Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

aequum+est

  • 121 praebeo

    praebĕo, ēre, praebŭi, praebitum [prae + habeo] - tr. - [st2]1 [-] présenter, offrir, montrer, exposer (dans tel ou tel état). [st2]2 [-] fournir, donner; apporter, faire naître, causer, provoquer. [st2]3 [-] livrer, abandonner, mettre à la discrétion.    - (se) praebere + attribut à l'acc.: se montrer.    - se severum praebere: se montrer sévère.    - in eos me severum vehementemque praebebo, Cic. Cat. 4, 12: je me montrerai sévère et violent envers eux.    - Phormio strenuum hominem praebuit, Ter. Phorm. 3, 1, 12: Phormion a montré ici tout son zèle.    - praebere locum peccandi, Col. 11, 1: donner l'occasion de mal faire.    - praebere usum, Plin.: être utile, servir.    - aliquid alicui praebere: offrir qqch à qqn.    - alicui metum praebere: causer de la crainte à qqn.    - praebere aures (aurem): prêter l'oreille.
    * * *
    praebĕo, ēre, praebŭi, praebitum [prae + habeo] - tr. - [st2]1 [-] présenter, offrir, montrer, exposer (dans tel ou tel état). [st2]2 [-] fournir, donner; apporter, faire naître, causer, provoquer. [st2]3 [-] livrer, abandonner, mettre à la discrétion.    - (se) praebere + attribut à l'acc.: se montrer.    - se severum praebere: se montrer sévère.    - in eos me severum vehementemque praebebo, Cic. Cat. 4, 12: je me montrerai sévère et violent envers eux.    - Phormio strenuum hominem praebuit, Ter. Phorm. 3, 1, 12: Phormion a montré ici tout son zèle.    - praebere locum peccandi, Col. 11, 1: donner l'occasion de mal faire.    - praebere usum, Plin.: être utile, servir.    - aliquid alicui praebere: offrir qqch à qqn.    - alicui metum praebere: causer de la crainte à qqn.    - praebere aures (aurem): prêter l'oreille.
    * * *
        Praebeo, praebes, praebui, praebitum, pen. corr. praebere, Ex prae et habeo compositum, abiectis a et h. Donner, Bailler.
    \
        Aurem praebere. Plin. iunior. Escouter, Prester l'oreille.
    \
        Aures conuitiis. Liu. Endurer et escouter oultrages.
    \
        Auxilium. Plin. Donner aide et secours.
    \
        Causam. Liu. Bailler occasion.
    \
        Ceruices. Cic. Presenter le col, S'offrir à la mort.
    \
        Curam praebere. Liu. Mettre en soulci.
    \
        Praebet errorem, quod eiusdem nominis vrbs inter Caere atque Veios fuit. Liu. Cela fait faillir, que, etc. Cela est cause de l'erreur, que, etc. L'erreur vient de, ou Cela donne occasion d'errer.
    \
        Indignationem praebere. Liu. Estre cause d'une indignation.
    \
        Iusta. Cic. Bailler ce qui est justement et raisonnablement ordonné et constitué.
    \
        Locum peccandi praebere. Colum. Bailler occasion de pecher.
    \
        Non possum satis narrare quos ludos praebueris intus. Terent. Quels passetemps tu as baillé, Combien tu t'es faict mocquer de toy.
    \
        Lumen praebere dicitur fenestra. Varro. Donner clarté.
    \
        Materiam. Liu. Donner occasion.
    \
        Metum. Liu. Faire paour ou peur.
    \
        Miraculum. Plin. Donner occasion d'esbahissement.
    \
        Munimenta. Caesar. Servir de defense.
    \
        Operam praebere. Plaut. Aider.
    \
        Suo sumptu operam Reip. praebere. Liu. Servir à la Republique à ses despens.
    \
        Vt modeste orationem praebuit. Plaut. Qu'elle a parlé modestement.
    \
        Os tacitum alicui praebere. Cic. Presenter son visage aux coups, ou à injure sans dire mot. Vide OS oris.
    \
        Os praebere ad male audiendum. Cic. Se laisser dire oultrage à son nez.
    \
        Pigneranda poenae praebere bona. Liuius. Laisser ses biens à l'abandon de la justice pour les confisquer.
    \
        Prandium alicui praebere. Cic. Luy bailler à disner.
    \
        Strenuum hominem praebuit. Terent. Il s'est monstré vaillant homme.
    \
        Se aequum praebere. Cic. Faire droict et raison à autruy, et ne luy estre point rigoureux.
    \
        Se aequabilem praebere. Cic. Estre tout un quelque qu'il vienne, Se tenir tousjours en un estat, et de mesme sorte.
    \
        Se attentum auditiorem praebere. Cic. Estre attentif auditeur.
    \
        Me libenter praebeo credulum. Cic. Je croy facilement ce qu'on me dit.
    \
        Se docilem praebere. Cic. Estre docile.
    \
        Se duriorem alicuius afflictae fortunae praebere. Cic. Se monstrer rude.
    \
        Se facilem praebere dicitur res aliqua. Plinius. Estre aisee et facile.
    \
        Se alicui facilem praebere. Cic. Luy accorder voluntiers et facilement ce qu'il demande.
    \
        Se facilem praebere in hominibus audiendis, admittendisque. Cic. Ouir voluntiers, etc.
    \
        Se iudicem acrem praebere. Cic. Juger virilement, et ne rien espargner.
    \
        Quoquomodo se in ea quaestione praebebat, tamen in consilio, etc. Cic. En quelque maniere qu'il se portast et mainteinst en ceste, etc.
    \
        Se virum praebere in re aliqua. Cic. Se monstrer homme.
    \
        Sonitum praebere. Liu. Faire bruit.
    \
        Gladii speciem praebet caule duum cubitorum. Pli. Il semble d'un cousteau, Il resemble à, etc.
    \
        Erroris speciem haud vanam mendacio praebuerant verberati. Liu. Ceulx qui avoyent esté batuz de verges, avoyent donné grande occasion d'errer à ceulx qui mentoyent.
    \
        Speciem triumpho praebere. Liu. Decorer le triomphe, et le rendre de grande monstre.
    \
        Spem. Liu. Donner esperance.
    \
        Sponsalia alicui praebere. Cic. Faire le banquet de ses espousailles, ou fianceailles.
    \
        Terga praebere. Tacit. S'enfuir.
    \
        Terrorem. Liu. Faire frayeur, Effrayer.
    \
        Tyrannum aut alium quemuis praebere. Cic. Se maintenir et faire le faict d'un tyrant.
    \
        Hastarum vicem praebent additis cuspidibus. Plin. Servent de, etc.
    \
        Vim glutini praebet. Plin. Il ha la force de glu.
    \
        Baculorum vsum senectuti praebet. Plin. Sert de baston aux vieilles gents.

    Dictionarium latinogallicum > praebeo

  • 122 cerno

    cerno, crēvī, crētum, ere ( aus *crĭno; vgl. κρῑνω, crībrum), sichten, scheiden, I) eig.: cernere alqd per cribrum, Cato (wofür poet. alqd per densa foramina, Ov.): cernere alqd in cribris, Ov.: cernere alqd tenui od. artiore cribro, Plin.: alqd cribello spisso, Pallad. – II) übtr.: A) unterscheiden, 1) mit den Sinnen, bes. mit den Augen unterscheiden, a) übh., deutlich wahrnehmen, gewahren, erkennen, sehen, α) mit den Sinnen, ut (vis et natura deorum) non sensu, sed mente cernatur, Cic. de nat. deor. 1, 49. – β) mit den Augen, teils von den Augen selbst, pupilla, quā cernit (oculus), Cels.: imbecillitas oculorum est, ex qua quidem interdiu satis, noctu nihil cernunt, Cels. – teils v. Pers., absol., estne Hegio tribulis noster? si satis cerno, is est hercle, Ter.: nos oculis quia solis cernere quimus, Lucr.: acies ipsa, quā cernimus, quae pupula vocatur, Cic.: u. so c. acute, Lucr., acutum, Hor. u. Amm.: c. clarissime, Plin. – m. Acc., lumen iubarne in caelo cerno? Enn. fr.: ut (wie) ea cernimus, quae videmus, Cic.: ego Catuli Cumanum ex hoc loco video, Pompeianum non cerno, Cic.: nisi prope admota non cernere, kurzsichtig sein (Ggstz. longinqua contueri, fernsichtig sein), Plin.: dextro oculo plus cernere, Plin.: in sole sidera ipsa desinunt cerni (sind nicht mehr sichtbar), Quint.: exemplum insigne cernitis (habt vor Augen) mutationis rerum humanarum, Liv.:
    ————
    im Passiv m. Dat. pers. (wem?), neque cernitur ulli, ist niemand sichtbar, Verg. Aen. 1, 440. – alqd oculis cernere, Cic. u.a., Ggstz. auribus accipere, Nep., od. animo videre, Cic.: c. oculis profanis, Ov., obliquis, Plin.: alqd c. coram, Verg. – m. Acc. eines Partiz., migrantes cernas tota ex urbe ruentes, Verg.: simile quiddam facientes aves cernimus, Quint.: cernis terram quasi quibusdam redimitam et circumdatam cingulis, Cic. – m. Acc. u. Infin., Auroram rutilare procul cerno, Acc. fr.: Amphilochum huc vadere cerno, Acc. fr.: simul ut pueras has hāc nocte suspirare crevi, Titin. fr.: sensum inesse et motum in membris cerno, Canius bei Varr. LL.: quos frequentes obstinatos ad resistendum concurrisse cernebat, Suet.: cernebatur (man gewahrte) novissimos illorum premi, Caes. – m. indir. Fragesatz, hic autem alter (cingulus) cerne, quam tenui vos parte contingat, Cic.: cernis, ut insultent Rutuli? Verg. – endlich die Formeln en cerne (cernite) od. cerne en, dasieh, um die Aufmerksamkeit zu erregen, Stat. Theb. 5, 124 u. 7, 386: so auch cernis ut (wie), Ov. fast. 1, 75. – b) prägn., berücksichtigend vor Augen haben, im Auge haben, ubi gratus, si non eum ipsum cernunt grati, cui referunt gratiam, Cic. de legg. 1, 49: exempla adiungerem, nisi apud quos oratio haberetur cernerem, Cic. de or. 1, 190. – 2) mit dem Geiste unterscheiden, a) übh., deutlich wahrnehmen od. erken-
    ————
    nen, sich überzeugen, animus plus cernit et longius, Cic.: mentis acies, quā verum cernitur, Cic.: haec, quae non vidistis oculis, animis cernere potestis, Cic.: neque tanta in rebus obscuritas, ut eas non penitus acri vir ingenio cernat, si modo aspexerit, Cic.: ut consuetum facile amorem cerneres, Ter.: quae cum ego non solum suspicarer, sed plane cernerem, Cic.: perspice tu, qui plurimum cernis, da sieh du zu, der du die beste Nase hast (im Doppelsinn mit cernere = cernere hereditatem), Cornif. rhet. 4, 67. – m. Acc. u. Inf., quom te mihi amicam esse crevi, Plaut.: isque ubi se nullo iam cursu evadere pugnae posse cernit, Verg.: ille cernens nullum locum sibi tutum in Graecia in Asiam transiit, Nep. – m. indir. Fragesatz, iam cernam, mene an illam potiorem putes, Cic. poët.: nec pro quibus meritis, pro qua magnificentia tantum ei tribuatur, cernere, Liv.: cernis ut ignavum corrumpant otia corpus, Ov. – b) animo cernere., im Geiste voraussehen, m. Acc. u. Infin., Cic. Cat. 4, 11: m. indir. Fragesatz, Cic. ep. 5, 12, 2. – c) cerni in alqa re od. bl. alqā re, in, an od. durch etw. wahrgenommen od. erkannt werden, in od. durch etw. sich zeigen, in temporibus autem praesentia, praeterita, futura cernuntur, Cic.: amicus certus in re incerta cernitur, Enn. fr.: atque hae quidem virtutes cernuntur in agendo, Cic.: fortis animus et magnus duabus rebus maxime cernitur, Cic.: si beata vita honestate cernitur, Cic. –
    ————
    B) entscheiden, 1) etw. Zweifelhaftes, Streitiges entscheiden, a) friedlich entscheiden, entscheidend bestimmen, v. Richter usw., et aecum (aequum) et rectum est, quod postulas; iurati cernant, Acc. tr. 33: regnum tibi permitti malunt? cernant; tradam exercitum, Acc. tr. 18: v. Lose, priusquam id sors creverit, Liv. 43, 12, 2. – b) durch Streit, Kampf entscheiden = kämpfen, ibi de divinis atque humanis cernitur, Plaut. trin. 479. – bes. durch Waffengewalt (vgl. Heinse Verg. Aen. 12, 709), absol., armis cum alqo, Acc. fr.: ferro inter se, Verg.: hi crevere pares bello, Sil. – m. de u. Abl., saeviter fortunā ferri de victoria, Enn. fr.: de virtute, Pacuv. fr.: magnis de rebus inter se, Lucr. – m. Acc. (über etw.), ferro, non auro vitam, Enn. fr.: fortunam ferro, Enn. fr. – m. homog. Acc., einen Kampf kämpfen, certamen, Plaut.: duplicem seiunctim Martem, Tibull. – 2) prägn.: a) sich für etw. entscheiden, etw. beschließen, durch entscheidenden Beschluß bestimmen, quodcumque senatus creverit, agunto, Cic. de legg. 3, 6: quotcumque senatus creverit, tot sunt, ibid. 3, 8: zugl. m. Dat. (für wen?) quibus divis (portenta) creverint, procuranto, ibid. 2, 21: zugl. m. de u. Abl., quid de Armenia cernerent, Tac. ann. 15, 14: m. Infin., Lucil. sat. 5, 35 u. 13, 1. Catull. 64, 150. Laev. fr. 6 M. (bei Charis. 288, 10). – b) als jurist. t. t., cernere hereditatem, sich für die Annahme der Erbschaft entscheiden
    ————
    od. erklären, u. meton. = die Erbschaft annehmen (s. Varr. LL. 6, 80 u. 7, 78. Paul. ex Fest. 53, 8), Cic. agr. 2, 40; ad Att. 11, 2, 1. Liv. 24, 25, 3 (wo hereditatem regni c.): verb. hereditatem cernere adireque (annehmen u. antreten); u. umgek. hereditatem adire cernereque, Plin. ep. 10, 75 (79), 2. Gaius inst. 1, 266. – bildl., amorem alcis erga me cum reliqua hereditate c., Cic. ad Att. 6, 1, 10: hanc quasi falsam hereditatem alienae gloriae, Cic. ep. 9, 14, 4: hanc hereditatem paternam solam, catenas et carcerem, Val. Max. 5, 3. ext. 3. p. 241, 8 H. – Perf. crevi außer in juristischen Formeln auch Plaut. cist. 1. Titin. com. 50. Laev. fr. 6 M. bei Charis. 288, 10 (wo synkop. cresti). Cic. ad Att. 11, 2, 1 u. 11, 12, 14.; vgl. Georges Lexikon der latein. Wortformen S. 124. – Partiz. Perf. Pass. spätlatein. cernitus (gesiebt), Th. Prisc. 4, 1.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > cerno

  • 123 noceo

    noceo, cuī, citum, ēre (verwandt mit neco), I) intr. schaden, Schaden (Abbruch) tun, ein Leid zufügen, Unheil anrichten od. stiften, v. Lebl. auch schädlich-, nachteilig-, hinderlich sein (Ggstz. prodesse), a) v. leb. Wesen: α) absol., prodesse enim eos (daemonas) putant, cum nocere desinunt, qui nihil aliud possunt quam nocere, Lact. 2, 15, 1: tempus nocendi (Unheil zu stiften), Verg. Aen. 7, 511: nocendi acerbitate conflagrans, bis zur Leidenschaft schadenfroh, Amm. 26, 10, 2: nocendi artes, Künste des Unheils, Verg. Aen. 7, 338: ne sit vis magna nocendi, Ov. met. 5, 457: nocendo prosum, Ov. met. 2, 519: providebatur, ut potius in nocendo aliquid praetermitteretur (dem Feinde weniger Abbruch zu tun), quam cum aliquo militum detrimento noceretur, Caes. b. G. 6, 34, 7. – mit Abl. (durch), feminas omnes ubique visu nocere, quae duplices pupillas habeant, Cic. fr. b. Plin. 7, 18: interdum persona ut exemplo nocet, ita invidiam auget aut levat, Vell. 2, 31, 4. – β) m. Dat.: nemini, Plaut. mil. 1414 (vgl. 1411 iura te non nociturum esse homini de hac re nemini). Caes. b. c. 1, 85, 12: ut non liceat sui commodi causā nocere alteri, Cic. de off. 3, 23: is, qui eorum cuiquam nocuerit, Liv. 3, 55, 8. – m. allg. Acc., nihil iis, Caes. b. c. 3, 28, 4: ne quid sibi ac rei publicae nocere posset, Caes. b. G. 5, 7, 2: quantum illi nocuere greges duri-
    ————
    que venenum dentis, Verg. georg. 2, 378. – b) v. Lebl., absol., ne boa noxit, Lucil. 1195: ne fluctus, ne vadus, ne piscis aliquā noxit, Trag. vet. fr. bei Fronto ad M. Caes. 3, 13. p. 51, 15 N.: quae nocuere sequar, fugiam quae profore credam, Hor. ep. 1, 8, 11: hic (homo) prodesse vult, illa (ira) nocere, Sen. de ira 1, 5, 2: et desinunt prodesse, cum opus est, quae cotidie in usu fuere, aeque quam nocere, Plin. 27, 144: prohibet nocere venenum quod tibi datur, Sall. hist. fr. inc. 30 (fr. 5, 3 Kr.): qui (venti) si umidi sunt nocent, Vitr. 1, 6, 1: sicut in corporibus aegris nihil quod nociturum est medici relinquunt, Curt. 6, 3 (8), 11: ferox impatiensque natura irritamenta nociturae libertatis evitet, Sen. de tranqu. anim. 6, 3. – mit Dat. od. (einmal) m. adversus u. Akk., nocent et frugibus umbrae, Verg. ecl. 10, 76: maior sum quam cui possit fortuna nocere, Ov. met. 6, 195: haec nocuere mihi, Ov. met. 9, 613: ei materiae nec caries nec tempestas nec vetustas potest nocere, Vitr. 1, 5, 3: si modo sic faciat, ut lumini noceat (hinderlich sei), Ulp. dig. 10, 2, 15: ne conspectae opes vitae nocerent, sein L. gefährdeten, Iustin. 32, 4, 5. – m. Abl. (mit, durch), neque enim his (navibus) nostrae (naves) rostro nocere poterant, Caes. b. G. 3, 13, 8. – m. Abl. u. Dat., nec alio loco (durch den Aufenthalt an einem anderen Orte) disciplinae militari magis nocuit, Curt. 5, 1 (6), 36. – m. adversus u. Akk., quod adversus eum non nocuit, Ulp.
    ————
    dig. 43, 19, 3. § 2 (s. unten no. II die ganze Stelle). – m. allg. Acc., quam metui, ne quid Libyae tibi regna nocerent! Verg. Aen. 6, 694: diurnae nocturnaeque vicissitudines nulli naturae umquam mutatae quicquam nocuerunt, Cic. de inv. 1, 59 Friedr.: si uredo aut grando quippiam nocuit, Cic, de nat. deor. 3, 86: de quo nihil nocuerit si aliquid cum Balbo eris locutus, und es wird nichts schaden, wenn du darüber ein paar Worte mit Balbus sprichst, Cic. ad Att. 12, 47, 1: cui plus suspicio concupitae dominationis nocuit, quam tres magnifici consulatus ac duo speciosissimi triumphi profuerunt, Val. Max. 6, 3, 1. p. 287, 2 H. – sed corpus tetigisse nocet, Tibull. 1, 8, 25: quid temptare nocebit? was kann ein Versuch noch schaden? Ov. met. 1, 397: nocet esse deum, zu meinem Nachteil bin ich ein Gott, Ov. met. 1, 662: nocet esse sororem, es ist mir hinderlich, daß ich Schw. bin, Ov. met. 9, 478. – Passiv unpers., neque diem decet remorari neque nocti nocerier, Plaut. Curc. 352 G.: ut ne cui noceatur, Cic. de off. 1, 31: nocere ei quem odit, non noceri vult, daß ihm (von anderen) geschadet werde, Sen. de ira 3, 5, 5: noceri enim ei, cui hāc lege non liceat, Liv. 3, 55, 9: noceri eis (ciconiis) omnibus locis nefas ducunt (hält man aller Orten für Frevel), Solin. 40, 27. – m. ab u. Abl., nec ea (materies) patitur ab eo (igni) sibi cito noceri, Vitr. 2, 9, 14. – m. bl. Abl., (mit, durch), rostro noceri non
    ————
    posse cognoverant, Caes. b. G. 3, 14, 4: quibus haut multo secus quam ferro noceri poterat, Sall. hist. fr. 3, 67, 1 (3, 77, 1): quatenus exemplo non nocebatur, Vell. 2, 114, 3. – m. in u. Abl. Gerund., ut tantum in agris vastandis incendiisque faciendis hostibus noceretur, im Sengen und Brennen, Caes. b. G. 5, 19, 3. – m. allg. Acc., ne quid eis noceatur, Caes. b. c. 1, 86, 3: quamquam mihi quidem ipsi nihil ab istis noceri potest, Cic. Cat. 3, 27: ipsi nihil nocitum iri, werde kein Leid geschehen, Caes. b. G. 5, 36, 2: si vivet nocitumque ei esse dicatur, Edict. praet. b. Ulp. dig. 9, 3, 1.
    II) tr. (vgl. Prisc. 18, 236): 1) schädigen, beschädigen, quem nocuit serpens, Ser. Samm. 834 codd. optt. (Vulg. cum): rogo te, viator, ni nocias (= ne noceas) meos, Corp. inscr. Lat. 10, 4053: nec ullus atrox (eum) insequentem dente aper albicanti ausus fuit nocere, Carm. epigr. 1522: iudica (richte), domine, nocentes me, Vulg. psalm. 34, 1: si quid voluerit eos nocere, Itala (Fuld.) apoc. 11, 5 (vgl. Rönsch Itala 441 mehr dergl.): v. lebl. Subjj., ut quod tibi prodest adversarium noceat, Veget. mil. 3, 26 in.: boves morbus ne noceat, Gargil. cura boum § 2. – im Passiv, aequum non est nos noceri hoc, quod adversus eum non nocuit, in cuius locum successimus, Ulp. dig. 43, 19, 3. § 2: eapropter capitale, si pars altera noceatur, Solin. 1, 62 (doch nach Mommsen unecht):
    ————
    itaque cum non solum non noceretur (ihm kein Leid zugefügt wurde), verum etiam quarundam (suum) uberibus aleretur, ad ultimum in oceanum abici iussit, Iustin. 44, 4, 6. – m. ab u. Abl., larix ab suci vehementi amaritudine (wegen der heftigen Bitterkeit seines Saftes) ab carie aut tinea non nocetur, Vitr. 2, 9, 14: neque a tempestatibus neque ab ignis vehementia nocentur, Vitr. 2, 7, 2. – 2) prägn., schädigend begehen od. zufügen, m. homogen, od. allg. Acc., noxam, eine Schuld auf sich laden, Formul. vet. b. Liv. 9, 10, 9: noxiam, Iulian. bei Gaius dig. 9, 4, 2. § 1: non sancto Cypriano aliquid nocitum, Augustin, serm. 309, 2. – Parag. Infin. nocerier, Plaut. Curc. 352. – Archaist. noxit = nocuerit, Tragic. vet. fr. b. Fronto ad M. Caes. 3, 13. p. 51, 15 N. Lucil. 1195 (s. oben no. I die Stellen vollst.) – Nbf. nocio, s. oben no. II, 1 aus Corp. inscr. Lat. 10, 4053.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > noceo

  • 124 utrum

    utrum, Adv. (uter), auch verstärkt durch ne u. nam in utrumne, utrumnam, leitet das erste Glied eines disjunktiven Frage- od. Zweifelsatzes ein, mit korresp. an, annon u.a.u. ohne Schlußsatz, deutsch ob, wohl, od. durch den bloßen Frageton ausgedrückt, I) in direkter Frage: a) m. korresp. Schlußsatz: α) m. an: utrum ea vestra an nostra culpa est? Cic.: utrum enim defenditis an impugnatis plebem? Liv. – mit mehr als einem Schlußsatz, utrum... abstulit? an... dedit? an ademit? an... commutavit? Cic. – utrum verstärkt durch ne, u. zwar ne an das nächste, durch die Frage betonte Wort angehängt (s. Brix Plaut. capt. 265. Spengel Ter. adelph. 382), utrum ego istuc iocon(e) assimulem an serio? Plaut.: utrum praedicemne an taceam? Ter. (vgl. no. II, a, α). – od. mit utrum in utrumne verb., utrumne os an culum olfacerem Aemilio, Catull.: de Oceano dubitant, utrumne terras velut vinculum circumfluat an in suum colligatur orbem, Sen. rhet.: utrumne ego igitur sum Domitii exemplo gravis, an ut etc.? Plin.: utrumne salvum eum nolet orator, an etc.? Quint. – β) m. annon: utrum cetera nomina in codicem accepti et expensi digesta habes, annon? Cic. – γ) m. necne: curiosissime attenti, utrum necne philosophus morte turbaretur, Augustin. de civ. dei 9, 4, 2. p. 372, 16 D.2: de ipsius boni veritate, quod sectandum videtur, utrum sit necne du-
    ————
    bitandum, ibid. 19, 1, 3. p. 350, 14 D.2: vellem tamen sciscitari utrum necne cum corporibus resurgatur, Min. Fel. 11, 7 (nach Dombarts Verbesserung). – b) in einfacher Frage ohne den Schlußsatz mit an (s. Nipperd. Nep. Eum. 6, 1): utrum hoc bellum non est? Cic.: utrum enim est in clarissimis civibus is, quem iudicatum hic duxit Hermippus? Cic.: utrum maiores vestri... exorti ab diis sunt et finem eum statuerunt? Liv. – II) in indirekter Frage: a) mit korresp. an, anne, annon, necne: α) mit an: multum interest, utrum laus imminuatur an salus deseratur, Cic.: utrum rati an piscatorio navigio (transierit), nemo sciebat, Cael. b. Quint.: desinite dubitare, utrum sit utilius propter multos improbos uni parcere, an etc., Cic. – utrum verstärkt durch ne, u. zwar ne an das nächste, durch die Frage betonte Wort angehängt (vgl. oben no. I, a, α), zB. ea res nunc in discrimine versatur, utrum possitne se defendere, an etc., Cic.: quaesiturum ab eo simul, utrum iisne urbibus decedere se aequum censeat, quas ab se ipso captas iure belli habeat, an iis etiam, quas a maioribus suis accepisset, Liv. – od. m. utrum in utrumne verb., non multum interest, utrumne de furto aut formula et interdicto dicendum habeas, an de ambitu comitiorum, Tac. dial.: in eo plures dissenserunt, utrumne hae partes essent rhetorices, an etc., Quint. – β) m. anne: utrum illi sentiant, anne simulent, tu intelleges, Cic.:
    ————
    quaerendum utrum una... anne plures, Cic.: percunctarier, utrum aurum reddat, anne eat secum simul, Plaut. – γ) m. annon: utrum sit annon voltis, Plaut.: spectasse, utrum saluber locus esset annon? Varro. – δ) m. necne: iam dudum ego erro, qui quaeram, utrum emeris necne, Cic.: utrum proelium committi ex usu esset necne, Caes. – b) ohne den Schlußsatz mit an: an hoc dicere audebis, utrum de te aratores, utrum denique Siculi universi bene existiment, ad rem id non pertinere? Cic. – utrum verstärkt durch nam, zB. cum percontatus esset, utrumnam Pataris universa classis in portu stare posset, Liv. 37, 17, 10 (Hertz possetne Patris): quaerentes, utrumnam stellas animantes an inanimantes esse dicamus, Firm. math. 1, 2, 12: et consuluerunt posthaec dominum, utrumnam venturus esset illuc, Vulg. 1. regg. 10, 22: recenseat in bibliotheca regis, utrumnam a Cyro rege iussum fuerit, ut aedificaretur domus dei in Ierusalem? Vulg. 1. Esdr. 5, 17.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > utrum

  • 125 studens

    stŭdĕo, ŭi, 2 ( perf. studīvi, M. Aur. ap. Front. Ep. ad M. Caes. 5), v. a. and n. [perh. kindr. with speudô, spoudê, to speed, haste], to be eager or zealous, to take pains about, be diligent in, anxious about, busy one's self with, strive after, to apply one's self to or pursue some course of action, etc.; to desire, wish, etc. (very freq. and class.; cf.: operam do).
    I.
    In gen.
    (α).
    Absol. (very rare), Enn. ap. Gell. 19, 10, 12:

    ut aequum fuerat atque ut studui,

    Ter. Eun. 5, 2, 31: si qui in eā re studebat, etc., Cato ap. Gell. 11, 2, 5.—
    (β).
    With acc. (rare; mostly with neutr. pronn. and adjj.): horum ille nihil egregie Studebat;

    et tamen omnia haec mediocriter,

    Ter. And. 1, 1, 32:

    eadem,

    id. Hec. 2, 1, 2:

    illud ipsum, quod studet,

    Cic. Fin. 5, 2, 6:

    perspexi ex tuis litteris, quod semper studui, me a te plurimi fieri,

    id. Fam. 7, 31, 1:

    lenonem perjurum ut perdas id studes,

    Plaut. Poen. 3, 1, 72; so,

    id, ut, etc.,

    Ter. Heaut. 2, 4, 2:

    id, ne, etc.,

    Liv. 40, 56, 2:

    unum studetis Antonii conatum avertere a re publicā,

    Cic. Phil. 6, 7, 18:

    hoc unum,

    Hor. Ep. 2, 1, 120.—With a defin. obj. (very rare):

    minus has res,

    Plaut. Mil. 5, 44: res Graecas, Titin. ap. Prisc. p. 629 P.—
    (γ).
    With inf. or acc. with inf. (freq.):

    si merito meo referre studeant gratias,

    Plaut. Am. 1, 1, 27:

    verum audire ex te studeo,

    id. Bacch. 5, 2, 42; cf.:

    de quo studeo ex te audire quod sentias,

    Cic. Rep. 1, 11, 17:

    scire studeo, quid egeris,

    id. Att. 13, 20, 3:

    studemus, nostris consiliis tutiorem vitam hominum reddere,

    id. Rep. 1, 2, 3:

    fieri studebam ejus prudentiā doctior,

    id. Lael. 1, 1:

    hanc acerbitate opprimere studuit,

    Nep. Dion, 6, 5:

    portum intrare,

    id. Chabr. 4, 2:

    ego me id facere studeo,

    Plaut. As. 1, 1, 52:

    si quisquam est, qui placere se studeat bonis Quam plurimis,

    Ter. Eun. prol. 1:

    illis gratum se videri studet,

    Cic. Off. 2, 20, 70:

    te sociam studeo scribendis versibus esse,

    Lucr. 1, 24:

    omnes homines, qui sese student praestare ceteris animalibus,

    Sall. C. 1, 1:

    neque est, cur nunc studeam, has nuptias mutarier,

    Plaut. Stich. 1, 1, 51; cf.:

    rem ad arma deduci,

    Caes. B. C. 1, 4; Matt. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2.—
    (δ).
    With dat. (so most freq. in prose and poetry):

    somno,

    Plaut. Ps. 1, 2, 42:

    illi rei studet,

    id. As. 1, 3, 30; cf.:

    huic rei studendum, ut, etc.,

    Caes. B. G. 7, 14:

    iisdem rebus,

    Cic. Rep. 1, 1, 1:

    frustra aut pecuniae, aut imperiis, aut opibus, aut gloriae,

    id. Fin. 1, 18, 60:

    praeturae,

    id. Cael. 11, 26:

    virtuti, laudi, dignitati,

    id. Fin. 4, 24, 65:

    novis rebus,

    id. Cat. 1, 1, 3; Caes. B. G. 3, 10; 4, 5:

    agriculturae,

    id. ib. 6, 22;

    6, 29: sacrificiis,

    id. ib. 6, 21:

    litteris,

    Cic. Brut. 93, 322; cf.:

    alicui scientiae,

    id. de Or. 1, 3, 10:

    alicui arti,

    id. Fam. 4, 3, 4:

    medicinae,

    Quint. 7, 2, 17:

    commodis communibus,

    Plin. Ep. 1, 8, 13:

    nomini,

    Flor. 3, 10, 19:

    lectis sternendis studuimus munditiisque apparandis,

    Plaut. Stich. 5, 3, 5:

    armamentis complicandis et componendis,

    id. Merc. 1, 2, 83:

    patrimonio augendo,

    Cic. de Or. 2, 55, 225:

    juri et legibus cognoscendis,

    id. Rep. 5, 3, 5:

    revocandis regibus,

    Flor. 1, 9, 5.—
    * (ε).
    With gen.: parens, qui te nec amet nec studeat tui, troubles himself about you, Caecil. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72 (Com. Rel. v. 201 Rib.).—
    (ζ).
    With ut (rare):

    Caesar maxime studebat, ut partem oppidi excluderet, Auct. B. Alex. 1, 4: ut habeas,

    Cato, R. R. 5; Dig. 43, 10, 1; cf. with ne:

    ne solus esset, studui,

    Phaedr. 2, epil. 6:

    ne sint,

    Dig. 43, 10, 1.—
    (η).
    In aliquid (rare):

    in quam rem studendum sit,

    Quint. 12, 6, 6:

    quidam pictores in id solum student, ut sciant,

    id. 10, 2, 6.—
    II.
    In partic.
    A.
    To be zealous for any one, i. e. to be friendly, attached, or favorable to one, to favor him (syn. favere).
    (α).
    With dat.:

    ut studeat tibi, ut te adjuvet,

    Cic. Mur. 36, 76:

    homini nequam atque improbo,

    id. Cael. 4, 10:

    Catilinae,

    id. ib. 5, 12:

    cui (with favere),

    Ov. Am. 3, 2, 67:

    quibus (partibus) illi student,

    Auct. Her. 2, 27, 43:

    nonnullae civitates rebus Cassii studebant, Auct. B. Alex. 62, 2: rebus Atheniensium,

    Nep. Lys. 1 med.:

    petitioni alicujus,

    Quint. 11, 1, 69.—
    (β).
    Absol.:

    neque studere neque odisse,

    Sall. C. 51, 13.—
    B.
    To apply one's self to learning, to study, be diligent in study (only post-Aug.; for which in Cic. litteris, arti, etc.; v. supra, I. A. d):

    computamus annos, non quibus studuimus, sed quibus viximus,

    Quint. 12, 11, 19; 2, 7, 1: Demosthenes diligenter apud Andronicum studuit. id. 11, 3, 7: aliquem a proposito studendi fugare, id. 2, 2, 7: non est, quod post cibum studeas. Sen. Ep. 94, 20:

    duo, qui apud Chaldaeos studuisse se dicunt,

    id. Q. N. 7, 4, 1:

    negat enim te studere,

    Plin. Ep. 7, 13, 2:

    studes an piscaris?

    id. ib. 2, 8, 1; 2, 13, 5;

    5, 5, 18: solacium studendi,

    Suet. Tib. 61:

    videtur mihi inter Menenios et Appios studuisse,

    Tac. Or. 21; so id. ib. 32; 34.— Subst.: stŭ-dens, entis, m., a diligent student:

    in habitu studentis,

    Plin. Ep. 5, 5, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > studens

  • 126 studeo

    stŭdĕo, ŭi, 2 ( perf. studīvi, M. Aur. ap. Front. Ep. ad M. Caes. 5), v. a. and n. [perh. kindr. with speudô, spoudê, to speed, haste], to be eager or zealous, to take pains about, be diligent in, anxious about, busy one's self with, strive after, to apply one's self to or pursue some course of action, etc.; to desire, wish, etc. (very freq. and class.; cf.: operam do).
    I.
    In gen.
    (α).
    Absol. (very rare), Enn. ap. Gell. 19, 10, 12:

    ut aequum fuerat atque ut studui,

    Ter. Eun. 5, 2, 31: si qui in eā re studebat, etc., Cato ap. Gell. 11, 2, 5.—
    (β).
    With acc. (rare; mostly with neutr. pronn. and adjj.): horum ille nihil egregie Studebat;

    et tamen omnia haec mediocriter,

    Ter. And. 1, 1, 32:

    eadem,

    id. Hec. 2, 1, 2:

    illud ipsum, quod studet,

    Cic. Fin. 5, 2, 6:

    perspexi ex tuis litteris, quod semper studui, me a te plurimi fieri,

    id. Fam. 7, 31, 1:

    lenonem perjurum ut perdas id studes,

    Plaut. Poen. 3, 1, 72; so,

    id, ut, etc.,

    Ter. Heaut. 2, 4, 2:

    id, ne, etc.,

    Liv. 40, 56, 2:

    unum studetis Antonii conatum avertere a re publicā,

    Cic. Phil. 6, 7, 18:

    hoc unum,

    Hor. Ep. 2, 1, 120.—With a defin. obj. (very rare):

    minus has res,

    Plaut. Mil. 5, 44: res Graecas, Titin. ap. Prisc. p. 629 P.—
    (γ).
    With inf. or acc. with inf. (freq.):

    si merito meo referre studeant gratias,

    Plaut. Am. 1, 1, 27:

    verum audire ex te studeo,

    id. Bacch. 5, 2, 42; cf.:

    de quo studeo ex te audire quod sentias,

    Cic. Rep. 1, 11, 17:

    scire studeo, quid egeris,

    id. Att. 13, 20, 3:

    studemus, nostris consiliis tutiorem vitam hominum reddere,

    id. Rep. 1, 2, 3:

    fieri studebam ejus prudentiā doctior,

    id. Lael. 1, 1:

    hanc acerbitate opprimere studuit,

    Nep. Dion, 6, 5:

    portum intrare,

    id. Chabr. 4, 2:

    ego me id facere studeo,

    Plaut. As. 1, 1, 52:

    si quisquam est, qui placere se studeat bonis Quam plurimis,

    Ter. Eun. prol. 1:

    illis gratum se videri studet,

    Cic. Off. 2, 20, 70:

    te sociam studeo scribendis versibus esse,

    Lucr. 1, 24:

    omnes homines, qui sese student praestare ceteris animalibus,

    Sall. C. 1, 1:

    neque est, cur nunc studeam, has nuptias mutarier,

    Plaut. Stich. 1, 1, 51; cf.:

    rem ad arma deduci,

    Caes. B. C. 1, 4; Matt. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2.—
    (δ).
    With dat. (so most freq. in prose and poetry):

    somno,

    Plaut. Ps. 1, 2, 42:

    illi rei studet,

    id. As. 1, 3, 30; cf.:

    huic rei studendum, ut, etc.,

    Caes. B. G. 7, 14:

    iisdem rebus,

    Cic. Rep. 1, 1, 1:

    frustra aut pecuniae, aut imperiis, aut opibus, aut gloriae,

    id. Fin. 1, 18, 60:

    praeturae,

    id. Cael. 11, 26:

    virtuti, laudi, dignitati,

    id. Fin. 4, 24, 65:

    novis rebus,

    id. Cat. 1, 1, 3; Caes. B. G. 3, 10; 4, 5:

    agriculturae,

    id. ib. 6, 22;

    6, 29: sacrificiis,

    id. ib. 6, 21:

    litteris,

    Cic. Brut. 93, 322; cf.:

    alicui scientiae,

    id. de Or. 1, 3, 10:

    alicui arti,

    id. Fam. 4, 3, 4:

    medicinae,

    Quint. 7, 2, 17:

    commodis communibus,

    Plin. Ep. 1, 8, 13:

    nomini,

    Flor. 3, 10, 19:

    lectis sternendis studuimus munditiisque apparandis,

    Plaut. Stich. 5, 3, 5:

    armamentis complicandis et componendis,

    id. Merc. 1, 2, 83:

    patrimonio augendo,

    Cic. de Or. 2, 55, 225:

    juri et legibus cognoscendis,

    id. Rep. 5, 3, 5:

    revocandis regibus,

    Flor. 1, 9, 5.—
    * (ε).
    With gen.: parens, qui te nec amet nec studeat tui, troubles himself about you, Caecil. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72 (Com. Rel. v. 201 Rib.).—
    (ζ).
    With ut (rare):

    Caesar maxime studebat, ut partem oppidi excluderet, Auct. B. Alex. 1, 4: ut habeas,

    Cato, R. R. 5; Dig. 43, 10, 1; cf. with ne:

    ne solus esset, studui,

    Phaedr. 2, epil. 6:

    ne sint,

    Dig. 43, 10, 1.—
    (η).
    In aliquid (rare):

    in quam rem studendum sit,

    Quint. 12, 6, 6:

    quidam pictores in id solum student, ut sciant,

    id. 10, 2, 6.—
    II.
    In partic.
    A.
    To be zealous for any one, i. e. to be friendly, attached, or favorable to one, to favor him (syn. favere).
    (α).
    With dat.:

    ut studeat tibi, ut te adjuvet,

    Cic. Mur. 36, 76:

    homini nequam atque improbo,

    id. Cael. 4, 10:

    Catilinae,

    id. ib. 5, 12:

    cui (with favere),

    Ov. Am. 3, 2, 67:

    quibus (partibus) illi student,

    Auct. Her. 2, 27, 43:

    nonnullae civitates rebus Cassii studebant, Auct. B. Alex. 62, 2: rebus Atheniensium,

    Nep. Lys. 1 med.:

    petitioni alicujus,

    Quint. 11, 1, 69.—
    (β).
    Absol.:

    neque studere neque odisse,

    Sall. C. 51, 13.—
    B.
    To apply one's self to learning, to study, be diligent in study (only post-Aug.; for which in Cic. litteris, arti, etc.; v. supra, I. A. d):

    computamus annos, non quibus studuimus, sed quibus viximus,

    Quint. 12, 11, 19; 2, 7, 1: Demosthenes diligenter apud Andronicum studuit. id. 11, 3, 7: aliquem a proposito studendi fugare, id. 2, 2, 7: non est, quod post cibum studeas. Sen. Ep. 94, 20:

    duo, qui apud Chaldaeos studuisse se dicunt,

    id. Q. N. 7, 4, 1:

    negat enim te studere,

    Plin. Ep. 7, 13, 2:

    studes an piscaris?

    id. ib. 2, 8, 1; 2, 13, 5;

    5, 5, 18: solacium studendi,

    Suet. Tib. 61:

    videtur mihi inter Menenios et Appios studuisse,

    Tac. Or. 21; so id. ib. 32; 34.— Subst.: stŭ-dens, entis, m., a diligent student:

    in habitu studentis,

    Plin. Ep. 5, 5, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > studeo

  • 127 medius

    I a, um
    1) находящийся посреди, средний ( digitus Q); срединный, центральный (pars urbis, locus C)
    insula media (media insula) C etc. — остров, находящийся посреди или центральная часть острова
    media per moenia V — среди (городских) стен, т. е. по городу
    media aetas Pl, C etc. — средние годы, зрелый возраст
    medio sermone V — посреди, т. е. не закончив речи
    ubique m. caelus est погов. Ptвсюду (над нами) центр неба
    mediā in voce resistere V — прервать свою речь, запнуться
    aliquem medium complecti Ter, L и arripere Ter — обхватить кого л. поперёк тела (за талию)
    populus m. inter Latinos et Tuscos Fl — народ, обитающий между Латием и Этрурией
    m. Pollūce et Castore poni O — оказаться между Поллуксом и Кастором, т. е. быть вознесенным на небо
    pacis mediusque belli H — активный участник как мирной жизни, так и войны
    2) промежуточный (medii dies L; medium inter aequum et utile L)
    3)
    а) существенный, относящийся к сущности ( hoc est ex mediā philosophiā C)
    4) посредственный, заурядный, обыкновенный, неважный (orator C; ingenium T)
    6) беспристрастный, нейтральный
    7) общий, общественный ( officium C), общедоступный ( mediae telluris opes VF)
    8) двусмысленный, неопределённый (responsum L; vocabula AG)
    9) посредничающий, выступающий посредником ( medium paci se offerre V)
    10) рядовой, простой (vulgus, plebs O)
    11) половинный (sc. pars Vr, Pall; aurum medium alicui reddere Capit)
    12) мешающий, путающийся (aliquis m. occurrit V)
    II mēdius Fidius (из me dius Fidius, sc. juvet) C, Ptсм. Fidius

    Латинско-русский словарь > medius

  • 128 confinium

    cōnfīnium, ī, n. (confinis), I) die Grenzscheide, Grenze zweier Gebiete, zweier Äcker (während vicinitas die Nachbarschaft in bezug auf Haus u. Hof), Trevirorum, Caes.: Lyciae et Pamphyliae, Liv.: Germaniae, Tac.: arbores in confinio natae, Varr. LL.: conveniet in omni re contrahenda,... vicinitatibus et confiniis aequum et facilem esse, bei Nachbarschafts- u. Grenzverhältnissen, Cic. de off. 2, 64. – II) übtr., gleichs. die Grenzscheide, Grenzlinie, a) der Zeit, mortis, Apul.: mortis ac vitae, Ps. Quint. decl.: quicquid est inter iuvenem et senem medium, in utriusque confinio positum, Sen. ep. 70, 2: Plur., confinia noctis, noctis dubiae, Abenddämmerung, Ov., lucis et noctis, Morgen- u. Abenddämmerung, Ov. (vgl. Bach Ov. met. 4, 401): confinia mortis, Tibull.: confinia mensum, Ov. – b) anderer Verhältnisse, qui in mediocre genus orationis profecti sunt, si pervenire eo non potuerunt, errantes perveniunt ad confinium eius generis, quod appellamus dissolutum, Cornif. rhet. 4, 16 (Kayser ad confinium [genet. plur. neutr. v. confinis no. II] genus eius generis): adhuc nemo exstitit, cuius virtutes nullo vitiorum confinio laederentur, durch Berührung mit dem Laster gefährdet werden, Plin. pan.: quoniam (mediocritas) in confinio boni malique (zwischen dem Guten u. Schlechten) posita est, Col.: in quam arto salutis exitiique fuerimus confinio (zwischen Erhaltung u. Untergang), Vell.: mox patuit breve c. artis et falsi (zwischen Wissenschaft u. Jrrtum), Tac.

    lateinisch-deutsches > confinium

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»