ib. 10, 16, 1; cf.:

esse sub uno tecto atque ad eosdem Penates,

Liv. 28, 18.—

Of relations analogous to place, of dress, condition, position, office, etc., to be, live, be found, etc., with in and abl.:

cum est in sagis civitas,

Cic. Phil. 8, 11, 32:

in laxa toga,

Tib. 2, 3, 78: sive erit in Tyriis, Tyrios laudabis amictus;

Sive erit in Cois, Coa decere puta,

Ov. A. A. 2, 297: hominem non modo in aere alieno nullo, sed in suis nummis multis esse et semper fuisse, Cic. Verr [p. 1798] 2, 4, 6, §

11: in servitute,

id. Clu. 7, 21:

in illa opinione populari,

id. ib. 51, 142:

in magno nomine et gloria,

id. Div. 1, 17, 31:

in spe,

id. Fam. 14, 3, 2:

in tanta moestitia,

id. Phil. 2, 15, 37:

in odio,

id. Att. 2, 22, 1:

in probris, in laudibus,

id. Off. 1, 18, 61:

in officio,

id. ib. 1, 15, 49:

in injustitia,

id. ib. 1, 14, 42:

in vitio,

id. ib. 1, 19, 62; id. Tusc. 3, 9, 19:

ne in mora quom opus sit, sies,

Ter. And. 2, 5, 13:

ne in mora illi sis,

id. ib. 3, 1, 9:

hic in noxia'st,

id. Phorm. 2, 1, 36:

quae (civitas) una in amore atque in deliciis fuit,

Cic. Verr. 2, 4, 1, § 3:

in ingenti periculo,

Liv. 5, 47:

in pace,

id. 31, 29.—So with abl. without in, when qualified by an adj.:

(statua) est et fuit tota Graecia summo propter ingenium honore et nomine,

Cic. Verr. 2, 2, 35, § 87:

si quis asperitate ea est et inmanitate naturae,

id. Lael. 23, 87:

ne quo periculo proprio existimares esse,

id. Fam. 4, 15, 2 (B. and K. ex conj.:

in periculo): ego sum spe bona,

id. ib. 12, 28, 3:

res nunc difficili loco mihi videtur esse,

id. ib. 12, 28, 3:

incredibili sum sollicitudine de tua valetudine,

id. ib. 16, 15, 1; esp. in phrase periculo alicujus esse, to be at the risk of any one:

rem illam suo periculo esse,

id. Att. 6, 1, 6:

ut quae in naves inposuissent, ab hostium tempestatisque vi publico periculo essent,

Liv. 23, 49, 2 Weissenb. ad loc.:

dare nummos meo periculo,

Dig. 46, 1, 24:

communi periculo,

ib. 13, 6, 21, § 1 (cf. II. B. 1. b. infra).—

To depend upon, rest with, with in and abl.:

res erat non in opinione dubia,

Cic. Dom. 5, 11:

sed totum est in eo, si, etc.,

id. Att. 2, 22, 5:

omnem reliquam spem in impetu esse equitum,

Liv. 10, 14, 12:

quoniam totum in eo sit, ne contrectentur pocula,

Col. 12, 4, 3. —

In partic.

Esse (est, sunt, etc.) often stands without a subject expressed, or with an indef. subj., as antecedent of a rel.-clause, whose verb may be in the indic. or subj.; the former only when the subject is conceived as particular or limited, and actually existing; the latter always when it is conceived as indefinite; cf. Zumpt, Gram. § 562 sq.; Roby, Gram. § 1686 sq.; Madv. Gram. § 365; but the distinctions usually drawn by grammarians are not always observed by the best writers; and the subjunctive is always admissible, being the prevailing construction after sunt qui in class. prose, and nearly universal in postAug. writers: sunt, qui (quae), there are those ( people or things) who ( that), or simply some.

With indic.

Without subject expressed:

mulier mane: sunt Qui volunt te conventam,

Plaut. Cist. 4, 2, 37:

sunt hic quos credo inter se dicere,

id. Cas. prol. 67:

sunt quae te volumus percontari,

id. Ps. 1, 5, 47:

quid est, quod tu gestas tabellas?

id. ib. 1, 1, 10:

quid est, quod tu me nunc optuere?

id. Most. 1, 1, 69; cf.:

quid hoc est, quod foris concrepuit?

id. ib. 5, 1, 15:

tun' is es, Qui in me aerumnam obsevisti?

id. Ep. 4, 1, 34:

quid est, quod tuo animo aegre est?

id. Cas. 2, 2, 9; id. Cist. 4, 1, 3:

at ego est quod volo loqui,

id. As. 1, 3, 79:

est quod te volo secreto,

id. Bacch. 5, 2, 30:

sunt quos scio amicos esse, sunt quos suspicor,

id. Trin. 1, 2, 54:

ita subitum'st, quod eum conventum volo,

id. ib. 5, 2, 51:

sunt quae ego ex te scitari volo,

id. Capt. 2, 2, 13:

sed est quod suscenset tibi,

Ter. And. 2, 6, 17:

est quod me transire oportet,

id. Hec. 2, 2, 31:

quid sit quapropter te jussi, etc.,

id. ib. 5, 1, 7:

sunt item quae appellantur alces,

Caes. B. G. 6, 27 init.:

(nationes) ex quibus sunt qui ovis vivere existimantur,

id. ib. 4, 10 fin.:

sunt qui putant posse te non decedere,

Cic. Fam. 1, 9, 25:

sunt autem, qui putant non numquam complexione oportere supersederi,

id. Inv. 1, 40, 72:

quamquam sunt, qui propter utilitatem modo petendas putant amicitias,

id. ib. 2, 55, 167:

sunt autem quae praeterii,

id. Att. 10, 4, 11:

sunt, qui abducunt a malis ad bona, ut Epicurus. Sunt, qui satis putant ostendere, nihil inopinati accidisse... Sunt etiam qui haec omnia genera consolandi colligunt,

id. Tusc. 3, 31, 76 Kuhn. N. cr.:

sunt, qui, quod sentiunt, non audent dicere,

id. Off. 1, 24, 84:

Argiletum sunt qui scripserunt ab Argola, etc.,

Varr. L. L. 5, § 157 Mull.:

sunt qui ita dicunt,

Sall. C. 19, 4:

sunt qui spiritum non recipiunt sed resorbent,

Quint. 11, 3, 55:

sunt, quos curriculo pulverem Olympicum Collegisse juvat,

Hor. C. 1, 1, 3; cf. id. S. 1, 4, 24: sunt quibus unum opus est, etc., id. C. 1, 7, 5:

sunt quibus in satira videor nimis acer,

id. S. 2, 1, 1:

sunt quorum ingenium nova tantum crustula promit,

id. ib. 2, 4, 47.—

With a subject expressed by an indefinite word or clause:

sunt alii qui te volturium vocant,

Plaut. Trin. 1, 2, 64:

est genus hominum qui se primos omnium esse volunt,

Ter. Eun. 2, 2, 17:

multae sunt causae, quam ob rem cupio abducere,

id. ib. 1, 2, 65 Fleck. (Ussing, cupiam):

erat quidam eunuchus, quem mercatus fuerat,

id. ib. 3, 5, 21:

multaeque res sunt in quibus de suis commodis viri boni multa detrahunt,

Cic. Lael. 16, 57:

sunt ejus aliquot orationes, ex quibus lenitas ejus perspici potest,

id. Brut. 48, 177:

fuerunt alia genera philosophorum, qui se omnes Socraticos esse dicebant,

id. de Or. 3, 17, 62:

nonnulli sunt, qui aluerunt, etc.,

id. Cat. 1, 12, 301:

sunt quidam, qui molestas amicitias faciunt, cum ipsi se contemni putant,

id. Lael. 20, 72:

sunt vestrum, judices, aliquam multi, qui L. Pisonem cognoverunt,

id. Verr. 2, 4, 25, § 56:

multae et pecudes et stirpes sunt, quae sine procuratione hominum salvae esse non possunt,

id. N. D. 2, 52, 130:

sunt bestiae quaedam, in quibus inest aliquid simile virtutis, etc.,

id. Fin. 5, 14, 38:

permulta sunt, quae dici possunt, quare intellegatur, etc.,

id. Rosc. Am. 33, 94; cf. id. Div. in Caecil. 7, 22; id. Off. 1, 14, 43; 1, 20, 69; id. Div. 1, 54, 123:

fuere complures, qui ad Catilinam initio profecti sunt,

Sall. C. 39, 5: haec sunt, quae clamores et admirationes in bonis oratoribus efficiunt. Cic. de Or. 1, 33, 152:

alia fuere, quae illos magnos fecere,

Sall. C. 52, 21.—

With. subj.: sunt, qui discessum animi a corpore putent esse mortem;

sunt qui nullum censeant fieri discessum,

Cic. Tusc. 1, 9, 18:

sunt qui in rebus contrariis parum sibi constent,

id. Off. 1, 21, 71:

de impudentia singulari sunt qui mirentur,

id. Verr. 2, 1, 2, § 6:

est eisdem de rebus quod dici potest subtilius,

id. Tusc. 3, 15, 32:

praesto est qui neget rem ullam percipi esse sensibus,

id. Ac. 2, 32, 101:

quicquid est quod deceat, id, etc.,

id. Off. 1, 27, 94:

sunt qui nolint tetigisse nisi illas, etc.,

Hor. S. 1, 2, 28:

sunt qui Crustis et pomis viduas venentur avaras,

id. Ep. 1, 1, 78:

vestes Gaetulo murice tinctas Sunt qui non habeant, est qui non curet habere,

id. ib. 2, 2, 182 et saep.—

With a more or less indefinite expression of the subject:

sunt quidam e nostris, qui haec subtilius velint tradere et negent satis esse, etc.,

Cic. Fam. 1, 9, 31:

rarum est quoddam genus eorum, qui se a corpore avocent,

id. Div. 1, 49, 111:

quotus igitur est quisque qui somniis pareat?

id. ib. 2, 60, 125; id. de Or. 2, 50, 196:

solus est hic, qui numquam rationes ad aerarium referat,

id. Verr. 2, 1, 38, § 98:

quae quibusdam admirabilia videntur, permulti sunt, qui pro nihilo putent,

id. Lael. 23, 86:

erat nemo in quem ea suspicio conveniret,

id. Rosc. Am. 23, 65, cf.:

quis enim miles fuit, qui Brundisii illam non viderit? quis, qui nescierit, etc.,

id. Phil. 2, 25, 61:

sit aliquis, qui nihil mali habeat,

id. Tusc. 1, 35, 85:

sunt nonnullae disciplinae, quae officium omne pervertant,

id. Off. 1, 2, 5:

est quaedam animi sanitas quae in insipientem quoque cadat,

id. Tusc. 4, 13, 30:

Syracusis lex est de religione, quae jubeat,

id. Verr. 2, 2, 51, § 126:

unus est qui curet constantia magis quam consilio,

id. Att. 1, 18, 7:

si est una ex omnibus quae sese moveat,

id. Rep. 6, 26, 28:

multi sunt, qui non acerbum judicent vivere, sed supervacuum,

Sen. Ep. 24, 26:

erant sententiae quae castra Vari oppugnanda censerent,

Caes. B. C. 2, 30:

fuere cives qui seque remque publicam obstinatis animis perditum irent,

Sall. C. 36, 4:

sunt verba et voces, quibus hunc lenire dolorem Possis,

Hor. Ep. 1, 1, 34:

sunt delicta tamen, quibus ignovisse velimus,

id. A. P. 347.—

Poet.: est, quibus (acc. to the Gr. estin hois):

est quibus Eleae concurrit palma quadrigae: est quibus in celeres gloria nata pedes,

Prop. 3, 9 (4, 8), 17.—

With dat., to belong or pertain to; or, rendering the dative as the subject of the verb, to have ( possess, = the Fr. etre a used of property, and of permanent conditions or characteristics, not of temporary states, feelings, etc.; cf. Krebs, Antibarb. p. 417 sq.): aliquid reperiret, fingeret fallacias, Unde esset adulescenti, amicae quod daret, Ter. Heaut. 3, 2, 23:

nomen Mercurio'st mihi, Plaut Am. prol. 19: nisi jam tum esset honos elo quentiae,

Cic. Brut. 10, 40:

est igitur homini cum deo similitudo,

id. Leg. 1, 8, 25:

familiaritas, quae mihi cum eo est,

id. Att. 8. 3, 2:

privatus illis census erat brevis,

Hor. C. 2, 15, 13; cf.:

Trojae et huic loco nomen est,

Liv. 1, 1, 5:

Hecyra est huic nomen fabulae,

Ter. Hec. prol. 1:

cui saltationi Titius nomen esset,

Cic. Brut. 62, 225:

cui (fonti) nomen Arethusa est,

id. Verr. 2, 4, 53, § 118:

Scipio, cui post Africano fuit cognomen,

Liv. 25, 2, 6.—With ellips. of dat. ( poet.):

nec rubor est emisse palam (sc. ei),

nor is she ashamed, Ov. A. A. 3, 167:

neque testimonii dictio est (sc. servo),

has no right to be a witness, Ter. Phorm. 2, 1, 63.—

Esse alicui cum aliquo, to have to do with, to be connected with a person:

tecum nihil rei nobis, Demipho, est,

Ter. Phorm. 2, 3, 74:

sibi cum illa mima posthac nihil futurum,

Cic. Phil. 2, 31, 77:

jussit bona proscribi ejus, quicum familiaritas fuerat, societas erat,

id. Quint. 6, 25:

si mihi tecum minus esset, quam est cum tuis omnibus,

id. Fam. 15, 10, 2.—

Esse with certain prepp. and their cases (cf. also I. A. 2. 3. 4. supra).

Esse ab aliquo, to be of a person, to be the servant, disciple, adherent, partisan, etc., of:

es ne tu an non es ab illo milite e Macedonia?

do you belong to? Plaut. Ps. 2, 2, 21:

ab Andria est ancilla haec,

Ter. And. 3, 1, 3; 4, 4, 17:

erat enim ab isto Aristotele,

Cic. de Or. 2, 38, 160:

sed vide ne hoc, Scaevola, totum sit a me,

makes for me, id. de Or 1, 13, 55 (cf. ab, I. B. 3., II. B. 2. o.). —

Esse pro aliquo, to be in favor of, make for:

(judicia) partim nihil contra Habitum valere, partim etiam pro hoc esse,

Cic. Clu. 32, 88.—

Esse ex aliqua re, to consist of, be made up of:

(creticus) qui est ex longa et brevi et longa,

Cic. de Or. 3, 47, 183; cf.:

duo extremi chorei sunt, id est, e singulis longis et brevibus,

id. Or. 63, 212:

etsi temeritas ex tribus brevibus et longa est,

id. ib. 63, 214; 64, 215 (v. also 6. infra). —

Euphem., in perf. tempp., of one who has died or a thing that has perished, to be no more, to be gone, departed, dead ( poet.):

horresco misera, mentio quoties fit partionis: Ita paene tibi fuit Phronesium,

i. e. had almost died, Plaut. Truc. 1, 2, 92:

nunc illud est, cum me fuisse quam esse nimio mavelim,

id. Capt. 3, 3, 1:

sive erimus, seu nos fata fuisse velint,

Tib. 3, 5, 32:

fuimus Troes, fuit Ilium et ingens Gloria Teucrorum,

Verg. A. 2, 325:

certus in hospitibus non est amor: errat ut ipsi, Cumque nihil speres firmius esse, fuit,

Ov. H. 16, (17), 192.—

Pregn., to be real or a fact, to be the case; so esp.: est, esto, it is even so, be it so, such is or let such be the case, granted, well, etc.:

quid tibi vis dicam, nisi quod est?

Plaut. Ep. 1, 1, 17:

sunt ista, Laeli,

Cic. Lael. 2, 6:

ista esse credere,

id. Tusc. 1, 6, 10: est vero, inquit, Africane, id. Fragm. ap. Lact. 1, 18:

est ut dicis, inquam,

id. Fin. 3, 5, 19:

sit quidem ut sex milia seminum intereant,

Col. 3, 3, 13:

esto: ipse nihil est, nihil potest,

Cic. Div. in Caecil. 15, 47; cf.:

verum esto,

id. Fin. 2, 23, 75:

esto,

Verg. A. 7, 313; 10, 67; Hor. Ep. 1, 1, 81; 1, 17, 37 al.—Hence,

The connections est ut, ubi, cum, quod, or with a subject-clause, it happens or chances that, it is the case that, there is cause or reason why, there is a time when, it is allowed or permissible that, one may, etc.

Est ut, it is the case or fact, that, etc.:

sin est, ut velis Manere illam apud te, dos hic maneat,

Ter. Phorm. 5, 7 (8), 32:

si est, ut dicat velle se, Redde,

id. Hec. 4, 1, 43:

si est, culpam ut Antipho in se admiserit,

id. Phorm. 2, 1, 40:

est, ut id maxime deceat,

Cic. Or. 59, 199:

quando fuit, ut, quod licet, non liceret?

id. Cael. 20, 48:

non est igitur, ut mirandum sit, ea praesentiri, etc.,

id. Div 1, 56, 128:

non erat, ut fieri posset, mirarier umquam,

Lucr. 5, 979:

futurum esse ut omnes pellerentur,

Caes. B. G. 1, 31:

non est, ut copia major Ab Jove donari possit tibi,

Hor. Ep. 1, 12, 2:

est ut viro vir latius ordinet Arbusta sulcis,

id. C. 3, 1, 9; Dig. 38, 7, 2.—Cf. esse after a neg., with quin:

numquam est enim, quin aliquid memoriae tradere velimus,

Auct. Her. 3, 24, 40.—Also, est ut, there is reason, that, etc.:

magis est ut ipse moleste ferat errasse se, quam ut, etc.,

Cic. Cael. 6, 14 fin.: ille erat ut odisset primum defensorem salutis meae, he had good reason for hating [p. 1799] id. Mil. 13, 35; cf.:

quid erat cur Milo optaret,

id. ib. 13, 34:

neque est ut putemus ignorari ea ab animalibus,

Plin. 18, 1, 1, § 3. —

Est ubi, sometime or another, sometimes:

erit, ubi te ulciscar, si vivo,

Plaut. Ps. 5, 2, 26:

est, ubi id isto modo valeat,

Cic. Tusc. 5, 8, 23.—

Est cum, sometimes:

est cum non est satius, si, etc.,

Auct. Her. 4, 26, 36.—

Est quod, there is reason to, I have occasion:

est quod visam domum,

Plaut. Aul. 2, 2, 26:

etsi magis est, quod gratuler tibi quam quod te rogem,

I have more reason to, Cic. Att. 16, 5, 2:

est quod referam ad consilium: sin, etc.,

Liv. 30, 31, 9:

quod timeas non est,

Ov. H. 19, 159:

nil est illic quod moremur diutius,

Ter. Heaut. 4, 7, 6:

non est quod multa loquamur,

Hor. Ep. 2, 1, 30.—Cf. with cur:

non est cur eorum spes infragatur,

Cic. Or. 2, 6:

nihil est cur,

id. Fam. 6, 20, 1.—

Est, sit, etc., with infin. in Gr. constr., it is possible, is allowed, permitted, one may, etc. (mostly poet. and post-class.):

est quadam prodire tenus, si non datur ultra,

Hor. Ep. 1, 1, 32:

Cato, R. R. prooem. § 1: scire est liberum Ingenium atque animum,

Ter. Ad. 5, 3, 42:

nec non et Tityon terrae omniparentis alumnum Cernere erat,

Verg. A. 6, 596; 8, 676; Sil. 2, 413:

neque est te fallere quicquam,

Verg. G. 4, 447:

unde Plus haurire est,

Hor. S. 1, 2, 79:

est Gaudia prodentem vultum celare,

id. ib. 2, 5, 103:

quod versu dicere non est,

id. ib. 1, 5, 87:

quod tangere non est,

Ov. M. 3, 478:

quae verbo objecta, verbo negare sit,

Liv. 42, 41, 2 Weissenb. ad loc.:

ut conjectare erat intentione vultus,

Tac. A. 16, 34:

est videre argentea vasa,

id. G. 5; Val. Max. 2, 6, 8; v. Zumpt, Gram. § 227.— With dat.:

ne tibi sit frigida saxa adire,

Prop. 1, 20, 13; Tib. 1, 6, 24 (32):

tu procul a patria (nec sit mihi credere tantum!) Alpinas nives Me sine vides,

Verg. E. 10, 46:

fuerit mihi eguisse aliquando amicitiae tuae,

Sall. J. 110, 3; Dig. 46, 3, 72, § 4.—

In eo ease ut, etc., to be in a condition to reach the point that, to be possible, etc., to be about to, on the point of, etc. ( impers. or with res, etc., as subj.):

cum jam in eo esset, ut in muros evaderet miles,

Liv. 2, 17, 5:

si viderent in eo jam esse ut urbs caperetur,

id. 28, 22, 8:

jamque in eo rem fore, ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,

id. 8, 27, 3:

cum res non in eo essent ut, etc.,

id. 33, 41, 9:

non in eo esse Carthaginiensium res, ut, etc.,

id. 30, 19, 3; 34, 41. —With person. subj. (late Lat.):

cum ab Ulixe adducta Iphigenia in eo esset, ut immolaretur,

Hyg. Fab. 261. —

Like the Engl. to be, for to come, fall, reach, to have arrived, etc. (hence also with in and acc.):

ecquid in mentem est tibi, Patrem tibi esse?

Plaut. Bacch. 1, 2, 54:

nam numero mi in mentem fuit,

id. Am. 1, 1, 26:

ex eo tempore res esse in vadimonium coepit,

Cic. Quint. 5, 22:

portus in praedonum fuisse potestatem sciatis,

id. Imp. Pomp. 12, 33:

ut certior fieret, quo die in Tusculanum essem futurus,

id. Att. 15, 4, 2:

qui neque in provinciam cum imperio fuerunt,

id. Fam. 8, 8, 8:

quae ne in potestatem quidem populi Romani esset,

Liv. 2, 14, 4:

nec prius militibus in conspectum fuisse,

Suet. Aug. 16:

esse in amicitiam populi Romani dicionemque,

Cic. Div. in Caecil. 20, 66; cf.:

in eorum potestatem portum futurum,

id. Verr. 2, 5, 38, § 98; v. Gell. 1, 7, 16 sq.; Zumpt, Gram. § 316.—

Of time, to pass, elapse (rare but class.):

diem scito nullum esse, quo, etc.,

Cic. Q. Fr. 3, 3, 1.

As a copula, to be any thing or in any manner.

In gen.

With an adj., subst., or pron.:

et praeclara res est et sumus otiosi,

Cic. Lael. 5, 17:

quod in homine multo est evidentius,

id. ib. 8, 27:

sperare videor Scipionis et Laelii amicitiam notam posteritati fore,

id. ib. 4, 15:

non sum ita hebes, ut istud dicam,

id. Tusc. 1, 6, 12:

cum, ignorante rege, uter esset Orestes, Pylades Orestem se esse diceret, Orestes autem ita ut erat, Orestem se esse perseveraret,

id. Lael. 7, 24:

consul autem esse qui potui? etc.,

id. Rep. 1, 6, 10:

nos numerus sumus et fruges consumere nati,

are a mere number, Hor. Ep. 1, 2, 27:

pars non minima triumphi est victimae praecedentes,

Liv. 45, 49:

nobile erit Romae pascua vestra forum,

Prop. 4 (5), 9, 20:

sanguis erant lacrimae,

Luc. 9, 811:

ego tu sum, tu es ego: unanimi sumus,

Plaut. Stich. 5, 4, 49:

tuos sum,

id. Bacch. 1, 1, 60: domus non ea est, quam parietes nostri cingunt, Cic. Rep. 1, 13, 19:

is enim fueram, cui, etc.,

id. ib. 1, 4, 7.—

Less freq. with adv. (esp. in colloq. language): Am. Satin' tu sanus es? Sos. Sic sum ut vides, Plaut. Am. 2, 1, 57:

sic, inquit, est,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

est, inquit, ut dicis,

id. ib. 1, 40, 63:

quod ita cum sit,

id. ib. 1, 45, 69:

quia sunt haud procul ab hujus aetatis memoria,

id. ib. 1, 1, 1 B. and K.:

nec vero habere virtutem satis est,

id. ib. 1, 2, 2: frustra id inceptum Volscis fuit. Liv. 2, 25:

dato qui bene sit: ego, ubi bene sit, tibi locum lepidum dabo,

Plaut. Bacch. 1, 1, 51:

apud matrem recte est,

Cic. Att. 1, 7:

cum in convivio comiter et jucunde fuisses,

id. Deiot. 7, 19:

omnes hanc quaestionem haud remissius sperant futuram,

id. Rosc. Am. 5, 11:

dicta impune erant,

Tac. A. 1, 72.—Esp.: facile alicubi (in aliqua re) esse, with pleasure, glad to be:

quod in maritimis facillime sum,

Cic. Fam. 2, 16, 2:

locum habeo nullum ubi facilius esse possum,

id. Att. 13, 26, 2 (on esse with an adverb, v. Haase ap. Reisig, Vorles. p. 394; cf. also bene under bonus fin.).—

In partic.

With gen. part., to be of, belong to a class, party, etc.:

in republica ita est versatus, ut semper optimarum partium et esset et existimaretur,

Nep. Att. 6, 1:

qui ejusdem civitatis fuit,

id. Them. 9, 1:

qui Romanae partis erant, urbe excesserunt,

Liv. 35, 51, 7: ut aut amicorum aut inimicorum Campani simus;

si defenditis, vestri, si deseritis, Samnitium erimus,

id. 7, 30, 9 sq. —

With gen. or abl. denoting quality.

With gen.:

nimium me timidum, nullius animi, nullius consilii fuisse confiteor,

Cic. Sest. 16, 36:

disputatio non mediocris contentionis est,

id. de Or. 1, 60, 257:

magni judicii, summae etiam facultatis esse debebit,

id. Or. 21, 70:

(virtus) nec tantarum virium est, ut se ipsa tueatur,

id. Tusc. 5, 1, 2; id. Fin. 5, 12, 36:

Sulla gentis patriciae nobilis fuit,

Sall. J. 95, 3:

summi ut sint laboris,

Caes. B. G. 4, 2:

civitas magnae auctoritatis,

id. ib. 5, 54:

refer, Cujus fortunae (sit),

Hor. Ep. 1, 7, 54:

se nullius momenti apud exercitum futurum,

Nep. Alcib. 8, 4:

qui ejusdem aetatis fuit,

id. ib. 11, 1:

invicti ad laborem corporis erat,

Liv. 9, 16:

nec magni certaminis ea dimicatio fuit,

id. 21, 60:

somni brevissimi erat,

Suet. Claud. 33.—So of extent, number, etc.:

classis centum navium,

Nep. Them. 2, 2; 2, 5:

annus trecentarum sexaginta quinque dierum,

Suet. Caes. 40.—

With abl.:

bono animo es,

Ter. Eun. 1, 2, 4:

jam aetate ea sum, ut, etc.,

id. Hec. 5, 1, 11:

bellum varia victoria fuit,

Sall. J. 5, 1:

L. Catilina nobili genere natus fuit magna vi et animi et corporis, set ingenio malo,

id. C. 5, 1:

Sulla animo ingenti,

id. J. 95, 3:

esse magna gratia,

Caes. B. G. 1, 8:

tenuissima valetudine esse,

id. ib. 5, 40:

si fuerit is injustus, timidus, hebeti ingenio atque nullo,

Cic. Tusc. 5, 15, 45:

mira sum alacritate ad litigandum,

id. Att. 2, 7, 2:

bono animo sint et tui et mei familiares,

id. Fam. 6, 18, 1:

ut bono essent animo,

id. Rep. 1, 17, 29:

ut uxores eodem jure sint quo viri,

id. ib. 1, 43, 67:

qui capite et superciliis semper est rasis,

id. Rosc. Com. 7, 20:

abi, quaere, unde domo quis, Cujus fortunae, quo sit patre quove patrono,

Hor. Ep. 1, 7, 54 (cf. I. A. 4. supra). —

With gen. or abl. of price or value.

With gen.:

pluris est oculatus testis quam auriti decem,

Plaut. Truc. 2, 6, 8:

videtur esse quantivis pretii,

Ter. And. 5, 2, 15:

a me argentum, quanti (servus) est, sumito,

id. Ad. 5, 9, 20:

si ullo in loco frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

ager nunc multo pluris est, quam tunc fuit,

id. Rosc. Com. 12, 33:

ut quisque, quod plurimi sit, possideat, ita, etc.,

id. Par. 6, 2, 48:

magni erunt mihi tuae litterae,

id. Fam. 15, 15, 4:

parvi sunt foris arma, nisi, etc.,

id. Off. 1, 22, 76:

an emat denario quod sit mille denarium,

id. ib. 3, 23, 92:

parvi pretii est quod nihili est,

id. Q. Fr. 1, 2, 4:

mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo,

is worth more to me, weighs more with me, id. Att. 12, 28, 2:

neque pluris pretii cocum quam vilicum habeo,

Sall. J. 85, 39:

erat (agellus) centum milium nummum,

Plin. Ep. 6, 3, 1. —

With abl.: sextante sal et Romae et per totam I i aliam erat, was worth, stood at, Liv. 29, 37.—

With gen. of possession, etc., it belongs, pertains to; or it is the part, property, nature, mark, sign, custom, or duty of, etc.

In gen.:

audiant eos, quorum summa est auctoritas apud, etc.,

who possess, Cic. Rep. 1, 7, 12:

ea ut civitatis Rhodiorum essent,

Liv. 37, 55, 5:

teneamus eum cursum, qui semper fuit optimi cujusque,

Cic. Rep. 1, 2, 3:

quamobrem neque sapientis esse accipere habenas,

id. ib. 1, 5, 9; id. de Or. 2, 20, 86:

sapientis est consilium explicare suum, etc.,

id. ib. 2, 81, 333:

temeritas est florentis aetatis, prudentia senescentis,

id. Sen. 6, 20:

est adulescentis majores natu vereri,

id. Off. 1, 34, 122:

Aemilius, cujus tum fasces erant,

Liv. 8, 12, 13:

tota tribuniciae potestatis erat,

id. 3, 48:

alterius morientis prope totus exercitus fuit,

id. 22, 50:

jam me Pompeii totum esse scis,

Cic. Fam. 2, 13, 2:

hominum, non causarum, toti erant,

Liv. 3, 36:

plebs novarum, ut solet, rerum atque Hannibalis tota esse,

were devoted to, favored, id. 23, 14:

Dolopes numquam Aetolorum fuerant: Philippi erant,

id. 38, 3:

Ptolemaeus propter aetatem alieni arbitrii erat,

id. 42, 29:

est miserorum ut malevolentes sint,

Plaut. Capt. 3, 4, 51:

quod alterum divinitatis mihi cujusdam videtur,

Cic. de Or. 2, 20, 86:

negavit moris esse Graecorum, ut, etc.,

id. Verr. 2, 1, 26, § 66:

non est gravitatis ac sapientiae tuae, ferre immoderatius casum incommodorum tuorum,

id. Fam. 5, 16, 5:

est hoc Gallicae consuetudinis, uti, etc.,

Caes. B. G. 4, 5.—Rarely with pronom. posses.:

est tuum, Cato, videre quid agatur,

Cic. Mur. 38, 83:

fuit meum quidem jam pridem rem publicam lugere,

id. Att. 12, 28, 2.—

Esp., with gerundive, to denote tendency, effect, etc.:

quae res evertendae rei publicae solerent esse,

Cic. Verr. 2, 2, 53, § 132:

regium inperium, quod initio conservandae libertatis fuerat,

Sall. C. 6, 7:

qui utilia ferrent, quaeque aequandae libertatis essent,

Liv. 3, 31, 7:

ea prodendi imperii Romani, tradendae Hannibali victoriae esse,

id. 27, 9, 12:

nihil tam aequandae libertatis esse quam potentissimum quemque posse dicere causam,

id. 38, 51, 8:

frustrationem eam legis tollendae esse,

id. 3, 24, 1 Weissenb. ad loc.; 3, 39, 8; 5, 3, 5; 40, 29, 11.—

With dat. of the end, object, purpose, etc.:

vitam hanc rusticam tu probro et crimini putas esse oportere,

Cic. Rosc. Am. 17, 48:

etiam quae esui potuique non sunt, contineri legato,

Dig. 33, 9, 3; Gell. 4, 1, 20:

ut divites conferrent, qui essent oneri ferendo,

Liv. 2, 9:

magis vis morbi curae esset, maxime quod, etc.,

id. 4, 21, 5:

cum solvendo aere (i. e. aeri) alieno res publica non esset,

id. 31, 13:

iniciuntur ea, quae umori extrahendo sunt,

Cels. 4, 10 fin. — Esp. in phrase solvendo esse, to be solvent, able to pay:

tu nec solvendo eras,

Cic. Phil. 2, 2, 4:

cum solvendo civitates non essent,

id. Fam. 3, 8, 2 (v. solvo).—

With predicative dat. sing., denoting that which the subject is, becomes, appears to be, etc.

Without second dat. of pers.:

auxilio is fuit,

Plaut. Am. prol. 94:

magis curae'st,

id. Bacch. 4, 10, 3; id. Curc. 4, 2, 15; id. As. 1, 3, 23; id. Capt. 5, 2, 13 sq.:

cui bono fuerit,

Cic. Phil. 2, 14, 35:

eo natus sum ut Jugurthae scelerum ostentui essem,

Sall. J. 24, 10: cupis me esse nequam;

tamen ero frugi bonae,

Plaut. Ps. 1, 5, 51:

magnoque esse argumento, homines scire pleraque antequam nati sint, quod, etc.,

Cic. Sen. 21, 78:

multi Indicioque sui facti persaepe fuere, Lucr 4, 1019: ejus rei ipsa verba formulae testimonio sunt,

Cic. Rosc. Com. 4, 11:

haec res ad levandam annonam impedimento fuit,

Liv. 4, 13:

cujus rei Demosthenes atque Aeschines possunt esse documento,

Quint. 7, 1, 2.—

With second dat. of pers.:

obsecro vos ego mi auxilio sitis,

Plaut. Aul. 4, 9, 5; id. Ep. 5, 2, 11; id. Most. 1, 2, 68:

ne quid Captioni mihi sit,

id. ib. 3, 3, 19:

mihi cordi est,

id. Cist. 1, 1, 110:

ubi eris damno molestiae et dedecori saepe fueris,

id. As. 3, 2, 25:

metuo illaec mihi res ne malo magno fuat,

id. Mil. 2, 6, 12:

nec Salus nobis saluti jam esse potest,

id. Most. 2, 1, 4:

bono usui estis nulli,

id. Curc. 4, 2, 15:

quae sint nobis morbo mortique,

Lucr. 6, 1095:

quo magis quae agis curae sunt mihi,

Ter. Ad. 4, 5, 46:

omitto innumerabiles viros, quorum singuli saluti huic civitati fuerunt,

Cic. Rep. 1, 1, 1: ut mihi magnae curae tuam vitam ac dignitatem esse scires, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A fin.:

accusant ei, quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,

Cic. Rosc. Am. 5, 13: haec tam parva [p. 1800] civitas praedae tibi et quaestui fuit, id. Verr. 2, 3, 37, § 85:

ea dictitare, quae detrimento, maculae, invidiae, infamiae nobis omnibus esse possint,

id. ib. 2, 3, 62, §

144: minus ea bella curae patribus erant, quam, etc.,

Liv. 35, 23, 1:

sciant patribus aeque curae fuisse, ne, etc.,

id. 4, 7, 6:

si hoc perinde curae est tibi quam illud mihi,

Plin. Ep. 6, 8, 9:

quantaeque curae tibi fuit, ne quis, etc.,

id. Pan. 25, 3:

quantae sit mihi curae,

id. Ep. 6, 8, 2:

si judicibus ipsis aut gloriae damnatio rei aut deformitati futura absolutio,

Quint. 6, 1, 12.—Rarely with dat. gerund:

nec tamen impedimento id rebus gerundis fuit,

Liv. 26, 24 (for a full account of this dative, v. Roby, Gram. 2, praef. pp. xxv.-lvi., and § 1158 sq.).—

Esse ad aliquid, to be of use for, to serve for:

vinum murteum est ad alvum crudam,

Cato, R. R. 125:

completae naves taeda et pice reliquisque rebus quae sunt ad incendia,

Caes. B. C. 3, 101:

valvae, quae olim ad ornandum templum erant maxime,

Cic. Verr. 2, 4, 56, § 124.—

Id est or hoc est, with predic.-clause by way of explanatory addition, that is, that is to say; sometimes also with a climax in the sense, which is as much as to say, or which is the same thing:

sed domum redeamus, id est ad nostros revertamur,

Cic. Brut. 46, 172:

quodsi in scena, id est in contione verum valet, etc.,

id. Lael. 26, 97:

meos amicos, in quibus est studium, in Graeciam mitto, id est ad Graecos ire jubeo,

id. Ac. 1, 2, 8:

si Epicurum, id est si Democritum probarem,

id. ib. 1, 2, 6:

ut (sapiens) aegritudine opprimatur, id est miseria,

id. Tusc. 3, 13, 27: a parte negotiali, hoc est pragmatikêi, Quint. 3, 7, 1:

cum in bona tua invasero, hoc est, cum te docuero,

id. 8, 3, 89.—

Poet., with Greek inf. pleonastically:

esse dederat monumentum,

Verg. A. 5, 572 (cf.: dôke xeinêion einai, Hom. Il. 10, 269).

sum = eum, Enn. ap. Fest., v. is.

sum- in composition, for sub before m; v. sub fin.

sŭpĕro, āvi, ātum, 1, v. n. and a. [id.].

Neutr., to go over, to rise above, overtop, surmount.

Lit. (very rare; syn. transcendo): maximo saltu superabit gravidus armatis equus, surmounted, leaped the wall, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Trag. v. 97 Vahl.):

sol superabat ex mari,

Plaut. Stich. 2, 2, 41:

ripis superat mihi atque abundat pectus laetitia meum,

id. ib. 2, 1, 6:

jugo superans,

passing over the summit, Verg. A. 11, 514:

superat agger ad auras,

Stat. Th. 4, 458:

(angues) superant capite et cervicibus altis,

Verg. A. 2, 219. —

Trop. (freq. and class.).

To have the upper hand or superiority, to be superior, to overcome, surpass (syn. vinco):

denique nostra superat manus,

Plaut. Am. 1, 1, 80:

quā (sc. virtute) nostri milites facile superabant,

Caes. B. G. 3, 14; 1, 40:

numero militum,

Liv. 29, 30, 8; cf.:

numero hostis, virtute Romanus superat,

id. 9, 32, 7:

tantum superantibus malis,

id. 3, 16, 4:

sorte,

id. 38, 36, 10:

victor, superans animis,

Verg. A. 5, 473:

hostes equitatu superare,

Nep. Ages. 3, 6:

unde salo superant venti,

Prop. 3, 5 (4, 4), 29:

superat sententia Sabini,

Caes. B. G. 5, 31:

si superaverit morbus,

Plin. Ep. 7, 1, 3.—

To exceed, be in excess, be superfluous; to be abundant, to abound (syn. supersum):

in quo et deesse aliquam partem et superare mendosum est,

Cic. de Or. 2, 19, 83:

pecunia superabat? at egebas,

id. Or. 67, 224:

uter igitur est divitior? cui deest an cui superat?

id. Par. 6, 3, 49:

quis tolerare potest, illis divitias superare, nobis rem familiarem etiam ad necessaria deesse?

Sall. C. 20, 11:

cui quamquam virtus, gloria... superabant,

id. J. 64, 1:

quae Jugurthae fesso superaverant,

had been too much for, id. ib. 70, 2:

de eo quod ipsis superat,

Cic. Fin. 5, 15, 42:

Quinto delegabo, si quid aeri meo alieno superabit et emptionibus,

id. Att. 13, 46, 3:

superabat umor in arvis,

Lucr. 5, 804:

superante multitudine,

Liv. 3, 5:

cum otium superat,

id. 3, 17:

num tibi superat superbia?

Plaut. Am. 2, 2, 86:

gentis superant tibi laudes,

Tib. 4, 1, 28:

dum superat gregibus juventas,

Verg. G. 3, 63:

si superant fetus,

id. ib. 1, 189: quam facile tunc sit omnia impedire et quam hoc Caesari superet, non te fallit, perh. how exceedingly easy it would have been, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 5, 3 dub.—

To be left over, to remain, survive (syn. supersum):

quae superaverint animalia capta, immolant,

Caes. B. G. 6, 17:

quod superaret pecuniae,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 195: quae arma superabunt, Pompon. ap. Cic. Att. 8, 12, A, § 4; Plaut. Truc. 5, 49:

nihil ex raptis commeatibus superabat,

Liv. 22, 40, 8:

pepulerunt jam paucos superantes,

id. 22, 49, 5:

si de quincunce remota est Uncia, quid superat?

Hor. A. P. 328:

sex superant versus,

Prop. 4 (5), 2, 57:

pars quae sola mei superabit corporis, ossa,

Tib. 3, 2, 17; Plaut. Truc. prol. 20:

superet modo Mantua nobis,

Verg. E. 9, 27: uter eorum vitā superarit, whichever survives, Caes. B. G. 6, 19:

quae superaverint animalia,

id. ib. 6, 17:

quid puer Ascanius? superatne et vescitur aurā?

Verg. A. 3, 339:

captae superavimus urbi,

id. ib. 2, 643; Liv. 29, 7, 7:

quid igitur superat, quod purgemus?

id. 45, 24, 1.—

Act., to go or pass over, rise above; to mount, ascend; to surmount, overtop.

Lit.

In gen.: in altisono Caeli clipeo temo superat Stellas, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 73 Müll. (Vahl. Enn. p. 119, om. stellas):

tempestas summas ripas fluminis superavit,

Caes. B. C. 1, 48:

ventosum aequor,

Ov. Ib. 591:

fluvium,

Luc. 4, 150:

mare,

Sen. Oet. 128:

pedibus salsas lacunas,

Lucr. 3, 1031:

munitiones,

Liv. 5, 8, 10:

quas (Alpes) nullā dum viā superatas,

id. 5, 34, 6; 21, 26, 4; 21, 30, 5; 21, 38, 1;

23, 45, 3: Tauro monte superato,

id. 35, 13, 4:

montes,

Verg. G. 3, 270:

Alpes cursu,

Luc. 1, 183:

immensa montium juga,

Plin. Pan. 81, 1:

Caucasum,

Curt. 7, 3, 22:

hoc jugum,

Verg. A. 6, 676:

fossas,

id. ib. 9, 314:

summi fastigia tecti Ascensu,

id. ib. 2, 303; cf.:

caprae gravido superant vix ubere limen,

id. G. 3, 317:

retia saltu (vulpes),

Ov. M. 7, 767:

tantum itineris,

to traverse, pass over, Tac. Agr. 33: regionem castrorum, to go past or beyond, Caes. B. C. 1, 69; cf. Cic. Tusc. 1, 19, 43:

insidias circa ipsum iter locatas,

Liv. 2, 50, 6:

collocatur in eo turris tabulatorum quae superaret fontis fastigium,

but so as to overtop, command, Hirt. B. G. 8, 41:

superat (Parnassus) cacumine nubes,

Ov. M. 1, 317.—

In partic.

Naut. t. t., to sail by or past a place, a promontory, etc.; to double or weather a point, etc.; promontorium, Lucil. ap. Serv. Verg. A. 1, 244; Auct. B. Afr. 62, 3; Liv. 26, 26, 1; 30, 25, 6; 31, 23, 3; Tac. A. 15, 46 et saep.:

Euboeam,

Nep. Them. 3, 3:

cursu Isthmon,

Ov. Tr. 1, 11, 5:

intima Regna Liburnorum et fontem Timavi,

Verg. A. 1, 244 Serv.— Poet., transf.: musarum scopulos, Enn. ap. Cic. Brut. 19, 76 (Ann. v. 223 Vahl.).—

To rise above, exceed in height:

ut alibi umbilico tenus aqua esset, alibi genua vix superaret,

Liv. 36, 45, 9; cf.: posterior partes superat mensura priores, i. e. exceeds in size, Ov. M. 15, 378.—

Trop., to surpass, excel, exceed, outdo, outstrip in any quality, in value, etc.

In gen.:

non potest quaestus consistere, si eum sumptus superat,

Plaut. Poen. 1, 2, 74:

ne sumptus fructum superet,

Varr. R. R. 1, 53:

qui omnes homines supero atque antideo cruciabilitatibus animi,

Plaut. Cist. 2, 1, 3:

virtute, laude, dignitate,

Cic. Planc. 2, 6 sq.:

aut ingenio aut fortunā aut dignitate superari,

id. Lael. 3, 11:

omnes homines constantiā et gravitate,

id. Fam. 1, 9, 16:

doctrinā Graecia nos et omni litterarum genere superabat,

id. Tusc. 1, 1, 3:

auctoritatis pondere et utilitatis ubertate,

id. de Or. 1, 44, 195; Hirt. B. G. 8, prooem. §

4: aliquem nobilitate,

Ov. P. 3, 2, 56:

Phoebum superare canendo,

Verg. E. 5, 9:

omnes scelere,

Liv. 29, 8:

aliquem dignitate vitae,

Nep. Alcib. 11, 2:

aliquem ingenio, id. Dion, 4, 1: duritiā ferrum,

Ov. H. 2, 137:

vel cursu superare canem vel viribus aprum,

Hor. Ep. 1, 18, 51:

omnes in ceteris artibus,

Nep. Epam. 2, 2:

summam spem civium incredibili virtute,

Cic. Lael. 3, 11:

non dubitabam, quin hanc epistulam multi nuntii, fama denique esset ipsa tua celeritate superatura,

will outstrip, id. Q. Fr. 1, 1, 1.—

In partic., in milit. lang., to overcome, subdue, conquer, vanquish (syn. debello):

victis hostibus, quos nemo posse superari ratu'st,

Plaut. Am. 2, 2, 24:

armatos ac victores,

Caes. B. G. 1, 40:

maximas nationes,

id. ib. 3, 28;

2, 24: quos integros superavissent,

id. B. C. 2, 5:

bello superatos esse Arvernos et Rutenos a Q. Fabio Maximo,

id. B. G. 1, 45:

si Helvetios superaverint Romani,

id. ib. 1, 17:

Massilienses bis proelio navali superati,

id. B. C. 2, 22:

clam ferro incautum superat,

Verg. A. 1, 350:

bello superatus,

Ov. M. 12, 364:

Asiam bello,

Nep. Ages. 4, 3:

tota insula in unā urbe superata est,

Flor. 2, 6.—

Transf., in gen.: quem (C. Curium) nemo ferro potuit superare nec auro, Enn. ap. Cic. Rep. 3, 3, 6 (Ann. v. 220 Vahl.):

in quo (genere officii) etiam si multi mecum contendent, omnes facile superabo,

Cic. Fam. 5, 8, 4:

si erum videt superare amorem,

Plaut. Aul. 4, 1, 7:

hanc (orationem) assidua ac diligens scriptura superabit,

Cic. de Or. 1, 33, 150: si meam spem vis improborum fefellerit atque superaverit, id. Cat. 4, 11, 23:

injurias fortunae facile veterum philosophorum praeceptis superabat,

id. Fin. 4, 7, 17:

pareatur necessitati, quam ne dii quidem superant,

which even the gods are not above, not superior to, Liv. 9, 4, 16:

casus omnes,

Verg. A. 11, 244:

superanda omnis fortuna ferendo est,

id. ib. 5, 710:

labores,

id. ib. 3, 368:

difficultates omnes,

Vell. 2, 120, 4:

cum incedendi nimietate jam superarer,

Amm. 19, 8, 6.—Hence, sŭpĕrans, antis, P. a.

Rising high, prominent, high, lofty:

mons superantissimus,

Sol. 2 med. —

Prevailing, predominant:

superantior ignis,

Lucr. 5, 394.

el tr'ansit aeri